>ES
'ES
N1EUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 117. 1908
Maandag 17 Februari.
22e Jaargan
IJ,
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
BMteftludset Oïeraieht.
VBO:
e machines
a geene
prijzing.
verzoeken
er op te
dat ze aan
is te adres
ar
O®
worden.
tnecht
leolat
lier te koop
'ld.
►ode,
stbode
de
fje
.a.
Ld.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
5, J
j toen jhr. Roëll opstond en bedoelt, dat dit niet
L DE JONGE-VERWEST, te Goes
P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËM
zich voor
mn Naai-
ich onder
ger" aan-
Ihoeft niet
pardigd.
gepolitoerd.
Ing vau heeft.
IScherminkel-
hende werken
|utsdij k.
I oogelande.
lei
ierskerke).
1 o e svraagt
I buitenshuis.
llegange,
|d bij Mejuffr.
ptraat L 85,
pdt zich aan
panig werk-
[liefst in een
staan haar
Hulppost-
uCL
te Aagte-
Hz., Sint
\Oostkapelc,
1st - üoe*.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02s.
15 Februari 1908.
Kiezerslij den.
De tijd is om.
Nu kragen de ambtenaren aan onze
secretaries handen vol werks.
Laten na alle belanghebbenden, vooral
de besturen onzer Kiesvereenigingen tus-
schnn '23 Maart en 15 April gaan zien of op
de E. ea era lijst voorkomen allen die, naar
zij ineenen, er op behoorden.
Wie nog z\jn belasting niet aanzuiverde
en daartoe een aanmaning ontving, haaste
zich alsnog. Vóór 1 Ma rt moet alles aan
gezuiverd zijn, anders toch is de nalatige
voor dit jaar zijn kiesrecht kwijt.
Opgeschoven.
De Liberale Unie heeft in haar groote
vergadering van de vorige week hare op
schuiving naar links zonder ongelukken be
werkstelligd.
Waar zij in 1905 nog niet durfde komen,
is zij in 1908 onder de bekwame leiding
van haar slim men voorzitter, mr. Goeman
Borgesius, onder zco goed als geen protest,
zonder slag of stoot, toe overgegaan.
Zij heeft zioh verklaard voor algemeen
stemrecht voor mannen vaa 28 jaar en
daarboven, en voor vrouwenkiesrecht voor
25 jarige en oudere ongehuwde vrouwen.
De enkele weifelaars werden overstemd.
Gouda, dat zijn eigen in 'toog had
want 't district komt zwak te staan voor
de liberalen, wanneer door deze opschui
ving de vrij-liberale aohterhoede wordt
losgelaten sielde nog voor 't kiesrecht
te laten ruaien, doch zijn voorstel viel
met alle stemmen op die van den voor
steller na.
V. D., die de redacties van Middelburg-
sche-, Zoeuwsobe-, Winsohoter- en andere
couranten met zijn vooruitstrevende arti
kelen bijna wekelijks komt ontlasten, heeft
hierover zijn blijdschap uitgesproken.
Nu ja, Goeman Borgesius zei wel dat
men 't vrouwenkiesrecht maar nemen moest
omdat 't niet was tegen te houden, en men
nu toch eenmaal een begin moest maken.
Maar de evolutie is dan toch geschied.
En blijde over de uitluiding der blanco-
politiek, zullen de thans gloêad aaneenge
smede fractiën der vrijzinnigheid, straks
tegen de „oonservatieven" optrekken.
De Nieuwe Courant constateert dat door
deze uitwissching der grenslijn ter linker
zjjde, de [reehterzoom der vrijzinnigheid
voor goed is afgestooten. Maar dat deert
de hoeren minder. De yrq-Iibsr&le „oude
neeren" waren in 1905 al de „quantité
negligeable", de groep, waarmee men niet
te rekenen had.
Met belangstelling mag worden afge
wacht, wat de heeren verder zullen doen.
