NIEUWSBLAD
¥0011 ZEELAND.
che
mpagnie
lieXooj!
is.
No. 115. 1908
Vrijdag 14 Februari.
22e Jaargang,
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
rail 1776.
ts koop;
koop,
)P
)P
JP
Kalfvaars
|abr. wiele-
I Mei
instbode
Meisje
istbode
A
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.. S,
DE JONGE-VERWEST, te Goes
P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De hedendaagsche stand der
Volksopvoeding.
7BGi -
ndgevaar cp
dels, etc.
tillijke Premie,
vorden gaarne
S ZOON
te Ylisshigeu,
Zeeland.
ijzerawouing-,
net Schuur en
>r verschillende
«ÏOORDIIOEK,
NGE, Pennni.
E
litgeoefendop
worden inge-
Eebr. bij den
:e Domburg.
ing, bij P. DE
lerlkaansch
ioekh. EANOY,
ait 2; 7 en 9
P.FRANCKE,
1 Februari van
Arnemuiden.
lrgscheweg
(Koudekerke).
aankomende
fcevraagd
|Klokstr. C 15S,
lof April
in Walcheren.
CEUW, Mid'b.
Jigeviele,
|i d d e 1 b u r g.
fAAS,
iff epolder.
>ode
land bij Mejuffr.
Irdstraat L 85,
Mei
Lt>ocl«e
rerk te Golijns-
fAAL Pz.
iei<l
Jin, van's mor-
bureau DE
lletter W.
Goes, vraagt
[bode,
buitenshuis.
LLLEGANGE,
.fwest - Goe»,
-'J*
L2JHM
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DEK FIRMA
SN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cenr.
Familieberichten van i—5 regels 50 cent, tedere regel
meer 10 cent.
De berichten van allerlei aard gaan dik
wijls, dag aan dag, als 'tware druppels
gewijze ons oog voorbij.
Het kan nuttig zijn eens stil te staan om
te brp-Oövea een deel van't groote terrein
onzer aigemeene belangen te overzien.
En dan kiezen we daartoe ditmaal de
volksopvoeding.
Daar komt nu weder een ernstige roep
stem uit den Haag, een onzer oentra's, tot
't vestigen van een christelijk Gymnasium,
Utrecht is reeds voor gegaan, Amsterdam
en Kampen waren reeds vroeger present,
en het weldra naar de Geldersohe hoofdstad
te verplaatsen Gymnasium van Zetten is
het oudste.
Straks zal ons land dus reeds vijf chris
telijke scholen voor Voorbereidend Hooger
Onderwijs rijk zijn.
Behalve dat reeds bjjna 28 jaren een
Vrije Universiteit bestaat, deed onlangs
het bericht in do pers de ronde, dat eene
Vereeniging tot vestiging van bijzondere
leerstoelen aan de Rijks-Universiteiten, nu
de wet dit toelaat, waar zii zulks noodig
acht, bijzondere leerstoelen voor christe
lijk hooger onderwijs wenecht te vestigen
in de juridische en medische, zoowel als
in de theologische faculteiten.
Daar komt bij, dat sedert eenigen tijd,
naar we meenen onder patronaat van den
aartsbisschop van Utrecht een Radbond-
vereeniging bestaat, zich ten doel stellende
de oprichting van een universiteit naar
eigen overtuiging.
Van het terrein van het hooger onderwijs
op dat van het middelbaar onderwijs over
gaande ontmoeten we reeds een enkele chr.
burgerschool, die te Rotterdam, en nu de
rijkssubsidie voor deze scholen wel niet
altyd tot de vrome wenschen zal blijven be-
hooren, zijn er hier en daar plannen genoeg
in de maak om ook in dit opzicht te
arbeiden.
Wie dit alles in h6t oog vat, zal niet aan
stonds begrijpen dat de strijd der negen
tiende eeuw deze resultaten in de twintigste
eeuw heeft opgeleverd. We aanschouwen
dit maal de vruchten van den strijd, ze
treden ons duidelijk voor oogen.
Immers ter kwader ure heeft de overheid
in de negentiende eeuw de plicht der op
voeding die op de ouders rustte, zichzelf op
de schouderen gelegd. Opvoeding en onder
wijs beide. Want opvoeding en onderwijs
zijn nu eenmaal niet te scheiden, maar zijn
in beginsel één. Wie zal opvoeden zonder
in een bepaalde richting te sturen.
