No, 128. 1908,
1
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
NEN,
Zaterdag 29 Februari.
22e Jaargang,
„Landzicht"
nsehrpiBg
onie Mei
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
afltekerke.
auk
Te Huur
ensihode,
lie prijzen
E PILOW
worden.
RENBEDDEN,
behoort.
W" belast
RTKMlf.N
bsiiteniainl
INGr.
OP
en, zoo goed als
ers, bij
OP
aars,
ij L. DU7EK0T,
IN RUIL
ury en een
wielskar,
OP
de Knecht
rsknecht
ïaapBiertler
oudster
Verwest - Goes,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed,
S.
DE JONGE-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUU, h Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Kerkelijke Quaestie en Orond-
wetsherziening.
Rechtszaken.
Gemengde Berichten.
LB TJM&i -
Augustus) ver-
isaHial
RMAN, Y e e r e.
o d e 1.
riewegen bij Goes.
e Middelburg.
RHULST.
VERMEULEN
chrijvirgsbiljetten
en heer P. MELIS
9 Februari a.s. des
ur.
een zoo goed als
vier it vijf koeien,
eerwagen, bij H.
older.
el
"ER, Oostkapelle.
vraagd
Serooskerke (W.)
onmiddellijk
SEN, Kapelle.
met Mei a.s.
bare leeftijd, liefst
n een klein gezin,
te K a t s.
N, Langen Delft
vraagt tegen Mei
ei
DSE, Middenhof
iet Mei
IDEONSE, Mid-
rie wegen.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per drie maanden franco p. p1,23.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
SN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
jaa
BEraaaEssaa
L'SSKBS;
Wij zijn benieuwd wat het nieuwe
Kabinet als het straks als dienaren der
Kroon voor de Volksvertegenwoordiging
komt, als zijn politiek program zal voor
lezer.
Of ook de Grondwetsherziening er op
zal staan, en wat in die herziening de
hoofdschotel wezen zal.
Indien de Grondwetsherziening aan de
orde komt, of dan ook zal gedacht worden
aan de kerkelijke quaestie.
Tussohen Standaard en Heraut bestaat
op dit punt verschil van meening.
Dt Heraut sobreef daarover
»Groen stelde reeds een halve eeuw geleden
de oplossing van het kerkelijk vraagstuk aan
de orde als een der gewichtigste kerkelijke be
langen. Van een liberale of radicale regeering is
die oplossing nooit dan in voor de kerk ongun-
stigen zin te wachten. Het voorbeeld van
Frankrijk toont dit. Het verwijt dat de antire-
volutionnairen maar altijd zwijgend in het
onrechtvan art. 171 hebben berust, mag niet
langer gelden.
«We pleiten daarbij volstrekt niet voor de
Gereformeerde Kerken alleen. Al is dit onrecht
tegenover haar het grievendst omdat zij van al
haar goederen beroofd is, tOGh raakt dit belang
de Christelijke kerk in haar geheel. Art. 17I
tast de vrijheid der kerk aan, door haar finan
cieel afhankelijk van de Overheid te maken.
Losmaking van dien financieëlen band door
uitkeering aan de kerken van wat naar recht
en billijkheid haar toekomt, blijft daarom de
voorwaarde voor een gezonde kerkelijke ont
wikkeling."
Doch De Standaard vindt het niet raad
zaam, thans dit onderwerp aan de orde
te stellen. Zij zegt ervan
Het Kabinet vindt zich in zeer moeiclijke
positie geplaatst. Het zal om zich staande te
houden, met de uiterste voorzichtigheid moeten
te werk gaan. Liefst zelfs zal het al wat sen
satie maakt, hebben te mijden. Immers, ook al
gaan van links enkele stemmen met vele zijner
voorstellen mee sterk, behoeft de prikkel niet
eens te zijn, of men jaagt al wat links zit weer
op een hoop bijeen.
Nu is buiten kijf de quaestie van het zesde
hoofdstuk der Grondwet een der neteligste
vraagstukken, die in onze politiek aan de orde
kunnen komenalthans zoolang de belang
hebbenden zeiven niet inzien, dat uitstel op
den duur het ernstigste gevaar juist voor hen-
zelven zou kunnen opleveren.
