NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND NOOTEN No 131. 1908. Woensdag 4 Maart, 22e Jaargang, bouwers te koop. Birimiw» CHRISTELIJK- HISTORISCH :oop oop Leerling lersknecht LBUBGl ;ak van male, reulenpaarden bii het risico Tan rpen. M44SDAM, st-Souburg, DE DIRECTIE. te koop, tig-e Geit, akkersknecht ge- Arnemuiden. 7estkapelle, vraagt rsknecht tknécht en dit gevraagd i u w 1 a n d. skneeht kCeid.' su, Vrouwepolder buck, oost- tn 1®-Ver west - GoM, 'ft v VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed, S, j. DE JÖNGE-VERWEST, te Goes Schokken in het maat schappelijk leven. FEUILLETON. De Salzburgsche Emigranten, PRIJS DER ADVERTENTIËN" IJIT Pi PEES. (Wgrdt vervolgd.) ts f2,90. tal exemplaren vi n ijn beschikbaar. Ungenooten, ge- lijden en strijdeD, m. STEELINCK. '4,90 voor slechts nd slechts f 3,75. BOLLE, Bazaar ken to Rotterdam, gst postwissel van larop meldenDa I ALCHEREN, in Zaailijnzaad te doen op IJon- iingen worden aan- GROOT van Nieuw Donderdag 5 Maart bestellingen meer VAN MALE. 1908. en Holl.-Brandwb. sricht in 1816 le [aaitoe in hare „Af- >ring" eene schoone dt kost slechts I w/i ng. komen bij den ver- Walcheren 'kening, Jr., Oostkapelle. en 3 mooie Mest- 1NGE Lz., Ritthem, Adres: 't HOE lamme. mte Oost-Souburg. 'ppostkantoor Oost- Mei ed. H. DE JONGE, i a g d Mei 3nde Knecht JEKKER, A a g t e- Mei Mei US VAN BOVEN, nd. Mei idêï uishoudster 1EDEREN WERKDAG DES AVONDS, Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25. Enkele nummers0,02®, UITGAVE DER FIRMA BN VAN De opgaaf van den spoordienst komt In dit nommer voor op de ge bruikelijke plaats. De bekende Engelsche oeconoom John Stna-t Mill schreef eens: de meest ver kieslijke toestand voor het menschdom zou een maatschappij zjjn, waarin niemand arm ware tn niemand rijker wenschte te zijn eene maatschappij, waarin niemand vrees zou behoeven te koesteren achteruit te worden geschoven door het streven van anderen om zich naar voren te dringen. Naar dien maatstaf gemeten leven we nu zekerlijk niet in den meest verkieslijken toestand. Onwillekeurig stelt men zich de tijd dien men beleeft, en welks bezwaren men kent en doorleeft, als de meest zorgelijke voor. En al is zoodanige meening misschien voor de rechtbank der historie niet te ver dedigen, niemand zal ontkennen dat de schokken in ons maatschappelijk leven vele en heftig zijn. Onbillijk zou het zijn die onrust en nood, die verwarring en ellende, uitsluitend toe te schrijven aan menschelijk drijven. Ondermijning van gezag moge dikwijls oorzaak zijn van verstoring der orde, anar chisme moge losmaken of althans trachten los te maken wat vast, onwrikbaar vast be hoorde te staan, om billijk te zijn hebben we toch ook te bedenken hoe zeer de om standigheden gewijzigd zjjn. Is het te verwonderen dat minder en zeker minder heftige schokken ons maat- schappelijk gebouw deden kraken, toen de bevolking van ons land, gelijk van vele andere zich voornamelijk met den land bouw bezig hield en daardoor vrij gelijk matig over het land verspreid was. De eenige groote bevolkingscentrums waren enkele havensteden, maar ook deze brach ten niet zulk een opeenhooping als in onze hedendaagsche fabrieks- en handelssteden. De nijverheid, ook het verwerken der producten van landbouw en veeteelt, werd hoofdzakelijk door ieder gezin voor zich zelf of in kleine werkplaatsen gedaan. Fa brieken waren uitzonderingen en de bin- nenlandsche handel was beperkt, omdat iedere streek in eigen behoeften voorzag, en tot vervoer van het tekort of van het 1 Om 't dierbaar Evangeliewoord Verdrijft men ons als balling voort. Uit haav' en goed en Vaderland God leide ons met Zijn rechterhand. Wie nog niet geheel en al zijn aardrijks kunde en geschiedenis vergeten is, herin nert zich wellicht hoe in vroeger eeuwen sprake was van een aartsbisdom Salzburg, dat een deel van Beieren, van Tirol