No. 144. 1908.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
iF"
te koop
ce
iuIs met [if
jrswomng
Donderdag 19 Maart.
22e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
irsknecht
Ren Gedenkdag.
Baitralaafcli Oïerzieh!.
se r straat.
restroo
feiten
maanden, bij
luurtje.
ïieelit
IS, te Oost-
|l Mei
♦beider,
tneeht
ei
:s
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
1. S, l DE JONGErVERWEST, te
f. P. DTiUIJ, m Middelburg.
ij re.
PRIJS DER ADVERTENT1ËN
lino- -
n
mooie Water
keuze in alle
ap. De emaille
ebruik niet af.
1, Seroos-
»P
Siggekerke.
igend PAARD
Kalfkoe,
reur uit.
Molembaix,
oskerke.
Meliskerke.
ÏP
>g, Aagtekerke.
tyj den eige-
BBOORÜ,
voor Winkel-
lN NOPPES,
er, Viissingen
lei
aan
P. SIEMENS,
r., Middelburg.
melken, f 7,50
;ppels, vijj huis
p, Gr. IJpolder
vervoegen bij
A. MOENS,
46.45
O
O rO
O 4H
rO V
o
ca (u
6.55
7-4
7.22
7-57
8.10
8.37
8.50
10.43
10.54
i 9-29
10.03
12.19
11.12
7.36
7.46
7-53
8.1
8.8
8.17
8.25
8.32
8.37
847
8.54
9-7
9.20
9.29
9.40
10.56
11.36
Durg, Z. Duitschl.
RoosendaalLage
ieer dan 150 KM.
[0.38, 12.6 6.17
a.28 1.296.3
- A
u.40
12.38
12.54
1,10
3.097.16
34*i747
3.58g.oi
4.12)8.15
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers- 0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN y#N
-Cs
Zij, die zich met 1 April op ons
blad abonneeren, ontvangen het tot
dien datum gratis.
Viissingen, 18 tot 28 Maart.
19 MAART.
„Die voor (wederom een Willem,
['t zij hg neerlag of verwon,
Stilstaan deed en achteruitgaan
[Frankrijks koninklijke zon
Da Costa.
Revolutiegeest en verzet allerwegen.
Oproer en omwenteling in gansch Europa.
Karei Staart in handen van den scherp -
rachter, Mazarin nit Parijs verjaagd. Op
standen in Napels en Luik. Twist en ver
deeldheid in Holland.
Zoo was de algemeene toestand ten dage
van Willem den Derde's geboorte.
Acht dagen na 's vaders dood geboren,
was de jonge Willem Hendrik de zwakke
prooi der vijanden van zijn geslacht. En
welke vijandenDe schrandere Joan de
Witt, de energieke Cromwell, Hollands
Staten. Zwaar hing nog do schaduw der
misdaad over de rijksstad der koningen,
wier bloed hem in de aderen stroomde. Het
deed de glorie tanen van den gevreesden
Protector en zijne Rondkoppen. Zjj vreezen
den koningstelg en drijven de Acte van Se-
clusie (uitsluiting) door. Zoo wordt Willem
III het „Kind van Staat". Beurtelings on
derdrukt en onderwezen beide gehaat en
gevreesd. Vergeefs dringt Amalia van
Solms aan op zijn verheffing tot de vader
lijke waardigheid. De herinnering aan zijn
ridderlijken vader slaat te veel den heereu
Staten den schrik om het hart. „Zij ijveren
om den Leeuw der Naussaueplat te treden".
Ook den leeuwenwelp moeten de klauwen
krachteloos gemaakt.