W ant deze opschuiving zal wel een hollen
worden naar het kamp der sociaal-demo
craten.
En dan wordt allicht dit bsginsselloos
allegaartje pas principieel.
Uitgeluid en ingeluid.
Het Utrechtsch Dagblad (oud liberaal)
schrijft het volgende over hst afgetreden
vrijzinnige kabinet.
De mortuis nil nisi benevan de dooden
niets dan goeds't is moeilijk zich ten aanzien
van het afgetreden kabinet aan deze spreuk te
houden. Want zwakker kabinet is er
in de parlementaire geschiedenis
nauwelijks geweest en iedereen
zal moeten toegeven, dat dit Ka
binet aan de zaak van het libera
lisme nietveelgoeds heeftgedaan.
\Vil men van tragische schuld spreken, welnu,
die lag 'Yrz}jn ontstaan; en men doet dit mini
sterie wellicht nog het meeste recht wedervaren
door het een slachtoffer van zijn formateur te
noemen-
gen Iiablnel> met een gevolg van 35 stemmen
in de iw eeie en 2 iD de Eerste Kamer achter
zich) en aa 'ocu een parlementair Kabinet, dat
moest vastloopen.
Ëéne zinsnede ia dit 8tukje is door
ons
op het voetspoor vaD De Rotterdammer
etieord°2 indacht op vestigde,
gesp
Het wil wat zeggen zwakker kabinet is
er in de parlementaire geschiedenis nauwe
lijks geweest
Zoo wordt het oude ministerie door een
geestverwant uitgeluid
En hoe wordt nu zijn opvolger door dit
zelfde oud-liberale blad ingeluid
Na de personen der ministers te hebben
besproken zegt het U D.
En zoo maakt het nieuwe mini
sterie in zijn geheelgenomen lang
geen slecht figuur.
Hopen wij, dat het door zijn daden den indruk
van een gematigd, van een zaken-ministerie, dien
het aanvankelijk maakt, moge bevestigen.
Hopen wij, dat het zich zal weten te onthouden
van daden van partij-politiek en van aggressief
optreden tegen politieke tegenstanders hopen
wij, dat het woord „antithese" onder zijn bewind
niet in het woordenboek der Nederlandsche taal
behoeve te worden opgeslagen.
Moge dit kabinet een terugkeer zijn, tot die ge
zonde constitutioneele verhoudingen, waarin het
ministerie geen partij-politiek, maar landspolitiek
voert en toont niet in maar boven de partijen te
zijn gevestigd.
En dan zal, dunkt ons, het landsbelang die
kringen onder het Nederlandsche volk, die de
zaken niet aitsluitend uit partij-oogpunt beschou
wen, den wensch doen koesteren, dat ministeri-
eele crisissen ons thans voor eenigen tijd mogen
worden bespaard.
Ook hier namen wij da vrijheid een zin
snede in hot (oud-lib betoog te spatieeren.
Moge het ministerie ook met dit verschil
in uitluidiDg van hot oude en inluiding van
het nieuwe kabinet, en dat van zoo onver
dachte zijde, zijn voordeel doen
Hoe sit dat
Blijkens een verslag in Het Handelsblad
heeft, hangende de ministrieele crisis het
autirev. Kamerlid Duymaer van Twist in
een kiezersvergadering te Buiksloot onder
meer gezegd
„Hoe dit kabinet (De Meester) omsprirgt
met de belangen der landskinderen, bljjkt
wel uit wat minister Wentholt in 't voor
uitzicht heeft gesteld: datde zeemilitie naar
Indië zal moeten. Daartegen zal spreker
zich zoo lang mogelijk verzetten, als er vrij
willigers zijn te krijgen. Want de militie-
lasten drukken al zwaar genoeg".
Dit is juist gezegd.
Maar nu zouden wij willen vragen heeft
de nieuwe premier, die minister Wentholt
uit het oude kabinet overnam zich verge
wist of deze exellentie nog op dit stand
punt staat
Bij de intrede van 't nieuwe kabinet in
de Tweede Kamer zal 't dunkt ods, op den
weg van den afgevaardigde voor Steenwijk
liggen, om dit te onderzoeken.
