NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 141, 1908,
Maandag 16 Maart.
22e Jaargang,
CHRISTELIJK-
historisch
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
W@d= S.. J. DE JONGE VERWEST; te
F. P. DHUIJ» te Middelburg.
Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IJST DE PERS.
Uit de Tweede Kamer.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25,
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
SN VAN
wtf "ijfT* "irTirriinrw*™iAFa'
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer S cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich met 1 April op ons
blad abonneeren, ontvangen het tot
dien datum gratis.
14 Maart 1908.
Door plicht tot recht.
Gaarne maken wij melding van de ont
vangst van no. 1 en 2 van het Maandblad
Door Plicht tot RechtMaandblad der
Christelijk Protestantsehe VereenigiDg van
Post- en Telegraaf beambten, gevestigd te
Rotterdam.
In een artikel «Ons Bedoelen" wordt dit
bedoelen nader uiteengezet.
Wat we bedoelen? zegt de schrijver.
Wat we bedoelen Ons beginsel verdedigen
tegenover hem, die de schennige hand daar
naar durft uitsteken, door in laffen spot, of in
bijtende ironie hetzelve aan te randenwat
we bedoelen is hen, die, hoewel bij ons be-
hoorende, toch meenen, dat godsdienst wel
binnenkamers kan beoefend en men dus heel
gevoegelijk in neutraliteit heil kan zoeken, hen,
zeggen we, te overtuigen, dat God geen h a 1 -
ven, maar h e e 1 e n wilwat we bedoelen
is ten deels geïsoleerd voort te gaan, maar
ook in federatie heil te zoeken, zoodat bloot
natuurlijke zaken door allen gezamenlijk kun
nen behandeld, omdat ieder op eigen terrein,
naar eigen inzicht handelt zoo hij meent te
moeten doen. Wat we bedoelen is anderen
(lauwen) op te wekken zich te organiseeren en
niet langer zich gerust te stellen met een
boekje in een hoekje en van o n georganiseerd
zijn, heil te verwachten.
In een artikel /Neutraal" wordt uiteen
gezet dat //neutraal" zijn onmogelijk is.
Het verwijst o.a. naar de advertentie in
De Posthoorn no. 9 van 6 Febr.«Groote
openbare vergadering, medewerking van
de Muziek-, Zang- en TVweeJ-vereeniging
Willem van Znilen op Zondag 9 Feb. 1908".
In een ander artikel «Wat de vereeni-
ging moet doen", klinkt ons een gewijde
toon tegen, d<e voor goed 't optreden van
deze Chr. Protestantsehe Vereeniging
motiveert
Wij gelooven in Hem die eenmaal sprak:
„Mij is gegeven alle niacht in hemel en op
aarde". Wij erkennen dat alle gezag uitvloeisel
is van Hem, die sprak en 't was er, en dat er
geen macht bestaat, die niet afdaalt van Hem.
En al is 't nu, dat 't ongeloof al driester 't hoofd
opsteekt, en dat niet rekent met Hem, uiten
door en tot Wien alle dingen zijn, dit maakt
ons niet vervaard, ook al zijn er onder hen
dezulken die ons regeeren, want onze God laat
Zich Zijn almacht niet ontrooven. Hij zorgt
wel voor Zijn eer. Dat neemt niet weg, dat
Zijn wil ons bekend is. Die wil eischt van ons
plichtsbetrachting. En hoe zullen we daarin
kunnen slagen, anders dan door ons gebed.
Hij wil er van den huize Jacobs om gebeden
zijn, maar dan ook hoort Hij. Wij moeten
onze belijdenis hoog houden, ook tegenover
onze collega's waaronder er zoovelen zijn, die
al driester en ongebondener hun ongeloofs
theorieën anderen als 't ware opdringen, waar
door vooral zoo menig jong leven wordt ver
woest.