Arme Oranje! Reeds in Uw wiegje de
speelbal van hateren, voortgezweepf door
het vaderlijk bevel„Denk aan Loeve-
steijn Zoo groeit de kleine op tot knaap
de knaap tot jongeling. Wel sohond hem
de keten de blijde dagen de* jeugd, maar
zijne wilskracht te dooveD, neen 1 dat ver-
mochten de boeien niet. Als bij 17 jaar
is, vernielt De Ruyter Eogeiands zee-
kasteelen, onder den rook van Londen, en
met eere en roem bedekt keert pnze groote
zeeheld in de Republiek terug. Maar hem,
den jongen Oranje sluit men voor eeuwig
van de regeering uit. Donkerder wordt nu
de horizon, dreigender de toekomst. Frank
rijk wil zioh doen gelden. Zijn jonge koning
droomt van een wereld aan den voet zijns
troons. Engeland treedt met Lodewjjk in
bond en meerderen nog sterken hnn macht
en invloed. Het rampjaar is daar.
Het leger der Republiek bevond zioh in
jammerlijken toestand. Afdanking van
krijgsvolk en de Witts wantrouwen van
bekwame, maar prinsgezinde officieren
deden het slinken tot een onbeduidend
hoopske. Nu heerschl er radeloosheid bij
de overheid. Het land schijnt reddeloos.
En het volk I3 het redeloos f Niet zoo
volkomen als het schijnt. Hoorplots
klinkt het op, van stad tot stad gedragen,
langs de Hollandsche beemden en de
Zeeuwsche wateren
»Al is ons Prinsje nog zoo ldein,
Alevel zal hij Stadhouder zijn
Het volk, in zijn breede legen, weet
het wel. Nassau moet aan de spits. Oranje-
Nassau 1 dat beteekent immers vrijheid,
geluk, triumfP
De Wht geeft toe, noodgedrongen, en
draagt hem de waardigheid van Kapitein-
Generaal op. Wel volhardt Cornelia de
Witt in aijn verzet, en teekent sieohts met
de bijvoeging: V. C., dat is Vi Coaotus,
met geweld gedwongen, maar de tegen
stand was gebroken."
De zon der De Witten ging bloedig onder.
Het volk (nu volkomen redeloos) voert
het onzalig drama op,dat met elke beschrij
ving spot,
De energisehe Raadpensionaris, de man
die eens Nserlands duizenden voor zich zag
beveD, buigt het fisre hoofd en wordt door
een ondankbaar grauw in 't stof vertraden.
Dót is het treurigste van het treurige ramp
jaar, die moord op het hooget verdienstelijk
broederpaar. Mannen waren ze toch, nit
ijzer gegoten.
Andermaal werd dus de degen van Mau-
rits gevoerd. Nu door een jong ling van 22
jaren met een broos en uitermate zwak
lichaam, maar door den wil de3 volks, voor
vriiheid en voor recht.
En hij droeg hem met sere. Waarlijk, het
was geen kleene zake, met een legertje van
22.000 man, den vjjand het hoofd te bieden.
Immers de schetterende krijgstrompet
werd gestoken in de schaduw van des groo-
ten koninga zegevanen. Als een onstuimige
bergvioed overstroomden de legioenen van
Condé de geünieerde gewesten,voortgedre
ven en aangevuurd door de vonken van zijn
genie. Met koninklijken trots had de groot
ste der Bourbons de kleine Republiek don
ondergang gezworen.
Ook Engeland, dat met leede oogen Hol
lands toenemenden bloei aanzag. Zelfs De
Witt, da schrandere, vérziende, was haast
moedeloos geworden. Maar hij viel. Zijn
verdwijning was noodig. Een kracht als hij
hinderde den jongen adelaar bij zijn vieu-
gelontplooien.
Nu doorhuiverde de aloude heldenmoed
de krijgers die zich schaarden om de op
nieuw geheven Prinsenvlag. Reeds keerde
het vertrouwen terug in de fel bewogen ge
moederen. Ja 1 wel had van da ellende die
als een wazige {nevel onze sarde omgeeft,
ook de jonge Oranje, reeds ruimschoots zijn
deel gehad. Maar uit den smeltkroes der
beproeving was b.et fijnste, 't edelste gcud
te voorschijn gekomen. Een nieuwe dag
brak aan en glorieerend verhief zich de
herboren Oranjezon.
