NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
NOOTEN
No 131. 1908.
Woensdag 4 Maart,
22e Jaargang,
bouwers
te koop.
Birimiw»
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
:oop
oop
Leerling
lersknecht
LBUBGl
;ak van male,
reulenpaarden
bii het risico Tan
rpen.
M44SDAM,
st-Souburg,
DE DIRECTIE.
te koop,
tig-e Geit,
akkersknecht ge-
Arnemuiden.
7estkapelle, vraagt
rsknecht
tknécht en
dit gevraagd
i u w 1 a n d.
skneeht
kCeid.'
su, Vrouwepolder
buck, oost- tn
1®-Ver west - GoM,
'ft v
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed,
S, j. DE JÖNGE-VERWEST, te Goes
Schokken in het maat
schappelijk leven.
FEUILLETON.
De Salzburgsche Emigranten,
PRIJS DER ADVERTENTIËN"
IJIT Pi PEES.
(Wgrdt vervolgd.)
ts f2,90.
tal exemplaren vi n
ijn beschikbaar.
Ungenooten, ge-
lijden en strijdeD,
m. STEELINCK.
'4,90 voor slechts
nd slechts f 3,75.
BOLLE, Bazaar
ken to Rotterdam,
gst postwissel van
larop meldenDa
I
ALCHEREN,
in Zaailijnzaad
te doen op IJon-
iingen worden aan-
GROOT van Nieuw
Donderdag 5 Maart
bestellingen meer
VAN MALE.
1908.
en Holl.-Brandwb.
sricht in 1816 le
[aaitoe in hare „Af-
>ring" eene schoone
dt kost slechts I w/i
ng.
komen bij den ver-
Walcheren
'kening,
Jr., Oostkapelle.
en 3 mooie Mest-
1NGE Lz., Ritthem,
Adres: 't HOE
lamme.
mte Oost-Souburg.
'ppostkantoor Oost-
Mei
ed. H. DE JONGE,
i a g d
Mei
3nde Knecht
JEKKER, A a g t e-
Mei
Mei
US VAN BOVEN,
nd.
Mei
idêï
uishoudster
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02®,
UITGAVE DER FIRMA
BN VAN
De opgaaf van den spoordienst
komt In dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
De bekende Engelsche oeconoom John
Stna-t Mill schreef eens: de meest ver
kieslijke toestand voor het menschdom zou
een maatschappij zjjn, waarin niemand arm
ware tn niemand rijker wenschte te zijn
eene maatschappij, waarin niemand vrees
zou behoeven te koesteren achteruit te
worden geschoven door het streven van
anderen om zich naar voren te dringen.
Naar dien maatstaf gemeten leven we nu
zekerlijk niet in den meest verkieslijken
toestand.
Onwillekeurig stelt men zich de tijd
dien men beleeft, en welks bezwaren men
kent en doorleeft, als de meest zorgelijke
voor. En al is zoodanige meening misschien
voor de rechtbank der historie niet te ver
dedigen, niemand zal ontkennen dat de
schokken in ons maatschappelijk leven
vele en heftig zijn.
Onbillijk zou het zijn die onrust en nood,
die verwarring en ellende, uitsluitend toe
te schrijven aan menschelijk drijven.
Ondermijning van gezag moge dikwijls
oorzaak zijn van verstoring der orde, anar
chisme moge losmaken of althans trachten
los te maken wat vast, onwrikbaar vast be
hoorde te staan, om billijk te zijn hebben
we toch ook te bedenken hoe zeer de om
standigheden gewijzigd zjjn.
Is het te verwonderen dat minder en
zeker minder heftige schokken ons maat-
schappelijk gebouw deden kraken, toen de
bevolking van ons land, gelijk van vele
andere zich voornamelijk met den land
bouw bezig hield en daardoor vrij gelijk
matig over het land verspreid was. De
eenige groote bevolkingscentrums waren
enkele havensteden, maar ook deze brach
ten niet zulk een opeenhooping als in onze
hedendaagsche fabrieks- en handelssteden.
De nijverheid, ook het verwerken der
producten van landbouw en veeteelt, werd
hoofdzakelijk door ieder gezin voor zich
zelf of in kleine werkplaatsen gedaan. Fa
brieken waren uitzonderingen en de bin-
nenlandsche handel was beperkt, omdat
iedere streek in eigen behoeften voorzag,
en tot vervoer van het tekort of van het
1
Om 't dierbaar Evangeliewoord
Verdrijft men ons als balling voort.
Uit haav' en goed en Vaderland
God leide ons met Zijn rechterhand.
