NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 123. 1908.
Maandag 24 Februari.
22e jaargang.
HISTORiSGH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. 1 DE JONGE-VERWEST. te
Goes
F. P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
UIT DE PROVINCIE.
Middelburg. Bij de politie alhier zijn
gedeponeerd twee vermoedelijk valsohe
kwartjes. Verder is proces verbaal opge
maakt tegen de gebroeders v. d. B. ter
zake diefstal van sigaretten, ten nadeele
van den sigarettenhandelaar D. alhier, en
tegen A. S. alhier, wegens mishandeling
van den tolgaarder J. V. alhier.
Middelburg. Vrijdagavond viel aan de
onderofficiersvereeniging „Ons Belang" af-
deeling Middelburg, welke vereeniging,
behalve te trachten positieverbetering te
verkrijgen, zioh vooral ten doel- stelt, de
moreele verheffing hunner leden te bevor
deren, het groote voorrecht te beurt, dat
voor haar op de bovenzaal van het Militair
Tehuis optrad de Wel.Edel. Gestrenge heer
Jhr. Storm van 's Gravensande met eene
rede over luchtscheepvaart, inzonderheid
het gebruik daarvan als oorlogswapen.
Met eene bijna drie uur lange rede wist
spr. zijn auditorium op buitengewone wijze
te boeien, vooral waarbij met expresselijk
daarvoor gemaakte teekeningen, sommige
onderwerpen verduidelijkte.
FEUILLETON1.
Snippers uit de oude doos.
Iets over de oude Gilden.
Middelburg. Op de gisterenavond in
het Schuttershof onder voorzitterschap van
den heer C. Verhage, gehouden jaarverga
dering der Onderlinge Credietb ck (sfd.
van Handelsbelang) werd als secretaris
herkozen de heer Ant. Mes. Het jaarverslag
van den seer. alsmede 't financieel rapport
vermeldden toenemende werkzaamheid van
deze credietbank. Da commissie van con
trole oordeelde hoogst gunstig over de
wijze waarop dit jaar de boeken van den
penningmeester zjjn ingericht geworden.
Langdurig werd van gedachten gewis
seld naar aanleiding van enkele opmer
kingen voorkomende in het finantieel ver
slag over do wenschelijkheid van uit
breiding van het crediet. Een beslissing
werd nog ni6t genomen. De hoeren G. J.
Krijger, O. A. W. van Straaten en Herm.
Boas3on werden als commissarissen her
kozen.
Goes. Vrijdagavond vergaderde de Chr.
sohooivereenigiug onder voorzitterschap
van den heer C. Oranje, die na gebed en
't lezen van Ps. 103 een kort openingswoord
sprak. "De secretaris de heer A. D. F. v. d.
Wart bracht het jaarverslag uit waarin hij
onder meer herdacht het overlijden van
twee lieve leerlingen der school aan de
zoo gevreesde ziekte, die de laatste maan
den des jaars hier heersohte. Uit het
verslag van den penningmeester den heer
J. Visser bleek dat 't te kort dat 't vorige
jaar f800 bedroeg met f180 verminderd
was. De rekeniDg door de commissie,
bestaande uit de heeren J. de Jonge, L.
de Beste en G. Beenhakker, nagezien en in
orde bevonden, werd evenals't jaarverslag
met dankzegging aan de betrokken be
stuursleden goedgekeurd.
i
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DEK FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer s cem.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent
22 Februari 1908.
Vermakelijk, indien het maar Diet zoo
kostbaar was, is de wedstrijd tusschen ver-
dedigings- en vernielingswerktuigen.
Duitschland zal binnen kort 5 stuks
militaire luchtschepen bezitten, en en pas
sant is datzelfde Duitschland bezig zioh te
verdedigen tegen luchtschepen.
De bekende Krupp-fabrieken in Essen
moeten kanonnen van een bijzonder type
leveren in staat om een luchtschip tot op
groote hoogte onklaar te maken.
Ook de projectielen zijn van bijzondere
constructie.
Precies als bij de schepen. Nu de pant
serplaten zwaarder en dan het geschut
scherper.
Zoo loopt men voortdurend in een Cir
kel rond.
263)
dook
SCALDIS.
I.
De ellende, die de Fransche omwenteling
in het laatst der 18e eeuw te weeg bracht is
ons genoegzaam bekend.
