NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No 99. 1908.
Maandag 27 Januari,
22e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed,
S,
l JONGE-VER WEST re Goes
F. P, D'HUU, te Middelburg,
PRIJS DER ADVERTENTIËN
FEUILLETON1.
Snippers uit de oude doos.
Schore en Vlake.
UIT DE PROVINCIE.
Koudekerke. Vrijdagavond trad in het
kerkgebouw der Herv. Kerk ds. De Ligt
van Middelburg op 6n sprak in het belaDg
van de vereeniging tot chr. verzorging van
krankzinnigen in Zeeland. Z Eerw. sprak
een trefirind woord naar sanloiding van Jea.
33 24a„En geen inwoner zal zeggen ik
ben ziek". Aan zijn uitnoodiging om als lid
tot dezo vereeniging toe te treden,gaven 18
personen gehoor, welke onder leiding van
ds. De Ligt een afdeeling stichtten en tot
voorloopig bestuur kozen D. L. v. Loon,
voorzG. ten Brink, tice-voorzJacs.
Boone, secr. en C. Boone, penningm. Alle
leden der gestichte af deeling namen op zioh
zoo mogelyk andere leden te winnen. Ruste
des Heeren zegen op dezen arbeid
■iSJXfsasmsraspz&xtaKSB
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02s.
JITGAVE DER FIRMA
CN VAN
van 15 regels 40 cent, iedere regel meer b cenr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
249)
DOOK
SCALDIS.
II (Slot).
In 1630 werd eohter door Sohout en
Schepenen bij de Cl. eene klacht inge
diend over de onbekwaamheid van onzen
meester de la Val, met kennisgeving dat
men den sohooldienst bereids aan e?n ander
persoon had opgedragen.
De Cl., door gedeputeerden naar die
klaoht hebbende laten informeeren, vond
die den 6 Mei ongegrond en wendde alzoo
pogingen aan tol het handhaven van den
schoolmeester, en het weren van den
voorloopig benoemde.
Wijl laatstgenoemde weigerde zijn
sehooldieDst te staken, beklaagde de Cl.
zieh hierover bij geeomua. Raden van
Zeeland den 6 Jan. 1631.
Intu8schen hadden Sohout en Schepenen
reeds - nog in 1630, mede bij geoomna.
Raden een verzoekschrift ingezonden, het
geen in hoofdzaak het völgende inhield
„Versouck van Sehout ende Schepenen
der parochie ende heerlijkheijt van Schore
en Vlake in Zuijt-Bevelandt, om te mogen
hebben een andren sehoolmr, als hebbende
er nu een, die reedts meer dan tytn jaeren
sonder vrught voor de jeught is werek-
saem geweest, door d' onbequaemheyt
dat hij niet veel geschriften lesen en
oaD, nooh oook reeokenen met pen-
DÏDghen, Doch sijfferen en aan, soodat
de proohien niet gedient en sijn met desec,
ende den predioant, ouwderlinghen, ende
oiaeonen hebbende hem afgevraeghtofte hij
gheen sohole wilde houwden, heeft voor
antwoordt gegheven „„Aten"'', soodat sij
ghenootsaeekt sijn geweest een andren
25 Januari 1908.
Op verzoek plaatsen wij gaarne dit
ongevraagd advies.
Voortdurend om raad wordende gevraagd
over de werking van het „wetje-Rink'' op
de bestaande contracten tusschen School-
bestuur en onderwijzers gesloten, veroor-
lor f :k mjj 't advies, dat herhaaldelijk door
my gegeven ie, te publiceeren-
Het is onjuist, dat de verhooging van de
aan de Schoolbesturen onder zekere voor
waarden uit te keeren Rijksbijdrage ten
goede behoort te komen aan de onder
wijzers.
Het is even onjuist,dat de Schoolbesturen
gerechtigd zouden zijn, nieuwe voorwaar
den in het contract met hunne onderwijzers
te doen opnemen.
De bedoelde wet heeft niets met de be
staande overeenkomsten te makendeze
blijven ongewijzigd en kunnen slechts
met goedvinden van beide partijen ver
andering ondergaan.
Maar indien te eeniger tyd de in dat con
tract voorkomende jaarwedde, ivaartoe
niet kan gerekend worden eenig hijzonder
aan den onderwijzer toegekend voordeel, vrije
ivoningbelasting, pensioensbijdrage, enz.
minder mocht bedragen dan datgene, wat
volgens de wet aan jaarwedde moet be
taald worden, wil het bestuur recht behou
den op Rijksbijdrage, dan moet het bestuur
dat verschil bijpassen.
