mem. NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No, 125. 1908, Woensdag 26 Februari, 22e Jaargang, rraagd rig Agent it gevraagd ihondster HISTORISCH testrit CHRISTELIJK- vraag cl aecht „Vrederust" komt! RIJ. OP OP koop, scht m aankomende ECHT knecht Eeld. VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK DE JÖNGË-VERWEST, te Goes F. P. DHUIJ, ie Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Snippers uit de oude doos. BVMGï - den afkoop van uitsluitend ïeffer is, kunnen sschen 11 en 1 mdergeteekende, t G 217, kennis waarvoor het ewijze kan de voorwaarden itmeester, HURGRONJE. t op den besten ïsreden, ter over- in volle werking Koopsom, met litale woonhuis, ;ens de helft als d blijven, eau DE ZEEUW, welke per schip n. gave hoeveel- ORSTANJE Lz., chaap :t, bij K. JANSE ning, zesde kalf, >elen, bij L. P. is, Nadorst. rekening, bij A. ;he Weg, d d e 1 b u r g. gd 31 VEL AND n Beetwortelen fabriek). ve van referentie ZEEUW, Goes. an beetwortelen L DT, N i s s e. p i n g e. en kan, bij L. ce, Hoogelande. kker, Wisse- raagd ilwerk, bij J. J. a.s. DE SCHIPPER KORSTANJE, en. 1 terstond tl DE JONGE, nan alleen. E, landbouwer, Verweet - Goes. •V, If IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p, p. 1,23. Enkele nummers0,025. UITGAVE DER FIRMA m -Jkïi van —5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. De opgaaf van den spoordienst komt in dit nommer voor op de ge bruikelijke plaats. Terwijl onze eigen inkomsten misschien, onze Stadsinkomsten zeker, de gevolgen ondervinden van de dalende beursnolee- ringen van het vorige jaar terwijl onze politieke toestand de gevolgen ondervindt van de politieke malaise die het gansohe bestaan van het Kabinet de Meester heeft gedrukt en zijn levenseinde verhaast terwijl de pers zioh bezig houdt met het opmaken der geboorte-aoie van het nieuwe Kabinet en persoonsbeschrijving van zijne leden, in afwachting van de dingen die op 10 Maart, als de TweedeKamerbijeenkomt, staan te komen, schijnt ons de tijd gekomen oin onze lezers even te onderhouden over een provinciaal en een christelijk belang in eigen omgeving. Het laat zich nu wel aanzien dat nog dit jaar een aanvang zal gemaakt worden met den bouw van de meest omvangrijke stichting die Zeeland de zijne zal mogen noemen, de stichting Vrederusttot chris telijke verzorging van Krankzinnigen voor Zeeland, bij Bergen-op Zoom. Tallooze moeilijkheden die zioh openbaarden, vooral bij de keuze en het geschikt maken vsn terrein zijn overwonnen, en de geldleening noodzakelijk voor den bouw, sinds een viertal weken uitgeschreven, had reeds zooveel succes dat het welslagen aan geen redelijken twijfel onderhevig sohijnt. Vrederust is komende. En met Vrederust wordt een provinciaal en een ohristelijk belang gediend. Een provinciaal belang. Wie kent niet de bezwaren voor onze kranken naar den geest en hunne familiën verbonden aan het wegtrekken naar verat- gelegen en overbevolkte gestichten Wie telt de berichten „geen plaats" in gekomen op zoovele aanvragen Nog altijd heeft de provincie Zeeland voor de zorg van zijne krankzinnigen leentje-buur moeten spelen bij Holland, en zonder dat we ons hebben te beklagen over min-heusche behandeling spreekt het tooh wel van zelf dat het hemd nader is dan de rok. Vol is nu eenmaal vol, en als de plaatsen waarvoor Zeeland contracteerde nu een maal bezet zijn, dan valt er ook niets te zeggeD, als op drie aanvragen uit Zeeland, 265) FEUILLETON. DOOR SCALDIS. Iets over de oude Gilden. III. Bij gemis aan middeleD, om in eigen onderhoud te voorzieD, werd de broeder uit de gildekas ondersteund. Bij zijn over lijden werd hij door zijne medeleden naar het graf gedragen, tenzij de nabestaanden dienaangaande