Wij moeten opkomen tegen dat roekeloos
bedrijf, waarbij 't aangelegd wordt op ontneming
onzer tevredenheid, en waarbij 't gaat om onte
vredenheid te zaaien. Wij moeten ons opmaken
te strijden tegen dien satanischen trek, Iemand
opzettelijk tot gemor en verzet aan te sporen
tegenover zijn meerderen en hooger geplaat
sten, alleen omdat zij boven ons staan.
Hierdoor ontstaat eene verwijdering, die op
hare beurt oorzaak is, dat men in stipte plichts
betrachting, haat ziet jegens den mindere. Ge
moogt door ernstige bestudeering uwer zaak
een ruimeren blik op alles hebben verkregen,
waardoor de dienst gebaat worden kan, maar
ge moogt, als U dat alles vooruitgebracht
heeft, daarvan toch niets doen blijken door
van anderen ook eveneens stipte plichtsbe
trachting te eischen.
Neen, beter dan dat, is 't zich laten inpalmen
door pluimstrijkerij en te trachten door protectie
bevordering te maken. En hiertegen wenschen
wij altijd onze stem te doen hooren.
Niet, dat protectie bij de promotie a 11 ij d
verkeerd is. Maar zulks moet geen gewoonte
zijn of worden. Wij wenschen als mannen van
een Christelijk beginsel datzelve hoog te houden,
onzen plicht te vervullen en hebben dan ook
het recht onze rechten op rechtmatigen
wijze te doen eerbiedigen.
Daarom wenschen wij in eendracht sterk te
worden, en op te kernei} tegen onrecht en
onderdrukking.
Dit is de toon die den Chr. ambtenaar
voegt en waarbij hij welvaren zal.
Wij hopen dat al onze Chr. post- en
telegraaf-arnbtenaren in Zeeland dit orgaan
steunen zullen.
Men vrage een exemplaar ter kennis
making bij G. Kreukniet, Gaffelstraat 7,
Rotterdam.
Het Bestuur der Vereeniging tot chris
telijke verzorging van Krankzinnigen in
Zeeland benoemde in zijne vergadering van
Dinsdag j.l. niet alleen dr. Van der Brug
tot geneesheer-directeur, maar besloot ook
dat dit jaar den eersten bouw zal plaats
hebben.
Tot dien eersten bouw behooren twee
paviljoens voor verpleegden, keuken, wa
tertoren en dooterawoniog.
De laatste goedkeuringen van het Ge
neeskundig Staatstoezicht en van B. en W.
van Bergen-op-Zoom kunnen ingewacht
worden en de aanbestedingzal vermoedelijk
in Mei plaats hebben.
Naar de meening van den architect, met
den bouw belast, zal de opening in de
maand November tegemoet kunnen ge
zien worden.
De man van de Tribune die in de Midb-
Crt. Kameroverzichten schrijft, geeft van
het eerste debat na de kabinetsverklaring
den volgenden indruk
De heer Schaper kon wel eens gelijk hebben
dat wij met dit kabinet een vroolijke periode
tegemoet gaan. Er werden hsden heel wat
grapjes geuit, vooral mr. Goeman Borgesius
was er sterk in, en niemand genoot er meer
van dan mr. Heemskerk, die groote moeite had
zijn gel: at in ernstige plooi te houden, telkens
lust gevoelde tot in de rede vallen, nu en dan
vooroverboog naar de heeren Talma en Kolk
man, om toch maar deelgenooten in zijn vroo
lijke stemming te vinden. Toen de lachlust hem
blijkbaar al te machtig werd, zagen wij hem
wat wij nog nooit door een premier hebben
zien doen eenvoudig wegloopen uitde zaal.
Enkele minuten later kwam hij weer binnen
metmr. Borgesius.
Deze houding wijkt geheel af van het type
«Chrlstelijken staatsman", zooals dr. Kuyper ons
vier jaar lang te aanschouwen heeft gegeven,
op wiens ambtgenooten met hem een zekere
stempel van groot-waardigheid was gedrukt,
welke bij mr. Heemskerk en de zijnen totaal
afwezig is.
