NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 132. 1908.
Donderdag 5 Maart. 22e jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Arbeidsbeurzen.
VERSGHUNT ZESMAAL PER WEEK
Wed, S. i 9E JONGEWERWEST, te Goes
F. P. D'HIjlJ, te Middelburg,
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De Salzburgsche Emigranten.
UIT m PER%
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p.1>25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EJ* VAM
var. 1—5 regels 40 cent, Iedere regel meer 8 cenr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
SMasaEgaBBBaaagaaasggaBgiSigaragiaBiB^BgEgs
Onder de pogingen die hier en daar be
proefd worden om de treurige gevolgen van
de werkloosheid te temperen behoort niet
alleen het vormen van een fonds, met ge
meente-hulp, om bij te springen in tijden
van nood, maar ook 't vestigen van arbeids
beurzen, in eene gemeente, zoo mogelijk
gesteund of geholpen door de gemeente.
Amsterdam en Den Haag gingen bij het
vestigen van zoodanige beurzen voor.
Vóór alles stelle men zich de arbeids
beurs voor als de trechter voor vraag en
aanbod op de plaatselijke arbeidsmarkt.
Maar voortgaande breiden zich hare be
moeiingen al spoedig uit buiten de grenzen
der gemeente. Iedere arbeidsbeurs krijgt
al spoedig aanvraag of aanbieding van
elders, en als er veel werkloosheid is, we
hebben het dezen winter van de vertrek
kende werkloozen uit Den Haag naar
Duitsohland gehoord, dan wordt gezocht
tot over de grenzen van het land.
Door samenwerking van verschillende
arbeidsbeurzen in verschillende, liefst aan
grenzende landen, kan veel worden be
reikt. Het moet eens gebeurd zijn dat de
arbeidsbeurs van Straatsburg honderden
werklieden van een fabriek die afgebrand
was, in weinige dagen onderbracht.
Het bestuur der Haagsohe beurs zegt in
ajjn verslag van 1906 dat er vooral in ons
land, bij de wisseling van vraag en aan
bod, van plaats tot plaats meer bijzondere
behoefte bestaat. De Nederlandsohe werk
man is zeer weinig geneigd uit eigen be
weging werk te zoeken buiten de plaats
zijner inwoning.
Deze meening vindt hare bevestiging in
de loon verschillen, ongeëvenredigd aan de
verschillende prijzen en bestaansmiddelen
die soms tusschen dicht bij elkander ge
legen plaatsen bestaan. En ook wordt die
meening gestaafd door de maandelijksohe
opgaven van den stand vau de Arbeids
markt door de Kamers van Arbeid. Bij
een beschouwing van die mededeeling in
hun onderling verband, zegt het te dezer
zake kundig bestuur, dringt zich de over
tuiging op dat eene organisatie van de
arbeidsmarkt in Nederland ten eenenmale
ontbreekt en dat op de eene plaats een
sterke vraag naar arbeidskracht kan ont
staan, zonder dat de arbeidsmarkt op een
andere plaats daar eenigen invloed van
ondervindt.
De voorbeelden van deze tegenstellingen
die de maandelijksohe verslagen leveren,
bewijzen natuurlijk niet, dat werkeloozen
FEUILLETON.
De mare van de wreede vervolgingen
der Salzburgsche bevolkiDg was doorge
drongen tot het Protestantsohe Europa.
Dooh hoogere staatkunde was ook nu een
factor, die er toe bijdroeg, om het beroep
op het vrijheids- en rechtvaardigheids
gevoel der volken zonder het gewensehte
resultaat te laten.
Zelfs bleven smeekschriften aan keizer
en paus onbeantwoord. Een verzoek om
interventie aan de Protestantsohe vorsten
op den rijksdag te Regeneburg trof beter
doelalthans de gevolmachtigde onzer
republiek wendde het oor tot de verdruk
ten en beloofde hun steun. Die steun bleef
dan ook niet uit. In Staats-Vlaanderen,
waar vele boerenzoons het drukkere stads
leven boven de stille dorpsrusi verkozen,
of zich als eohte zeerobben inscheepten
naar de sohatten belovende Oost, konden
wel rappe en nijvere handen gebruikt
worden. Telken jare moesten er een groote
dnizend arbeiders van elders komen, meest
wwilt en vagerent" volk, om den rijken
oogst te helpen binnenhalen, om daarna
als het najaar in het laud kwam, het
overgespaarde weekloon in eigen omgeving
te besteden.
