rgiraug
NIEUWSBLAD
mm ZEELAND.
te huur,
No. 142. 1908,
Dinsdag 17 Maart.
22e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
n,
chaap
P.G.
en ie koop
cht
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Anti-Revolutionair en
Christelijk -Historisch.
Een groot man in felbewogen tijd,
PRIJS DER ADVERTENTIËN
BITMm
KD
lesverkiezende
Grond.
MIJSSEN.
DP
>pcls,
ij A. PIEREN?,
e n.
DP
en Ssle kalf
STEUR, Oost-
de rekening,
lNDE, jRitthem.
eliskerke.
P
enwagen
dhulp gevraagd
1. hoefsmid,
St. Joosland.
OP
SOUBUAG,
elbedrijf.
STKANTOOR
P
agend PAARD
Kalikoe,
eur uit.
Molembaix,
pskerke
P
weken oud, eu
en, rekening
LOUWERSE
bij Yeere.
P
feiten
maanden, by
g, Aagtekerke.
J. LAMPERS,
rg-
chts,
erstaande, tot
ij 0. L. VAN
k e.
aan
ider
P. KOOLE,
Aan hetzelfde
yd.
et Mei
uecht
evraagd bij J.
e p o 1 d e r.
voor timmeren
st werk kan
timmerman,
Jfaagxl 5
emand die met
oor G. REIJ-
weg.
Badhuisstraat
t tegen 1 Mei
r, Vlissingen,
ei
©ld.
benoodigd bij
ke (Buttinge).
rweat - doei,
A
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
Wed, 5, J. DE JONGE-VÉRWEST. te Goes
i
EM VAN
Zij, die zich met 1 April op ons
blad abonneeren, ontvangen het tot
dien datum gratis.
De richting, die door ons op politiek ter
rein wordt voorgestaan, waarbij wij ods, na
ernstig overleg, alleen maar voegen konden
van welker naleving we onder 'sHeeran
onmisbaren zegen het heil voor ons Neder-
landsche volk verwachten, is genaamd de
Anti-Revolutionaire oiGhrklelijk-Hisiorische
richting. Artikel 1 van „Ons Program" ver
meldt dit niet onduidelijk. Vooral nu, nu
sommige onzer vrienden zich inzonderheid
met den laatsten naam sieren, kan het geen
kwaad hier nog eens aan te herinneren, en
het artikel te laten volgen dat dus luidt
„De Anti-Revolutionaire of Christelijk-
Historiache richting vertegenwoordigt,
voor zooveel ons land aangaat, den grond
toon van ons volkskarakter, gelijk dit, door
Oranje geleid, onder invloed der Hervor
ming,omstreeks 1572, zfjn stempel ontving;
en wenseht dit, overeenkomstig den ge wij
zigden volkstoestand, in een vorm, di9 aan
de behoeften van onzen tijd voldoet, te ont
wikkelen".
Nu was het noodig dat we ons zelf ook
Chriatelijk-Historisch noemden. Anti-Re
volutionair toch is inderdaad slechts eene
negatieve leus, waar het aanduidttegen
de revolutie. Van het negatieve of louter
ontkennende kan geene partij leven. Als
iemand op reis gaat en hij vertelt u al waar
hij niet heengaat, maar laat u gansch in het
onzekere, welke zeeën hij wel bevaren wil
en welke steden hij denkt aan te doen, dan
wendt gij u ten slotte onbevredigd van hem.
Dit negatieve was immers het zwakke punt
der fractie Bronsveld. Dr. Bronsveld hief
indertijd het Anti-Papistische vaandel om-
heog. Velen schaardenjzioh om hem. Wijl
hij echter niet veel meer dan hettegen
Rome in zijn vaandel schreef, konden seJfa
zijne trouwste aanhangers het niet by hem
uithouden. In Utrecht dan ook kwam de
Niet genoeg kunnen wij er bij de besturen
onzer kiesvereenigingen op aandringende zorgen
dat de leden niet de artikelen van ,,Ons Program"
bekend zijn. We dienen toch allen te weten, wat
ons streven zij.
4 FEUILLETON.
Herinnering
aan
JOHN MILTON.
Ook Milton voelde zijn boesetn snelle1
kloppen, toen hij dit lang verbeide oord
mocht betreden. Op alle plaatsen en in alle
kringen, waar hij verscheen, vielen den
geleerden, naar vrijheid dorstenden Ea-
gelsohman de schoonste onderscheidingen
ten deel.