Wie nog niet geheel en al zijn aardrijks
kunde en geschiedenis vergeten is, herin
nert zich wellicht hoe in vroeger eeuwen
sprake was van een aartsbisdom Salzburg,
dat een deel van Beieren, van Tirol en van
Oostenrijk omvatte. De stad van dienzelf
den naam aan den voet van een amfitheater
van Alpen gelegen, berger, welke van lie
verlede afnemen en afdalen, als em de Salza
een bed te spreiden, waarlangs zij zich de
Donau in de armen werpen kan, is de stad
van Mozart, een centrum voor toeristen en
badgasteD, die er da heerlijk schoone na
tuur of het versterkend bronwater, of wel
licht beide komen genieten ten voordeele
der bevolking. In vroegeren tijd was dit ge
zegend oord de woonplaats van een nijvere
bevolking, bestaande uit mijnwerkers,
ijzersmelters alsmede goud- en zilversme
den, die de schatten voor den dag haalden
en bewerkten in don grond voorradig. Rus
tig leefden ze daar te midden hunner goud
en zoutmijnen, werkzaam voor gade en
kroost, denkend ook aan hun eeuwig heil,
opheffend handen en harten tot God alleen,
sinds zjj den Mariadienst hadden verlaten
en den priesters den rug hadden toegekeerd.
Maar dit keerpunt in het leven dier Salz-
burgers was tegelijk een keerpunt in
hun lot.
overtollige gemeenschapswegen ontbraken.
Het winnen van groote fortuinen was
evenzeer als hopelooze armoede, onbekend.
Gelijk de lucht niet verduisterd was door
den rook dar fabrisksschoorsteenen en het
water helder was bij gebrek aan Fzooveel
fabrieks verontreiniging, zoo was het leven
rustiger en de welvaart meer gelijkmatig
verdeeld,al werd ook toen niet de tevreden
heid gevondeD, waarnaar de mensohheid
haakt sinds het Paradijs verloren werd.
Maar wie nu rondom zich ziet, vindt dien
toestand gansch veranderd.
De invoering en langzame verbetering
der machines, bracht met zich de noodza
kelijkheid van groote gebouwen en groote
bedrijfskapitalen. De kleine huisarbeid of
kleine industrie werd op zijde gedrongen
en omgezet in reusachtige fabrieken en
kleine dorpen groeiden tot groote fabrieks
steden die de plattelandsbevolking van
heinde en verre tot zich trokken. De nood
zakelijkheid en het profijt om deze stede
lingen van nooddruft te voorzien leidde tot
vermeerdering van den binneulandschen
handel, tot aanleg van wegen en kanalen,
tot stichting of uitbreiding van telefoon en
telegraaf, kortom tot allerlei ontwikkeling
van onze samengestelde maatschappij.
Niet alle veranderingen waren,gelijk het
spreekwoord zegt, verbeteringen. Het
totaal van den nationalen rijkdom is zeer
toegenomen, maar de verdeeling is zoo on
gelijk dat een goed deel der bevolking in
nooddruft leeft. Onbeteugelde conaurrentie
heeft den strijd om het bestaan verscherpt,
en er toe geleid dat te eenzij dig de aandacht
gevestigd is op de wijze waarop men in zijn
levensonderhoud moet voorzien, ten koste
van hooger streven. De verpestende damp
kring der fabriekssteden, vrouwen- en kin
derarbeid, werkstakingen, werkeloosheid,
verwildering zjjn zoo al de meest voor de
hand liggende veranderingen die geen ver
beteringen bleken te zjjn.
Door de eenvoudige herinnering aan het
verleden zal men tot de overtaiging komen
dat het niet uitsluitend de wetten en de
mensohen zijn die oorzaak zijn van de,
maatschappelijk bekeken, zorgelijke dagen
voor zoo vel en.
Omstandigheden, niet altijd zoo ge
makkelijk aan te passen aan de nieuwe
vormen hebben daartoe evenzeer het zijne
bijgedragen.
De crisis ter beurs, met al zijn treurige
Er kwam lijden, verdrukking, bloedige
vervolging zelfs. Uitdrijving uit hunneland
palen is de voltrekking van het wreede
vonnis, dat over hunne hoofden was uit
gesproken geworden.
Van vergelijk kon geen sprake wezen.
Het moest dan maar hard tegen hard. Het
ging eohter hard tegen zacht. De Salz-
burgers waren te veel doordrongen van
den milden geest des Evangelies om zioh,
indien het ook al kon, op hunne vijanden
te wreken. Ze verkozen liever te lijden
dan te strijden. Van daar dat hun de /ge
nade der emigratie'' werd aangeboden
scherp genoeg was dit schijnbaar nog barm
hartig vonnis een aanbod, dat echter
niet mocht worden afgewezen, want het
was tijd, dat het onkruid uitgeroeid werd.