Ons komt daarom voor, dat het Kabinet be
leid genoeg zal bezitten om zich van dezen
brandnetel op een afstand té houden en onzer
zijds zouden we dit niet kunnen misbillijken.
De Heraut houdt echter tegenover De
Standaard vol, dat het wenschelijk zal zijn
by eene eventueels grondweteherziening
onder het nieuwe Kabinet het hoofdstuk
over den Godsdienst niet over te slaan.
Het blad erkent overigens, dat dit moeilijk
heden zal opleveren reden dan ook waar
om het de zaak «geheel aan de prudentie
der Regeering'' wilde overlaten. De Heraut
maakt daarom slechts twee opmerkingen
Vooreerst, dat de anti-revolutianaire partij in
haar program bepleit, dat de finantieele band, die
den Staat aan de Kerk bindt, door finale afreke
ning behoort verbroken te worden. Toen in 1887
onder een liberaal Kabinet de Grondwetsher-
ilening aan de orde kwam, hebben jhr. mr. A. F.
de Savornin Lobman en mr. B. J. L. baron De
Geer van Jutfaas in een afzonderlijke nota bij de
Regeering op wijziging van art. 171 aangedron
gen. Zou het dan goed zijn, wanneer een Grond-
wetshenziening onder een Christelijk Ministerie
plaats vond, dit punt onaangeroerd te laten Zou
daardoor den schijn niet ontstaan, of we bij den
bestaanden toestand ons hadden neergelegd en
alsof de finantieele scheiding van Staat en Kerk
niet meer aan de orde was
In de tweede plaats, volgens „De Standaard"
zou het vraagstuk dan eerst aan de orde kunnen
komen, wanneer de belanghebbenden, m.a.w.
degenen, die deze staatstractementen ontvangen,
zelf tot overtuiging kwamen, dat hierin 'n gevaar
voor de kerk school.
Ook wij zouden niet gaarne willen, dat de
christelijke coalitie door de wigge van het kerke
lijk vraagstuk tot splijting kwam. Maar de voor
stelling, alsof alleen degenen, die deze staats-
uitkeering ontvangeD, bij dit vraagstuk als
belanghebbenden kunnen gelden, dunkt ons
toch niet geheel juist. Belanghebbenden zijn toch
evenzeer zij, die door art. 171 genoopt worden in
den vorm van belasting het geld voor deze staats
tractementen bijeen te brengen, al ontvangen zij
voor den eeredienst van hun kerk geen sent
staats-subsidie en al moeten zij dien eeredienst
geheel uit eigen middelen bekostigen. Vooral nu
„De Standaard" op grónd van art. 171 zelfs be
pleiten kwam, dat de staats-tractementen voor de
predikanten der Hervormde Kerk nog verhoogd
moesten worden, zou, indien deze voorslag bij de
christelijke regeering ingang vond, de belasting
druk nog zwaarder en daarmede het onrecht
tegenover de leden der niet-gesubsidieerde kerken
nog grooter worden.
De Heraut heeft gelijk. Dooh wij mogen
ons wel herinneren dat op dit punt tussohen
de Antirevolutionairen en Clir. Historisohen
geen eenstemmigheid is.
Vermoedelijk zijn in laatstgenoemde
partij twee richtingen, die wij als de rich
ting-Beelaerts en de richting Lohman zou
den kunnen aanduiden.
In zijn belangrijke rede door den heer
Lohman bij de behandeling van de Grond
wetsherziening in '86/'87 gehouden, heeft
de Goesohe afgevaardigde zijn standpunt
duidelijk uiteengezet, ook in betrekking
tot de reehts-quaestie.
Het is dan ook de quaestie der recht
hebbenden, welke op advies van ds. Bui
tendijk indertijd in art. 20 van Ons Pro
gram van 1878 werd ingelasebt, welke de
moeilijkheid in zich bergt.
Vergissen wij ons niet, dan wil de heer
Lohman deze door den rechter doen uit
maken.