En geen wonder. Van nature begaafd
met uiterlijk sohoone en regelmatige trek
ken, waaruil een zaobt en beminnelijk
karakter sprak, ja wat meer zegt, toege
rust met een schat van kennis en geleerd
heid, door eene hoogere wetenschap
geadeld, was de dertigjarige jonkman een
welkome gast ran allen, die buitengewone
geestesgaven wisten te waaideeren.
Na Nisza en Genua bezocht te hebben,
kwam hij te Florence, waar hij Galileï,
den beroemden astronoom uit dien tijd
ontmoette, den geleerde, die in zijn ouder
dom, als een slachtoffer der Inquisitie,
zijne dagen in stille afzondering moest
doorbrengen, omdat hij,, volgens Miltons
eigen woord, in sommige punten in de
sterrenkunde van gevoelen durfde ver
schillen met de Fraaoiskaner en Domini
caner Icquisiteuren uit dien tijd.
Op een der herfstdagen vaa hetzelfde
Jaar vertrok hij naar Rome, waar hij on
geveer twee maanden vertoefde. Hier werd
hij binnengeleid in een kring van gelet-
dusgenaanxde Christelijk-Historische kie-
zersbond nooit met een eigen candidaat in
het krijt, maar speelde voortdurend den
liberaal in de baart. Het ministerie-Do
Meester mede geboren uit negatieve leuzen,
weg met Kuyper, pas op voor Rome, bezui
niging in defensiezaken, e. a., was slechts
zeer zwak, leidde een kwijnend bestaan,
miste vasten stnur en tastte niet zelden als
een blinde naar den wand, zooals door niet
weinige liberale partyleiders zelf wordt
erkend.
Te weten waartegen men ingaat is dus
niet genoeg, het dient ona ook helder voor
den geest te staan, waarvoor we het zwaard
aan de heup gorden en ons tot een hechte
phalanx formeeren. Daarom noemden we
ona zalf daarenboven Cht istelijk-Historisch.
Christelijk noemt onze party zich niet
uit hoogmoed, maar juist in nederigheid
omdat we alles wat in onze z.g.D. Christe
lijke maatschappij niet was en is, gelyk
men dat in 'n Christelijke natie verwachten
zou, niet toeschrijven aan de zwakheid van
ons beginsel of aan mislukking van de proef
met het Christelijk principe, maar enkel en
alleen aan de afwijking van het ware Chris
tendom.
Niet bij het Bohemerlioht onzer door de
zonde verdonkerde en verduisterde rede,
noch bij het proclameeren van vermeende
menschenreohteD, maar bij Gods Woord
en den Christus zoeken we heil.
Is daar krankheid in ons midden, met
onze smarten vluchten we onder de vleu
gelen van den Man van smarten, den Heer
der heerlijkheid.
Snijdt en snerpt droef leed door onze ziel,
Christus eonsolator is onze trooster.
Is daar wanverhouding by ons, Christus
vragen wij om herstel.
Belemmert donkerheid ons pad, bij de
Lux Mundi, bij het Lioht der wereld, vragen
we om opklaring der nevelen.
Christus is onze leidsman en gidsHij
is ons alles. Waar Hij sprak: „Kemt tot
Mij allen die vermoeid en beladen zijt",
daar hooien wij deze goddelijke stemme
ons tegenruischen ook op maatschappelijk
en staatkundig terrein, en wij komen, wij
met onze kinderen, op het voorbeeld onzer
vaderen, en zoeken evenals dezen, bij Hem
ODzen vrede en onze vreugde.
Historisch sehreveo we mede nog in onze
fier wapperende banier en wel omdat we
terden en minnaars der kunst, waarvan de
jeugdige en beroemde zangeres Leonora
Ëaroni, door hare vereerders bewonderd
en door hare aanbidders gevleid, destijds
het middelpunt uitmaakte.
In het laatst van '38 kwam Milton te
Napels, en vond daar in den beroemden
Giovanni Mamsa, door Fasso vereeuwigd,
een waren vriend en beschermer. Deze
beminnelyke grijsaard, die onder de be
kwaamste mannen van Italië gerangschikt
werd, wijdde hem zelfs een Laiijnsoh
epigram, waarin hij ia vleiende bewoor
dingen zinspeelt op Miltons schoonheid
en volkomenheid naar lichaam en geest,
welke doen vermoeden dat de jeugdige
dichter niet van Eogelschen maar van
Engelen afkomstig is.