Den zegen van den landvorst krijgt de
emigrant mede op zijn tocht, doch het is
de zegen van den iyran, dus eigenlijk een
vloek. Of behoorde het ook niet tot dien
dusgenaamden zegen, dat de arme Salz-
burger, gedoemd om huis en hof te ver
laten, zioh ook tevens genoodzaakt zag om
zijne kinderen beneden de twaalf jaren
overtegeven aan den willekeur en het
fanatisme der kloosterlingen met 't geloofs
onderzoek belast
Zoo nemen zij dan den pelgrimsstaf ter
hand, om die schouwplaats van de bitterste
vervolging te verlaten, geloovend dat zij
eenmaal, na het lijden hier beneden, de
kroon der zaligheid beëryen zullen,
j Die uitdrijving geschiedde niet in eens
maar bij gedeelten. Allengs werden de
zoogenaamde Emigrations-patenten of»uyt-
toohts-plaoeaten'' verscherpt en in al hare
f. P. D HUIJ, te Middelburg,
nasleep geve der wereld een les in oot
moedigheid, geleerd als hij daardoor wordt
dat sijn macht en zijn vermogen tegenover
maatschappelijke schokken o zoo klein is.
3 Maart 1908.
In de Iiaagsche Stemmen, 68n ons onbe
kend ehr. weekblad, moet gestaan hebben
dat men te Goes vernomen had dat jhr. mr.
A. F. de Savornin Lobman in 1909 er over
dacht zijn mandaat als Kamerlid neer te
leggen. De Iiaagsche Stemmen schrijft
echter„Ik kan wel zeggen dat de Goesehe
afgevaardigde zelf zich nimmer indezen zin
heeft uitgelaten".
indien de Goesehe afgevaardigde h zelf"
zich nooit hierover heeft uitgelaten, waar
om dan dat praatje in bespreking gebracht?
Het is den Chr.-Hist. leiders in 't district
evenmin in de gedachte gekomen, en de
A.-R. en de R -C., die er van zelf nooit over
spreken, hebben van geen der Chr.-Hist.
leiders ook maar een enkele aanwijzing ge
had dat iets dergelijks in de lucht zat.
En geen hunner dan ook die er iets van
gelooft.
De heer Lobman kan soms wel eens
ontijdig en al te scherp, soms krenkend
scherp, iets zeggen,en 't verleden begrij
pelijk laat hem niet zoo gemakkelijk
los. Maar wij anti-revolutionairen hopen
van harte dat deze Chr.-Hist. afgevaardigde
nog vele jaren voor het district Goes zitting
hebbe.
Wij gelooven dat die liefde wederkeerig
is. De heer Lohman heeft band aan Goes.
Het is „zin district".
Terwijl de treurige tijdingen uit Amerika
over de werkloosheid aanhouden, komen
daar nu even treurige tijdingen uit Enge
land bij.
Het land van de industrie bij uitnemend
heid, voornamelijk van de ijzer-industrie
doorleeft op dit oogenblik een geweldige
crisis.
Voornamelijk de scheepsbouw, voor
Engeland een der voornaamste bronnen
van volksbestaan, mist de gewone bestel
lingen. Aan de oevers van de rivieren,
eigenlijk van alle rivieren, vindt men
scheepswerf naast scheepswerf. En de
scheepsbouwers moeten bij gebrek aan
werk, het loon verlagen en de werkuren
inkorten, of in het uiterste geval stop zetten.
nare welsprekendheid uitgevoerd.
Zulks geschiedde ook in 1731onderasrts-
bissohop Firmiaaus. Pardon was uitgesloten
voor ieder Hervormde boven de twaalf
jaar. Uitstel werd niet gegeven, veront
schuldigingen werden niet aangenomen.
Het aneihema zou den halsstarrigen of te
lijdelijken achterblijver treffen, zooals
later bleek.
Verdrukking brengt gelijkgezinden bij
een, zooals overvloed ea weelde vaak
scheiding teweegbrengt, of ten minste het
gevoel van saamhoorigheid te minder doet
spreken.
Dit bleek ook aan de oevers van de
onstuimige Salza, te midden van de Salz
burgsche bergen. Daar in een vlek of dorp
tussohen Salzburg en Gastein kwamen bij
het aanbreken van den dageraad een
honderdtal mannen bijeen om elkander
houw en trouw te zweren bij den nade
renden nood, trouw ook aan Gods woord
bovenal. Een plechtig, oud-testamentisch
zoutverbond, het zoutverbond des grooten
raads, door den aartsbisschop aangezien
voor een samenzwering.