En zoodra men het terrein van opvoeding
betreedt gaat men in bepaalde richting
stureD, en betreedt het geestelijk gebied,
waar de werk'ing niet op het uitwendige,
op vleesch en bloed, maar op verstand en
wil gericht is.
De overheid zou ter wille van velerlei
belangen die taak overnemeD, en de licha
melijke belangen der kinderen aan de zorg
der ouders overlaten en zelf de behartiging
der geestelijke, belangen op zich nemen.
Een taak die ook om de goedkoopte gaarne
door de ouders werd overgegeven, want
allengs vestigde zich de overtuiging dat
het onderwijs zoo belangrijk was dat het
den ouders niets kosten moest. Het be
hoorde van overheidswege geheel kosteloos
gepresenteerd te worden.
Drie kwart van de negentiende eeuw
heeft in toenemende mate die verkeerde
opvatting den toestand bedorven. De band
van huis en sohool werd daardoor ver
broken en het was met de wet van 1857
die dit begrip vastlegde, dat ook de tegen
stand kwam, geleid door wjjlen Groen van
Prinsterer, en voortgezet door een gansoh
groote schare van volgelingen. Geef den
ouders het recht op de opvoeding hunner
kinderen terug, zoo luidde hunne leu3, en
begin alvast met, waar zij zioh groote
offers getroosten om dien plicht zelf te
vervullen, dit hun van Godswege toeko-
jnend recht te erkennen, en het hua althans
niet onmogelijk te maken aan dien plicht
te gehoorzamen.
Stuk voor stuk, beetje voor beetje, traps
gewijze drong die overwinning door en na
de scherpe wet van Kappeyue kwam de
wet van Maokay die de eerste rechtsge
lijkheid van openbaar en bijzonder onder
wijs in de wet schreef. De schoolwet-
Haokay was de voorlooper van die onder j
het minislerie-Kuyper.
Eu als we uu den hedendaagscfaen stand
der volksopvoeding meten willen laten we
dan veertig-vijftig jareu terugzien en de
toestand van toen met dien van heden
vergelijken.
Behalve den velerlei arbeid voor hooger
en middelbaar onderwijs, nog slechts in
het begin, zijn we nu op weg naar de
duizendste christelijke sohool voor lager
onderwijs.
Te midden van vele verkeerde en be-
droevecde diugen op maatschappelijk ge- j
bied, lette men ook eens op dit verschijnsel
dat van verbazenden vooruitgang getuigt.
Onze vaderlandsche belangen draaien niet
enkel om de politiek. Gelukkig is het
arbeidsveld grooter en ruimer.
13 Februari 1908.
De ongevallenwet is een wet met groote
gebreken.
De werkgevers klagen, doch vinden tot
heden weinig gehoor. Er toch hebben zij
alle redea om te klagen.
Het gebeurt toch niet zelden dat
een knechtje die een klein blessuurfje bij
voorbeeld aan zijn vinger, oploopt, met
zijn zeereu vinger, door den dokter be
hoorlijk ingezwachteld, eenigen tijd werk
loos rondloopt, en daarbij het driedubbele
van zjju weekloon verdient.
Het bestuur der Rijksverzekeringbank
schreef in zijn verslag over 1906
«Er blijft intussohen, naar de meening
van het bestuur, nog steeds een niet onbe
langrijk aantal van diegenen, die, zonder
bepaaldelijk van misbruik te betichten te
zijn, echter hun eigen belang behartigen
op een wijze, die met een behoorlijke uit
voering der wet niet wel te vereenigen is".
Hierin ligt een bedekte klacht over mis
bruiken, die zeker ook een gevolg zullen
zijn van de slechte werking der plaatse
lijke commissiën, bedoeld in artikel 86
der Wet.
Yan deze oom missiën toch zegt 't verslag:
,/AaDgaande de medewerking der plaat
selijke Commissiën zij het volgende op
gemerkt
Door 24 (in 1905:35) plaatselijke oom
missiën werden le zamen 61 (in 1905 81)
beroepen ingesteld.
Nu moet men weten, dat er in het ge
heel 153 eotnmissiëa zijn. Bekend is ook,
dat sommige commissiëa nooit vergaderen
of slechts een enkele maal, Er werden
slechts ingesteld 61 beroepen en dat bij
een aantal van 51.636 aangiften van onge
vallen in 1906.