Deze sohtte het eene groote eer, dat hij
met zulk eene geestdrift door de Tialiaan-
sche geleerden werd ontvangen. Zij, van
hunne zijde, noemden hem gelukkig, om
dat hij geboren was in een land, waar
volgens hunne meeniDg, de vrijheid der
gedachte als een kleinood werd gewaar
deerd, in tegenstelling met Italië, waar
men zuchtte onder het juk der slavernij.
En hoewel Milton bij ervaring wis', dat
die hooggeloofde vrijheid in zijn vaderland
slechts denkbeeldig was, beschouwde hij
het als een gunstig voorteeken, dat andere
volken zulke goede denkbeelden koester
den omtrent den zedelijk vrijen toestand
der Engelsohe natie. Hier te Napels klinkt
hem de droeve mare van den Burgeroorlog
in zijn vaderland, als een donderslag in de
ooren. Een innerlijke drang om de zaak der
Puriteinen te helpen verdedigen tegen dwin
gelandij en willekeur maakt zich van zijn
D'HUU, te MicftiJëlburg-
gaame het recht der historie eerbiedigen
we meenen dat we geene historie kunnen
maken, doch slechts belevenwe elke
onderstbovenwerping en door el kaar schud
den schuwen we ook in de historie de
stemme en openbaring Gods beluisteren
we niet van revolutie, doch van reformatie,
d.i. hervorming, verbetering verwachten
voor het verkeerde en zondige bij cns.
Zóó rekening houdende met verleden en
hedeD, onze verantwoording gevoelend
tegenover de toekomst,schrijden wemoedig
voori, en verwachten den zegen van den
Heere der heirsoharen, slechts van Hem
voor ons en onze dierbaren en voor hen,
die na ons komen, wanneer wij als bla
deren zijn afgevallen en anderen onze
huizen bewonen, en onzen arbeid verrich
ten, en onze plaatsen in Gods huizen in
nemen.
Als ons eohter gevraagd wordt, of men
Christelijk-Historisoh wezen kan en niet
Antirevolutionair, dan zeggen wemetGroen
van Prinsterer (Ned. Ged. Ill, pag. II)
„Deze distinctie verwerp ik". Wie inder
daad Christelijk-Historisch is, is juist daar
om ook Anti-Revolutionair, d.i. tegen de
revolutie.
Als ons wederom gevraagd wordt, waar
om noemt gij u dan bij voorkeur Anti-
Revolutionair en is dit uw eigenlijke poli
tieke partijnaam dan antwoorden we
omdat bet juist in onze dagen zoo noodig
is, kleur te bekennen, omdat transigeeren
in beginselzaken verre van ons dient te
zijn, opdat vriend en vijand, als gjj tot
hen spreektik ben Anti-Revolutionair,
terstond weten met wien zij te doen, in
welke richting gij uw scheepje stuurt,
welke klippen gij ontwijkt, welke landen
gij aandoet, en dat de Hollandaehe drie
kleur aan de steng wappert, en uw vaar
tuig staat ingeboekt als genoemd „Tegen
de revolutie, vóór het Évangelie 1"
A. PRINS.
10 Maart 1908.
De Rijksmiddelen zijn in Februari onge
veer evenveel mee als in Januari tegen
gevallen. De opbrengt was hooger dan in
Februari 1907, welke laatste op haar beurt
ook weer veel hooger was geweest dan
Februari 1906. Ia de kortste maand van
1907 wes de opbrengst 9,8 miljoen nu
10,3 miljoen, dus juist 7 ton meer. Voor
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer is cemr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer cent
gemoed meester. Langer in Italië blijven
is hem dan ook onmogelijk. Hoort wat
hij zelf te dien opzichte zegt:
„Ik zou het beneden mij achten, om al
reizende slechts voor mijzelven te genieten,
terwijl mijn land- en geloofsgenooten voor
de zaak der vrijheid tot den strijd worden
geroepen".
Weldra eohter blijkt tot Miltons onuit
sprekelijke vreugde, dat dit droeve bericht
voorbarig is.
Tot het einde van '39 blijft hij daarom
in Italië, keert na vijftien ma&udea in den
vreemde vertoefd te hebben, over Venetië,
Milaan en Genua naar Londen terug en
opent daar eene inrichting om te gelijk
met zijne beide neven, jongelieden in de
klassieke talen ta onderwijzen.
Tijdens de bijeenroeping van het Lange
Parlement vinden wij hem in Aldergate-
street, waar hij tot 1645 woonde. Het was
een felbewogen tijd, de tijd, die de bijeen
roeping van dit Parlement voorafging en
volgde.