In overleg met de heeren vau het Vrije,
van Sluis, die in Staals-Vlaanderen sinds
slechts de eene plaats hebben te verlaten
en naar de andere te trekken om een be
hoorlijk bestaan te vinden, maar toch zou
bij goede onderlinge regeling missehien
iets te doen zijn tegen gebrek aan werk
op de eene en gebrek aan werkkrachten
op een aai ere plaats.
Maar wat groeien kan uit de tegenwoor
dige beweging voor de arbeidsbeurzen be
spreken we ditmaal niet. De beweging voor
de arbeidsbeurs is nog in haar allereerste
begin, en voor Zeeland nog in geen aller
eerst begin. Zonder uitzicht zelfs om in
afzien baren tijd onder ons tot een allereerst
begin te komen. De centra's van 't arbeids
leven moeten daarbij voorgaan en die vindt
men in Zeeland niet.
Sleohta omdat we als dagblad geroepen
zijn de bewegingen van het leven, ook van
het sociale leven na te gaan en onze lezers
to toocen, besprsken wij deze nieuwe be
weging in verband met den strijd tegen de
jammerlijke gevolgen van de werkloosheid.
Tot heden toe heeft da arbeidsbeurs, als
iedere nieuwe installing nog een harden
strijd om het bestaan te voeren. Het ver
trouwen van werkgever en werknemer
moet nog komen en of het in deze moeilijke
tijden van heftïgen klassenstrijd spoedig
komen zal, valt te betwijfelen. Men ziet
over het algemeen, gelijk bij veel socialen
arbeid, ook in deze een liefdadigheids
instelling. Bekwame werklieden zjjn niet
zoo spoedig gereed naar de arbeidsbeurs te
gaan, en werkgevers kunnen nog maar
weinig gelooven dat zij er bekwame werk
krachten vinden zullen.
Nederlandsche zeden en gewoonten pas
sen zich gewoonlijk Diet zoo spoedig aan
bij nieuwe instellingen, en eindelijk komt
de arbeidsbeurs voor allerlei moeilijkheden
te staan, b.v. bij de vraag hoe te handelen
bij werkstakingen, hulp verleenen of niet
Of bij loonregeling, zal de beurs "alleen
aanbieden voor bepaald loon of ook onder
ling overleg aannemen P
Zoo zulien onze lezers begrijpen dat het
terrein voor de arbeidsbeurzen nog niet
effen en vlak ligt en dat het moeilijke
werk dat zij hebben te verrichten eensdeels
door gemis aan vertrouwen en anderzijds
door den strijd tussohen de twee groepen
waarvan de arbeidsbeurs geljjkelijk leven
moet tegen gehouden worden.
4 Maart 1908.
Bij de weigering van dr. Kuyper om
thans in de Kamer terug te keeren,
herinnert Het Friesch Dagbladerzeertereoht
aan dat hij hierbij 't voorbeeld van Groen
lange jaren den sohepter zwaaiden, werd
aan niet minder dan een driehonderd
gezinnen van emigranten door -Hunne
Hoogmogenden, bescherming, vrijheid, wo
ning en tijdelijk onderhoud aangeboden,
alsmede vrijdom van belasting gedurende
eenige jaren en vrijstelling van heeren-
diensten. Dit vriendelijk aanbod van de
heeren, door middel van den gezant of
gevolmachtigde Gallières te Regensburg
overgebracht, vond een goed onthaal.
Het toestemmend antwoord, dat zij vol
gaarne aan de uitnoodiging wilden voldoen,
liet niet lang op zich wachten. En voor
men het nog verwachtte en gereed was
voor de ontvangst, kregen de heeren van
het Sluischa vrije de tijding, dat de emi
granten onderweg waren. Goede raad bleek
duur. Aan huizenbouw om de ballingen
onder dak te brengen, kon in het ruwe
jaargetijde niet gedaoht worden. Daaren
boven konden de nieuwe bewoners eiken
dag worden gewacht. De eenig mogelijke
oplossing van de quaestie was, om de
emigranten bij hunne komst een onder
komen, voorloopig althans, te versohaffen
in de huizen der ingezetenen. Hiertoe werd
dan ook besloten op eene vergadering door
//hunne EielWaardeD, Burgemeester en
schepenen 's Lands van de Vrije bijeen
geroepen. De belangstelling in het lót der
arme Salsburgers was groot. Niemand om
zoo te zeggen onttrok zieh aan den plicht
der barmhartigheid. Zelfs waren er onder
van Prinsterer volgt die deze weigering
in 1871 in een schrijven aan een
zijner vrienden aldus motiveerde
„De persoonlijke antipathieën zijn tegen
mij, uit den aard der zaak, zoo velerlei en zoo
sterk, dat wellicht niets voor den invloed onzer
beginselen schadelijker zou zijn, dan wanneer ik
persoonlijkte zeer op den voorgrond kwam.