Een eigenaardig verschijnsel was ook dat de
heeren Talma en Kolkman telkens van hun
zetel opstonden, om «wandelingetjes" door de
Kamer te maken, iets, dat onder het bewind
van dr. Kuyper zeker niet gebeurd zou zijn.
Toenmaals bleef het geheele Kabinet aldoor
stijf rechtop zitten.
Dit is dan ook een geheel ander «rechts
Kabinet" dan het toenmalige. Desb giaselen"
mogen dezelfde zijn op gezag van mr. Heems
kerk moeten wij dit wel aannemen -- in houding
en optreden valt een groot onderscheid waar
te nemen.
Als wij het niet beter wisten,
zouden wij zeggendaar zijn nu een stel ge
zellige administrateurs bij elkander, die met
de Kamer liefst op de aangenaamste manier
's lands zaken wenschen te be
handelen.
Wij vestigen de aandacht op den laatsten
volzin, waarvan wij begin en slotspatieerden.
«Als wij niet beter wisten dat het een
Reohtsoh beginsel-kabinet is, waarmee wij
hier te doen hebben, dan zouden wij zeggen
'tis een zakenkabinet".
Zoo redeneert de schrijver.
Maar het is geen zakenkabinet zegt hjj,
want ik weet beter".
Onze eerste meening als zou hier 'n Rechts
Zakenkabinet zijn opgetreden is nog niet
prijs gegeven.
Maar deze schrijver, zoo dioht bij't vuur
gezeten, die 't dus weten en „beter weten"
kan, zou ons haast doen wankelen.
Wij zullen de lezers niet vermoeien met
de opsomming van de beoordeelingen der
Pers van de Kabinetsverklaring.
Wij drukken alleen af het oordeel van
De Standaard:
In stijl gebonden en door de kracht van het
woord inspireerend, is de Kabinetsverklaring
van gisteren niet, maar kon ze ook niet zijn.
Zooals ze is, past ze juist bij den ontredderden
toestand.
Duidelijk spreekt het kabinet uit, dat het het
bewind wenscht te voeren «overeenkomstig de
beginselen levende in de partijen der Rechter
zijde". De tegenstelling tusschen rechter- en
linkerzijde wordt alzoo niet verbloemd, en
onverholen voor de beginselen der rechterzijde
partij gekozen. Gelijk we verwachtten, is het
alzoo een Kabinet van rechts, en een Kabinet
dat duidelijk uitspreekt, dat het de beginselen
van rechts niet denkt te verzaken. Dat hierbij
het epitheton van «christelijk" is weggelaten,
is misschien al te schroomvallig. Men ziet een
admiraalschip liever niet uitvaren met gestreken
vlag. Maar al staat het er niet bij, het zit er
toch in. In en buiten de kamer weet ieder,
dat de beginselen der rechterzijde geen andere
dan de christelijke zijn.
Evenzoo strookt het geheel mek onze ver
wachting, dat het Kabinet uitdrukkelijk ver
klaart, dat het beginnen wil met bij voorkeur
die wetsontwerpen te behandelen, waaromtrent
genoegzame overeenstemming verwacht mag
worden
Toch aarzelt het niet, terstond de voorstellen
tot Grondwetsherziening in te trekken. De
komeet van het blanco met zijn radicalistischen
staart wordt uitgedoofd. En ook wordt inge
trokken het ontwerp op ouderdomsverzekering,
onder bijvoeging dai dit Kabinet tot net stelsel
van invaliditeitsverzekering terugkeert.
De subsidieering van het middelbaar onder
wijs kan geen oppositie meer vinden. Ook
links is er toe bekeerd. De gemeentefinanciën
vinden juist in mr. Heemskerk een geëxperi
menteerd redder. En ook de strijd tegen de
schending der publieke eerbaarheid zal aan
beide zijden van de Kamer sympathieën vinden.
Evenmin zal er bezwaar rijzen tegen verze
kering van betere weiking van de Arbeidswet,
en tegen een eenigszins radicale herziening van
de Ongevallenwet.