Al dadelijk toont de jonge vorst zijn
organiseerend talent.
De saamgeraapte, ongedisciplineerde
benden herschept hij in een wel klein, maar
goed geordend ieger. Tucht en gezag, die
machtige factoren in der volken weer
kracht, weet hjj streng te handhaven. Maar
Condé nadert het Hollands laatste bolwerk.
En met hem aijne honderdduizend krijgers.
Condéde triomfator, die de zegs aan zijne
banieren heeft geboeid. Oranje, de strenge
Calvinist, blijft kalm. Hij, de eenzame, die
om zich een cirkel van kille hooghartigheid
en koele terughouding schept, hij wanhoopt
niet. Waar alles dröigt te vergaan wat hem
dierbaar is, hem, èn zijn volk, daar weet hij
de zijnen op te voeren tot hooge extase.
Engeland biedt hem de oppermacht. Hij
weigert, verontwaardigd. „Bjj da verdedi
ging der laatste sehsns zal ik sneuvelen
is zijn lakonischwoord In korten tijd werpt
hij den vijand terug. Wel behaalt hij wei
nig overwinningen over veldheeren als
Condé en Turenne, maar zijn kalme aftoch
ten redden meestal het leger. Vaak vernie
tigt hjj voor den vijand de vruchten der
victorie.
Na dien banarden tijd (in 1677) huwt hij
de dochter der Stuarts. Koel is, in het eerst
de verhouding tusscheu de echtelieden,
voornamelijk van zijn kant. Maar Maria's
liefde en toewijding zijn grenzeloos Einde
lijk komt de ommekeer. Met teedere liefde
omringt hy haar verder laven. Der Staten
kortzichtigheid aangaande Lodewijks plan-
Een, hun wantrouwen jegens hemzelf, be
rokkenen hem veel teleurstelling, maar hij
draagt ook dat verdriet trotsck en hoog
hartig, als altijd.
Waar de volgende jaren jaren zijn helder
doorzicht aantoonen, Lodewijk het edict
van Nantes herroept en Jakobus Engeland
onder Rome's juk poogt te brengen, daar is
hij weer de ziel van 't verzet. In 1688 trekt
hji zijn Rubicon over en tijgtnaarEngeland.
Rustig zet hij hat vermetele plan door.
De bescherming en m&intineering van het
Protestantisme en de breideling van Lode
wijks eer- en heerschzucht wordt zijn
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 ceirr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
levensdoel. Dra beklimt hij Elizabeth's
enden troon, hoog verheven boven Hol
land's burgerkomnfcj-es, die hem niet meer
aandurven. De „Eerste Dienaar van Heeren
Staten'' is een gezalfde Gods, een scepter
drager geworden. Wel blijft hij in de zeven
Provinciën stadhouder, maar hji beerscht
er met souverein gezag. Ook in Engeland
treft hem hst wantrouwen, die scherpste
onder de doornen zijner doornige loopbaan.
Vooral als Maria hem ontvglt,dia toch altijd
nog in de oogen der volken ven Brittan je
de draagster was ven der Stuarts ouden
naam en tradities. Wel waarlijk blijft bij
dan „een vreemdeling in een vreemd land".
Met Engeland's diadeem had hij zich ais
het ware den Schotschen distel om en in
de slapen gewonden. Zoo werd hy Hol
land's Koning en Engeland's Stedehouder.