Men vergadert nooit cf slechts een enkele
maal en dat terwijl het Koninklijk Besluit
van 19 Dee. 1902, Stsbl. no. 223 de com
missiën opdraagtzooveel mogelijk op de
hoogte te blijven met de toestand der ge
troffenen en de aanspraken op rente van
de door die personen bij overlijden nage
laten betrekkingen de R. V, B. iu kennis
te stellen met ongevallen in den zin der
wet, waarvan niet langs den gewonen weg
aangifte is gedaan klachten over te bren
gen over geneeskundige behandeling enz.
Een rijk arbeidsveld dus voor commies-
siës, waarvan de leden geen salaris ont
vangen en die eigenlek niet de minste
bevoegdheid hebben.
Deze commissiën willen misschien wel
veel doen, maar kunnen niet. Anders staat
het met de Raden van Beroep. Die willen
wel, die kunnen wel, maar behoeven niet.
Terwijl verscheidene Agenten van de
Bank overdag er op uit moeten om dan in
de avonduren hun administratie b(j te hou
den, zitten de ambtenaren van deze
«Raden" dikwijls verlegen met hun tijd.
Door de zestien Raden van beroep, die er
zijn, werden in 1906 in het geheel in 1405
twistgedingen recht gesprokendoor
elkaar had dus elke Raad nog geen 90 pro
cessen te berechten.
Zeer verschillend waren ze verdeeld
terwiil Rotterdam 357 zaken kon afdoen,
had Hoogeveen in slechts 26 een beslissing
te geven.
Iedere Raad kost eenige duizenden gul
dens, ook die van Hoogeveen.
In totaal werd in 1906 uitgekeerd aan
schadeloosstellingen bijna 2 millioen. aan
geneeskundige behandeling 620,000 en
voor administratie 1.100.000 gulden".
(Deze aanhaling is uit Het Friesch Dag
blad
Nu moet erkend worden dat geneeskun
dige behandeling en administratiekosten
niet meer zoo buitensporig zijn als vroegere
jaren. Toch moet door de werkgevers voor
de laatste nog een ontzaglijke som opge
bracht worden. En een som in geen even
redigheid met 'tgeen er voor de werklieden
bij ongevallen in de zakken dor werklieden
terugvloeit.
Nu is dit op zichzelf wel gelukkig. Maar
't neemt het feit van de dwaze verhouding
niet weg.
Nu kunnen vele patroons de schade op
hnnne klanten verhalendoch voor niet
weinigen, die dit niet kunnen, zijn de
kosten voor de ongevallenverzekering een
groote winstderving.
De sociale wetgeving is in 1900 niet ge
lukkig ingezet.
Da werkman was beter geweest met een
goede ziekte-, ouderdoms- en invaliditeits
verzekering.
Maar hoe gaat 't in de politieke wereld
Alle3 drijft naar sociale wetgeving.
En dit heeft blijkbaar het ministerie-
Borgeaius doen grjjpen naar een ontwerp
dat 't minste voorbereiding behoefde.
Op soeiaal gebied is de Arbeid beter
gebaat met één goede wet dan met vier
slechte.
Bedenke dit 'tnieuwe Iieehtseh-Linksche
ooalitie-kabinet.dat wij deze week mochten
begroeten.
Wij meenen den lezer een lange opsom
ming te moetan besparen van hetgeen de
vrijzinnige pers omtrent elk der nieuwe
ministers ten beste geeft.
Omtrent de bekwaamheid van Heems
kerk ea Talma, Kolkman en Nelissen,Ideu-
buvg en Sabron zijn de meeningen vrij wel
eenstemmig. Het zijn knappe mannen.
Ook v. Swinderen en Bevers staan goed
aangeschreven, met name bij de vrijlibe
ralen.
En Wentholt heeft, naar de N. R. Ct.
zegt, in de twee maanden van zijn beheer
in het afgetreden kabinet een tiinken stap
gedaan in de goede richting.
Dat geeft moed op 6®n betrekkelijk wel
kome kennismaking straks in de beide
Kamers.
De toon dor vrijzinnig-democratische
pers is meer vinnig, die der sociaal-demo
cratische zie o a. Het Volk van gister 1
niet vrij van vijandig.
Dat spreekt wel een beetje vanzelf.
Een gradueel verschil in vooruitstre
vendheid brengt ook een graadverschil in
waardeering mee, waarop ook 'tnieuwe
kabinet wel zal rekenen.
Alleen geven wij nog het oordeel van
Nederlandsche Stemmen, nationaal-historisch
weekblad, dat wil zeggen van de partij die
tusschen de oud-liberalen en de chrietelyk-
historischen iu staat. Het blad slaakt een
zucht van verlichting, nu het „vorige"
Kabinet, de schepping van den heer Borge-
sius, is verdwenen. Zijn oorsprong was
negatief, zijn optreden zeer positief, zijn
einde deplorabel.