Blijft dan nog het militaire vraagstuk, dat
voorloopig in staat van wijzen zal worden ge
bracht, en waaromtrent meer ingrijpende wij
ziging in uitzicht wordt gesteld dooroelening
van de infanterie-miliciens in twee ploegen.
Ook met den Raad van landsverdediging
waarom niet het Nederlandsche woord zal
spoed worden gemaakt. De wettelijke regeling
volgt latermaar nu reeds zal deze raad bij
Koninklijk besluit, voor de eerste maal althans,
worden benoemd, en wel niet alleen uit mili
tairen, maar ook uit civilisten.
En eindelijk wordt de kunstverdediging
vooruitgeschoven, en in verband hiermee de
aanbouw van groote schepen voorshands ver
traagd.
Voor anderhalf jaar parlementaire arbeid
reeds een overrijk menu, maar dat, zoo de
Kamer goed wil, toch afgedaan kan worden.
En met het oog hierop doet het Kabinet
wel een beroep op het gemeen overleg en op
de welwillendheid der Kamer, maar zegt geen
woord dat op aanhaking van de vrije-liberalen
zou doelen.
Het wil geen gemengd Kabinet zijn, maar
treedt op als Kabinet van rechts.
Moge het als zoodanig 's lands zaken, onder
Gods zegen, het volk ten protïjte beheeren.
De Standaard schrijft ook nog
In de liberale pers wordt een vergelijking
gemaakt tusschen het optreden van dit Kabinet
en dat van het Kabinet Kuyper, natuurlijk om
het eerste in de hoogte te steken, en het
Kabinet van 1901 een hak te zetten.
Gaat die vergelijking op
Stellig niet.
De wijze van optreden van een Kabinet
wordt bepaald door de gelegenheden waar
onder het het bewind aanvaardt. Nu zijn die
gelegenheden thans geheel anders dan ze in
190I waren. Dit Kabinet treedt op in een
Tweede Kamer met een meerderheid Links
dat van 1901 aanvaardde het bewind toen er
een working majority aan de Rechterzijde was.
Ieder begreep daarom terstond, en ook onzer
zijds is dit aanstonds uitgesproken, dat dit
Kabinet zich te schikken had naar de omstan
digheden met de uiterste omzichtigheid moest
optreden, om conflikt te mijdenen verstandig
zou doen door zulk een werkplan te formeeren,
voor welks afdoening op Rechts en Links te
rekenen viel.
Zoo is het dan ook geschied. Er komt niets
in dit program voor, dat uitsluitend Rechts
sympathie wekt. Tot zelfs de maatregelen tegen
de onzedelijkheid worden nu reeds in een
orgaan van Links toegejuicht.
Strijd staat alzoo niet in dien zin voor de
deur, dat Rechts of Links botsen zal, en men
mag verwachten, dat dit Kabinet veel goeds
zal tot stand brengen en de Staten-Generaal
in staat zal stellen den tijd, die haar nog tot
Juni I909 rest, nuttig te besteden.
Van liberale zijde is men zelfs zoo verlegen
met zijn positie, dat men er niets in vindt, dat
dit Kabinet zich als een Rechts Kabinet aan
dient, en met de aanbieding van zijn mede
werking zelfs kwistig is. Jammer is alleen, dat
men uit de weglating van het woord «Chris
telijk" voor «beginselen" met zekeren schijn
van recht kan afleiden, dat dit Kabinet niet
voor het uitgangspunt van zijn Staatkundig
beleid durft uitkomen. Natuurlijk is dat niet
bedoeld, maar de weglating geeft vat.
Alvorens echter uit hetgeen nu geschiedt
een aanklacht te formuleeren tegen het Kabinet
van I901, zou men door den heer Heemskerk
de vraag moeten laten beantwoorden, of zijn
optreden geheel hetzelfde als nu zou geweest
zijn, zoo hij in 1901 ware geroepen geworden.
En dan weet men vooruit, dat hij, zonder
een oogenblik te aarzelen, antwoorden zou met
een beslist neen.