Het zou jammer zijn indien de signatuur
door 't plan van minister Wentholt op het
oude kabinet gezet, in dat geval op het
nieuwe kabinet zou worden overgebracht.
Tenminste als het verslag op dit punt
juist is.
Of moet hier de nadruk gelegd op da
restrictie «als er vrijwilligers zijn te
krijgen".
Zou dit ook de meening van minister
Wentholt kunnen zijn
Maar dan was de critiek op dat punt
minder zuiver.
De Koningsmoord.
Nu wij onze critiek aan de soc.-dem.
pers over haar standpunt tegenover dezen
moord gezegd lmbbeD, willen wij hetgeen
do heer Schaper soe.-dena. Kamerlid voor
Appicgadam in Het Volk schrijft Daar aan
leiding yan de critiek der liberale pers op
de houding der soc.-dem. Kamerleden bij
de af ken rende rede vaa den voorzitter,
onzen lezers ook niet onthouden.
Onder het opschrift: „Veel drukte om
niets", schrijft dit Kamerlid
Wat zal men zeggen van de koude drukte,
die in de pers gemaakt wordt over de houding,
j die de sociaal-democraten hebben aangenomen
I ter gelegenheid van de rede des voorzitters
inzake den Portugeeschen koningsmoord? De
eene krant zegt, dat we plechtig zijn opgerezen
1 meer was daB «?n staaltje van onzenjnensche-
UïTGAVE DER FIRMA
SN VAN
van 5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van I —5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
lijken plichtde ander zegt, dat er eigenlijk
had moeten worden geprotesteerd op een of
andere wijze.
De sociaaldemokraten hebben zich in de
Kamer nimmer druk gemaakt over v o r m-
kwes'iën. Ofschoon niet monarchaal gezind,
trekken ze om de vier jaren naar het Paleis
om er »in handen der koningin" de belofte af
te leggen. Zou men soms willen, dat we ons
mandaat ongebruikt lieten om deze vorm
kwestie of daar in t Paleis »onder protest"
verklaarden en beloofden, met kans om er uit
gesmeten te worden? Zoomin als wij dit doen,
wekken wij in de Kamer ergernis voor niets,
door bij de herdenking van een of meer dooden
tumelt of onnoodig wrevel te verwekken. Ook de
sociaaldemokraten zijn bovendien menschen.
Ook zij gevoelen voor de smart eener vrouw
wier man en zoon worden doodgeschoten en
wier andere zoon bovendien wordt gewond.
Tevens willen zij niet O'.-n een vormkwestie een
voorzitter ergeren, die niet slechts bij konings
moord, maar ook bij een ramp als in de mijnen
van Courrières, de stille aandacht van de Kamer
vraagt.
Zooals de redaktie reeds vermoedde, zit de
zaak bij de rede over den Portugeeschen moord
heel eenvoudig. Van oprijzen toen de voorzitter
begon te spreken, is do ix mij niets gezien. Ik
kwam in de zaal toen de voorzitter reeds aan
den gang was en wist eerst niet wat er aan de
hand was. Ik bleef, zooals ik steeds doe bij
redevoeringen van den voorzitter, ergens vóór
aan staan, thans in een der gangetjes tusschen
de banken der linkerzijde, waar ik ook andere
soc.-dem. Kamerleden zag staan luisteren.
Demonstratief te gaan zitten, kwam in mijn
hoofd niet op, het ware in mijn oog een onge
pastheid geweest, die slecht ware te verdedigen.
De eenige, dien ik zag zitten, was de katho
lieke heer Bogaardt, die blijkbaar geen benul
van de zaak had, terwijl mr. Drucker met zijn
zitvlak tegen een tafel was geleund. Zoo gaat
het nu eenmaal in onze Kamer.
