NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND, No. 114. 1908 Donderdag 13 Februari. 22e Jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISCH VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S-, l DE J0N6E-VERWEST te Goes F. P. D'HUU, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENT1ËN FEUILLETON. Snippers uit de oude doos. VEERE. IEDER EN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25. Enkele nummers 0,026. UITGAVE DER FIRMA En VAM van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. 12 Februari 1908. Laatste waarschuwing. Kiesvereeoigingen, zorgt vandaag en morgen dat gij klaar komt met de in te vullen modellen voor het Kiezersohap. Voor ITT Februari moet allesgebeurd zijn. Waakt «P 7sa sf en toe moeten wij ons aansluiten by de klachten over te weinig toezicht van christenouders op hetgeen hunne kinderen lezen, of waar zij bijvoorbeeld den Zater dagavond doorbrengen. Wij hoorden laatst van een jongmensch die het tot een formeele aanranding der zeden bracht na een door hem mee doorge maakte tooneelopvoering met bal. Tot iets dergelijks zou deze knaap niet gekomen zyn, indien zijn ouders vroegtijdig hadden toegezien welke gezelschappen hij zich uitkoos. Wij hoorden ook van meerdere christen ouders die in de uitoefening van dit toe zicht niet altyd vrij uitgaan. Maar ook de keuze der lectuur mag wel behoorlijk gecontroleerd worden. Er komen jacrlyks uit het buitenland groote stapels boeken, platen en photogra- phiën ons land binnenrollen, en deze allen vinden geroede koopers en koopsters. Pornographie is het leelijke woord voor de nog leeiijker dingen die met deze lec tuur en photo's gepropageerd wordt. De boeken zijn in den regel met talent geschreven. Doch dit juist vermeerdert 't gevaar voor besmetting. Deze boeken wer ken in den regel als kleefstof op de jeug dige zielen. Het gaat er zoo moeilijk af. Do aanraktng met het menschenhart die bron van allerlei onreinheid is zoo hoogst bedenkelijk. Menige maagd verloor het pad der deugd uit het oog, menige jon geling ging voor goed onder in den maal stroom des levens, die de vreeze Gods ver loren bij de lezing van schadelijke romans en 't bekijken van onreine photographiën. Zelfs de feuilletons in onze groote liberale dagbladen zijn niet alle onschuldig maor. De geïdealiseerde zonde lacht u daaruit by ieder volgend nommér tegen. Hoe «mooi" werd nog in een dier feuilletons dezer da gen de zonde der echtbreuk voorgesteld. 258) DCOS SCALDIS. III. Volgens enkele schrijvers, zou de eige naar van de schorren hier een zanddijk aangelegd hebben, waartoe zand genoeg in de buurt aanwezig was. Naar de meeuing van andereu, zou die bezande dijk sleohts een verhoogden weg zijn geweestdoch in alles is iets onzekers. Zeker is evenwel dat in 1280 de schorren door graaf Floris V verkocht werden aan Wolfaart van Borsele en zijne Eohfgenoote Sybille, die de gronden lieten bedijken en er een klooster stichtten voor de broeders der Duitsche orde. Van lieverlede werden er woningen rondom dit klooster opgetrokken en ver kreeg de plaats alxoo het aanzien van een dorp, vooral toen er eene Parochiekerk was gesticht. De ingezetenen van Veere toen slechts, zooals we reeds zagen, een veer met enkele huizen, en die ran den (Vrouwenpolder en bijliggende dorpen en gehuchten moesten deze parochiekerk te F an dijk bezoeken. Het dorp nam zeer in omvang toe, vooral toen man Prosessïên en omgangen ging invoeren, waarvan da eerste gehouden werd op den derdeD Pinksterdag van 1365, «tot welke", zegt Reigersberg, «uit alle hoeken en gewesten veele Mensohen samenvloeijden". Nadat Veere eene stad geworden was, met eigen kerk, trok de pastoor van Zan- dijk eene. jaarlijksehe bijdrage aan geld van