en van Oostenrijk omvatte. De stad van dienzelf den naam aan den voet van een amfitheater van Alpen gelegen, berger, welke van lie verlede afnemen en afdalen, als em de Salza een bed te spreiden, waarlangs zij zich de Donau in de armen werpen kan, is de stad van Mozart, een centrum voor toeristen en badgasteD, die er da heerlijk schoone na tuur of het versterkend bronwater, of wel licht beide komen genieten ten voordeele der bevolking. In vroegeren tijd was dit ge zegend oord de woonplaats van een nijvere bevolking, bestaande uit mijnwerkers, ijzersmelters alsmede goud- en zilversme den, die de schatten voor den dag haalden en bewerkten in don grond voorradig. Rus tig leefden ze daar te midden hunner goud en zoutmijnen, werkzaam voor gade en kroost, denkend ook aan hun eeuwig heil, opheffend handen en harten tot God alleen, sinds zjj den Mariadienst hadden verlaten en den priesters den rug hadden toegekeerd. Maar dit keerpunt in het leven dier Salz- burgers was tegelijk een keerpunt in hun lot. overtollige gemeenschapswegen ontbraken. Het winnen van groote fortuinen was evenzeer als hopelooze armoede, onbekend. Gelijk de lucht niet verduisterd was door den rook dar fabrisksschoorsteenen en het water helder was bij gebrek aan Fzooveel fabrieks verontreiniging, zoo was het leven rustiger en de welvaart meer gelijkmatig verdeeld,al werd ook toen niet de tevreden heid gevondeD, waarnaar de mensohheid haakt sinds het Paradijs verloren werd. Maar wie nu rondom zich ziet, vindt dien toestand gansch veranderd. De invoering en langzame verbetering der machines, bracht met zich de noodza kelijkheid van groote gebouwen en groote bedrijfskapitalen. De kleine huisarbeid of kleine industrie werd op zijde gedrongen en omgezet in reusachtige fabrieken en kleine dorpen groeiden tot groote fabrieks steden die de plattelandsbevolking van heinde en verre tot zich trokken. De nood zakelijkheid en het profijt om deze stede lingen van nooddruft te voorzien leidde tot vermeerdering van den binneulandschen handel, tot aanleg van wegen en kanalen, tot stichting of uitbreiding van telefoon en telegraaf, kortom tot allerlei ontwikkeling van onze samengestelde maatschappij. Niet alle veranderingen waren,gelijk het spreekwoord zegt, verbeteringen. Het totaal van den nationalen rijkdom is zeer toegenomen, maar de verdeeling is zoo on gelijk dat een goed deel der bevolking in nooddruft leeft. Onbeteugelde conaurrentie heeft den strijd om het bestaan verscherpt, en er toe geleid dat te eenzij dig de aandacht gevestigd is op de wijze waarop men in zijn levensonderhoud moet voorzien, ten koste van hooger streven. De verpestende damp kring der fabriekssteden, vrouwen- en kin derarbeid, werkstakingen, werkeloosheid, verwildering zjjn zoo al de meest voor de hand liggende veranderingen die geen ver beteringen bleken te zjjn. Door de eenvoudige herinnering aan het verleden zal men tot de overtaiging komen dat het niet uitsluitend de wetten en de mensohen zijn die oorzaak zijn van de, maatschappelijk bekeken, zorgelijke dagen voor zoo vel en. Omstandigheden, niet altijd zoo ge makkelijk aan te passen aan de nieuwe vormen hebben daartoe evenzeer het zijne bijgedragen. De crisis ter beurs, met al zijn treurige Er kwam lijden, verdrukking, bloedige vervolging zelfs. Uitdrijving uit hunneland palen is de voltrekking van het wreede vonnis, dat over hunne hoofden was uit gesproken geworden. Van vergelijk kon geen sprake wezen. Het moest dan maar hard tegen hard. Het ging eohter hard tegen zacht. De Salz- burgers waren te veel doordrongen van den milden geest des Evangelies om zioh, indien het ook al kon, op hunne vijanden te wreken. Ze verkozen liever te lijden dan te strijden. Van daar dat hun de /ge nade der emigratie'' werd aangeboden scherp genoeg was dit schijnbaar nog barm hartig vonnis een aanbod, dat echter niet mocht