Niet alleen dat er stroomen menschen-
bloed vloeiden maar ook op maatschappe
lijk gebied hadden er nooit gehoorde om
keeringen plaats. Rechten, uit vroegere
eeuwen afkomstig werden eenvoudig ont
kend en vernietigdoude instellingen
afgeschaft en betrekkingen tusschen de
menschen onderling opgeheven.
Al het vernietigde werd intusschen ge
schiedkundig eigendom van 't nageslacht.
Onder al dat afgebrokens behoorde ook o.a.
't vroegere gildewezen, welke in de historie
van onze vaderlandsche nijverheid zulk een
voorname plaats beslaat. Die oude broeder
schappen willen wij om die reden eens wat
van nabij bezien.
Waarom de verschillende vereenigingen
met den naam van Gilde zijn bestempeld
kan niet met zekerheid gezegd worden.
Onder de gevoelens, die er dien aangaande
zijn uitgesproken, komep er ons twee wel
aannemelijk voor. Sommige schrij vers zeg
gen dat het woord van het Slavonisch af
stamt, en dan broederschap, genootschap
of college zou beteekenenweer anderen
zijn van meening dat het zijn oorsprong
verschuldigd is aan de geldelijke ofiers,
die de leden dier corporaties, ter bevor
dering van wederzijdsohe belangen, bren
gen moesten.
Hieruit kunnen wij ook genoegzaam zien,
dat de meest verschillende vereenigingen
dezen naam droegen. Wijl de verschillende
Zeeuwsche gilden meest in Zuid-Beveland
gevonden werden en vooral in de stad
De begrooting over 1908 in ontvang
f 10000; in uitgaaf f 11000 werd eveneens
goedgekeurd. De aftredende bestuursleden
de heeren M. H. Harinok (vice-voorzilter)
en A. S. J. Dekker werden met groote
meerderheid herkozen. Ia plaats van 't af
tredende niet herkiesbare, commissielid
Goes, willen wij een blik slaan op de
broederschappen in die stad in 't algemeen,
om in 't bijzonder het daar bestaan heb
bende smeden-gilde wat uitvoeriger te
besprekente meer nog wijl de verzame
ling van bewaarde stukken, op deze cor
poratie betrekking hebbende, meer volledig
is, dan die van andere genootschappen
aldaar. De rederijkerskamers besprekende,
zagen wij dat ds. Eversdijk van Hoedekens-
kerke een verklaard tegenstander van
de Rethorijkers in Jan. 1673 eene klacht
indiende bij de Classe over de „supersti-
tueuse en afgodische exercitiën'' bij die
Kamers als punt 4o betoogde Z.E.W. dat
deze kamers „alsoo seer wijl verschillende
waren van de borgerlijke gilden en ool-
legiën der ambaghteD, sehutteriën en schut
ters" „en", zegt hij verder ,,'t Gene men
in de steden met den naem van Gilden
noempt sijn eijgentlijck Borgerlijcke eol-
legiën en geselschappen. Alle de borger
lijcke gilden van een stadt bestaen uil
sulke Borgers, die van een en 't selve
handwerek, ainbaght, neeringe en hantee-
ringe sijn, enz."
Uit J deze gezegden van ds. Eversdijk
laat het zich ook verklaren, dat de meest
verschillende vereenigingen den naam van
gilden droegen.
Niet alleen werden die van handwerks
lieden en neringdoenden dus geheeteD,
maar ook die genootschappen, welker leden
zich oefenden in de letteren en in den
wapenhandelook die der Rederijkers
waren onder dezen naam bekend.
Het aantal burgerlijke gilden schijnt ook
in Goes nog al beduidend te zijn geweest.
Enkelen gingen te niet, wanneer anderen
weer ontstonden.
Onder de vereenigingen, die vroeger al
daar aanwezig waren en later niet meer
voorkomen, waren die der Droogscheerders
van St. Robrecht en der Landlieden In de
notulen van de stedelijke Raadkamer
komen de volgende voorhet Schippers-,
het Bakkershet Smeden-, het Kleermakers
voor 'tnaiiea der rekeningdhr.Beenhakker
werd benoemd de heer L. Duvekot Cz.