Was deze onze houding nu het bewijs, dat
wij letter voor letter instemden met hetgeen
de voorzitter zei? Natuurlijk niet. Het werd
in Het Volk reeds gezegdde socialisten
gevoelen geen behoefte om hun afschuw te
betuigen over dezen moord, waar er zoovele
méér bedreven worden op gezag van gekroonde
hoofden op het volk.
De voorzitter sprak trouwens niet namens
de g e h e e 1 e Kamer, doch namens „de Ka-
met", wat hij gerust kon doen, daar bij even-
tueele stemming de socialisten met hun zevenen
stellig alleen zouden zijn blijven staan.
Debat wordt bij zulke gelegenheden niet
toegestaan. Het zou al een erg geval van
ongerechtvaardigde herdenking moeten zijn,
om er door daden tegen op te komen. Er i s
zeker een grens. Een moord op den
sultan van Turkije of den keizer
van Rusland zou den voorzitter
zeker geen aanleiding mogen ge
ven tot een roerende speech na
mens de Kamer, wilde hij geen
protest verwachten.
Doch hier stond de zaak niet zóó. Het
gold hier den moord op een heele familie.
De kroonprins, die juist door de revolteerende
bourgeois-partijen was uitverkoren tot de Kroon,
werd tevens Vermoord, de koningin ontkwam
als door een wonder. Afschuwelijk is deze
moord ongetwijfeld. De vermoorde Carlos
moge oneerlijk hebben omgesprongen met de
gelden der natie, bloed deed hij niet vloeien.
Zeker had hij een despotiek bewind uitge
oefend, op aansporing van Francomaar of
op dit misdrijf de doodstraf, zelfs van een
heele familie, staat en bijv. geen eenvoudige
afzetting en verbanning, is zeer de vraag. O ver
de vraag of hier waarlijk gerechtigheid is ge
pleegd door het volk, kunnen wij nietoordeelen.
In een woordgegeven het feit, dat zoovele
moorden gepleegd worden op het volk, dat dom
Carles zelf de troebelen heeft uitgelokt, zouden
de sociaaldemokraten «it zich zeiven zeksr geen
groet aan de Portngeesche regeering hebben
gebracht naar aanleiding van hetgeen geschiedde;
maat stond aan den anderen kant de zaak niet
zóó, dat een protest van soc.-dem. zijde geboden
was. Zonder vooraf overleg te hebben gepleegd,
hebben dus de Nederlandsche sociaaldemokraten
het standpunt der Engeische ingenomen.
Zoo dikwijls zeggen wij onbewimpeld de
levende buitenlandscha staatshoofden harde
waarheden waarbij het ter voorkoming van
internationale verwikkelingen plichtmatig uitge
brachte protest des voorzitters kalm aver ons
hoofd heengaat, dat wij, als het om een
dooden koning gaat, zeker een weinigje
toegeeflijk en edelmoedig kunnen zijn
Laten nu de katholieke bladen eerst eens den
heer Bogaardt kapittelen en laten de libe
ralen eens terugdenken aan den
tijd, toen ze zelf Willem II dreig-
den op het schavot te brengen.
De laatste opmerking, die w\i spatieer
den ia juist. De (lib Arnhemsche Courant^
heeft in 1845 in een feuilleton konings
moord aangemoedigd.
Maar de liberalen van toen en die van nu
velschillen op dit punt wel wat.
Wy nemen er bereids nota van dat het
Kamerlid Schaper, meenende te spreken
ook namens zijn politieks vrienden in de
Kamer, tegen de afkeuring van een even
tueels vermoording van den Czaar of den
Sultan, bezwaar hebben zou.
Wij drukken 't nu maar eens opzettelijk
heel zachtjes uit Het is trouwens al ver
schrikkelijk genoeg zoo.
Trouwens tegen den moord op Dom Car
los, als drager van het Gezag, heeft ook deze
soc.-dem. zijn stem niet verheven.