De somberheid van den Novemberdag,
waaiop het geopend werd, was een treffend
beeld van de tastbare duisternis op staat
kundig en kerkelijk gebied, waardoor
Eogelands volk te dien tijde was omringd.
Duisternis niet om te zien vertreding
van rechten, schending van privileges,
krenking der vrijheid, maar wel, om aan
de donkere wolken den zilveren rand te
ontdekken, die dit verdrukte volk van
zegen sprak.
De natie zuchtte onder den looden
sohepter van Engelands machtigen prelaat
en hijgde naar verlossing. De zon der
Hervorming was zoo heerlijk over Albion
den nieuwen minister van financiën een
goede inzet, al is een groot deel van de
meerdere ontvangst slechts te danken aan
de toevallige hoogere opbrengt van het
successierecht, namelijk 4'/2 ton meer dan
in Februari 1907.
Overige belastingen brachfen ook meer
op, namelijk vermogensbelasting f58000;
personeel i'10000; grondbelasting f30000
meer invoerrechten f27000 meer accijns
op wijn f 6000, zout f 4000, geslacht f 8000,
gedistilleerd f74000 meer; en van de
indireote belastingen zegelrechten f35000;
registratierechten f 38000, hypotheekrech
ten f5000 en successierechten gelijk wij
reeds zeiden f 465000 meerposterijen
f 65000 meer.
Alleen de bedrijfsbelasting bleef belang
rijk in opbrengst beneden verleden jaar
f'74000.
De le twee maanden vgn 1908 brachten
oirea 4 tou meer op dan hunae gelijk
namige zusters uit 1907.
In verschillende katholieke bladen lazen
wij zelfs in de Voorhoede in 't Buiten-
landsoh Overzicht omtrent België„De
Koning is 't met de Regeertng eens ge
worden omtrent de Ccngo-overdraeht".
De Koning en de Regeering 1
Dat men fooh voele dat deze uitdrukking
op de revolutionaire lijn ligt.
De Regeering, daar wordt mee bedoeld
het Kabinet.
Da Koning wie is dat dan P
Het ornament van 't Staatsgebouw, met
Van Houten
Het vliegwiel, met Cort v. d. Linden
Nog niet eens.
Bij valt dan hQe\e>va&a,lbuitenderegeering/
En dat kan van de straks genoemde
bladen immers de bedoeling niet zijn.
Minister beteekent dienaren (der Kroon).
Dat zijn zij. Meer niet, sehoon ook niet
minder.
Aandoenlijk ie wat „Voor de Boeren"
schrijft aangaande het overlijden van den
heer G. F. B. Gangel, onderwijzer te Riet-
vlei, te Driefontein, Marien, Traas vaal.
Ia een schrijven van 18 Januari jl. had
de overledene aan zijne familie hier te
lande bericht gezonden van het henengaan
van zijne gade, die de Heere den 8sten
verrezen, dreigde onheilspellend ten onder
te gaan in de nevelen van bijgeloof en
vormdienst. En toeh waar de beur
telings krachtige en zwakke figuur vau
een Strefl'ord en de lage natuur van een
Land met een troeweloozen Stuart samen
spanden en het Engeland der 17e eeuw
moest kiezen tussohen vrijheid en dwang
op elk gebied, aarzelde het geen oogenblik
om den laatste met alle kraoht te ver
werpen.
Al was dan ook de natie het vrije woord
ontnomen, zoodat het fel gepriaagde hart
zioh noode in een bitteren klaagzang kon
ontlasten, aan de zwoelheid vau den damp
kring was het overal te bemerken, dat
een vreeselijk onweder op handen was.
Eene uitbarsting kon niet achterwege
blijven, het was het oogenblik der crisis.
En dit oogenblik beeft Miiton kalm op
gewacht en den loop dier crisis in stilte
nagegaan. Hij zag, het is zijn eigen woord,
„hoe de wegen gebaand werden voor het
verkrijgen eener ware vrijheid, welke des
menscb van het juk der slavernij en van
het bijgeloof zou verlossen" eu besloot
daarom alle andere werkzaamheden ter
zijde te stellen, ota al zijne krachten te kun
nen samentrekken op die belegerde veste.
In 't begin van '41 wierp hij zieh in den
kerkeijjken strijd en viel in verschillende
vlugschriften de bisschoppen aaD, die in
vereenigiDg met de kroon, door hunne
„eerzucht en eigenbaat" de Reformatie in
Engeland in bare vlueht badden belem
merd.