andere beschikkingen moch ten Jgemaakt hebben en zijne weduwe werd geenszins aan haar lot overgelaten. Wat aangaat de verdere verplichtingen der Gildebroeders onder elkander, was het hun niet geoorloofd elkanders leerjongens te onttrekken, zoolang deze hun tijd niet hadden uitgediend. Evenmin mochten zij iets verkoopen, wat niet behoorde tot het handwerk, waar voor zij eene proef hadden afgelegd wel is waar dat er in dit opzicht meer dan eene gelegenheid bestond, om de bestaande bepaling te ontduiken, deels door de plaat sing van een knecht, die voor een ander ambacht was opgegeven, deels door het onbepaalde van de grenzen, binnen welke de verschillende stijlen zioh moesten hou den, doeh er werd zooveel mogelijk, zoo wel in het een, als in het andere voorzien. Was een der broeders gestorven, dan gelijk voor een paar weken gesohieddei het antwoord komt //geen plaats". IntusBchen de kantonrechter gaf, op advies van den geneesheer, bevel tot ge stichtsopname en zoo moet de patiënt, tegen den zin van familieleden ondergebracht worden in een gesticht buiten zijn gewone levensfeer. Voor vier jaren kwam er in Zeeland een merkwaardige opwekking, van twee zijden tegelijk. Eerst van liberale en een oogenblik daarna van christelijke zijde. Aan de vele klachten, sinds jaren ge- rezeD, had de Kantonrechter van Middel burg uiting gegeven in de pers Eenige Zeeuwen van vrijzinnigen huize vereenig- den zich om een stichting voor Zeeland en Westelijk Noord-Brabant te vestigen, en een twintigtal Zeeuwen van ohristelij- ken huize vereenigdeu zich om een stichting voor Zeeland te doen verrijzen. Eerstgenoemde plaatste zich op neulraal (errein en laatstgenoemde op christelijk terrein. Eerstgenoemde nam twee provinciën in haar plan op on laatstgenoemde slechts één. Het bleek al spoedig dat eerstgenoemde zioh terugtrok an dat laatsfg* noemde zich in terreinkeuze vergist had. Zeeland le verde voor zoodanige stichting geen terrein en het klinkt bijna ongelooflijkgeen water. En nu reeds is, met vrij groote waar schijnlijkheid, te voorspellen dat op dezelfde gronden die voor weinige jaren bij het liberaal Comité in optiè waren de stichting tot christelijke verzorging van Krankzin nigen in Zeeland zal gebouwd worden. Zandgrond en dennenbosch is in waar heid neutraal. Ook een christelijk belang wordt door de komende stichting gediend. Indien ergens ter wereld en waar niet de antithese tusschen christelijke en onchristelijke wereldbeschouwing open baar wordt, dan toch zeker wel op 't terrein van krankheid en ellende. Christus, toen hij op aarde was,deed twee dingen. In de eerste plaats predikte hij het Woord en in de tweede plaats genas Hij de blinden, de dooven en de bezetenen. De christen moet in navolging van Hem zonde en ellende bsatrijdan. En waar ter wereld ligt meer ellende te bestrijden of liever ellende te lenigen als onder het zoo jammerlik toenemend santal onzer krankzinnigen. Vrederustkomt. Laat hot een blijde tijding zijn voor heel het christelijk Zeeland. mooht alleen ziekte de overigen terug houden, om de laatste eer aan den doode te bewijzen, op den bepaalden tijd moesten zij, voorzien van een mantel (pelle), voor het huis van den boekhouder verschijnen, en had da familie van den afgestorvene geen dragers uitgenoodigd, dan rustte op de acht jongste broeders deze taak. Ook tegenover kunne begunstigers waren hun plichten opgelegd. Zouden tooh de voorrechten den Broeders toegekend, lich telijk ten gevolge hebben, dat hunne af nemers, tegen hooge prijzen, middelmatig, zoo geen slecht werk ontvingen, er waren in de gildeweiten bepalingen opgenomen, door welke dit bezwaar werd opgeheven. Reeds in de ordonnantie van 1586, was den tinnegieters