NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No, 108. 1908
Donderdag 6 Februari,
22e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Baitenlaadselt iïsrziehl.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. X DE J0N6E-VERWEST
F. P. D HUIJ, ie Middelburg.
!e Goes
Plagerige Wetten,
FEUILLETON1.
Snippers uit de oude doos,
PRIJS DER AöVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
2N VAN
De oud-minister Van Houten heeft dezer
dagen de plagerige wetten opgenoemd,
welke wij aan de na hem gekomen minis
ters te danken hebben.
Leerplichtwet, Woningwet, Ongevallen
wet, Gezondheidswet, Drankwet, Arbeids-
eortract
Alleen de Drankwet is van een Rechtsch
ministerie. De overige hebben wij aan vrij
zinnige Kabinetten te danken.
Mr. v. Houten is op dit punt even eerlijk
b.v. als mr. Lohman, ook een oud-minister,
die ook zijn geestverwanten niet spaart,
maar ze striemt dat 't bloed er langs loopt.
Men leze maar wat De Ned. van den oud
minister Kuyper heeft gezegd.
En zoo nu heeft de oud-minister Goeman
Borgesius c. s. het bq mr. v. Houten ver
korven met zqn plagerige wetten.
In de Eerste Kamer is 'n hartig woordje
gevallen over twee wetten van 't ministerie
Pierson.
De woningwet en de ongevallenwet.
De eerste werd uitgekleed en in haar
naaktheid tentoongesteld door mr. v. d.
Biesen, katholiek afgevaardigde voor N.
Brabant; de laatste door het vrijzinnige
lid uit Overijael mr. Stork.
De lezer herinnert zich nog wel dat de
Ongevallenwet or oorspronkelijk veel
slechter heeft uitgezien en dat de poging
van het amendement-Knyper om ze te ver
beteren door de meerderheid in de Tweede
Kamer werd afgeslagen. Maar de Eerste
Kamer verwierp de weten nu kwam de
regeering met een nieuw ontwerp, waarin
met d8 belangen van bet particulier initia
tief meer rekening werd gehouden.
Toch, ook zoo bleven aan deze wet nog
groote gebreken kleven.
De zorg voor de ongevallenverzekering
moet aan de patroons overgelaten, zegt de
party van de praktijk en 't gezond verstand.
Neen, zeggen de heethoofden, alles aan
den Staat, want de patroons zijn de geld
zakken, de mannen van het klassebelang.
Derzulken tolk is Het Volk.
Hier staan wij als 'tware tusschen in.
Het is goed dat de wetgever deze zaak
regelt, doch waar 't immer mogelijk is, en
door de praktijk mogelijk gebleken is,
late hjj het particulier initiatief vrij. Dat
noemt men decentraliseeren.
W\j zeggen hier de N. Prov. Gron. Crt.
na„de Ongevallenwet zou er vrij wat
beter hebben uitgezien als men hier inder
daad meer op decentralisatie bad aange
stuurd.
Er is een patroons-organisatie, die van
254)
DOOS
SCALDIS.
IJ Z E N D IJ K E.
III (slot).
Dit voorval had plaats in het ongeluk
kige oorlogsjaar 1673.
Voor de Zeeuwsche kust kruiste 's lands
vloot, onder het opperbevel van den in
zijne geboorteplaats vooral zoo hoog ge-
aohten Admiraal de Euyter, die pas had
opgemerkt, hoe de vijanden nog eerbied
hadden voor de „Zeven Provinciën", zooals
de tachtiger heette waarop hij zich bevond.
Ieder oogenblik werd een treffen met
de Engelsche en Fransehe vloot verwacht
en in den namiddag van den 14 Juni
begon de strijd vóór Westkapelle, zóó dicht
bij de kust, dat men van de wallen van
Vlissingen eer dat de kruitdamp alles ver
duisterde, met verrekijkers de vlaggen
onderkennen kon. Terwijl het bulderen
van het geschut alles daveren deed, liet
de Magistraat de gemeente samen kleppen
tot een bedestond in de Groote Kerk, Ds.
de Moor, die daarbij voorging, smeekte in
bezielende taal om genade, bijstand en
verlossing, ten goede des Vaderlands.