Hij beeft alleen medelijden met devrouw
van dezen - zijns inziens schuldigen
man
Zonderlinge, ergerlijke begrippen toch,
waartegen wij ernstig hebben te waar
schuwen.
Balkan-politiek.
Op ;t oogenblik botert 't niet tusschen
Rusland en Oostenrijk.
Dat komt van de Balkan-politiek.
Het zijn twee firmanten, maar die nu
Diet meer in compagnie maar ieder op
eigen gelegenheid zaken gingen doen, en
optreden als eikaars concurrenten.
De oplossing van 't Balkan-vraagstuk is
een oude quaesfie, die aan Rusland en
Oostenrijk al sedert dertig jaren goed was
toobetrouwd, als beantwoordende aan
Europa's bedoelingen met Zuid-Oost-
Europa.
Turkije, door verlies van enkele zijner
vasalstaten en de bezetting van Bosnië
door Oostenrijk, steeds meer tot machte
loosheid gedoemd, ademt weer vrijer, nu
Rusland zija ouden vriend en buurman in
den weg trad om hem te dwarsboomen ia
zijn vredelievende plannen.
De nieuwe minister vati buitenlsadsehe
zaken in OostenrijkAehreathal heeft
spoorwegplannen.
Oostenrijk wil een spoorwegverbiadiug
met Salonika (het oude The3salonika waar
Ce Apostel Paulus eens arbeidde). Die
spoorweg verbinding wil Oostenrijk niet
door Servië doen gaan. En nu knoopte hij
onderhar delingen aan met den Sultan,
welke onderhandelingen tot 68a goed einde
leidden. De Sultan gaf reeds zijn toestem
ming tot het opmaten van het terrein voor
den spoorweg Üvac-Mitrowitza. Het recht
daartoe wordt nu door Rusland aan Oosten
rijk betwist. Die concessie had Oostenrijk
niet mogen aanvragen zonder Rusland er in
te kennen. Wat echter niet mag worden
toegegeven. Immers in hst verdrag van
Berljja was bepaald dat Oostenrijk zich 't
recht voorbehield „garnizoenen to houden
en militaire hndelswegen aan te leggen"
in den Sandsjak Nowibazar. Deze Sandsjak
is een deel vaa het oude vilajet Bosnië dat
dit zelfde verdrag van Berlijn aan Oosten
rijk toekende. Nowibazar moest Turkseh
blijven. Maar Oostenrijk wist zich't recht
voor to behouden bovenbedoelde militaire
en handelswegen door te trekken tot aan
gene zijde dor Mitrowitza.
Dit heefc het dus al dertig jaar geladen
kunnen doen. Dat het er nu pas mee komt,
hierin ligt voor Rusland de verrassing.Bos-
nië is cu al dertig jaar door Oostenrijk „ba-
zet" goweast 'n nieuwe term „ingelijfd",
en zoowol voor Bosnië als voor Oostenrijk
is die spoorweg van groot belang. Alloen
zoo kan hot direct in contact komen me's het
Turksche rijk. Aan de Adriatische zee zijn
beide landen door Montenegro gescheiden.
En alle spoorwegen dia Oostenrijk met
Turkije verbinden gaan door Buigaavsch of
Servisch gebtad. Men ksd de gelegenheid
met Saloniki direet verbinding krijgen.
En daarvan gaat nu Oostenrijk, door be
middeling van zijn wakkeren minister, zoo
even genoemd, gebruikmaken. Door han
delsverkeer toch en aardrijkskundige lig
ging ia Oostenrijk da naaste van Turkije.
Toch heeft h9t deze voordeelen slechts stap
voor stap kunnen machtig worden. Hat Bal
kanschiereiland was steeds een der hoofd
zaken zijner buitenlandsche staatkunde.