Dit schrikbeeld ia voldoende om keizer
lijke hulptroepen aantevragen en te ont
vangen. Ze komen in de barre winter
maanden van 1731, opjagend eu voor zioh
uitdrijvend een ecbare weêrloosen en ver
bijsterden daor schrik, wien het schier
ondoenlijk is om de dalen door te komen,
waar de storm de saeeuwhoopen heeft
opgetast. Aandoenlijk tafereel, niet ongelijk
aan dat, hetwelk de dichterlijke drossaard
van Muiden in zijn Baeto van de ellende
der ballingeohap geeft,
_L
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cenr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Het gevolg van deze maatregel is dat werk
lieden bij heele groepen staken. Sommigen
willen niet dat een aantal hunner kameraden
ontslagen worden. v
Een gevoel van solidariteit drijft hun
tot staken.
Anderen willen liever heengaan als min
der werken voor minder loon.
Daar komt bij dat als één groep werk
lieden been gaat, andere groepen tot staken
gedwongen worden,
Zoo hebben de cijfers zijn verbazend
groot aan de olyde 20 duizend machi
nisten gestaakt, en zij slepen door hun
staking 33 duizend werklieden meê en
doemen deze alle tot werkeloosheid.
De kern, het hart van den nieuwen
scheepsbouw is de machine. Wal ter wereld
zal iemand uitvoeren met het prachtigste
sohip als de machine ontbreekt
Verdeeling van arbeid verhoogt 't pro
ductie-vermogen, maar brengt ook afhanke
lijkheid met zioh.
Honderd arbeiders, in één enkel onder
deel van het bedrijf bedreven, kunnen
honderden tot werkloosheid verplichten.
Op dit oogenblik treft de oeeonomisohe
ellende nog hoofdzakelijk hst Noord-oosten,
maar het gaat er meé als met de fabriek.
Eén keten met vele schakels. De kwaal
dringt door tot andere deelen van het
Brilsohe Koninkrijk.
Waar werk is komt opeenhooping van
werkkrachten en al de ellende van dien
toestand.
Waar één lid lijdt, lijden alle, ook in
het groote maatschappelijke huisgezin.
Verstandige woorden.
Aan een feestmaal bij gelegenheid van
de opening van de landbouwtentoonstelling
te Middelburg in Transvaal, heeft lord
Selborne een merkwaardige redevoering
gehouden, waaraan De Volksstem het vol
gende ontleent
*fk heb altijd mijn hecht vertrouwen in de
landbouwtoekomst van de Transvaal verkondigd.
Generaal Botha steunt mij daarin. Geen man
kan echter 'n grooten last alleen dragen. Hij
moet door alle ambtenaren en boeren gesteund
worden. De toekomst van den landbouw in
dit land hangt af van de boeren zelf. Als zij
niet samenwerken en hun lichamelijke en ver
standelijke gaven ten volle gebruiken kan geen
regeering hen helpen. De Regeering kan veel
doen maar niet uw eigen spieren en hersens
remplaseeren. Al wat Transvaal levert behoort
„Wel heeft hij 'thart van diamant, siet
hij 't met onbewoghen oog".
We besparen u een beschrijving van den
doorgostanen angst te midden van het
nameloos wee, dat de stoutste verbeelding
te boven gaat.
Het kleine Salzburg moet voor 'n oogen
blik de weerlooze slachtofiers van het ver
woed fanatisme binnen zijn straten dulden.
Daar zullen de paspoorten worden uitge
reikt, zonder welke geen hunner den ge
boortegrond mag verlaten. Geen rust wordt
hun gegund. Voort moeten ze, immer voort.
En voort gaan ze dan ook in bonte schakee-
ring,mannen en vrouwen, heeren en dienst
baren, alles dooreen, de ouden en de jongen
te zamen.
Blijmoedig nog en geestdriftig tevens,
want hun geloof geeft hun kracht en doet
af en toe de bosschen en dalen weergalmen
van hunne reisliederen, met de bede van
hun klassiek geworden zang in het hart
„Och, laat de stad, waar Gij mij leidt,
Mij nooit Uw Woord ontrooven
Zoo zal mijn mond in eeuwigheid
Uw naam van harte loven".
De welbekende IsaSic le Long teekent ons
op zeer duidelijke wijze in zijn „gedenk
waardig 6n uytvoerig histprisch Verhaal"
al de ellende en jammer van den langen en
bang8n tocht.
We zien op een der plaatjes een S&lz-
burgech echtpaar, den pelgrimsstaf in de
hand, de vrouw dragend den Bijbel en de
man de Augsburgsche geloofsbelijdenis,het
erfstuk der vaderen.