ea zilversmeden gelast, dat zij alle grootwerk zelf zouden maken of doen maken binnen de stad, en dat wel z/tot suleke redelijcke prijze als dat be hoort, soodat men geen klagie da9raf en hoore", en in die van 1789 was bepaald, dat, zoo er tusschen een Gildebroeder en een particulier persoon versohil ontstaan mocht over eenig werk of over eene reke ning, Dekenen, des verzocht zijnde, in overleg met den Oyerdeken, daarover uit spraak zouden doen. Voorts waren zij verplicht, den li. Sa cramentsdag met hunne tegenwoordigheid op te luisteren. In dien omgang werd het Smeden-gilde de eerste plaats toegekend na het Gilde „dat Oase Lieve Vrouwe Zij het nu reeds, terwijl het in wording is, opgenomen onder onze kinderen, die ons gemeenschappelijk huisgezin komen ver meerderen, en die we, hoezeer wetende dat ze veel zorg medebrengen, toch met vreug de begroeten en met sympathie tegemoet treden. s 25 Februari 1908. Roomsche antirevolutionairen. O ver deze door mij gebezigde uitdrukking schreef de Nieuwe Tilburgsche Courant van 30 Jan. 1.1. het volgende Deze uildiukking, waarmede professor Fabius eenige katholieke schrijvers aanduidde, kan goed zijn doch ook slecht. Zij is goed, wanneer bedoeld wordt aan te geven, dat onder de antirevolutionairen, die in de wereld de beginselen der Fransche revolutie bestrijden, ook de Roomschen moeten worden gerekend. Zij is evenwel verkeerd, wanneer men er mede te kennen zou willen geven, dat onder de katholieken personen gevonden worden die wèl, en anderen die niet antirevolutionair zijn. Een katholiek immers is antirevolutionair van huis uit. Zonder het een bestaat het ander niet en dat is zoo waar, dat de katholieken de Hervorming niet anders dan als een revolutie beschouwen, die zelfs als verwijderde oorzaak de Fransche revolutie heeft voorbereid.. Mijne bedoeling was zoo welwillend, zoo waardeerend als mogelijk is. Om aan te duiden dat onder de bestrijders der Revolutie zoowel Roomsehen als Pro testanten zijn. Maar een //katholiek immers is anti revolutionair van huis uit". Groen van Prinsterer schreef(,Ia be ginsel is elk christen anti-revolutionair". „Alleen wanneer hij op politiek terrein zich in den aard en de verhouding der partijen vergist, kan de Christen* aan het liberalisme de hand reiken en voor het evangelisch beginsel, in den (door de Re volutie in het leven geroepen anti-revo lutionairen vorm, beducht zijn" (Ned. Ge dachtendl. I., bi. 13). Dergelijke vergissingen zijn mogelijk bij Roomschen zoowel als bij Protestanten. Vergissingen. Men mag daarom zelfs den Christennaam niet kortweg ontzeggen aan wie onder de vanen van het liberalisme worden aangetroffen. Maar de Roomsche Christen, die zich niet vergist, is dan toch bij uitnemendheid anti-revolutionairhij beschouwt ook de Hervorming ais een revolutie, //die zelfs als verwijderde oorzaak de Fransche revolutie heeft voorbereid". ommedraeoht", wel een bewjjs dat het eene voorname plaats onder de Gilden bekleeddezij waren ook nog lang na de Hervorming verplicht tot eene bijdrage voor het onderhoud der glazen van de Groote kerk. De fondsen van het Gilde werden ge vonden, deels uit boeken van verschillenden aard, deels uit bijdragen, bij reglement voorgeschreven. Wanneer de broeders geen aangifte deden bij den boekhouder van leerlingen door hon aangenomen, verbeurden zij tien sohellhet zelfde bedrag voor een proef- meester, die vóór het opnemen van zijne proef, eenig ander werk zou afgemaakt hebben. Hij, die een leerling van een ander, ge durende diens proeftijd in dienst nam, werd beboet met tien sohell. Voor hem die zijn overheid kwalijk bejegende, wss de boete twee Pond Vis. en niet verschijnende op de vergaderingen twee schel!. Die goederen