Na de totstandkoming van 't Drievoudig
Verbond werd de Balkan moor dan ooit de
scharnier dezer politiek, de spil waarom
alles draait. Alle handelsmancea in dat
land hebben begrepen dat ook voor het
economische loven van deze monarchie de
Balkan vaa enorm gewicht was. En toch
eon tot heden nog geen trein uit Oostenrijk
rechtstreeks Turkije inrijden. Recht en
belang vorderden dat, dit anders werd en
toch komen nu Rusland, Frankrijk en
Italië z'ch hiertegen verzetten. Ziedaar do
oorzaak der spanning, waarin 't ongelijk
stellig aan Rusland s zijde is. Immers toen
in 1878 op feet congres van Berlijn Enga-
land voorstelde om aan Oostenrijk-Hon
garije Bo.3nië en Harzegowina toetekennea
maakte Oostenryk-Hongarye eert voorbe
houd. Hat wenschte in don Sandsjak gar
nizoenen ea het recht bandels- en militaire
wegen aan te leggen. Turkije had natuur
lijk bezwaren, van de andere mogendheden
echter niet een. Alleen maakte Rusland'a
afgevaardigde bezwaar om dadelijk te be
slissen hij wilde eerst met dsn Oosten-
rijkschen zaakgelastigde nog eens praten.
Doch drie dagen later verklaarde hij zich
bsvredigd en werd het protocol door allen
geteekend.
Zouden die aamensprekingen ook oor
zaak van het huidige oa-flictje kunnen zijn
NiemsDd die 't weet, doch met belangstel
ling mag de verdere afwikkeling dezer
quaestia worden tegemoet gezien.
Oostenrijk kreeg nu door den Ausglöich
(het Vergelijk met Hongarije) de handen
eenigszins meer vrij en zal deze goede
gelegenheid thans wel Diet meer laten
voorbijgaan.
Infussohen verneemt men dat een oplos
sing al aanstaande is.
Rusland zou het economische karakter
der spoorweglijaen erkennen, maar tever.s
voor alle Staten met belangen in deo Bal
kan een gelijke behandeling eiscben. Het
zon aaa Oosten rijk-Hongarije verzoeken
zich aan te sluiten en van Turkije conces
sie te vragen voor de beide volgende spoor
wegen lo. een lijn van Radoejewak naar
Doeicigno (Donau-Adriatisohe Zee) en 2o.
eén lijn van Solia naar Oeskoeb.
De eerste zou van groot nut zijn voor
Rusland, Roemenië, Servië, Bulgarije en
Italië, de tweede zou de Bulgaren verbin
den met hun Macedonische broederen.
Dit zou dan het Russische program zijn,
of, beter, het Russische antwoord. Maar
zal Turkije tegenover deze dreigende spoor
weg-invasie niet pogen, alle concessie-aan
vragen op de lange baars te schuiven
LANDBOÜ W.
Bij de rijkspreaaiekeuringen van tweeja
rige merries en dekhengsten werden te
Middelburg aangeboden 4 merries, 8 heng
sten van 3 tot 6 jaar ea 2 van 7 jaar of
ouder; te Goes waren die getallen respec
tievelijk 15, 3 en 2 eu taKruiiiiügen7,2ea 1.
Tot tijdelijk bediende san het rijks-
lasdbouwproefstation te Goes, is, met in
gang van lil dezer benoemd, de heer L.
Schipper Jza. te Wilhelasinadorp,
De laatste dagen is sneu te Tholen
druk bezig met het contract; eren van
suikerbieten voor een Belgische fabriek.
Men besteedt f 14 onvrij of fl'2 vrij per
1000 KG. terwij! er cea vooisehot van
f 50 per gemat van 89 2-1 3. wordt gegeven.
Er moeten zegt men, reeds verscheidene
contracten afgesloten zijn. Van den Bonds-
prijs hoort men nog niets.
Bij da coöperatieve Boerenleenbank
te Zuiddorpe bedroeg hei saldo der spaar
penningen op 31 December 1907 f42.928 03
op 108 boekjes; en het saldo der voor
schotten f 18.860.77. In'nopende rekening
werd vertrekt f21.747.61 en ontvangen