Hij worstelde, zooals Vrolikhert het
uitdrukt, met God.
de schilders, die de risico-ongevallen-ver-
zekerïng zelf draagt. En dat gaat tot nu
toe uitnemend,
j Want wat is het verschil Als do Staat
alies doet, komt men er ligt toe, ten slotte
ook alles aan den Staat over te laten.
Maar als do Ongevallenverzekering door
eigen organisatie gedragen wordt, dan
heeft de patroon, stel dat hij zoo slecht is
als men hem tegenwoordig schildert, n.l.
dat hij louter denkt aan eigenbelang er
belang bq, dat het aantal ongelukken zoo
klein mogelijk is. En hij zal doen wat hij
kan om ongelukken te voorkomen.
De organisatie van schilderpatroons heeft
het daar steeds op aangestuurd. Er zijn
zaer goede maatregelen genomener wordt
gezorgd voor nauwlettend toezicht op
steigers, enz.
Och, zal een socialist zeggen, dat doet
de patroon voor zich zelf, niet om den
arbeider.
Toe dan maar laat dat zoo zijn. Maar
het kan toch niet ontkend, dat het eigen
belang dan toch uitnemends gevolgen voor
den werkman heeft. Of dacht men misschien
dat dit het grootste geluk voor een arbeider
is, dat hq zoo gauw mogelijk 'n ongevallen
rente krijgt
Ik hab daar gezegd stel eens dat onze
patroons zoo slecht waren als men ze
schildert.
Zie, dat is juist het kwaad, dat met zoo'n
kwistige hand gestrooid wordt. Dat is het
ellendige strijdwapen der revolutie ver
dachtmaking, lage, gemeene verdacht
making. In de laatste dagen hebben we
daar weer vele staaltjes van gezien.
Als de patroon veiligheidsmaatregelen
neemt wordt er gezegd: nu ja, eigenbelang.
Ais de beer Regout iD de Kamer beweert
dat een van de drie benoemde directeuren
wel geschikt was om de heele zaak te
regeeren, dan zegt Het Volkziet ge, dat is
om die drie directeuren tegen elkander op
te zetten, opdat de zaak maar mis loope en
men later kan zeggen die staatsexploitatie
is toch niet goed.
Als dhr. Van Idsinga afkeurend spreekt
over verkeerde legertoestanden inzake pro
motie, verklaart Het Volk de heer Idsinga
spreekt zoo omdat hij het leger goed wil
hebben het moet meedienen om de voor
rechten van zijn klasse te handhaven.
Als de heer Lohman een eonvoudigen
uitleg geeft van de wet-RiDk inzake de
onderwijzers-salarissen, dan zegt hetzelfde
bladLobman is een volksverdommer
men begrijpt wel, waarom hij geen zorg
heeft voor het volkskind.
Zoo wordt het gif van den klassenhaat
Plotseling zweeg hij stil en men hoorde
niets dan het steunen en weeklagen der
ontstelde gemeente. Na eenige oogenblik-
ken ving de prediker weder aan, doch
nu met het woord „Viotorie" op de lippen
en hij begon God vurig voor de over
winning te danken.
De toehoorders waren als verstomd, en
geloofden aan een wonder, totdat de voor
ganger hun zelf de toedracht der zaak
verhaalde. Hij had n.m. gemerkt dat het
geluid van het schieten verzwakte en
daaruit opgemaakt dat de vijand terug
deinsde want ware onze vloot naar binnen
gejaagd, dan zou het kanonvuur steeds
sterker hebben geklonken.
Nog jaren bleef de herinnering levendig
aan den diepen indruk dezer treffende
godsdienstoefening.
Ds. De Moor diende deze gemeente tot
aan zijD dood op 3 Jan. 1683.
Tijdens den dienst van ds. De Moor's
opvolgerDAVID COERTE, die bier pred.
was van 1661 tot aan zijn overlijden in
1673, werd er in de kerkeraadsvergadering
van 5 Jan. 1664 het besluit genomen om
een tweeden dienaar aan te vragen „om
reden de groots aanwas der gemeente".
Aanvankelijk werd hierop afwijzend be-
sohikt, maar, na herhaalde aanvraag werd
het verzoek in 1667 toegestaan waarop
9 Dec. van dat jaar beroepen werd HEN-
RICU8 HE RLE, die mede tot aan zijn
gestrooid. Maar ik dank aan het woord
Hos zwart moet de ziel zijn, waarin altijd
zulke zwarte gedachten opkomen.