Bij de rondyraag herinnerde de heer L.
de Baste er aan dat de voorzitter in Jan. jl.
zijn 25-jarig lidmaatschap van het bestuur
herdacht,wen8ehte hem daarmede Damens
de vereeniging geluk en sprak de hoop uit
dat nog een reeks van jaren de zorg voor
de school en de leiding der vergaderingen
aan hem mogen zijn toevertrouwd. De
heer v. d. Wart sloot zich hierbij aan,
namens het bestuur. De beer Oraüje be
dankte hartelijk voor 't gesprokene en
eindigde met den wenselLvoor den bloei
der vereeniging en der school. De eere-
voorsitter, dhr. J. Donner 'ging voor in
dankzegging.
Koudskerke. Vrijdagavond hield de
schoolvereeniging voor bijzonder lager
onderwijs alhier haar eenigfzins feestelijke
16 Je jaarvergadering. Door den voorzitter
D. de Buck werd de vergadering op gebrui
kelijke wiize geopend. Hij herinnerde er
aan dat in 't afg9loopen jaar drie der school
kinderen door den dood werden wegge
nomen en voorts op de vele zegeningen aan
onze vereeniging geschonken De secretaris
bracht verslag uit. Uit dat van den pen
ningmeester bleek dat't boekjaar met een
batig saldo sloot. Tot bestuursleden wer
den F.Wielemaker en H. Maas herkozen en
D. v. Sparrentak gekozen in de plaats van
den ruim 80 jarigen M. Leijnse, die van het
begin der oprichting als bestuurslid da
vereeniging h8eft gediend en nu uit hoofde
van zijn hoogen leeftijd niet meer in aan
merking wenschte te komen Ook werd ver
slag uitgebracht door den voorz seer. en
penningm. van het Supletiefonds, waaruit
bleek dst het zeer nuttig werkt, en dat door
deszelfs arbeid het aan menig ouder moge
lijk gemaakt wordt om het schoolgeld te
betalen, en alzoo ook zijn kinderen van het
chr. onderwijs te doen genieten. Verschil
lende toespraken werden gehouden, door
onderwijzer, afgevaardigde van kerkeraad
het Kramers-, het Timmerlieden-, het Bran-
dewijnverkoopers-, het Schoen- en Gareel
makers-, het Chirurgijns-, Beenhouwers-,
het Wevers- en Hoe'demakers-, het Panne-
lieden-, het Bierdragers- en het Arbeiders-
gilde. Van deze z. g. n. hoofdgilden waren
er verscheidene die in onderafdeelingen
waren verdeeld, die als ambacht eenigs-
zins verwant waren aan de hoofdgilden.
Om één voorbeeld te noemen, bestond het
Timmerlieden-gilde uit de volgende hand
werkslieden Timmerlieden, Metselaars,
Kuipers, Mandemakers, Leidekkers, Scheep
makers, Blokmakers, Stoeldraaiers, SrJirjn-
iverkers, Wagenmakers, Steenhouwers, Klomp
makers, Wannenmakers en Stroo- en Riet
dekkers. Vroeger hebben wij reeds gezien,
dat alle genootschappen, hetzij geleerde,
hetz\j burgerlijke, een schutspatroon had
den. Te innig was dan ook in den tijd die
da Hervorming voorafging, het kerkelijke
met het burgerlijke leven dooreen geweven
dan dat er over deze burgerlijke vereeni
gingen niet een kerkelijke gloed zou ver
spreid geweest zijn.
De gildebroeders hadden op vele plaat
sen hunne altaren in de kerken en droegen
't hunne bij tot opluistering van den open
baren eeredienst,
Hoe zouden zij hebben kunnen hopen,
dat hun Gilde bloeien zou, indien zij het
zelve niet onder de bescherming van dezen
of genen Heilige gesteld hadden P En koos
de timmerman den H. Jozef, de schoen
maker den H. Ckrispijn tot zijn patroon,
aan wien konden de leden van het Smeden-
gilde den bloei van hunne broederschap
beter toevertrouwen dan aan den II. Eligius
die onder den Frankischen koning Clotarius
II in de 17e eeuw, ais goudsmid en later
als Bisschop zioh een buitengewonen naam
verworven had
Dat Eligius die eer waardig was, blijkt
wel hieruit, dat hij in het goudsmidsvak
een eenig kunstenaar was. Zoo verhaalt
men van hem, dat hij op dertig-jarigen
ouderdom van den genoemden Vorst twee
on jongelingsvereen. en anderen. In de ver
schillende pauzen werden ververschingen
rondgedeeld en onder orgelbegeleiding
werden tot groot genoegen der vergadering
enkele muziekstukjes gezongen. Te ruim
11 uur werd de vergadering gesloten en
ging de secretaris P. Boone, op uitnoodi-
ging van den voorzitter voor in dankzeg
ging en gebed.