maakte of ontboot, om te verkoopeo, buiten degene, waartoe zijn proef hem recht gaf, verbeurde vier Pond 3 sohell. en 4 groofendie een knecht van een ander op zijn winkel nam tien sohellen eindelijk die zich zonder wet tige reden aan de begrafenis eens broeders onttrok één sohell. en voor een drager twee sohell. Niet minder waren er boeten bepaald, voor vreemde kooplieden, die goederen aan particulieren verkochten, zij verbeur- Waartegenover ik dit tweetal stellingen van Groen van Prinsterer plaats *1. De Reformatie heeft in de zestiende eeuw het revolutionair ongeloof gestuit. «2. Alleen door het verflauwen van den geest der Hervorming, heefi, in He acht- tiende eeuw, het revolutionair ongeloof de overhand behaald". Van welke stellingen men de toelichting kan vinden in Ongeloof en Revolutie2de dr., bl. 152 en voigg. (Rotterdammer.) D. P. D. FABIUS. Wij herinneren ons niet dat ooit eenig gezaghebbend Roomsch orgaan of staatsman tegen den naam antirevolutionsirwoor zich is opgekomen, zoowel aan Links als aan Rechts. Dr. Schaepman gebruikte deze namen gaarne en zelfs mr. Huffoaaus verklaarde eens in een der Kamerzittingen onder het 8e minielerie-Heemskerk: Wij zijn alte- maal jongens van Groen van Prinsterer, Red. Zeeuw. Het optreden van drie Kamerleden ala ministers maakt in de volgende maand een drietal Kamerverkiezingen noodzakelijk, en wel in Rheden, Tietjerksteradeel en Sliedrecht. In Rheden waar een wedloop tusschen twee katholieken schijnt uitgeschreven, zal de uitkomst wel niet twijfelachtig zijn. In de beide andere districten zal echter werken de boodschap zijn want blijkbaar is daar wel eenige achteruitgang te be speuren. Neem bijvoorbeeld Tjietjerksteradeel. Ia 1901 werden er uitgebracht 5447 gel dige stemmen. Hiervan verkregen Talrna 3026: Troelstra 1247 en De Kantor 1174. Dus Tslma 705 meer. In 1905 stond hetTalma 3853 Borge- sius 1916, Trooistra 1469 van de 7238. Dus had Talma toen 468 meer. Nu, met 68n candidaat minder bekend in 't district, minder handig in 't debat, en daarbij een nieuweling, zal 't meerder- heidsciifer allicht nog minder gunstig zijn. Hopen w(j maar, dat de zaak met moed, beleid en trouw in dit Friescha district, waarop aller oogen, ook hier, gericht zijn, worde aangepakt en behandeld. Reeds bij eerste stemming. Heeft men van dit ministerie ook iets in het belang der openbare zedelijkheid te verwachten Wij stellen onze verwachtingen niet te den drie Pond, zes sohell. acht groeten. Indien erfgenamen van een overleden broeder, met uitzondering zijner weduwe, na drie maanden van het overlijden, goe deren aan particulieren verkochten wer den zij beboet met vier Pond 3 sohell. 4 grooten. Wanneer burgers, buiten de jaarmarkt om, goederen verruilden of verkoohten aan vreeraden of niet-gildebroeders verbeurden zij drie Pond 6 schel]8 grooten. Voor oude kleer-, oudijzer-, koper- en blikverkoopers was de boete bepaald op één Pond, wanneer zij aan de goederen, door ben geveild, iets herstellen of deden herstellen en tien schell. bedroeg zji, wan neer vreemde ketellappers, scharenslijpers enz., buiten de jaarmarkt iets repaieerden. Inkomsten waren voortsvoor een nieuwen meesterZes Pond voor een in boorling en voor een vreemde negen. Bij aanteekening in het Gildeboek van een nieuwen leerling gaf deze tien schel!. Oud-ijzer, -koper, -tin, -lood-, en blik- verkoopers, waartoe ook de veïkoopers van messen, scharen, naalden, spelden enz. gerekend werden, moesten per hoofd twee schell. storten, tot onderhoud der kerk glazen. Uit deze fondsen werden betaald het tractement van den Boekhouder en dat van den Gildeknsap eene bijdrage voor repa ratie der kerkglazen de uitkeeringen aaa behoeftige Gildebroedersde