worden afgewezen, want het was tijd, dat het onkruid uitgeroeid werd. Den zegen van den landvorst krijgt de emigrant mede op zijn tocht, doch het is de zegen van den iyran, dus eigenlijk een vloek. Of behoorde het ook niet tot dien dusgenaamden zegen, dat de arme Salz- burger, gedoemd om huis en hof te ver laten, zioh ook tevens genoodzaakt zag om zijne kinderen beneden de twaalf jaren overtegeven aan den willekeur en het fanatisme der kloosterlingen met 't geloofs onderzoek belast Zoo nemen zij dan den pelgrimsstaf ter hand, om die schouwplaats van de bitterste vervolging te verlaten, geloovend dat zij eenmaal, na het lijden hier beneden, de kroon der zaligheid beëryen zullen, j Die uitdrijving geschiedde niet in eens maar bij gedeelten. Allengs werden de zoogenaamde Emigrations-patenten of»uyt- toohts-plaoeaten'' verscherpt en in al hare f. P. D HUIJ, te Middelburg, nasleep geve der wereld een les in oot moedigheid, geleerd als hij daardoor wordt dat sijn macht en zijn vermogen tegenover maatschappelijke schokken o zoo klein is. 3 Maart 1908. In de Iiaagsche Stemmen, 68n ons onbe kend ehr. weekblad, moet gestaan hebben dat men te Goes vernomen had dat jhr. mr. A. F. de Savornin Lobman in 1909 er over dacht zijn mandaat als Kamerlid neer te leggen. De Iiaagsche Stemmen schrijft echter„Ik kan wel zeggen dat de Goesehe afgevaardigde zelf zich nimmer indezen zin heeft uitgelaten". indien de Goesehe afgevaardigde h zelf" zich nooit hierover heeft uitgelaten, waar om dan dat praatje in bespreking gebracht? Het is den Chr.-Hist. leiders in 't district evenmin in de gedachte gekomen, en de A.-R. en de R -C., die er van zelf nooit over spreken, hebben van geen der Chr.-Hist. leiders ook maar een enkele aanwijzing ge had dat iets dergelijks in de lucht zat. En geen hunner dan ook die er iets van gelooft. De heer Lobman kan soms wel eens ontijdig en al te scherp, soms krenkend scherp, iets zeggen,en 't verleden begrij pelijk laat hem niet zoo gemakkelijk los. Maar wij anti-revolutionairen hopen van harte dat deze Chr.-Hist. afgevaardigde nog vele jaren voor het district Goes zitting hebbe. Wij gelooven dat die liefde wederkeerig is. De heer Lohman heeft band aan Goes. Het is „zin district". Terwijl de treurige tijdingen uit Amerika over de werkloosheid aanhouden, komen daar nu even treurige tijdingen uit Enge land bij. Het land van de industrie bij uitnemend heid, voornamelijk van de ijzer-industrie doorleeft op dit oogenblik een geweldige crisis. Voornamelijk de scheepsbouw, voor Engeland een der voornaamste bronnen van volksbestaan, mist de gewone bestel lingen. Aan de oevers van de rivieren, eigenlijk van alle rivieren, vindt men scheepswerf naast scheepswerf. En de scheepsbouwers moeten bij gebrek aan werk, het loon verlagen en de werkuren inkorten, of in het uiterste geval stop zetten. nare welsprekendheid uitgevoerd. Zulks geschiedde ook in 1731onderasrts- bissohop Firmiaaus. Pardon was uitgesloten voor ieder Hervormde boven de twaalf jaar. Uitstel werd niet gegeven, veront schuldigingen werden niet aangenomen. Het aneihema zou den halsstarrigen of te lijdelijken achterblijver treffen, zooals later bleek. Verdrukking brengt gelijkgezinden bij een, zooals overvloed ea weelde vaak scheiding teweegbrengt, of ten minste het gevoel van saamhoorigheid te minder doet spreken. Dit bleek ook aan de oevers van de onstuimige Salza, te midden van de Salz burgsche bergen. Daar in een vlek of dorp tussohen Salzburg en Gastein kwamen bij het aanbreken van den dageraad een honderdtal mannen bijeen om elkander houw en trouw te zweren bij den nade renden nood, trouw ook aan Gods woord bovenal. Een plechtig, oud-testamentisch zoutverbond, het zoutverbond des grooten raads, door den aartsbisschop aangezien voor een samenzwering. Dit schrikbeeld ia voldoende om keizer lijke hulptroepen aantevragen en te ont vangen. Ze komen in de barre winter maanden van 1731, opjagend eu voor zioh uitdrijvend een ecbare weêrloosen en ver bijsterden daor schrik, wien het schier ondoenlijk is om de dalen door te komen, waar de storm de saeeuwhoopen heeft opgetast. Aandoenlijk tafereel, niet ongelijk aan dat, hetwelk de dichterlijke drossaard van Muiden in zijn Baeto van de ellende der ballingeohap geeft, _L van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cenr. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Het gevolg van deze maatregel is dat werk lieden bij heele groepen staken. Sommigen willen niet dat een aantal hunner kameraden ontslagen worden. v Een gevoel van solidariteit drijft hun tot staken. Anderen willen liever heengaan als min der werken voor minder loon. Daar komt bij dat als één groep werk lieden been gaat, andere groepen tot staken gedwongen worden, Zoo hebben de cijfers zijn verbazend groot aan de olyde 20 duizend machi nisten gestaakt, en zij slepen door hun staking 33 duizend werklieden meê en doemen deze alle tot werkeloosheid. De kern, het hart van den nieuwen scheepsbouw is de machine. Wal ter wereld zal iemand uitvoeren met het prachtigste sohip als de machine ontbreekt Verdeeling van arbeid verhoogt 't pro ductie-vermogen, maar brengt ook afhanke lijkheid met zioh. Honderd arbeiders, in één enkel onder deel van het bedrijf bedreven, kunnen honderden tot werkloosheid verplichten. Op dit oogenblik treft de oeeonomisohe ellende nog hoofdzakelijk hst Noord-oosten, maar het gaat er meé als met de fabriek. Eén keten met vele schakels. De kwaal dringt door tot andere deelen van het Brilsohe Koninkrijk. Waar werk is komt opeenhooping van werkkrachten en al de ellende van dien toestand. Waar één lid lijdt, lijden alle, ook in het groote maatschappelijke huisgezin. Verstandige woorden. Aan een feestmaal bij gelegenheid van de opening van de landbouwtentoonstelling te Middelburg in Transvaal, heeft lord Selborne een merkwaardige redevoering gehouden, waaraan De Volksstem het vol gende ontleent *fk heb altijd mijn hecht vertrouwen in de landbouwtoekomst van de Transvaal verkondigd. Generaal Botha steunt mij daarin. Geen man kan echter 'n grooten last alleen dragen. Hij moet door alle ambtenaren en boeren gesteund worden. De toekomst van den landbouw in dit land hangt af van de boeren zelf. Als zij niet samenwerken en hun lichamelijke en ver standelijke gaven ten volle gebruiken kan geen regeering hen helpen. De Regeering kan veel doen maar niet uw eigen spieren en hersens remplaseeren. Al wat Transvaal levert behoort „Wel heeft hij 'thart van diamant, siet hij 't met onbewoghen oog". We besparen u een beschrijving van den doorgostanen angst te midden van het nameloos wee, dat de stoutste verbeelding te boven gaat. Het kleine Salzburg moet voor 'n oogen blik de weerlooze slachtofiers van het ver woed fanatisme binnen zijn straten dulden. Daar zullen de paspoorten worden uitge reikt, zonder welke geen hunner den ge boortegrond mag verlaten. Geen rust wordt hun gegund. Voort moeten ze, immer voort. En voort gaan ze dan ook in bonte schakee- ring,mannen en vrouwen, heeren en dienst baren, alles dooreen, de ouden en de jongen te zamen. Blijmoedig nog en geestdriftig tevens, want hun geloof geeft hun kracht en doet af en toe de bosschen en dalen weergalmen van hunne reisliederen, met de bede van hun klassiek geworden zang in het hart „Och, laat de stad, waar Gij mij leidt, Mij nooit Uw Woord ontrooven Zoo zal mijn mond in eeuwigheid Uw naam van harte loven". De welbekende IsaSic le Long teekent ons op zeer duidelijke wijze in zijn „gedenk waardig 6n uytvoerig histprisch Verhaal" al de ellende en jammer van den langen en bang8n tocht. We zien op een der plaatjes een S&lz- burgech echtpaar, den pelgrimsstaf in de hand, de vrouw dragend den Bijbel en de man de Augsburgsche