Ik heb iemand gekend, die altijd bang
was dat men hem zou bedriegen en die
ieder wantrouwde. Men zei, dat de man op
't stuk van eerlijkheid zelf niet deugde...."
5 Februari 1908.
Uit de belangrijke rede over de fotografie
in dienst der wetenschap en hare beteeke-
nis a!s kunst, in het openbaar gehouden
door dhr. Idzerda, bij de aanvaarding van
zijn ambt als privaat-dooent in de fotografie
aan de Technische Hoogesohool te Delft,
stippen we aan, wat deze man der weten
schap zei van het nut der fotografie als
fotogrammetrie en van de beteekenis dei-
gerechtelijke fotografie.
Het nut der fotogratie als fotogramtaetrie
is voor den ingenieur en bouwkundige van
uiterst gewicht. Als zuiver document reeds
heelt de fotografische reproductie van wer
ken, machineriëa voor hen groote waarde
en hoeveel praotischer nog wordt dergelijke
opname, als de foto aangeeft de ware
grootte der gefotografeerde voorwerpeD.
Op deze wijze toegepast kan de fotografie
doelmatig blijken bij het maken van kaar
ten. Ook op het gebied der kustverkenning
is deze methode bruikbaar. Zelfs van uit
den luchtballon is men er in geslaagd om
kaarten en plannen te maken naar in
vogelvlucht gemaakte foto's. In tijden van
oorlog kan de ballon-fotografie van veel
nut zijn.
De grondlegger van de gerechtelijke foto
grafie is Bertillon, die daarmede de jus
titie zeer aan zich heeft verplicht. In ge
vallen ook van schriftuurvervalsohing gaat
men veel zekerder door van deze methode
gebruik te maken dan wel van een che
mische behandeling. Zelfs stelt de fotografie
in staat lijken te herkennen van personen,
die door overrijden of wel verdrinken
onherkenbaar zjjn geworden. Doorgaans
gaat men daarbij op de volgende manier
te werk.
Het aldus te fotografearea lijk wordt voor
zien van een paar glazen oogen. De huid
wordt ingewreven met talk, de lippen met
vaseline ingespoten en zoo wordt het geheel
gefotografeerd. Meest altijd volgt uit die
opname de herkenning. Zelfs vond men bij
dergelijke proef bij een lijk op de fotografie,
vinger-indrukken aan den hals, een ver
schijnsel, dat wees op verworging, hoewel
aan het origineel niets viel te bespeuren.
Het bekende lijstje van moorden op
vorstelijke personen en staatshoofden sinds
dood, in 1673, hier werkzaam bleef.
Alzoo werd lJzendijke eene gemeente
van twee predikautsplaatsen. „Na het over
lijden van ds. Coerte, werd nu het beroepen
van een hoeeden dienaar, door de Staten
niet ingewilligd en wel ten gevolge van „de
schraalheid der Generaliteitskas, welke
door het inunderen des polders van der-
zelver inkomsten ontbloot was".
Da Raad van State beyal du, na den
dood van ds. Ho-le, dat de nu geheel vaoee-
rende plaats zou bediend worden door
ds. Jacobus Schampelaar, pred. geweest
te Waterland-Oudeman (thans op Belgisch
grondgebied en geheel Katholiek) die, om
staat- of krijgskundige gebeurtenissen zijn
ambt aldaar niet meer kon waarnemen.
Tegen dezen maatregel verzette de ker
kenraad zieh heftig, zioh o.a. beklagende,
dat hij in zijne rechten werd benadeeld,
met dat gevolg, dat eindelijk de toestem
ming tot het beroepen van een tweeden
predikant gegeven werd.
De dubbel openstaande plaats werd dan
du vervuld door de op één dag, 19 Dec.
1673 uitgebrachte beroepen op LEVI-
NUS NEMEGHER van St. Kruis, die, tot
aan zija dood hier in dienst bleef, begraven
wordende, tegel jjk met zijne zuster, den
27 Sept. 1676, en PETRUS JAOOB1 als
Ds. Schampelaar werd later de
opvolger van den vermoorden ds. S t u i r b o u t
te Waterland kerkje.