De eerste Troonrede, waarmede in 1901 het
toenmalig Kabinet zich uitsprak, is dan ook
destijds door de pers van de drie partijen
Rechts eenstemmig met groote ingenomenheid
ontvangen, en geconsulteerd over het toenmalig
Regeeringsprogram, heeft geed der partijen
Rechts zich verzet.
De Standaard heeft gelijk.
Niet genoeg kan 'tstreven gebrandmerkt
om t kabinoi-.-TToAmaborIt Logon 't lx«*L>in©L
Kuyper uit ts spelen als een kabinet dat nu
eens niet opgaat in getuigen en overigens
«niets doet;" of als een ministerie dat
«oreert" en geen komaf maakt met de
zaken.
Het kabinet-Kuyper moest „getuigen"
gelijk 't deedgean ministerie werd ooit
zoo door 't pon6eran van den tegenstander
er toe verplicht. Reeds terstond by zijn
optreden verweet mr. Drucker 't dat het
niet christelijk was- Getuigen en zaken
doen, dat is des Christens roeping, ook op
staatkundig gebied, en daar heeft het
kabinet-Kuyper tot den einde aan voldaan.
De Nederlander verklaarde er eens zeer
terecht van dat 't had gewerkt als wainige
zijner voorgangers.
Het kabinet-Kuyper heeft 't exempel
voor zijn opvolgers nagelaten hoe eert kabi
net getuigen en werken moet. Nog maar al
te veel wordt 't noemen van den Eenigen
Naam op de publieke markt op den achter
grond gedrongen.
Dit geldt niet voor de Kabinetsverklaring
of Programvoorlezing van Dinsdagdaar
bestond voor dit plechtig getuigen geen
aanleiding.
Doch de vage verklaring van het kabinet-
Heemskerk dat 't wenscht op te treden niet
royaal naar de christelijkemaar naar de
rechtsche beginselen, heeft ons minder
bevredigd.
Wij zeggen dit niet om 't eene kabinet
boven 't andere te stellen en ook niet om
tot getuigen te prikkelen, of om op imitet ie
aan te dringen. Ook in 't getuigen kan
onwaarheid zijn en ook hier beslissen aan
leg en temperament, en velerlei dat tot den
//verborgen omgang" behoort. Maar de
thesis zuiver te stellen, ook in de woorden
keus, achten wij da roeping van ieder
//Rechts" kabineten geen blaam verdient
een premier, die zich namens hetzelve daar
toe opmaakt.
Wij aanvaarden van harte het woord
Niet een iegelijk die daar zegt Heere Beere
maar die daar doet den wil Mijns Vaders.
Maar een Christen mag er nooit van
makenNiet oen iegelijk die daar zegt
Heere Heere, maar die daar doet den wil
des Tegenstanders
De Nieuwe Crt. (IA zegt van de Kabioets-
verklaring
De naam van het Opperwezen
wordt in de rede niet ingeroepen noch zelfs ge
noemd; wij zouden er ons niet aau geërgerd
hebben, ware het anders geweest, maar dat het
werd nagelaten waardeeren wrj als een teefcen
dat men voor religieus vertoon op
politiek terrein zich heeft willen hoeden.
In den lof ligt een waarschuwing.
Er kan ook religieus vertoon" zijn in het
belijden.
Doch hierover oordeele niet de tegen
stander, maar de eigen consciëntie,
t,Gister wegens plaatsgebrek blijven liggen.)