geloofsbelijdenis,het erfstuk der vaderen. Onderaan staan de veelbeteekenende woorden des Heilands, ongetwijfeld dik- overal bekend te zijn als het beste van zijn soort. Ik hoor dat de uitgevoerde mielies bij geen andere soorten achter staan. Gij boeren moet die positie handhaven. Hoe zult gj in't vervolg uw land bebouwen zooals de kaffers of als blanken Een kaffer zaait zjn melies onverschillig, en van elk soort zaad. Als gij eveneens handelt zult gj niet bloeien en ook uw land niet vooruitgaan. Ga naar het Landbouw Dept. en krijg de beste zaaimachines. Als gij dan goed ploegt en uw land schoon houdt, zult gij Transvaal doen bloeien. Buig #w rug en doe wat Adam deed zweet(Gelach.) De Australiërs krijgen een shilling het pond voor wol. Uw land is even goed als het hunne maar gij prepareert uw wol niet zoo goed voor de markt als de Australiërs. Telkens wanneer uw wol maar 5 d. het pond opbrengt, zijt gij even slecht als wanneer gij de gouden pondjes op het veld liet liggen. De schaapboer die zijn hersens gebruikt en werkt, zal schoone schapen hebben zonder brandziekte. Dan zal zijn wol aan de behoefte beantwoorden en een beteren prijs maken. Waarom brengt het eene beest 5 pd. st. en het andere iO pd. st. op Een gaed en eeh slecht beest kosten hetzelfde onderhoud. Teel dan zoo, dat de slechte beesten en schapen uit uw kudden komen. Mijn vrienden onder de boeren zeggen dik wijls dat wat hun vaders paste ook voor hen goed genoeg is, maar dit is niet de manier om uw vader werkelijk te eeren en ook niet volgens de H. Schrift. Gij zijt vandaag wat gij zijt omdat uw voorouders hun hersens gebruikten. Als iedereen gedaan had evenals zijn vader, zoudt gij allen gekleed gaan als indertijd Noach (gelach) en geen van u zou ooit tabak rooken. De Bijbel zegt u dat ge uw hersens gebruiken moet en dat de eene generatie moet verbeteren na de andere. Sa lomo heeft een tempel gebouwd en was niet tevreden met de tent van zijn oupa Abraham (gelach). (H a n d.) De doodelijke wonde, 200 zegt de Standaard, heeft het Kabinet- De Meester reeds gekregen in Juni 1907, bij de provinciale stembus. In een lijn artikel wordt dit nader bewezen. We nemen daarvan het gootste deel in deze rubriek over Voor wie toch geen vreemdeling is in het Haagsche Regeerings-labyrinth stond het reeds in de eerste weken van i9o7 vast, dat vooral op die vmrkiezingen hope werd gebouwd. De generale stembus van 1905 bracht wel een wijls door de pelgrims overwogen, maar eerst sinds do hevige vervolging ten volle begrepen, de woorden„Bidt dat uwe vlueht niet en geschiede des winters". Want het was winter toen zij Salzburg moesten verlaten. Gelukkig was er nog medelijden. Aan alle kruispunten en langs allo wegen hiel den weldadige bewoners den leeftocht ge reed, brood, vleesch en wijn, alsmede kleeding en deksel, om de koude leden te verwarmen. Aan de poorten van meer dan een protestantsche stad viel den banne lingen een goed onthaal ten deelgemoe- digd zetten zij den tocht weer voort, ge sterkt door het bstoon van broederliefde, zich oitend in het beoefenen der barmhar tigheid. Het einddoel van den tceht was verschillend. Menigeen vond onderweg een goed en geschikt onderkomen om naderhand, neergezeten onder zijn wijn stok, zijn eigen lotgevallen en die zijner broeders te hordeiaken of ze aan zijn kroost over ie vertellen. Ook bezweken velen onder den weg, hebbende geen weerstands vermogen genoeg togen da guurheid van het weder en de vermoeienissen aan het zwerven verbonden. Een groot gedeelte echter kwam behou den aan in Pruisen, waar Frederik Wilhelm I hen in zijne hoofdstad liefdevol tegemoet ging en den moeden Pelgrims een deel van Lithouen tot woonplaats afstond. Maar ook ons vaderland, de arke der bannelingen van cuds', liet zich niet onbetuigd, zooala we nu gaan zien,

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1908 | | pagina 1