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent,
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
het midden der 19e eeuw, met dien van
1 Feb. jl. aangevuld is als volgt
1854 Moord op Karei 111 van Parma,
door Antonia Carre.
1860 Moord op Prins Danito van
Montenegro, door Kaditsj.
1865 Moord op Lincoln, president der
Vereenigde Stateri, door Booth.
1868 Moord op Prins Miohiel van Servië,
door de aanhangers van Karageorgewitsj.
1881 Moord op Tsaar Alexander III, door
nihilisten.
1881 Moord op Gaifieid, president der
Vereenigde Staten, door Guiteau.
1894 Moord op Carnot, president der
Fransehe Republiek, door Caserio.
1896 Moord op Nasr ed Dine, Sjah, van
Perzië, door Mollah Rezah.
1897 Moord op Idiarte Bord», president
var. Uruguay, door Arredondo.
1898 Moord op Keizerin Elisabeth van
Oostenrijk, door Lucoheni.
1899 Moord op Ulysses Heureaux,
president van deDommicaanseherepupliek,
door Carerés.
1900 Moord op Koning Humbert van
Italië, door Bresei.
1901 Moord op president Mo Kinley,
door Czolgosz.
1903 Moord op Koning Alexander van
Servië en Koningin Draga.
1908 Moord op Koning Dom Carlos van
Portugal en deu kroonprins Louis Philip.
Onder het bericht „oorzaak aftredirg
ministerie-Franco in Portugal'' schreven
wij gisteren wjj gelooven er nieta van.
Het blijkt dat we daar goed aan deden
want het bericht was verzonnen. Franco is
niet verbannen en ook niet gedwongen tot
heengaan. Hij ging vrij willig,dewql hij zelf
den Koning had aangeraden een ministerie
te nemen uit al de koningsgezinde partijen
conservatieve, onafhankelijke, liberale en
radicale Dit achtte hij de eenige waarborg
voor de veiligheid op dit oogenblik te zijn.
De Koning heeft hieraan voldaan, en zich
uit alle partijen, uitgezonderd de radicale,
een kabinet gekozen. Zoo legde laatstge
noemde partij ®n de door hen tot op het
laatste oogenblik fel bestreden Franco de
wapens neer en verzoenden zich met elkaar
in 's landsbelang. Beide partijen hebben
hierbjj concessies gedaan. Franco offerde
zich zelf, en de progressisten en regenera-
dores zonden niet hun officieels leiders naar
het kabinet doch partijgangers, die tot
propoment, in 1680 van hier vertrokken
naar Enkhuiztn, alwaar hij overleed in
Juni 1703.
Door den dood van ds. ARNs. BRAAM,
hier van 1768 tol 1793 en het vertrek van
ds. JACOB RENIER, van 1790 tot 1793,
was de gemeente ook nü geheel vacant.
Ofschoon wij iu de kerkelijke acta ge
wag vinden gemaakt van de aanvrage en
vergunning ora beide plaatsen weder te
vervullen, is zulks Diet geschied.
De staatkundige omstandigheden schij
nen dit te hebben verhinderd. Althans er
wordt geen meldiDg gemaakt van eenig
besluit, waardoor eene der predikants
plaatsen opgeheven werd, maar wel vinden
wij een resolutie, om uit den boezem der
gemeente, aan den predikant een jaar-
lijkseh traotement van 950 gld. te geven,
op welk inkomen in Mei 1796 met gunsti-
gen afloop werd beroepen ds. ADRIAAN
CREMER van Hulst, die de gemeente
diende tot aan zijn overlijden, den 19
Nov. 1801.
Wijl wij verder van een tweeden leerar
geen gewag vinden gemaakt., kumien wij
alzoo aannemen, dat de tweede predikants
plaats in 1796 is opgeheven.
En nu ten slotre nog iets over een der
laatste predikanten, wien vele IJzendijkers
zich nog wel zullen herinneren, n. m.
GILLES PIETER WIJNMALEN-
hedon toe minder op den voorgrond traden
Franco treedt echter niet voor goed van
het staatstooneel. Wij zouden ons zeer in
den treurigen toestand van Portugal moe
ten vergissen, oau niet te mogen voorspel
len dat het niet zooveel maanden dureu
zal, of hij wordt weer teruggeroepen.