Bij kon. besluit is verlof verleend aan
J. A. P. Geill,burgemeester van Terneuzen,
om aan te nemen de versierselen van ridder
in de Leopoldsorde, hem door den Koning
der Belgen geschonken.
Schore. Onder leiding van de dames
J. H. Glerum, P. de Schipper v. d. Berg en
M. Otte vierde de chr. meisjes vereeniging
„5id en Werk" Vrijdagavond haar 2e jaar
feest. Uit de verslagen bleek dat de ver
eeniging die uit 16 leden en 4 begunstigers
bestaat, weer gezegend had gewerkt. Er
waren namelijk in het afgeloopen jaar ver
vaardigd 55 kleedingstukken, waarmee 23
huisgezinnen werden verblijd en de pen
ningmeesteres met een klein overschot dit
jaar kon sluiten. Zeer gezellig werd deze
avond doorgebracht en de wensch geuit dat
ook deze vereeniging voor onze gemeente
in bloei moge toeneme.
Arnemuiden. Donderdag hield 't eornité
tot ondersteuning van de weduwen en wee
zen van de op 11 Sept 1903 verdronken
Arnemuidsche vissahera een vergadering,
tot het doen van rekening over 1907. De
ontvangsten hebben bedragen f 825,10 en
de uitgaven f2452,52, t. w. f2260 aan ge
wone en f192,52 aan buitengewone uitkee-
ringen. Het bezit bedroeg op 31 Dec. 1907
f 1416819 M. C.
Veere. Gekozen tot lid van den ge
meenteraad dhr. A. Amadio (lib.) met 86 st.
Dhr. A. Simonse (antir.) had er 66.
Wolfaartsdijk. Vrijdagavond is in de
vergadering van de afd. Chr. Nat. Werkrnb.
alhier besloten, te trachten een mannenkoor
mat edelgesteenten versierde zetels ver
vaardigde, zooals dezelve door 's Vorsten
goudsmeden niet gemaakt hadden kunnen
worden.
De door hem bij dit werk aan den dag
gelegde eerlijkheid, deed Clotarius den
wensoh koesteren om hem in Staatszaken
te bezigen, doch Eligius gevoelde meer
neiging tot een geestelijk leven, in den
smaak van dien tijd.
Dit gilde droeg dan ook, volgens de
„ordonnanties ofte reglement van het
Smeden-gilde", van 1586 en 1592 den naam
van St. Loijs-gilde.
Volgens de ordonnantiën van 1666 en
1789 behoorden tot deze Corporatie sloot-
makers, tinnegieters, loodgieters, hoefsmeden,
zilversmeden, goudsmeden, glazenmakers,
horlogemakers, koperslagers, blikslagers en
messenmakers.
Wilde men als gildebroeder opgenomen
worden, dan was een eerst Tereischte hel
poorter- of burgerschap. Eq 't was bij de
regeeriog der stad met deze bepaling ernst,
Op enkele dorpen van Zeeland, o.a*
op Duiveland, wordt men eenmaal per
jaar nog aan den H. Eligius herinnerd.
't Is [n.m. op deze dorpen, bij smid, en, --
ofschoon deze niet tot 't smedengilde behoorde
ook bij wagenmaker, de gewoonte, dat,
wanneer zij hunne rekeningen aan de klanten
zenden, daarop ook dekennisgevingteplaatsen
dat op zekeren daturri (altijd in de eerste helft
van Dec.) »Sinte Looïje" zal gehouden worden,
d.w.z. dat op dien dag de debiteuren zullen
gewacht worden, hun verschuldigde te komen
voldoen. Hieraan wordt op dien St. Loijsdag
door de boeren vrijwel gevolg gegeven.
Tot in 't midden der vorige eeuw, werd hier
van des avonds nog al een feestje gemaakt
de ambachtslieden gaven dan volop wijn en
daarna palingbrood in consumptie. Tegenwoor
dig is het op bescheidener schaal ingericht
des voormiddags worden de klanten getrakteerd
op morgendrank en later op een krentenbroodje.