In een dier geschriften, tintelend van
gloed der overtuiging, roept hij zijne
landgenooten op ten strijde, hen er op
Januari tot Zioh genomen had, en die hem
acht kinderen Daliet, waarvan het jongste,
een zoontje vau drie maanden, aller lieve
ling, een zeer voorspoedig kind was. Dat
kind overleed den 22sien Januari en zoo
kort daarop volgde de vader moeder en
kind in de rust, die daar overblijft voor
het volk van God.
Hoeveel moeite en zorg heeft deze waar
dige, degelijke, ijverige man in zijn nieuw
vaderland niet gehad. Hij kwam er met
de zijnen, ruim tien jaar geleden, in den
zonnetijd van voorspoed en vrjjheid, vol
idealen om zijne nieuwe landgenooten bij
hunne taal, hun nationaal leven te houden,
maar niet minder ona hen in hun kroost
te houden bij hun Christelijk geloof. Eu
zijne gade was hem daarbij eené trouwe
wederhelft, met hem vol vertrouwen op
God, vol ernst om naar de beginselen des
Woords te leven en door woord en daad
getrouwe getuigen te zijn van Christus.
Beiden betoonden in ge,ziedheid en levens-
openbaring die Evangelische mildheid, die
niet ophoudt of omslaat, waar de kerkelijke
scheidsmuren die vaak keeren. En zoo won
hij do harten, verwierf hij het vertrouwen
en ontrolde zieh allengs voor hum en de
zijnen een verschiet van welvaartdoch
de oorlog verscheurde dit alles. Doch, ook
na den oorlog, hield hij eland.
Dat hij zioh vrienden, ook in den nood,
in den westelijken uithoek van Transvaal,
Marieo, verworven heeft naar den regel
dat eene belangelooze toewijding in elke
omgeving eerbied en liefde wekt, moge
blijken uit zijn laatste levenservaringen.
De Driefonteinsohe vrienden, van de ern
stige ziekte zijner vrouw hoorende, haalden
met een gemakkelijken wagen het geheele
gezin weer terug om de geliefde kranke
goed te kunnen verplegen Zij ontsliep er
spoedig, na eert nog krachtige hoop op
herstel te hebben gewekt, en roemde de
leidiug haars Eemeisoken Vaders, Die haar
wilde doen xusten naast een geliefd doch
tertje, wat zij zoo meermalen als wenseh
uitgesproken had, maar waarvau de ver
vulling haast onmogelijk scheen, toen zij
naar Rietvlei vertrokken.
En die eerbied en liefde openbaarden
zich eveneens na het ontslapen van dea
vader. Vier Boeren van Driefontein camen,
elk een kind als hun eigen aan de heer
onderwijzer Otto nam den oudsten zoon en
wijzend, hoe God, die Engeland boven
alle andere rijken onder Zijne hoede heeft
genomen, Zijne kerk heeft gezuiverd, ca
tijden van pauselijk bederf, en hen bij
vernieuwing den strijd doen aanbinden
tegen de laatste overblijfselen van het
bijgeloof. Geprezen is daarvoor Zijn naam
Hij heeft de bezwaarde oogen geopend
voor bat sohitterend licht door Wiek ff
en zijne volgelingen verspreidhij heeft
langzamerhand de schillen van de oogen
weggenomen, de ooren geopend, ota da
oproeping der goddelijke bazuin te kunnen
verstaan.
Meent niet, zoo roept hij hen toe, dat
God zijn werk heeft lalen varen, ware dit
zoo, hoe badden wij dan Zijne hemelstem
kunnen hooreis?
O, als onze harten na dit lif fliik morgen
rood moesten verstijven, laten wij dan
yreezen, dat de zon zieh voor altijd voor
ons zal verbergen, nimmer wfêi'aan onzen
horizon zal liohteo, en wij voortaan recht
vaardig zullen overgegeven worden aan
den naeht eener eeuwige duisternis.
Moge dit oordeel, zoo gaat Milton voort, o
eeuwig,Lioht en uitgedrukt beeld des Vaders
nooit over ons komen Gij hebt ons iu deze
benarde tijdeD, tegen onze verwachting in,
ruimer adem doen halen, ons recht gedaan
tegenover onze verdrukkers, samenzwerin
gen ontdekt, de verwachtingen der boozen
verijdeld en de vervolgers uwer kerk in
verwarring gebracht, de valsche profeten
ten aansohouwe van het gansehe volk
ontmaskerk en ontsteld en verslagen ver
jaagd voor den helderen liohiglans der
wolk, welke nu uwen tabernakel bedekt.
Wordt vervolgd.