De juistheid uwer gedachte om, bij algemeene
verkiezingen, den leider eener richting, als mid
del van ralliement, als belichaamd
program, te erkennen, beaam ik. Daarom,
mijne onoverkomelijke bezwaren daargelaten,
was principiëel, uw aandrang constitutioneel en
parlementair".
Maar in hetzelfde verband schreef Groen
ook dit
„Ook de felste mijner tegenpartij dors kan niet
ontkennen, dat ik in een aanmerkelijk gedeelte
der Natie steun heb. Zelfs met de tegenwoordige
Kieswet, behoef ik voor geen lid der Tweede
Kamer, in de bevoegdheid om namens het
Volk te spreken, achter te staan."
Ook de uitzondering heeft recht van
bestaan. Op de Kamer-tribune staat men
hoog en dat hoort ook zoo.
Zij is echter niet de eenige plaats, van
waar men teD behoeve van het Volk het
woord mag voeren.
De heer B- Faberij de Jonga J.zoon te
New York zond ons eenige dagen geleden
The New York Herald een nieuwsblad in
het formaat van de Nieutce Rott. Crt. Het
no. van 9 Febr. bevat drie bladen, ts zamen
22 pagina's met nieuws en advertenties
compres gedrukt, afgewisseld door prach
tige, sprekende clicbé's op allerlei gebied.
Onder anderen staat er een advertentie in
die de heele le bladzijde van het 8e blad
beslaaten waarvoor de annonceerende
firma 400 k 509 dollars betaalde. Deze firma
is de firma Macy. Elders in dit blad vindt
men de beschrijving van//Macy's grootste
departementwinkel in de wereld" met de
photo van dit reuzengebouw, en daarnaast
het portret van den winkel door den stich
ter, Macy, in 1858 te New York opgericht.
Dezer dagen herdacht deze firma haar
vijftigjarig bestaan. Welk een verschil 1
Het handjevol klerken van '58 is aange
groeid tot 10 duizend, waarvan 5000 in het
gebouw te New York, en de rest verspreid
over de geheele wereld. De feesten ter her
denking van de stichting dezer firma duur
den drie weken. Begonnen met een klein
plaatselijk magazijntje is't uu een reuzen-
gebouw van tien verdiepingen, dat de ver
schillende departements (afdeelingen) her
bergt. De tegenwoordige eigenaars, Gebr.
Strauss, hebben de zaak zoo ver weten op
de aanzienlijken, die twee gezinnen voor
hunne rekening namen, het meerendeel der
gegoeden teekende voor een geain, de
minder bedeelden voor een jong gezel.
De geestdrift was algemeen. En omdat
die niet verminderen of verflauwen mooht,
werden de kerkgangers des Zondags onder
den dienst af en toe herinnerd aan de te
verwachten ballingen om den geloove
hun werd gezegd, dat zij have en goed
hadden verlaten om Jezus te kunnen vol
gen en niet te vergelijken waren met
rondreizende volksstammen.of verdrevenen,
die al bijzonder er mede ingenomen moch
ten wezeD, bijaldien zij gebruikt werden
tot het minste werk.
De eer der ballingen werd alzoo op
gehouden gelijk het behoort, ea wel voor
namelijk op verzoek van de heeren
van het vrije van Sluis, die grootelijks op
prijs stelden de //loffelijke en prijsseiijoke
bleijeken van geneijgtheit hunner inge
zetenen". Eu daar zij ook overtuigd waren,
dat aan 's Heeren zegen ook in dit betoon
van barmhartigheid alles gelegen was, dat
de gewaagde onderneming alleen slagen
zou, indien God de Heere zijn hulp en bij
stand niet zou ontzeggen, verzochten zij
den heeren predikanten van de dorpen in
hun gebied, dien zegen af teameeken over
de ballingen, opdat zij een voorspoedige
reis mochten hebben ook ovpr 's lauds
overheden en ingezetenen, opdat hun pogen
mooht slagen.
te drijven. Doch Macy, gestorven te Parijs
1877, heeft don grond gelegd. Zijn stel
regel was Niet goed, geld terug. En
alle3 moet hier te koop zijn. Inl902ish?t
tegenwoordige gebouw op Harold-Markt
voltooid en beslaat 24 acres. Glasfabrieken
hebben zij in Limoges, Karlsbad en Praag
een fabriek te Belfast voert linnengoederen
uit. Te Riviolsfcsdt hebban zij een aarde
werkfabriek.