Het is dientengevolge noodig, dat het
Bestuur op de aote van benoeming, bedoeld
in art. 59 le lid sub 5, aanteekene, dat
het zich verbindt om als jaarwedde boven
het bedongene uit te keeren het verschil
tusschen dat bedongene en het wettelijk
minimum, natuurlijk alleen voor het geval
dat aan de school Rijksbijdrage wordt
uitgekeerd. De onderwijzer is verplioht die
aanteekening op zijn acte van benoeming
toe te laten, en zou, bij weigering, zioh-
zelven boo'stellen aan ontslag.
De mij ook herhaaldelijk gedane vraag
of de clausule «X gulden boven het wette
lijk minimum" betrekking heeft op het
tijdens het aangaan der overeenkomst be
staande dan wel op een later tijdstip vast
gestelde minimum, kan sleohts na kennis
neming van het contract zelf worden
beoordeeld, maar beteekent in den regel
stellig het minimum tijdens het sluiten vaa
het contract in de wet genoemd. Ten slotte
zal, bij verschil van gevoelen daarover, de
rechter moeten beslissen. Het contract,
hoe het moge luiden, blijft geldig en
het minimum door de wet-Rink vast
gesteld moet worden uitgekeerd.
's-Gravenhage, 23 Januari 1908.
A. F. DE SAVORNIN LOH5IAN.
De langdurige mist.
Reeds sinds Zaterdagmorgen hangt er
over ons land een mistbank, welke vooral
dicht is over het westelijk deel, dus
aan de kust. Het is evenwel niet de groote
dichtheid dier mistbank, als wel de duur,
welke merkwaardig is. In December 1893
(vooral den 27sten) was de mist buitenge
woon dik, doch duurde slechts een paar
dagen.Thans hangt hij reed? van Zaterdag
ochtend 18 Jan. j 1 af, en belemmert vooral
het verkeer te water, 't Loopt betrekkelijk
nog goed af en heeft alleen de dienst van
Harwich op den Heek van Holland twee
ongelukken gehad.
Onwillekeurig zal bij velen de vraag zyn
opgekomen, „hoe kan zulk een misttoestand
ontstaan en zoolang voortduren Deze
vraag willen wij trachten te beantwoorden.
Zaterdagmorgen lag over het zuidelijk
gedeelte een gebied van hoogen luchtdruk,
met zeer kleine barometerverschillen, ter
wijl over noordelyk Europa een gebied van
lagen druk (een depressie) lag. Op het
vaste land (bij ons, FYankrjjk en Duitsch-
land) waren de winden zwak van Zuid tot
Z.W., en over noordelijk Europa krachtig
van Z.W. tot West. Op't vasteland moest
dus de temperatuur door uitstraling sterk
afnemen, terwijl over noordelijk Europa
steeds warmere zeelucht werd aangevoerd.
De wind was bij ons zwak Z.W., een wind
dus, welke waterdamp met zich medevoert,
sehoolmr. tot proohielasten te stellen, die
de kinderen voorloopigh leert. Daerom
sijn wij voorscr. supplianten oofmoedigh
biddende, dat U.E. Mog. gheiijve hierin
te versien, om reden dat in onae proohie
mser drije of vjjer gheletterde mensehen
en sijn, die ieesen ende sohrijffen oonde
quamen die te sterösn, daer en is nyemant
de prochie regheeren soude cenneu".
Dit krachtige request werd 12 Deo. 1630
door Gecomm. Raden gesteld in bandon
van den restmr. Jeronimus van der Straten,
om advies. Op dit advies namen gecom
mitteerden 5 Juni 1631 eene resolutie
„waarbij de supplianten wert toegestaen
de verkiezinghe ie doen van een andren
sehoolmr., laetende den teghenwoordigen
het bedienen van 't voorleesen ende voor-
singheD, mits dat de gagie van 16 13 4
Pond Vis. (100 gld.) bij den voorsoreven
te kiesen sehoolmr. ende den voorleeser
halff ende halff „soolanghe de voorsor.
voorleeser het voorss. ambt sal bedienen".
De 01. gevoelde zich door die uitspraak
beleedigd. Zij had toch den man geëxami
neerd en bekwaam bevonden, en nu was
in die zaak niet eens haar advies gevraagd.
Zij stelde zich dus voor de la Val in de
bres en betuigde 6 Oct. 1631 aan Heeren
gecomm. Raden dat hij valschelijk van
onbekwaamheid beticht werd.