In ieder geval geen zaak, die daar zoo
maar eens even door dit kabinet op 't
tapijt kan worden gebrachtal miskennen
wij onze eigen roeping niet, 0111 ook op
dit punt de volksmeening bij de regeering
en de volksvertegenwoordiging te blijven
vertolken.
Artikel 20 behoorde reeds te lang tot de
slapende artikelen van Ons Program.
28 Februari 1908.
Mr. Schokking.
Mr. Schokking, het Kamerlid voor Har-
lingen, heeft te Leiden voor de Ned. Herv.
kiesvereeniging een kloek woord gesproken
tegen de uitsluitingszucht zijner geestver
wanten by de stembus voor Kamer en
Staten in dat district.
Herhaaldelijk zijn er in 't district Leiden
voor de Staten, zjj het ook met kleine meer
derheid, liberalen gekozen, omdat hunne
tegen- can didaten katholiek waren, en de
uiterste rechterzoom der chr. protestanten
weigerde op een Roomsche te steunen.
En zoo is het ook al 68n paar maal voor
gekomen dat in datzelfde district voor de
Kamer een liberaal gekozen werd, omdat
diezelfde kerkelijke zoom weigerde op een
anti-revolutionairte stemmen en daarom den
liberaal steunde. Zoo vielen in 1899 en 1901
achtereenvolgens, met slechts enkele stem
men te kort, de anti-rev. candidaton De
Lange en dr. Den Houter.
Thans zit voor dat Kamerdistriot dr. De
Visser, omdat Roomschen en Anti-Revolu
tionairen gelijkelijk afstand deden van hun
recht op dien zetel voor iemand van hen,
teneinde met alle man, den candidaat van
Rechts te kunnen steunen.
Toch heeft mr. Scbokking gevoeld dat
dit niet zuiver is, en in zijn politieke rede
dezer dagen te Leiden voor de Ned. Herv.
Kiesvereeniging uitgesproken daartegen
getuigd.
Kerkelijke overwegingen mogen niet ge
mengd worden in onze politieke hande
lingen, zoo verklaarde hij.
De Standaard heeft zich gehaast mr.
Sohokking voor zijn kloek woord te danken
©n wii nemen het gaarne by wijze van Pers
overzicht over.
Mr. Schokking heeft te Leiden kloeke taal
gevoerd.
Niet op eiken toon dien hij aansloeg, zingen
we meê, maar het dient hoogelijk gewaardeerd,
dat hij den moed had, om met name te Leiden,
ernstig op te komen tegen sommiger drijven,
om bij politieke candidaturen allereerst en voor
alle dingen te vragen, of de candidaat wel lid
is van de Groote Kerk.
Natuurlijk stak er geen kunst in, om dat
ongezonde op de kaak te stellen en in zijn
onhoudbaarheid te doen uitkomen, maar er
spreekt moed uit, ais dit geschiedt door een
spreker, die zelf Nederlandsch Hervormd is,
en vooral door een aanhanger van de Friesche
groep der christelijk-historischen, die meer nog
dan de andere groep van deze partij voor de
Waderlandsche Kerk" pleegt op te komen.
En het sterkste in dit stuk was wel, dat hij
zijn protest liet uitgaan te Leiden, waar hij
optrad voor de dusgenaamde ->Ned. Herv.
Kiesvereeniging", die reeds in haar naam een
uithangbord bezat, beschilderd met zeer exclu
sieve hieroglyphen.
Ongetwijfeld kan men ook als Staatsman
denkbeelden over de Ned. Herv. kerk in ver
band met het nationale leven koesteren, waarin
andere Staatslieden niet deelen. Maar dit sluit
in het minst niet in, dat men daarom zelf tot
die Kerk behoeft te behooren. Er zijn Luther-
schen en Doopsgezinden, die gelijksoortige
denkbeelden voorstaan. En ook zijn er Ned.
Hervormden die oordeelen, dat de positie der
kleinere kerken verbetering behoeft.