Ook de arbeiders hebben steeds nog hun
»St. Loijs"avond en worden dan op bier en
een pijp tabak onthaald.
op te richten. Zij dia lid wensohen te
worden moeten ook tevens lid zijn van
bovengenoemde afdeeling. Nog werd be
sloten de a. 8. jaarvergadering D. V. te
houden op 6 April. Op die vergadering
zullen ook uitgenoodigd worden afgevaar
digden der versohillende zustervereni
gingen.
Heinkenszand. Gisteren is alhier de
vrouw van A. Timmerman, de oudste in
gezetene dezer gemeente, op 95-jarigen
leeftijd overleden.
Scharendijke. Woensdagavond had
alhier in de Ueref. Kerk de ingebruikne
ming plaats van het nieuwe pijporgel. B(j
deze gelegenheid trad op ds. Liman van
Zierikzee, daartoe door den kerkeraad uit
genoodigd. Naar aanleiding van Ps. 150
sprak ZEerw. een zeer schoon woord, dat
door de talrijk opgekomen schare met aan
dacht gevolgd werd. Hij bracht daarbij ook
dank aan den fabrikant van dit orgel dhr.
Dekker te Goes voor dit mooie orgel. Het
orgel dat tot billijken prjjs is geleverd doei
den heer Dekker dan ook veel eer aan, en
mag zeker tot aanbeveling aan andere ge
meenten verstrekken. Op uitcoodiging van
den kerkeraad werd het orgel bespeeld door
mej. A. J. Joppe, van Zierikzee, die zich
uitstekend van de haar opgedragen taak
kweet, terwijl het a.s. Zondag wederom
door mej. Joppe wordt bespeeld en in het
vervolg door mej. L. Padmes.
lleciit s zake ii.
Bij bevelschrift der arrondissements
rechtbank te Middelburg is naar de open
bare terechtzitting verwezen W. S. B., oud
57 j., oud-notaris, geboren te Dordrecht,
wonende te Vlissiogen, thans in hechtenis
in het hui3 van bewaring te Middelburg,
tsr zake van de malversatiën, alle breeder
en nader in de dagvaarding omschreven.
Aan den beklaagde is ambtshalve als
verdediger toegevoegd de heer mr. J. de
Wilt Hamer, advocaat te Goes.
want komen er hier eo daar aanduidingen
voor, uit welke blijkt, dat dit wel eens
veronachtzaamd werd, tevens vinden wij
de bewijzen dat de Magistraat dit niet
oogluikend toeliet.
Niet minder kwam de godsdienstige
belijdenis in aanmerking. Na de hervor
ming schijnen zij die deu Roomschen gods
dienst getrouw bleven, nooit onvoorwaar
delijk te zijn uitgesloteD, daar wij dit in
geene der bestaande ordonnantiën vinden
uitgedrukt, maar zij hadden in dit, zoomin
als ia andere opzichten, met de Hervorm
den dezelfde rechten.
Wordt vervolgd.)
Aan den Oud-Veerenaar Ste S
M!
Uw schrijven ontvangen, waarvoor mijn
dank.
Als antwoord op uwe resp. vragen dient
lo. dat het opschrift van den steen, docr
een deskundige die Veere ook persoonlijk
bezocht, is vertaald door: overheijt, wat
zeer goad met he>, geheel klopt.
In welken tjjd het geplaatst is,isonzeker;
maar waarschijnlijk in Veere's bloeitijd,
in elk geval veel vroeger, dan in dien der
Fransche omwenteling, wijl toen bij vele
heethoofdige ongeloovigeD, alleen de gods
dienst der „Rede" gold, en er geen sprske
kon zijn van: „Gehooizaamheid Gods''.
'k Moet met u zeggen het woord is
vermoedelijk door de, ook door u opge
merkte veranderingen wat moeilijk te
ontcijferen.
En 2o. uw ticeede vraag, zult u in 't
laatste opstel beantwoord hebben gezien,
waar bij de invoering van den nieuwen
psalmbundel de beide kerken werden ge
bruikt. Veere is nooit zóó groot in zielental
geweest, dat er meer kerkgebouwen noo-
dig waren.
Bij ons eerstvolgend bezoek aan het
eiland, is uwe gemeente aan de beurt.
SCALDIS.