Als hy zich in 1691 naar Holland begeeft,
laat hij zich onder groot gevaar in den
winternacht aan wal zetten. Weer trad in
die ure zijn persoonlijke dapperheid te
voorschijn. Met een variant op Cesars be
kend gezegde, voegt hij 't benauwde boots
volk toe: „Vreest gij te eter ven in mijn
gezelschap Op Nieuwjaarsdag 1695 zit
hy ais gebroken aan Maria's stervens
sponde. In het„Ik ben de ongelukkigste
man op de aarde nit zich zijne matelooze
droefheid. Maar reeds spoedig doortrilt
nieuwe vitaliteit zijn vurige ziel. De Euro-
peesche coalitie tegen „le Roi Soleil" ziet
hem aan haar hoefd. Hij is de leider, da
ziel, het middelpunt. Lodewijk's erkenning
van Jacobus {III vervult Engeland met
schrik. De hulp, die het eerst zijn edelen
koning weigert, verleent het hem door
angst gedreven. Dus öwiDgt hy én Enge
land én Holland voor edeler belangen te
strijden, dan alleen voor de materieel voor
deel brengende.
Zoo heeft hij„der heerschznchtwapens
en haar invloed moe gestreén". Wel is
zijn ure daar, nog vóór de Spaansohe
successie-oorlog ontvlamt, maar rog is hij
de leidende gedachte, zelfs na zija dood.
Als Lodewijk, oud en afgeleefd, met be
rooids schatkist, omringd door priesters als
voorheen van minnaressen, naar vrede
haakt, dan is dit Willems werk. Zijn schim,
zijn werk is het, die Frankrijk in toom
houdt en de glorie van den Zonnekoning
bleeken doet. Jawei verhief zioh hoog
de juichkreet zijner vijanden, over den
„kleinen heer in 't zwart fluweel", die
Sorel struikelen deed, maar Sorels berijder
had niet vergeefs geleefd. Zijne tegen
standers jnbileerden over dat noodlottig
toeval, maar zij dachten niet aan Hom, die
het Noodlot schept en het regelt. Ook den
laaiaten schrik'bren vijand, den Dood, blikt
Wiilem koel in het ijzige gelaat. „Ik heb
den dood nimmer gevreesd, wel dikwerf
gewensoht", spreekt hij nog met zwakke
stem, tot zjjn beminden Bentinok, door hem
tot graaf van Portland verheven.
Met hem ging de laatste mannelijke telg
des Zwijgers henen, óók de grootste.
Kort saamgevat zijn de hoofdresulfaten
van Willem den Derde's leven en streven
de volgende
Hij heeft Nederland bewaard voor de
ellende een Franseh wingewest te worden.
De RepubKek heeft hij groot gemaakt
en haar gehandhaafd op de plaats die zij
innam ia Europa's sfatenrij.
'tWss zijn beleid en voortvarendheid
dat Engeland in geen tweeden burgerkrijg
werd gestort.
Het fundament vsn het Europeesche
statenevenwioht is door hem gelegd.
Den Hugenoten verschafte hij veel ver
ademing, benevens stoffelijke» en moreelen
steun.
Het Protestantisme vond in hem een
zijner bekwaamste en meest toegewijde
verdedigers.
Lodewijksdroom van 'n wereldhegemonie
bleef door zijn toedoen een herschenechim.
Mannen als Willem III beheerschen de
wereld. De centra's zijn zy waarom zich de
geschiedenis der volken groepeert. Ge
trouw aan de tradities van zyn geslacht
heeft ook hy voor Nederland bloed en leven
veil gehad. Rscht op het doel af schreed hij
voort, ondanks het benauwend verzet. Èn
steeds met Gods hulps. Oranje wist hst 6n
't staalde zyn gsest in den reuzigen kamp.
Ook hy bad zyn gebreken. Zijn levensboek
ook bevat donkere bladzijden, als van ieder
mensch. Maar toch, wij, het nageslacht,
kunnen hem eerbiedig gedenken op dezen
jaardag zijns doods. Nog verrees zijn beeld
niet op Neerlands erve. Standbeelden,
monumenten Nederland heeft ze te kust
en te keur. Voor wie al nietVoegt daarbij
ook niet hot zijne, zonden we willen vragen.