Te zeggen, dat men, om goed candidaat te
zijn, zelf Ned. Hervormd moet wezen, is het
zelfde gevaarlijk spel drijven, waaraan de Socia
listen zich schuldig maken. Die toch beweren
dat men tot de arbeiderspartij moet behooren,
om voor de belangen der arbeiders te kunnen
opkomen, en ze zien voorbij, dat men zeer wel
van anderen stand kan zijn, en toch hun be
langen op het hart dragen.
Kerkelijke onderscheiding is bij politieke
verkiezingen contrabande. Het is de Kerkhoven
het Vaderland stellen in vaderlandsche aan
gelegenheden.
Bij het stellen van een candidaat komt het
aan op de keuze van politiek-goed onderlegde
mannen.
De antirevolutionaire partij candideerde en
hielp keer op keer kiezen mannen van allerlei
herkomst. Wij zagen nooit op kerkelijke aan-
hoorigheid. En in het feit dat de heer Loh
man, die tot de Gereformeerde Kerk behoort,
leider der Christ.-Hist. partij is, bezit men het
overtuigend bewijs, dat ook deze partij, althans
principieel, iemand niet om zijn kerkelijke aan-
hoorigheid uitsluit.
Het was alleen de Friesch Christ.-Hist. groep
van wie men rondyerteide, dat ze voor poli
tieke candidaturen het kerkelijk cachet vroeg.
En juist daarom verheugen we er 011s in, dat
Mr. Schokking, die zelf tot deze groep behoort,
dit ongezonde drijven thans openlijk afkeurde
en bestreed.
Met'tprotest van mr. S. zijn wij 'teens.
Maar wij voegen er terstond aan toe
Niet minder af te keuren is't dat er onder
de Chr. Historische en Anti-Revolutionaire
kiezers in onze provincie, ook in Goes,
altijd zijn, die uit deze zelfde misplaatste
kerkelijke overwegingen weigeren een
katholiek te stemmen.
Zoo krijgt nooit iedere groep wat ha,ar
toekomt, en kweekt men rechtmatige on
tevredenheid.
Trekken alle Chr groepen één lijn, dan
is de vrijzinnigheid in onze provincie in
geen enkel district Staten district Sluis
alleen nog uitgezonderd 1 meer opper
machtig.
GARNIZOENEN.
De minister van Oorlog heeft bepaald,
dat om te kunnen worden benoemd tot
sergeant-majoor-schrijver, de sergeant-
schryver in 't bezit moet zyn van de bron
zen medaille en van het I6a jaar gedurende
15 jaar, waarvan 12 jaar in den rang van
sergeant moet hebben gediend. Voor adju-
dant-onderotficier-schrijver moet men in
het bezit zijn der zilveren medaille en na 't
bereiken van den löjarigen leeftijd ten
minste 25 jaar, waarvan 10 in den rang van
sergeant-majoor hebben gediend.
In den loop der volgende maand zul
len by de veldartillerie te Bergen op Zoom
worden ingedeeld 16 Zuid-Hollanders en
23 Zseuwen per batterij, alle miliciens der
lichtig 1908.
De miliciens, die te Breda bij de Ka-
derschool waren gedetacheerd, keeren 29
Februari a. s. naar hun garnizoen terug.
I UIT DE PROVINCIE.
Middelburg. Gister werd onder voor
zitterschap van dhr 0. Matthysse een open
bare vergadering gehouden van me'kleve
rander,9, melkslijters eneigen-melkverkoo-
p9rs. De heer Zwagerman, zuivel consulent
gaf een inleiding over „Kan een Melkver-
eensging te Middelburg nuttig werken
Spr. beantwoordde de vraag bevestigend
Hij toonde aan welk 'n krachtig, goedkoop
voedingsmiddel melk is, en welke hoog©
eïschen er dus aan gesteld moeten worden.
Te Middelburg wordt dagelijks 12000 L.
melk geleverd V3n 800 900 koeien. Spr.
juicht het toe dat de gezondheidscommissie
een melkverordening ontwierpdie kan,
mits goede bspalingen bevattende, voor
verkoopers en gebruikers beide nuttig zijn.