Nog verschillends andere fabrieken heb
ben zij o.a. te New York. Ten bate der
klanten, die een heelen dag in de winkels
verblijven, heeft de firma een restauratie
ingericht op de 8e verdieping van het ge
bouw. Deze restaurant kan 2500 personen
plaats verleenen. Jaarlijks wordt er ver
orberd daor de klanten 120000 pond ossen-
vleesch.25000 pond varkensvleesch,300000
pond gevogelte, 40000 porties soep, 1 mil
joen oesters en mossals, een half miljoen
pond bloem, 1 miljoen liter melk, 1200
duizend eieren, 100000 pond boter, 80000
pond spek, 3000 pond thee, 250ÜÓ pond
koffie, 45000 stuks theebeschuit, 75000
bushel aardappelen, enz. enz.
In 1858 droegen de klanten zeiven hun
pakjes naar huis. Later werden deze pakjes
per waggons naar alle deelen van de stad
gereden. Thans zijn in dagelijksch gebruik
170 waggons en 30 electrische voertuigen
voor 't rondbrengen der pakjes 25 mijlen in
dan omtrek, met welk werk belast zijn 810
personen, jaarlijks vervoerende 6 7 mil-
jo<w pakje3 van allerlei soort.
"Welk een enorme omzet dit wel moet
zijn. En nu moet men weten dat do eerste
dag van zijn vestiging in 1858 Macy
in zijn winkels en 'twas een gebouw van
4 verdiepingen een ontvangst had van
f 132. Maar hij geloofde in zijn sucess en
dat //geloof" beschaamde hem niet.
Jaarlijks geeft de firma 2 catalogussen
uit, waarin elk barer artikelen tot ia do
kleinste détails is beschreven.
Er is aan de inrichting een eetzaal voor
de bedienden vorbonden, welke 1000 per
sonen kan bevatten. Yoor 1 cent ken de
losse werkman er een kop thee, koffie of
melk bekomen de klerken gratis. Voorts
is er een groote rustzaal voor vrouwelijke
bedienden ia de zaal staan gemakkelijke
stoelen en een piano. Voorts badkamers
enz. voor de heeren klerken, en voor de
dames-kierken afzonderlijk. Er staan altijd
2 dokters gereed om hulp te verleenen bij
mogelijke ziekte van 't personeel.
Een groote factor die heeft bijgedragen
tot het bereiken van dit ongemeen succes
ia de advertentie.
Eindelijk brak de dag van hunne komst
aaD. Het was de 9Je vau Lentemaand.
Het eerst werden de schepen, achttien in
aantal, gezien door zekeren Gillis Robijn,
die de door de heeren in uitzicht gestelde
premie van een pistool (twaalf gulden)
daardoor verdiende, nadat hij tien dagen
lang van 's morgens vreeg tot 's avonds
laat aan het veer te Breskens op den uit
kijk had gestaan.
"„Achttien schepen, opgepropt met men
sehen zijn in aantocht", zoo luidde de roep,
waarmede de man zich haastte naar Sluis,
waar de heeren gezegd werden te resi-
deeren. En zoo was het dan ook. Weldra
stonden ze op den Seheldeoever in het
onbekende land een land laag en vlak,
een schril contrast vormend met het berg
land, dat zij hadden moeten verlaten. Er
waren in het geheel overgekomen sseven
honderd een getrouwden, de kinderen mee
gerekend en nog daarenboven drie en
tachtig ongehuwd.
Wie verre reizen doet, die weet wat te
verhalen naar het aloude volksgezegde.
Nu dat konden ook de zoo pas aange
komen ballingen. Ze hadden, sinds ze
Regensburg hadden verlaten met de Hol-
landsohe schepen, een moeitevollen tooht
aobter den rug van 'n kleine drie maanden.