Zij had reeds in de vergadering der
Cl. van 1 Juli 1639, te Vlake gehouden,
den magistraat en de la Val voor doen
komen en de magistraat aangemaand,
om aan de la Val de school weder in te rui
men en den nieuwen schoolmeester te ont
slaan, terwijl de la Val beloofd had „naer-
stigh te sullen sijn in sjjne bedieninghe".
De Cl. meende verder, dat met zulk eene
geringe bezoldiging een bekwaam meester
moeilijk te krijgen zou zijn, en vooral nu
die gazie nog verdeeld werd, terwijl de
la Faieens bekwaam bevonden en „alsnogh
en daar er geen doorstrooming, het bijna
stil is, moet die waterdamp condenseeren
en daalt als mist op dan aardbodem neer.
Nu zal aan den rand van de kern van het
gebied van hoogen druk mist voorkomen,
verder naar buiten gaande niet, want daar
heeft de wind reeds eenige kracht.
Deze mist heeft zich dan ook plaatselijk
gevormd en is geen overgewaaide mistbaok.
Ontwikkelt zich het gebied van hoogen
druk, aan breidt zich de mistbank uit,
totdat de. depressie-invloeden vevdwjjnen,
of zioh meer van ons verwijderen.
Tot nu toe bleef de kern van hoogen
druk bij ons land liggen en de winden
Z W. tot, Zuidelijk, doch fliuw of stil.
Wat gebeurt er nu De zonnestralen kun
nen niet tot den bodem doordricgen, en
wordt dus door deze warmtebron minder
warmte dan gewoonlijk aan deD aardbodem
gegeven, terwijl de uitstraling evengoed
doorgaat en de wind geen warmere lucht
aanvoert. Het gevolg hiervan is, dat de
lucht steeds mser afkoelt en de vorst
toeneemt.
Daarom zegt men ook wel„Mist geeft
vorst in de kist''. Dit gaaf alleen op, wan
neer mist op de hier beschreven wijze ont
staan is. Ontstaat hij door een Z.-W.-lijke
luohtstrooming, welke over den nog kouden
grond strijkt, dan is hij een voorbode van
dooi. Zal deze misttoestand nog lang duren?
„Lang natuurlijk niet1', zouden wij kunnen
zeggen, omdat hij al een week duurt. Aan
de hand van bovenstaande beschouwingen,
zal 't niet lang duren, of het zonnetje zal
z;oh er doorheen breken. De kern van
hoogen druk verwijdert zieh van ons,terwijl
de depressie-invloeden zioh ook van ons
verwijderen, zoodat opklarend winterweer
met oostenwind spoedig zal aanbrekeD. T.J
Wij ontvingen de vooral ditmaal zeer
belangrijke stukken yan den gemeenteraad
te Middelburg, doeh kunnen er, helaas,
wegens plaatsgebrek heden geen gebruik
van maken.
sedert dien tijd in het leesen ende sohrijffm
was toegenomen".
De 01. moest zich echter aan het besluit
van gecomm. Raden onderwerpen, en de
la Val, geen genoegen nemende in een
half traotement legde in 1631 zijne be
trekking neder, en werd nu op wettige
wijze benoemd den voorloopig reeds ge
kozene Jan Anthomssen, die in dienst bleef
tot zijn overlijden in 1677.
De door ons reeds genoemde, en bij
velen nog bekende meester Fieter
Jansezijn tiende opvolger, haalde als
kweekeling te Haarlem, op 21-jarigen leef
tijd, den 5 April 1853 zijn derden onder
wijzersgang en zijn tweeden, 25'jaar oud
zijnde, toen in dienst te Heinkenszand, den
8 Oot. 1857.
Hulponderwijzer te Bruinisse zijnde,
werd hij, na vergelijkend examen, op 17
April 1861, als hoofd der school te dezer
plaatse, benoemd.
En om nu tot de kerkelijke gemeente
terug te keeren, vinden wij geboekt, dat
ds. Dambrinus vier en twintig opvolgers
heeft gehad.
Ven een paar willen wij het merk
waardigste uit hun leven nognagaan nm. van
CORNELIS LANDMAN.
Deze eenvoudige man werd in 1625 te j
Middelburg geboren. Zonder ooit aan eene
Hooge sohool zijn opleiding te hebben ge
had, werd bij in 1660 predikant bij eene
kruisgemeente te Vlaanderen.
Vandaar werd hij hoewei na vrij wat
tegenkanting der Aicb3. heeren van Schore
en Vlakeherwaarts beroepen 7 Jan. 1665,
en nam na bevestigd te zyn 30 April d. a. v.
zitting in de classis.