Een melkvereeniging kan tot deze combi
natie van beider belangen zeer veel
bijdragen. Zy zou kunnen voorgaan met
kennis te verspreiden omtrent de behande
ling van het vee, het melken, de stallen,ook
in betrekking tot de zindelijkheid, de prijs
zetting en ook kunnen optredeD bij ge
schillen tusschen leveranciers en slijters.
De meeste melk in Middelburg, zegt spr.,
ia minderwaardig, tengevolge van ver
keerde voeding van het vee, door toevoe
ging van water, door ontrooming, door te
veel vuil, door vermenging van melk van
zieke koeien met melk van gezonde. Doch
't mindere gehalte is niet altijd de sohuld
van den veehouder, erkent spr. Spr. lichtte
in den hreede toe hoe zulk een yereeni-
ging zou behooren te werken.
Na eenige discussie werd de vereeniging
geconstitueerd onder den naam Samen
werking. Zij bestaat uit leden, advissè-
rende leden en donateurs, Ero traden toe
23 leveranciers, 7 eigen melkverkoopers
en 15 melkslijters.
De jaarlijkseha contributie voor de leden
bedraagt f 2, voor de begunstigers f 5. De
leden verbinden zich de melk niet beneden
den minimumprijs van 8 cent per liter te
verkoopen, behalve aan instellingen, fabrie
ken of bakkers. Verhooging of verlaging
kan slechts plaats hebben met twee derden
van de stemmen der leden. Na aapneming
van 't concept-reglement werd oen bas uur
gekozen, te weten de hoeren C. Matthysse,
J. Maas en W. Rejjnierse uit de leveran
ciers, L. Dekker, B, Leijnae en L Priester
uit de slijters, B M. Bakker, L Barentse
en P. Ton uit de eigenmelkverkoopers. Aan
de vereeniging Handelsbelangen zal een
dankbetuiging worden gericht voor 't geen
zij ten bate der melkleveranoiers enz. heeft
verricht.
Middelburg. Door de politie alhier is
aangehouden de dienstbode A. Bwoon
achtig te Vlissingen, als zijnde verdacht
diefstal te hebben gepleegd ten nadeele
van haar meesteres aldaar. Zij is naar
ViissiDgen overgebracht.
Door wijlen den heer M. C. Roest te
Middelburg, is een legaat van f 1000 ver
maakt tot voorbereiding of stichting van
wege den Nsderlandschen Aannemersbond
van een technische school ter opleiding van
aannemers.
Vlissingen. Donderdagmiddag had da
werkman J. Janse van De Schelde die als
remmer werkzaam is aan de Willy het
ongeluk daartusschen beklemd te geraken.
Zwaar gekneusd werd hij naar de R. K.
W eessehool gebracht.
Goes. Bij den tuinman Reijerse aan den
Oostsingel zijn hedennacht 12 kippen door
een hond doodgemaakt. Reijerse heeft een
hond uit het hok zien wegloopen. Nog 2
kippen zijn door dezen hond gehavend, en
6 kippen en 1 haan en 1 eend zijn gedood
bij v. Riet in de Voorstad. De schade is
door den eigenaar van den hond (H. K)
aan Reijerse vergoed.
Men schrijft ons uit Ri'Jand-Bath
Op sommige deelen der overstroomde
polders in onze gemeente blijkt dat de
doorlatendheid van den grond niet is zoo
als het zyn moet om goed te wezen. Op
sommige deelen o.a. dat begrensd eensdeels
door de separatiedijk, anderdeels door den
spoorweg blijft het water in groote plassen
staan, ook nabij de hofstede vroeger be
woond door J. Vogel staat nogal wat water.
De verschillende vruchten schijnen even
wel vrij goed te zijn ondanks de vorst.