deze dochterkerk. Wie voor zyn „zaken" of voor da „effec tenbeurs" of wat dan ook, zich inbeeldt een groot dagblad niet te kunnen missen, die abonneere zich dan liever op dagbladen Standaard, Nederlander en Rotterdammer. Die bevatten chr. feuilletons met opvoe dende kraGht. In ieder geval, ouders en opvoeders heb ben wel toe te zien. Iu den dag der afreke ning zullen zy ook aansprakelijk staan voor de lectuur hunner kinderen. Aan de Staatscourant is 't volgende ontleend Het heeft Harer Majesteit der Koningin be haagd, bij besluit van io dezer, met ingang van li dezer: 1. op het daartoe door hem gedaan verzoek, den heer mr. P. Rink eervol ontslag te verleenen als minister van binnenlandsche zaken, met dankbetuiging voor de vele 'en gewichtige diensten door hem aan Hare Majesteit en aan den lande bewezen 2. te benoemen tot minister van binnenland sche zakeD, den heer mr. Th. Heemskerk, lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal alsmede, bij besluit van to dezer 1. niet aan te nemen het door den heer vice- admiraal J. Wentholt gevraagd eervol ontslag als minister van marine 2. met ingang van 12 dezer, op het daartoe door hen gedaan verzoeq, een eervol ontslag te verleenen aan de heeren jhr. mr. D. A. W. van Tets van Goudriaan, als minister van bui- tenlandsche zakenmr. E. E. van Raaltc, als minister van justitie; mr. Th. H. de Meester, als minister van financiën luitenant generaal W. F. ridder van rappard, als minister van oorlog prof. dr. J. Kraus, als minister van waterstaat mr. D. Veegens, als minister van Landbouw, nijverheid en handelmr. D. Fock, als minister van koloniënmet dankbetuiging voor de vele en gewichtige diensten door hen aan Hare Majesteit en aan den lande bewezen 3. met ingang van 12 dezer te benoemen: tot minister van buitenlandsche zaken, den heer jhr. mr. R. de Marees van Swinderen, Hare. Majesteits minister-resident met den persoonlijken titel van buitengewoon gezant en gevolmachtigd minister bij de Republiek der Vereenigde Staten van Amerika en die van Mexico tot minister van justitie, den heer mr. A. P. L. Nelissen, raadsheer in den Hoogen Raad der Nederlanden tot minister van financiën, den heer mr. M. Verder opwandelende bereiken wij na tien minuten het stadje en staan bij den ingang, op de plek, waar vroeger de San- dijksche poort stoDd. Deze poort in onze gedachten terug roepende, komen we als vaa zelf weder tot de verdediging der stad in oorlogstijd. De vesting had eertijds drie van deze sterkten de Sandyksclie den 13 Jan. 1869 voor afbraak verkocht voor 235 gld. de Warwijksehe zoo genoemd naar Richard, graal' van Warwijk, haren stiehter in 1470, en de Arnemuidsche poort. Hier staan wij nu ook vóór de reus achtige kerk, welke wij nu voorbijgaan en straks zullen bezoeken. Bij den uitgang van dezen trotschen tempel, aan de Z zijde der oude straat, staan we voor een steenen gebouwtje, 't welk we vooral niet mogen voorbijgaan 't is van «e/ifhoekigen vorm, met open bogen aan de voorzijde, rustende op zand- steenen kolommen en deze weer op een muur van 1,75 M. hoogte 't wordt in den volksmond «de Fontein" genoemd. Een deur van eenvoudig latwerk geeft toegang tot dezen stadsregenbak, die zijn water van de Groote Kerk ontvangt. Wij hooren wel eens beweren «men is niet in Rome geweest, wanneer men de Paus niet heeft gezien", en van deze plaats zou men kunnen zeggen -. „men is niet te Veere geweest, waaneer men de Fontein niet heeft bezocht" want dit kunstwerk is het eenige van dien aard in Nederland, en daardoor, zoowel uit een architectonisch ais archeologisch oogpunt, zeer merk waardig. Laten wij hem daarom wat van naderbij bezien. Blijkens het jaartal in het gewelf werd deze Fontein in 1551 gebouwd, wel