Het was een vlueht te midden van den
winter met al de verschrikkingen daaraan
verbonden. Koude, ontbering, ziekte, ook
door overspanning waren zoovele oorzaken,
Doch niet minder de solide stelregel
niet goed, uw geld terug. Gelijke behan-
doling vau klanten. Geen onderscheid van
rijk of arm. Even vriendelijk voor de ont-
j vangst van een cent als voor een van 1000
j dollar. Geen bevoorrechting in vriendelijk
heid en voorkomendheid of vlugheid van
i behandeling. Eerlijk als geluwen goud
Het merkwaardige stuk is te lang, zoo-
dat wij er slechts een greep uit deden
alleen maar om te doea zien, hoe grootach
alles daar is ingericht, en hoe vreeseüjk
snel dit zoo gekomen is.
Het faillissement van het parle
mentaire stelsel-
In de Maart-aflevering van De Tijdspiegel
schetst nor. J. H. Valefeenier Kips hetgeen
hij noemt het faillissement van het parle
mentaire stelsel.
Dat kwam door de toelating der onontwikkelde
massa tot de stembus.
De vergaderingen der kiesvereenigingen wer
den volksvergaderingen. Vonden ze vroeger
binnenskamer plaats, thans moeten er groote
zalen voor worden gehuurd, waar de tabaksrook
walmt en de jassen wasemen.
En de demokratische mrssa, wantrouwend en
naijverig als ze van nature is, neemt er geen
genoegen meer mee, candidaten op crediet te
kiezenzijzelve wil ze voor zich zien en ze
beoordeelen. Evenals de artisten van Blanus'
paardenspel op de kermis, moeten zij voor het
front, om aan 't geëerde publiek hun kunsten
te vertoonen.
In den overgangstijd kwam het nog een pa3r
maal voor, dat mannen van erkende bekwaam
heid, zich van hun waarde bewust, weigerden
te verschijnen om zich door hun schoenmaker
en metselaar in staatsrecht te laten examineeren.
Geen van hen heeft het ooit zelfs maar tot
voorloopig candidaat gebracht
Wie thans de politieke loopbaan wil betreden,
moet door het Gaudijnsche juk der kiesver-
gadering door en voor den Narrenkoning zijn
kotou maken.
En wien der mededingers kent koning Demos
nu den lauwer toe
Dat is door Aristophanes reeds met onver
gankelijke satyre gezegdaan hem, die hem
het meeste weet te beloven.
Waren de kiesvergaderingen vroeger een
onderonsje van eenzijdig ontwikkelden maar dan
toch ontwikkelde lieden, thans wordt de over-
groote meerderheid er door half-ontwikkelden
en onontwikkelden gevormd. Er is nog één
stap verder [mogelijk, als men er ook het op
de grens der criminaliteit levende lompenpro-
letariaat toelaat, dat zelfs niet de praktische ont
wikkeling van een opperman bezit.
die het reizen bemoeilijkten, ongerekend 't
aantal dooden, die zij moesten achterlaten
in de streken, die zij doortrokken. Het zoo
genaamde doodenboeb, aangelegd door hun
reeds te Regensburg door de staten aange-
stelden predikant Johan Gottlob Fischer,
een jong, ijverig en practisch man, houdt
nauwkeurig aanteekening van hunne doo
den, zoo klein ais groot, wier verlies zij
hadden te betr. uren. Soms hadden zeniet
eens den t;jd om hun lieve kleinen, te be
graven. Gelukkig was hun jeugdige predi
kant een geloovig maa, die als het er op aan
kwam - en 't kwam er gerr eenlijk op aan -
den geloofsmoed bij de treurenden wist
levendig te houden door hen te wijzen op
den eenigen troost in leven en sterven.
Over het kleine graf klonk meermalen de
toon des betrouwens te midden van de grie-
vendste smart. Eindelijk waren zij geko
men te Nijmegen, de eerste stsd op Hol-
landschen bodem, waar de bevolking niet
achterbleef in het betoon van guile gast
vrijheid, welke de ongelukkigcn zoo noodig
hadden en ook wel wisten te waardeeren,
getuigen o. a. de verschillende medailles,
met toepasselijke zinnebeeldige voorstel
lingen en opschriften, waaronder zeer tref
fende, welke zjj bij hun vertrek achterlieten.
Van Nijmegeii zetten zij bun ne reis voort
naar Dordrecht en Rotterdam, van welke
stad zij den 4 Maart vertrokken om eenige
dagen na den 9en te Breskens te lar den.
Wordt vervolgd