Geen enkele dor afgetreden ministers
zag het weekblad met leedwezen heengaan.
Den eenigen, dien het gaarne behouden zag
blijftde zioe-admiraal Wentholt behoudt
zijn portefeuille.
Het nieuwe Kabinet wordt „niet zonder
ingenomenheid" begroot. Een bepaald
rechts ministerie, nog wel met uitsluiting
d9r christelijk-historischen, scheen aan
Nederlandsche Stemmen niet de goede op-
lossing der crisis. En nu acht het blad het"
een lichtzijde, nu de strenge kleur getem-
perd wordt door de aanwezigheid van drie
ministers van gematigde denkwijze.
Nederlandsche Stemmen sproekt ten slotte
den wensch uit
t
Moge het nieuwe Ministerie ons in politieleen
zin rust brengen, met vaste hand,maar bezadigd
de administratie voeren en 's lands weermacht,
even goed als 's volks veerkracht, weten op te
heften en te versterken.
Met belangstelling zien wij uit, minder naar
zijn program van woorden, als naar zijn hande- j
lingen en voorsteilen.
l
Het Handelsblad vermeldt nog eens de
volgende stellingen, door ar, Th. Heems- j
kerk als student op 4/16 November 1874 in
de Debating Society te Leiden verdedigd,
tegen niemand mis der dan dr. Kuyper zelf. i
»Welke ook de diensten mogen zijn, die door
Calvinisten in vroeger dagen aan de ontwikkeling
van onderscheidene landen zijn bewezen, toch is
de tegenwoordige Calvinistische beweging, die
door dr. A. Kuyper geleid wordt, gevaarlijk voor
den Nederlandschen Staat, die op geheel andere
grondslagen gevestigd is.
»Van de twee hoofdbeginselen van het Calvi
nisme, die dr. Kuyper noemt in zijne brochure
»Het Calvinisme, oorsprong en waarborg onzer
constitutioneele vrijheden" Gods souvereini-
teit en uitverkiezing -is 't eerste, opgevat zooals
dr. Kuyper het doet, op politiek gebied een ijdele
klank, en het tweede de deur, waardoor de heer
schappij der geestelijken op't staatkundig terrein
binnenkomt.
»Uit bovengenoemde brochure blijkt in het al
gemeen, dat de Standaard-partij gesn politiek
stelsel heeft, dat hetzij op eenige vaste beginselen,
hetzij op eene juiste kennis van de regeerkunst
berust.
Aangezien derhalve het drijven dezer partij
niets teweegbrengt dan het verwarren van gods
dienst en politiek met elkaar,behoort zij zoo spoe
dig mogelijk in het vergeetboek le geraken."
Deze openbaarmaking zegt natuurlijk
niets. Mr. Heemskerk heeft 't nooit onder
stoelen of banken gestoken dat hij als stu
dent liberaal was, en bovenstaande stellin
gen tegen dr. Kuypsr verdedigde.
Dr. Kuyper was in 1860 ook nog liberaal,
en daarna modern predikant te Beesd. Ook
Groen v. Prinsterer vas vóór 1829, naar
zijn eigen bekentenis, conservatief liberaal.
Vele audere der overleden en nu nog
levende staatslieden z(jn eerst langzaam,
na ernstig onderzoek en wij mogen van
velen vertrouwen onder de leiding des H.
Gaestes, tot beter inzicht gekomen omtrent
die staatkunde welke 't best Land enVolk
ten goede kan komen.
Van de Revolutie tot het Evangelie is,
zoo de Heere 't werkt, slechts een stap,
doch een waaraan ernstige worstelingen
vooraf gaan.
Het optreden van het ministerie zal heel
wat nieuwe verkiezingen tengevolge hebben
en heet wat ambten doen openvallen. Ge
kozen zullen moeten worden een lid der
Eerste Kamer voor Zuid-Holland, leden
der Tweede Kamer voor Süedreoht, Rheden
ea Tietjerksteradeel, leden der Provine.
Staten voor Weesp en Rotterdam Hl, een
raadslid voor Amsterdam VII en een wet
houder vaa Amsterdam, een raadslid en
een wethouder le 's-GraveDbage.
Benoemd moeten worden een lid van deu
Hoogen Raad, ean gezant te Washington,
een gouverneur van Suriname, een chef
van den generalen staf, een secretaris van
den Raad van Tucht eu dan verder zullen
verschillende vacatures in Staatscommissies
moeten worden aangevuld.