licht, zooals uit de woorden van Spoormaker J. C. M. Kolkman, lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal tot minister van oorlog, den luitenant-gene raal F. H. A. Sabron, adjudant in buitenge wonen dienst van Hare Majesteit de Koningin, chef van den generalen staf tot minister van waterstaat, den heer mr. J. G- S. Bevers, lid van de Eerste Kamer der Staten- Generaal tot minister van landbouw, nijverheid en handel, den heer A. S. Talma, lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 4. met ingang van 12 dezer, tijdens de ont stentenis van een minister van koloniën, het beheer van het departement van koloniën, ad interim, op te dragen aan Harer Majesteits minister van binnenlandsche zaken, den heer mr. Th. Heemskerk met ingang van 20 Mei te benoemen tot minister van koloniën, den heer A. W. K. Idenburg, oud-minister van koloniën, gouver neur van Suriname. Bet telegram vau den Gelderschen Partij dag aan dr. Kuyper met de toelichting van baron v. d. Borch hebben wy met genoegen in onze kolommen opgenomen. Wij leggen er ons bij neer dat dr. Kuyper iu geen ministerie kon of wilde zittiDg nemen. Maar wij onthouden daarbij wel dat de haat „tegen Kuyper" om des beginsels wil hem door vrijzinnigen van alle gading toe gedragen ons pijn doeten wij van harte hopen dat, eer dr. Kuyper voor goed van 't Staatstooneel verdwynt, nog eens de ge legenheid krijge, als minister het goede voor zijn Koningin en volk te zoeken. In de breede rij van vervolgden waarin Bilderdijk de eerste was, is dr. Kuyper stellig niet de laatste. Wy onderschrijven het volgende wat een onzer anti-revol. bladen laatst te lezen gaf: Dat begon met Bilderdijk en ging met Dr. Kuyper tot in de 20e eeuw. Bilderdijk moest uit alle betrekking van invloed geweerd en liefst zelfs uit het land gebannen. Da Costais gestorven, zonder dat men hem een officieelen dienst waardig heeft gekeurd. Groen van Prinsterer is eveneens levenslang door het Liberalisme buiten den publieken dienst gehouden. Het volk koos hem als Kamerlid, maar de liberale Kabinetten lieten hem in den hoek staan. Eu evenzoo verging het Dr. Kuyper. Ook hij is wel Kamerlid en, valt op te maken, door den architect Adri- aan Roman, doch het pompwerk is door Jan Thijssinck, van Gent gemaakt of hersteld in 1565. Maximiliaan van Bourgondi'è deed dezen waterbak bouwen, waarschijnlijk om te voldoen aan de belofte, die hij by acte van 6 Dee. 1541 aan de Schoische kooplieden had gedaan „om een regenbak te hunnen behoeve te zullen maken, in lood gelegd en gezuiverd". In den grond onder het gabouw!je zien wij een cilindervormige put van ruim 4 M. middellijnde bodem is bolrond en tus- schen dezen en het gewelf is de diepte on geveer 5 M. Rondom dezen put is een üvee- den bak gemetseld in den vorm van 6en riDg, maar deze is slechts 2 M. diep. In dezen buitensten bak wordt het water van de kerk opgevangen, en na door zand en grint gezuiverd te zyn, door opengelaten voegen van het metselwerk in den grooten put gebracht. Op de opening van dezen put is een ar- duinsteenen keel geplaatst, terwijl aan het gewelf er boven, een ijzeren rondsel is be vestigd, waarover een ketting loopt, voor zien van twee emmers, ééa aan ieder eind, dienende om het kristalhelder water op te halen. Het water is heerlijk en zuiver van smaak, en is om reden dan ook zeer gewild, terwijl de voorraad voldoende is, om de be woners van Veere 't geheele jaar van drink water te voorzien. Geheel vol, tot aan de keel, kan de Fon tein nooit worden,vermits een lager liggend verlaat 't overtollig water laat wegvloeien. Wanneer echter de beide bakken zóó vol zijn als zij worden kunnen, dan bevatten zij te zamen, in ronde getallen 2000 H.L water. Ook deze Fontein was, zooals