Wel heeft ean W illem III geen beeld van
marmer of brons van noodezijn leven
heeft genoeg indrukken nagelaten op het
zand destyds. Maar naast Vader Willems
beeld ware dat, van zijn grootsten nazaat
waarschijnlijk geen overbodige hulde. Hat
volk dat zyn groote mannen eert is immers
zelve groot I
Oostkepelle, Maart 1908. Y.
Haïti.
Schrikkelijk is d9 roestand op Haïti.
Daar heerseht de president Nord Alexis
in de laatste weken oppermachtig ge
volg van geheime samenzweringen tegen
zijn gezeg door gelukzoekers welke door
diplomaten dar vreemde mogendheden
worden aangemoedigd en beschermd. Met
strenge hand gaat de president de revolutie
tegen en dat hij hierbij ook de vreemde
lingen alles behalve vriendelijk annbykt,
laat zich begrijpen. Veie samenzweerders
hebben namelyk een schuilplaats weten te
vinden in de legatiegebouwen der vreemde
mogendheden en ia de consulaten te Gonaï-
vesen nu weigert de president dezen
vluchtelingen de vergunning om het land te
verlaten. Sarmon, minister van buitenl&nd-
s c'na zaken, die met de Amerikaansche en
Europeesche diplomaten van oordeel was
dat het vertrek der vreemdelingen de beste
oplossing zou zyn, deed biervan aan dsn
President mededeeling, die hun tot straf
zy"n ontslag gaf. De minister vluchtte toen
in de Fransche legatie, straks gevolgd door
generaal Firmin, 't hoofd der samenzweer
ders, die met verschillende individuen
briefwisseling onderhouden had met 't doel
den President onschadelijk te maken. Deze
laatste was door verraad hierachter ge
komen.
Hsïfci ligt te ver af om te bfloordeelesi,wie
gelijk heeft: de President of de revolutio
nairen die hem willen dwingen.Onmogelijk
is 't niet dat de president wei moest over
gaan tot strenge maatregelen. Blijkbaar
houdt 't overgroote deel der bevolking zich
kalm, en ia de President er zeer gezien.
Maar de terechtstellingen schynen nog niet
op te houden. Dagelijks worden er samen
zweerders doodgeschoten. De gevangenis
te Port au Prince zit overvol.
De Duitsehe en Fransche consuls heulen
met de opstandelingen, hetgeen te meer te
laken is, dewijl de leider van deze laatsten,
Fremin, een gelukzoeker is, die reeds
vroeger, onder anderen in 1903, het de
regeeting met zyn strooptochten en ge
weldplegingen zeer lastig maakte.
De vreemde mogendheden bereiden vloot- j
betoogingen voor; doch de President vreest
ze ni6t. Hij heeft ze zelf liefst dadelijk, de-
wijl de toestand gelijk die nu is, niet lang
zoo ksn voortduren. Hij is vast besloten 1
alia revolutionairen te arresteeren en te
strsfleugisteren werden er 37 op bet j
kerkhof bij Salinas-baai gefusilleerd.
Het is een schande dat de vreemde iega-
tiën de opstandelingen in bescherming ne- j
men:di.t ia partij kiezen tegen de regeering; j
en liet zóu hnn schuld alleen zyn, indien i
deze met geweld hunne gebouwen binnen-
drong om zich van de opstandelingen j
meester te maken. Zij juist schijnen ons toe
de oorzaak te zyn van den trourigsn
toestand.
Het ejlaEd Haïti of San Dombgo is na
Cuba het grootste, rijkste en schoonste der
Groote Antillen. Zijn ligging sac de Wind-
ward Passage recht op den weg van
Hamptnn Rouds naar Panama geeft aan
wat daar gebeurt een internationale betee-
kenis.
De republiek Haïti omvat da kleinste
helft van het eiland. Zij telt 1300000 inwo
ners, voor negen tienden negers. De steden
liggen meest aan de kustin het binnen
land woont de bevolking in verspreide
hutten.