verteringen bij de maaltijden en speelreisjes en de hoog; en wij verwachten 't in de eerste plaats ook niet, van gestrenge wetgeving maar van een omzetting der openbare mee- Bing door woord en geschrift. Toch geeft sommiger aanwezigheid in dit kabinet ons eenige hope op beterschap. De Getuige, het Maandblad onder redac tie van den hooggeschatten H. Pierson uit Zetten, herinnert wel aan veel dat er nog niet is. Als daar zijn een wet op strafbaar stelling van bordeelende wettelijke be strijding van het Neo Malthusianisme ver betering van de wetgeving ten opzichte van koppelarij, verleiding, onzedelijke ge schriften en voorstellingen, en het wettelijk herstel van het onderzo'ck naar het vader schap. Maar er mag dan ook gezegd worden dat de aanwezigheid van de ministers Heems kerk, Kolkman, ldenburg en Talma in dit kabinet .ons waarborgt dat, de aandacht van deze nieuwe regeericg niet aan deze nood zakelijke verbeteringen zal onthouden worden. Mr. Heemskerk heeft hier een goeden naam op te houden. Reeds op het //Nationaal Congres tegen de Prostitutie" gehouden in April van het jaar 1889 leverde hij een referaat over «De houding van den Staat tegenover de huizen van ontucht en op de vraagelke houding de staat heeft aan te nemen volgde zijn antwoord //Het houden vaneen huis van ontucht moet bij de strafwet als mis- dr(jf gestraft worden." Na dit congres heeft de heer Heemskerk zich meermalen over dit en andere bovengenoemde onderwerpen uitgelaten. De protesten van mr. Kolkman tegen het Neo Malthusianisme en de pornografie (onzedelijke platen en boeken) liggen nog versch in het geheugen. De heer Talma heeft er te Arnhem zy'n geheele persoon aan gegeven, om 't kwaad der bordeelen tegen te gaan, toen hij bij zijn veel omvattenden arbeid toch nog ge legenheid wist te vinden om met de leden der Middernaehtzending te Arnhem nach ten achtereen op post te trekken. Hij is nog altijd lid van het Hoofdbestuur der Nederlandsche Middernachtzending- vereanigicg, en terecht herinnert genoemd Maandblad aan een zijner uitspraken Het is noodlottig voor het volk en zonde voor God wanneer de overheid het kwaad niet kwaad noemt en ais kwaad bestraft". Terwijl voor den heer ldenburg de lof reeds is uitgegaan dat hij als Gouverneur van Suriname zich beijverde om te Suri- sieraden, die men voor het Gilde deed vervaardigen. Was er bij de jaarrekening een batig saldo vaD meer dan honderd gulden, dan moest dit redegevend belegd worden in stads- of andere solide fondsen. Een batig saldo was er evenwel niet ieder jaar zoo hooien wij, in 1660, Dekens en Gildebroeders de klacht aan de regee ring uiten„dat de jaerlijokse inkomsten van het Gilde minder sijn, ais sij van rente aan de kereke moeten betalen, sulex dat sij niet magtlg sijn haren Bode te betalen, en sulex ook 't eoneooiale oamagtig om een verloopen Gsldebrcoder eenige assisten tie te doen". Wat de zooeven genoemde maaltijden en uitspanningen aangaat, ij stellen ons de afoeeldingen op oude sobik e ijeD, zcoals er nog vele aanwezig zijn, de broeders van de daarop voorgestelde corporation, voor, als gezeten aan een niet karigen maaltijd en een schuimenden beker. Het gezicht van zulke schil ierstukken doet dan onwillekeurig bij ors den wensoh ontstaan, om de opgave van de verteringen op zulke maaltijden te kennen. Nu, hiertoe zijn we instaat, want dat ook onze St. Eli- gius-broeders, wanneer zij van de zorgen hunner betrekking ontslagen waren, den inwendigen menscfc, met nat en droog goed verste'.kten, zal niemand onzer betwijfelen. Een volgenden keer hopen wij dan te hooren, wat zij, op zoo'n bijeenkomst zooa gebruikten. (plot volgt.) K

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1908 | | pagina 1