Woensdag is men begonnen met circa
een veertigtal mannen, om tusschen wacht
post 19 en 20, dus het deelvau den spoor
weg gelegen in denBathpolder,het deel dus
dat met den watervloed zoo zeer werd ge
teisterd, da rails van den spoorweg lang
zamerhand ts doen rijzen en nader aan te
vullen met zand en grint. Als men weet
dat dit gebeuren moet over dubbel spoor en
dat men niet meer dan 5 cM. tegelyk naar
boven mag en er plaatsen zijn waar 78 cM.
rijzing moet plaats hebben, ban men na
gaan dat dit werkje nog een restantjevan
den watervloed, nog al tijd vorderen zal.
Men schat vyf k zes weken daarvoor noodig
te hebben.
Arrondissemnts-Rechfoank te Middelburg.
Heden, Vrijdag, zijn veroordeeld wegens
overtreding van het Algemeen Reglement
van vervoer: A. G., 72 j,, directeur de
sociéte, Sshaerbeke, G. E O. J., 72 j., gsp.
generaal, Namen, E J.H., 76 j., propriétaire,
Rognée, F, P., 57 j., propriétaire, Miavoye
Antfcée, en G. F. J. W., 40 j., advocaat,
Bouvignes, met bevestiging van het vonnis
van het kantongerecht te Neuzen, ieder f 50
b. s. 30 d. h.
mishandelingW. .J. S 31 j., slager, Vlis
singen, met bekrachtiging van diens vonnis
yan 10 Jan. 1.1., tot 7 d. gsv. strat en P. G.,
33 j.T drukker, Ieraske, tot f 5 b. s. 5 d. h.,
en C.M.S-, 21 j., veldarbeidster, Zuiddorpe,
tot f 10 b. s. 10 d. h.
overtreding der drankwet.I. P. de G., 57 j.
zonder beroep Zaamslag, aaet bevestiging
van het vonnis van het kantongerecht te
Neuzen, tot 2 w. heohtenis
overtreding der jachtwetE. v. V., 38 j.,
en Th. V., 34 j., arbeiders, Koewaoht,
met vernietiging van het vonnis van het
kantongerecht te Hulst, ieder tot f5 b. 9.
2 d. h.;
niet voldoen aan het bevel van een amb
tenaar P. J. B57 jherbergier en klom
penmaker, Clinge, tot 14 d. gev. strafen
eenvoudige beleediging A. A., 24 jl\n.
van J. K., zonder beroep, Vlissingen, tot
f3 b. s. 3d. h,;
vrijgesproken C. 't G., 33 j., herbergier,
Zaaaaslag, beklaagd van overtreding der
drankwet, met vernietiging van het vonnis
van het kantongerecht te Neuzen.
De soldaat J. H. C. S., van de 2e comp.
4e bat. van het 3e regiment infanterie te
Vlissingen in garnizoen, is door den krijgs
raad veroordeeld wegens diefstal tot drie
maanden gevangenisstraf met vervallenver
klaring van den militairen stand, voor den
tijd van vyf jaren. B.-o-Z. Crt.
Grasmeet.
Dat ook de weide en het hooiland moe
ten bemest worden, wie twijfelt er tegen
woordig nog aan 't Is maar de vraag
hoe, waarmede
Toch is die vraag niet moeilijk te be
antwoorden. Er is geen enkele reden,
waarom bet bouwland wel en het grasland
niet zou moeten hebben een volledige be
mesting. Ook de weide moet dus, behalve
Kalk, (die gij waarschijnlijk reeds gegeven
hebt) tot bemesting hebben StikstofPhos-
phorzuur en Kali. ZoDder de stikstof ont
staan er te veel klavers, zonder het
pbosphorzuur en de kali verdwijnen ze.
Een uitstekende bemesting voor de weide
en het hooiland (zoowel in het voorjaar
als na de eerste snede) is daarom Ohlen-
dorjf's speciale gras-mest., die opzettelijk
voor weidebenaesting vervaardigd is op de
basis van Peru-Guaco.
Vooral de grassen hebben voedingsstof
fen noodig, die hun gedurende de gansohe
groeiperiode ten dienste staan. Daf vinden
zij in de organisohe Peru Guano, dus ook
in genoemde grasmeet.
Wanneer men in Februari of Maart onge
veer 500 a 800 K.G. dezer gras mest per