Berichten van 11 Febr. uit dit land
gewagen van een opstand omstreeks dien
tijd in de havenstad Gonaïvesen de steden
St. Mare en Port de Paix. Firnain (preten
dent-president) had plan gehad dea presi
dent Nord en zijn ministers ie vermoorden.
De opstand werd in bloed gesmoord.
Honderden vluchtten in het Fransche con
sulaat. Er werden 46 opstandelingen dood
geschoten. -Te Port de Peix wilde de
regeeringegezinde generaal zes revolutio
naire leiders doodschieten, doch destads-
ooramaudant makte hem er attent op dat
dit de soldaten ia de buurt wal eens zou
doen denkeu dat de revolutionairen aan
den gang waren en zij dan, gelijk de order
van den generaal luidde, de stad in brand
zouden stekende generaal liet toen de
zes slachtoffers in een zeilboot zetten, die
de zee opvoer en hen daar verdronk.
Esn telegram van 17 Maart meldt de
aankomst v&n Fransche, Engelsche, Duit
sehe en Amerikaansche oorlogsschepen te
Port au Prices.
UIT DE PBO VINCIS.
Middelburg. Vaa het 2e bata'j. 3e reg.
inf. alhier heboon zioh, op de in de aan
schrijving van het. departement van oorlog
d.d. 4 Maart 1908 no. 112 genoemde voor
waarden, 31 miliciens van verschillende
lichtingen verbosden 01a van 27 Maart
tot 25 Juli 1908 vrijwillig onder de wape
nen te kousen, welke personen allen zijn
aangenomen, natuurlijk behoudens tot
standkoming van het desbetreffend wets
ontwerp.
Middelburg. Door de Vereaniging tot
bevordering vaa hetVreemdelingenverkeer
in Walcheren, te Middelburg, is aan Z Exo.
den Minister van Waterstaat, den Raad
van Toeaieht op de spoorwegdiensten, den
Raad der gemeente Middelburg, den Raad
der gemeente Viissingen, het volgende
adres verzonden:
Met groote belangstelling hebben wij kennis
genomen van de plannen, welke gevormd wor
den om de gemeenschap tusschen Middelburg
en Viissingen te verbeteren.
Is de kennisgeving, dat op de bestaande tram
lijn tusschen beide "pïaatseD, thans geëxploiteerd
door de Rotterdamsche Tramwegmaatschappij,
electrisehe tractie zal worden ingevoerd, door
ons met waardeering begroet, niet minder ver
heugen wij er ons over, dat door eene combi
natie concessie is aangevraagd voor den aanleg
van eene tweede lijn, die reeds aanstonds door
gebruikmaking van electriciteit als beweegkracht
waarborgen geeft voor snel en geriefelijk ver
voer in overeenstemming met de eischen van
den tijd.
Het vreemdelingenverkeer, waarvoor wij reeds
eene reeks van jaren onze krachten inspannen,
kan niet anders dan er bij -winnen, wanneer de
gelegenheid tot onderling verkeer tusschen Mid
delburg en Viissingen in ruime mate wordt ge
geven, vooral wanneer dat geschiedt op de
wijze, als de maatschappij, welke de nieuwe
concessie vraagt, zich voorstelt. De bloei der
beide plaatsen kan er slechts door worden be
vorderd, de voorspoed slechts toenemen, wan
neer goede vervoermiddelen, op moderne wijze
uitgerust, in werking worden gebracht door
eene maatschappij, die alleszius waarborgen
schijnt te bieden voor flinke exploitatie.
Het is daarom, dat wij beleefdelijk, doch met
aandrang, tot U komen met het verzoek, voor
zoover van U afhangt, de beslissing op de
loopende consessie-aanvraag of aanvragen zoo
veel doenlijk te bespoedigen.
Adressen ven adhaesie liggen by ver
schillende boekhandelaren alhier ter teeke-
ning.
Goes. Eon van onze ondernemendste
firma's iy. de heer P. A. de Ligny, in do
Langsvoretatraat. Reeds meermalen zag
hy zich door toenemend en uitbreidend