De parlementen der verschillende rijken
van Europa hebben zich ondubbelz'nnig
uitgesproken. Ten onzent werd in de
Tweede Kamer het deelnemend woord vau
den voorzitter Roëll met algeoieene
instemming ontvangen. Iu Engeland narden
Lagerhuis en Hoogerhuis eenstemmig een
door de regeering voorgestelde en door
minister Campbell Baunerman, die voor
't eerst na zijn ziekte, luid toegejuicht,
weder ter vergadering verscheen, in krach
tige bewoordingen verdedigde deelneming
betuiging aaD.
Ia de parlementen van andere landen
gesohiedde de aanneming van desbetref
fende adressen niet met zoo algenaeene
instemming. In de Framebe Kamer pro
testeerden de socialisten heftig; iu den
Duitscben Rijksdag verlieten de socia
listen de zaal toen da voorzitter over den
moord begon te spreken in de Hongaar-
sche Kamer werd de regeering genood
zaakt wegens onhebbelijke bestrijding van
de zijde dor onafhankelijkhoidspartij, haar
voorstel tot het zendeu van een adres van
rouwbeklag terug te nemen. In de Italiaan-
sche Kamer waar de president deelneming
voor 't Koningshuis wilde betuigen, merkte
de republikein Chresa op dat men aan het
Portugeosche volk een groet moest zenden.
Altegaar droeve wanklanken, welke den
haat tegen de instelling van het Koning
schap en tegen het Gezag aan het licht
brengen.
En de liberale pers ook in Neder
land wraakt deze houding der
buitenlandsehe socialisten niet, doch ver
goelijkt die met de opmerking dat „het
oordeel over den koning verre van alge
meen gunstig (it)", terwijl daarbij de door
republikeinen in Portugal iu de Kamer
uitgesproken beschuldiging als zou de
Koning bij zijn lsven, door Franco'3 be
middeling Staatsgeld hebben ingepalmd,
stilzwijgend wordt aangenomen waar ie zijn.
Intussehen het nieuwe ministerie is reeds
in functiede leden er van zijn mannen
met Portugeescbe namen, die we masr niet
in die overzicht zullen helpen vereeuwigen.
De minister van oorlog op wien 't wel het
meest zal aankomen, is progressist, dat wil
zeggen uit de meest vooruitstrevende partij
en heet Sebastien i'elies. Hq sprak bereids
de geruchten tegen als zou er in Oporto
Geboren 20 Nov. 1811 werd hq 4 Mei
1836 - na te Leiden gestudeerd te hebben -
cand. by 't Prov. Kerkb. van N. Brabant.
Als zoodanig te dezer plaatse beroepen
20 Sopt. 1841, werd hij bevestigd. 9 Jan.
1842 door zijn zwager Corns. Wouths. Schui
lei1 van Kruisland.
Hij vierde alhier zijn 25jarigen dienst
den 9 Jan. 1867 en predikte 13 dito, zonder
tekst, sprekende feestelijk „met het oog op
het verladene" zoomede den 15 Jan. 1882
zyn 40jarig jubilee, bij weike gelegenheid
hij een prachtig geschenk vau de cl. broe
ders ontving.
In 1896 emeritus geworden, nam hij 5
April van dat jaar tweede Paaschdag) af
scheid met Gezang 160 1. Hij was ridder
der Oranje-Nassau orde. Gehuwd met F. D.
Schullermet wie hij 20 Nov. zijn 40jarigen
echt vierde, moesten de echtelieden, op hun
ouden dag nog treurige verliezen onder
vinden.
Den 16 Dec. 1877 n. m. ontvingen zij be
richt dat hun jongste zjon, Pieler Caret,
oud 25 jaren, te Cabindaaan de Z.W. kust
vaa Afrika was overleden en opnieuw 15
April lS8f>, dat hunne dochter Christina
Alberta, echtgenoote van dhr. J. Bermun
adj. inspecteur bij den Post- en Telegrufie-
dienst iu Lndië, hun op 6 Maart te Samarang
door den dood was ontvallen.
(Bevolkingin 1824 1965
in 1905 268p zielen.)