Iu 3 905 werden voor de Kamerverkie
zing de voigeade cijfers behandeld
Sliedrecht, rar. Beeskerk, bij herstem
ming gekozen met 3270 stemmen, tegen
3092 stemmen op jkr. mr. H. Snuissaert
(vrij-liberaai); Tietjerksteradeel, Tal ma,
bij eerste stamming gekozen met 3851
stemmen, tegen 1916 op mr. Borgesius eu
1469 op mr. TroelstraRheden, mr.
Kolkman, bij eerste stemming met 3223
stemmen, tegen 1110 op generaal Eland.
De moord.
De Arbeid, 't sociaal-democratisch orgaan
voor Gelderland, red. de heer L. M. Her
mans, schrijft: «Wij sociaal-democraten
zien het nuttelooze van aanslagen op vorste
lijke personen iu."
En Hel Volk schrijft
„Overigens pympathiseeren ook de soci-
sal-democretiseüe Kamerleden in het alge
meen niet met koningsmoord en zeker niet
met massa-moord op 69n koninklijk gezin,
al oogstte Carlos wat gezaaid was en ge
voelen socialisten geen behoefte aan offici
eels betuiging van deelneming in de lot
gevallen der Portugeesche monarchie."
Wij cursiveerden in deze beide aanha
lingen een paar woorden.
Da sociaal-democraat Ferri in Italië is
minder voorzichtig in zijn uitlatingen
Iu De Arbeid staat van hem vermeld
In de bijeenkomst der Italiaanscbe Kamer
van 7 Februari, zeide Enrico Ferri, de leider der
socialisten, dat hij zich solidair gevoelt met de
koningsmoordenaars.
De Kamer ontving deze mededeeling met
teekenen van verbazing en verontwaardiging.
Ferri stoorde zich daaraan niet en vervolgde
met stemverheffingAls de Koning de Grond
wet op zij zet, heeft het volk recht hem te
vonnissen.
Hier is de Koningsmoord officieel ver
dedigd, niet door den eersten de beste maar
door een professor,den watenschappelijken
pleitbezorger der sociaal-democratie.
Natuurlijk is Italië Nederland niet. Italië
is ons op den weg der revolutie vooruit.
Maar van een openlijke verloochening
van Italië door Nederland vernemen wij
niet. Eq van een onbewimpelde, gemoti
veerds afkeuring ook niet.
De. Arbeid spreekt slechts van nutteloos
heid.
Geen antwoord.
Het Handelsblad heeft eea bespreking
geopend over het feit, dat de Limburgers
zioh zoo weinig Nederlanders gevoelen en
hun land gaarne bij België en nog liever bij
Duitschland gevoegd zagen.
Over dit hoogst ernstig versohijDsel heeft
het versoheidene brieven ontvangen, waar
van het blad er één afdrukt..
Daaruit blijkt dat de Limburgers zioh
beklagen dat zij stiefmoederlijk behandeld
worden.
Het vrijzinnig bewind, dat wij (met
enkele hyalen) nu bijua een eeuw lang
gehad heoben, heeft inderdaad weinig of
niets voor Limburg gedaan.
Voor den Handel werd altoos met milde
hand uit de schatkist geput; maar Limburg
werd vergeten.
Alleen door de Nijverheid kan deze pro
vincie tot opbloei geraken, maar de vrij
zinnige wijsheid besliste dat de Nijverheid
niet geholpen, san eigen lot overgelaten
moest worden.
De Limburgers (zegt de briefschrijver)
zjjn omringd door Duitsehe en Belgische
landttreken, welke door een bloeiende Nij
verheid steeds welvarender worden.
Links en rechts zien zij volkeren, die
rijker worden door een Industrie welke
door de Duitsehe en Belgische regeering
krachtig wordt bevorderd.
Limburg blijft.... de oude knecht.
Limburg hoort, dat Vrijhandel zoo goed is,
maar het heeft beboette aaneen beschermde
Industrie en hei wordt niet geholpen.
Dstó-om waren de Limburgers liever
Duitsehers, liever Belgen dan Nederlanders.
Ilel Handelsblad zit met de zaak verlegen
Het zegt zoo dadelijk geen antwoord te
kunnen vinden. Geen wonderHet Han
delsblad kent slechts ééu woord: «Vrij
handel en juist door den Vrijhandel
weekt Limburg van Nederland los.
Wie zich aan een ander spiegelt
In dagen vaa orisis in handel en arbeid.