Onderaan staan de veelbeteekenende
woorden des Heilands, ongetwijfeld dik-
overal bekend te zijn als het beste van zijn
soort. Ik hoor dat de uitgevoerde mielies bij
geen andere soorten achter staan. Gij boeren
moet die positie handhaven.
Hoe zult gj in't vervolg uw land bebouwen
zooals de kaffers of als blanken Een kaffer
zaait zjn melies onverschillig, en van elk soort
zaad. Als gij eveneens handelt zult gj niet
bloeien en ook uw land niet vooruitgaan. Ga
naar het Landbouw Dept. en krijg de beste
zaaimachines. Als gij dan goed ploegt en uw
land schoon houdt, zult gij Transvaal doen
bloeien. Buig #w rug en doe wat Adam deed
zweet(Gelach.)
De Australiërs krijgen een shilling het pond
voor wol. Uw land is even goed als het hunne
maar gij prepareert uw wol niet zoo goed voor
de markt als de Australiërs. Telkens wanneer
uw wol maar 5 d. het pond opbrengt, zijt gij
even slecht als wanneer gij de gouden pondjes
op het veld liet liggen. De schaapboer die zijn
hersens gebruikt en werkt, zal schoone schapen
hebben zonder brandziekte. Dan zal zijn wol
aan de behoefte beantwoorden en een beteren
prijs maken.
Waarom brengt het eene beest 5 pd. st. en
het andere iO pd. st. op Een gaed en eeh
slecht beest kosten hetzelfde onderhoud. Teel
dan zoo, dat de slechte beesten en schapen uit
uw kudden komen.
Mijn vrienden onder de boeren zeggen dik
wijls dat wat hun vaders paste ook voor hen
goed genoeg is, maar dit is niet de manier
om uw vader werkelijk te eeren en ook niet
volgens de H. Schrift. Gij zijt vandaag wat
gij zijt omdat uw voorouders hun hersens
gebruikten. Als iedereen gedaan had evenals
zijn vader, zoudt gij allen gekleed gaan als
indertijd Noach (gelach) en geen van u zou
ooit tabak rooken. De Bijbel zegt u dat ge
uw hersens gebruiken moet en dat de eene
generatie moet verbeteren na de andere. Sa
lomo heeft een tempel gebouwd en was niet
tevreden met de tent van zijn oupa Abraham
(gelach). (H a n d.)
De doodelijke wonde,
200 zegt de Standaard, heeft het Kabinet-
De Meester reeds gekregen in Juni 1907,
bij de provinciale stembus. In een lijn
artikel wordt dit nader bewezen. We
nemen daarvan het gootste deel in deze
rubriek over
Voor wie toch geen vreemdeling is in het
Haagsche Regeerings-labyrinth stond het reeds
in de eerste weken van i9o7 vast, dat vooral
op die vmrkiezingen hope werd gebouwd. De
generale stembus van 1905 bracht wel een
wijls door de pelgrims overwogen, maar
eerst sinds do hevige vervolging ten volle
begrepen, de woorden„Bidt dat uwe
vlueht niet en geschiede des winters".
Want het was winter toen zij Salzburg
moesten verlaten.
Gelukkig was er nog medelijden. Aan
alle kruispunten en langs allo wegen hiel
den weldadige bewoners den leeftocht ge
reed, brood, vleesch en wijn, alsmede
kleeding en deksel, om de koude leden te
verwarmen. Aan de poorten van meer dan
een protestantsche stad viel den banne
lingen een goed onthaal ten deelgemoe-
digd zetten zij den tocht weer voort, ge
sterkt door het bstoon van broederliefde,
zich oitend in het beoefenen der barmhar
tigheid. Het einddoel van den tceht was
verschillend. Menigeen vond onderweg
een goed en geschikt onderkomen om
naderhand, neergezeten onder zijn wijn
stok, zijn eigen lotgevallen en die zijner
broeders te hordeiaken of ze aan zijn kroost
over ie vertellen. Ook bezweken velen
onder den weg, hebbende geen weerstands
vermogen genoeg togen da guurheid van
het weder en de vermoeienissen aan het
zwerven verbonden.
Een groot gedeelte echter kwam behou
den aan in Pruisen, waar Frederik Wilhelm
I hen in zijne hoofdstad liefdevol tegemoet
ging en den moeden Pelgrims een deel van
Lithouen tot woonplaats afstond. Maar ook
ons vaderland, de arke der bannelingen
van cuds', liet zich niet onbetuigd, zooala
we nu gaan zien,