zoo veel in de stad, door ouderdom, den onder zeer tegen der Liberalen zin, zelfs Minister geweest, maar zooveel van onze liberale Kabi netten afhing, heeft men ook hem steeds geïg noreerd, en nooit voor eenige betrekking van onderwijs, of van wat ook, in aanmerking laten komen. Hij kwam zelfs nooit op een voordracht. En toen hij als minister was afgetreden, en er een Staatscommissie moest benoemd om de Grondwetsherziening voor te bereiden, scheen hij hiervoor zoo min bruikbaar als hij 't nooit vroeger naar der Liberalisten oordeel voor eenige andere, b.v. sociale Staatscommissie was geweest. Maar mat dea te grootere beslistheid roe pen wij vooral den jongeren onder ons toe Houdt zulke manneu in waarde en houdt uzelf en deu tegenstander gedurig waar 't pas geeft, de achteruitzetting dezer man nen voor. U zal 't dankbaarheid, hen allicht tot nadenken stemmen. De nieuwe burgemeester van Oud-Bey'erland. Onder het opschrift een liberale benoeming schreef dezer dagen De Rotterdammer een woord van afkeuring over de benoeming van den nieuwen liberalen burgemeester in het overwegend antirevolutionaire Oud- Beyerland. Het getuigenis over dazen burgemeester vinden we elders aldus medegedeeld. Gisterenavond nam de burgemeester van Vianen A. C. de Vries Broekman, door Minister Rink in de laatste stuiptrekkingen van zijn Ministerschap tot burgemeester van 't overwe gend anti-revolutionaire OudBefjerland be noemd, afscheid van den Raad dezer gemeente. Hoewel deze fel liberale burgemeester met een liberale meerderheid in den Raad kon samen werken hebben zich de 8 jaren van zijn burge meesterschap te Vianen gekenmerkt door einde- looze onaangename quaesties, waarbij steeds bijna de geheele Raad, zonder onderscheid van politieke gevoelens positie tegenavsr A. C. de Vries Broekman nam. De burgemeester wees in zijn afscheidsspeech ook op deze verschillen van meening tusschen hen en den Raad, maar hij wenschte toch als goed vriend te scheiden. Doodsche stilte volgde op deze woorden. Onmiddellijk nam daarop de liberale wethouder, de heer Sluart 't woord en zeide scherp en snijdend ongeveer het volgende: «8 Laren lang zijt ge hier in Vianen geweest. Met kracht zijt ge begonnen, misschien met goede bedoeling. Maar dit is zeker Vianen heeft u niet begrepen. Moge gang nabijgelukkig echter heeft de re- gaering vau Veere dit nog bijtijds ingezien en zich de opoffering getroost, het ge bouwtje, zoowel als den regenbak met toebehooren, in 1903, geheel te laten nazien en herstellen. Doch we moeten verder, en komen, al voortwandelende, op de markt. Niets her innert ods hier meer aan de drukte en liet vertier uit vroegere dagen ook vaa het ruime marktplein is niets overgebleven, wijl twee groote langwerpige grasperken, over de geheele lengte aangelegd, dit scheidt in twee straten, waarschijnlijk om kosten van onderhoud te voorkomen. Hier staan wij ook voor het fraaie stad huis, met zijn slanken toren, waarboven, als windwijzer een model van een sobip in koper is geplaatst, ten teeken van vroe- geren handel en welvaart. Volgens Rei gersberg zou men omtrent het jaar 1470 begonnen zijn dit raadhuis te bouwen. Uit de stadsrekeningen blijkt ons echter, dat de eerste steen er vaa is gelegd in 1473 door den vierjarigen zoon van Wol faart, de zesde, van Borsele, Bodewijk ge heele n. Boxliorn weet ons mede te dealen, dat de toren eerst in 1599 is opgetrokkeri Volgens eene teekanicg voorhanden bij het Z Genootschap had het gebouw reeds vóór dien tijd eeu toren. De pui, met de vier leeuwen was van 1588 en de opgang met ijzeren hek van 1751. Het voormalig stadhuis, in de kerk straat, wordt vermeld in de stadsrekening van 1403. Laten wij nu het tegenwoordige gebouw wat nader