Bij het voortgezet dubat overderegee-
riogsverklaring hadden dhr. De Waal
Malefijt en Nolens uog eenige waardee-
rende woorden aan het nieuwe kabinet-te
riohteD, vóór de Minister van Binnenland-
sohe Zaken, dhr. Heemskerk, het woord
voerde. Beiden meenden nog even te
moeten terugkomen op het votum van 21
December tegen de oorlogsbegrooting uit
gebracht door hen en hunne politieke
vrienden. De heer Nolens merkte dien
aangaande op, dat het gansoh niet in de
bedoeling had gelegen van een groot deel
der katholieke tegenstemmers om het
ministerie te doen vallen. Geen plannen
van grondwetsherziening hoe kan zoo
isis door kabinetaverwisseling van de baan
worden gedrongen, indien zuik een her
ziening werkelijk op de baan was maar
alleen de houding vau den minister van
oorlog, die een amendement op de oorlogs
begrooting onaannemelijk had verklaard,
heeft bij de stemming den doorslag ge-
gdven. Immers het landsbelang was daar
ten zeerste hij betrokken. En nu de heer
Heemskerk, de formateur van het nieuwe
Irabinoi, -rou WloU Ulct lvaU gCACgÜ HUlüv»,
dal hij nog in de politieke grondverf staat,
zooala de afgevaardigde van Venlo zeide
van een paar andere ministers, n.l. die van
Marine en Oorlog. Na een wcord van dank
aan alle sprekers voor de persoonlijke wel
willendheid dhr. Goeman Borgesius
werd natuurlijk niet vergeten verdedigt
hij het optreden vaa dit kabinet. De aan
leiding tot het votum van 21 December
was niet gelegen, ten minste wat de minis-
tor en zijn naaste politieke vrienden betreft,
in de voorstellen tot grondwetsherziening,
zooals wel beweerd is, taaar eeniglijk in
de bezorgdheid voor 'e lands defensie.
De verantwoordelijkheid voor het votum
moest worden aanvaard. Of daaruit nu
volgen moest, dat hij zelf moest oplredeD,
wil dhr. Heemskerk niet zoo grif met ja
beantwoorden. Maar toen niemand anders
zich daartoe bevoegd oordeelde, heeft hij
de opdraoht aanvaard. Ook veraohilde da
toestand met dien van 't voorjaar 1907, ook
met dien vsn 1905. Toen was er san de
Jiakerzijde een meerderheid, nu aan geen
enkele zijde. De eischen, die uien redelijer-
wijse aan een kabinets-formateur in 1905
kon stellen, konden ou niet gesteld worden,
om de eenvoudige reden, dat ereóehaan
rechts, nóch aau links een meerderheid is.
En ona de beginselen van het nieuwe
kabinet De heer Borgesius had er al ver
langend naar uitgezien om dat te weten te
komen dhr. De Waal Malefijt had de mini-
etrieele uitiatirg dat het kabinet zou wen
schen te rogeersn overeenkomstig de be
ginselen, lovende in de partijen der rech
terzijde dien eigen middag nog synoniem
d. i. gelijk van zin verklaard met „deehr.
beginselen, doch minister Heemskerk, die
zoo noodig niet schromen zal, om die be
ginselen uiteen te zetten, meent hst een
onbeleefheid is tegenover da Kamer, ta ver
onderstellen, dat zii dio beginselen niet
kende. Toch zeid 3 Z Exc. er niet3 van. Het
ministerie is niet rechts ia dien zin, dat de
drie groepen der rechterzijde daarin zijn
vertegonwoordigd, ai is ook met al dia
groepen voeling gehouden metde linker
zijde is dit niet geschied, evenmin met de
sociaal democraticche partij, wier gevoelen
reeds bekend was n. i. kamerontbinding
vóór de formatie a; - rechts in dien zin,
dat do Minister wecsr t d v drager te zyn
van de beginselen in parti/ n der rech
terzijde levende en ee «ül belichaamd in
Kuyper, Lobman en co- ejpman. Ook werd
niet vergeten, de aar m vestigen op 't
verschijnsel, dat, i e .1 e 1 zegt, drie libe
rale of althans neutrale ministers in het
kabinet zitten.Van dev.'. Molster v. Buitenl.
Zaken kan dit niet ge/.e d worde». Hy is
christelyk-historiscb, zegt dhr. Heemskerk.
Anders is het met dhr. "Wentholt en met
dhr. Sabron. Doch het sturen van het schip
op de politieke zee is hun niet opgedragen.
De defensie is een nationale zaak en dient