bezichtigen, Iu den gevel van dit. fraaisïuk bouwwerk, zien wij in nissen, een zevenied levens- groote beelden, voorstellende de navol gende personenlo. Hendrik IV van wat gij hier geleerd hebt, een les zijn die uw nieuwe gemeente ten goede komt". Krachtig voetgetrappel van den raadbeloondedenspreker. Moge Vianen van Minister Heemskerk een burgemeester krijgen, die den toenemenden achtetuitgang tot staan zal weten te brengen en de liefde en het vertrouwen der burgerij zal verwerven. Dit stuk spreekt voor zich zelf. Als een liberale wethouder zóó tot den vertrekkenden burgemeester spreekt kun nen de Oud-Beijerlanders eenigszins weten mat wien zij door het liberale ministerie nog zijn begiftigd. Friesch Dagblad. Dr. C. Schoute, behandelt in het week blad Buiten, de oorzaken vau den lang- darigen mist en daarmee gepaard gaande rijpvorming van twee weken geleden. Hij schrijft Uit een meteorologisch oogpunt zijn deze dagen zeker merkwaardig geweest. Het is een groote zeldzaamheid, dat ons land zoo lang achtereen buiiea zijn rol van laag land treedt en zich gedraagt als ware het een hoogvlakte, die in de wolken thuis- behoort. Op de bergen is een dergelijke rijpaauzettins, vooral op de gemiddelde hoogte van de regenwolken, geen zeld zaamheid. Ia ons land moet men tot voor een paar tientallen van jaren teruggaan, om een opeenvolging vau een dergelijk aantal nrstdsgeo in de meteorologische annalen aan te treffen. Het is dan ook geen wonder, dat onze taal niet rijk is aan onderscheidingen op het gebied vaa deze en dergelijke verschijnselen. Wanneer we vau rijp spieken in dezen, dan is dat omdat een woord als ruigvorst of ruwiijp rijkelijk Germaansoh aandoet, maar nauwkeurig be keken is er onderscheid tussohen rijp, die zich afzet eveDals de dauw, uit heidere lucht, dus uit lucht, waarin de waterdamp nog niet is neergeslagen en daartegenover de ruwrijp, die ontstaat door het bevriezen van de fijne waterdruppels, die ia mist en nevels zweven. Gewone rijp bevroren dauw dus, zal, wanneer de overgang van waterdamp tot ijs onmiddellijk, d. i. zonder water als fussehenvorm heeft plaats gehad, zuiver kristallijn zijn, terwijl hij rijp, die eerst als waterdamp is neerge- Borsele, gestorven 1474; 2o. diens vrouw Jeane van Hale wijn3). Wol'faart van Borsele4.0, diens tweede vrouw Charlotte van Bourbon; 5o. Filips van Bourgondi'è sedert 1481 schoonzoon van de vorige 6a. diens vrouw Anna van Borsele en 7o. Adolf van Bourgondi'è; zoon van de beide vorigen allen vroegere Heeren van Veere. Onbekend ia het jaar, waarin de stand beelden zijn geplaatst geworden. Aan de voorzijde der pui zien wij in een steen het opschrift gebeiteld «Gehoorzaamheid Gods en der Overheyt, Weert der menscnc-n ongeluk". Dit opschrift herinnert ons, aan de vroomheid van onze voorvaderen. Betreden wij nu de groote arduinsteenen trap, dan komen we eerst in een zeer ruime hal. Ter rechterzijde daarvan, gaan wij de voormalige Vierschaar in, thans inge richt voor oudheidskamer. Hierin virrden wij veel merkwaardigheden en voorwerpen op de vroegere grootheid van Veere be trekking hebbende. Hoofdzaak is eobterden alom bekenden, verguld zilveren beker, geschonken door Maximiliaan van Bourgondi'è in 't jaar 1551. Dit met de band gedreven kunstwerk, beïindt zich in een sierlijke braedkasf, waarin tevens de schenkingsbrief is ge borgen. Uit d'en schenkingsbrief vernemen wij dat Maximiliaan den beker onLangen had, krachtens testament van Maximiliaan van Egmond, graaf van Buren, den generaal van Karei F, en vader van Anna, de eerste gemalin van Willem I. Den volgenden keer hopen wij wat nader keDnis te maken met dit prachtstuk. Wordt vervolgd

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1908 | | pagina 1