Van hier wsrd hij naar Nisse beroepen,
doch de cl. keurde 10 Jan. 1674 dit beroep
niet goed, om de daarbij plaats gehad heb- j
bende onordelykheden, waaruit moeilijk
heden ontstonden, om welke te vereflrinen
Melden wij alleen dat B. en W afwij
zend adviseeren op 't verzoek van devou-
derwijzers(esseD) aan sehool J om verhoo
ging van salaris dat B. en W. voorstellen
den toegang tot de scholen H en 1 over
te brengen naar de Ververijstraat, waarvan
de kosten f 150 zullen bedragen. De ver
andering is noodig met 't oog op het
levensgevaar voor kinderen door de aan
wezigheid van stieren, enz.
De commissie van Fabricage is 't er mee
eens. Een lid heeft reeds ter gelegenheid
vaa de stichting der school precies 't zelfde,
om dezelfde reden, in overweging gegeyen.
Voorts dat B en W. voorstellen in te
willigen de verzoeken van a. Izaak Boas-
son Zoon om concessie voor den aauleg
van 'u electrisehen tramwegnaarVlissicgea
laDgs het kanaalen b. G C. Barckmans,
gemachtigd gedelegeerd bestuurslid der
naamlooze Société des Tramways F'ies
singue-Middelburg om verlenging voor 50
jaar van de concessie voor de stoomtram.
De tram-Boasson zal dan loopen Markt,
(somwijlen Varkenssaarkt), Korte Gortstr.,
Lange Gortstr., Vlissingsohe straat, Vlis-
singsehe brug, Vlissingsoh WageDplein,
Kanaaldijk.
B. en W. en de Comm. v. Fin. verklaren
zich tegen het voorstel-v. Teylingen om
f2,50 per maand toe to kennen aan J. H.
v. d. Bal voor iederen on- en minvermogen
den patiënt, waarvan hem door een practi-
scerend geneesheer die behandeling schrif
telijk is opgedragen.
Middelburg. In de Raadsvergadering
van 29 Januari a.s. te 2 uur komen onder
staande zaken in behandeling. 1. Notulen. 2.
Stukken. 3. Eervol ontslag aan mr. J. A. van
Pésch als ambt. v. d. B. S. 4. Benoeming
ambt. B. S. Aanbevolen worden ie mr. H.
Doorenbos, benoemd Hoofdcommies ter secre
tarie, 2c G. J. Boogaart, commies ter secretarie.
5, 6. Suppletoire kohieren schoolgeld scholen
A, C, G en J, herhalingsonderwijs, en pl. di
recte belasting en hondenbelasting. 7. Reke
ning Kamer van Koophandel 1907. 8, 9, 11.
Voorstellen B. en W. tot wijziging van den
toegang tot de scholen A en I, en naar aan
leiding van het voorstel van Jhr. v. Teylingen
de cl. 13 Febr. besloot hem te bewegen het
beroep af te slaan, waarin zy slaagde blij
kens de acta van 20 Maart d. a. v. In allen
eenvoud bleef hy de gemeente dienen, toen
hij na 41-jarigen werkkring wegens ver
zwakking op zyn verzoek omeritus werd
bij resol. der Staten van 6 Mei 1701. Reeds
13 Aug. van hetzelfde jaar overleed hij 76
jaren oud.
Da bravo en eenvoudige man schijnt
eenigszins bekrompen van opvatting te zijn
geweest. Wij hebben reeds gehoord dat de
schilderij in de kerk door een onwetend
predikant, omstreeks 20 jaren vóér dat
Smallegange zijn kroniek schreef, verbrand
was, en de predikant kan niemand anders
dan onze ds. Landman zijn geweest.
GOSUINUS BUITENDIJK
Geboren te N. Beierland, was hij de klein
zoon en naamgenoot van den bekenden
contra remonstrantschen predik. teDirks-
land en de zoon van Petrus Bpred. te N.
Beierland van 1656 tot aan zijn emeritaat in
1689 en van Petronella van der Boer.
Onze Gosuïnus werd na gestudeerd te
hebben prop, by do cl. Dordrecht en als zoo- f
danig te Schore c. a. beroepen 28 Oet. 1701.
Dit beroep werd door de classis van Zuid-
Beveland, den 1 Nov. d a.v. maar provisio
neel goedgekeurd, omdatBuitendijk,
in het beurtschip dat hem naar Zeeland
bracht, op een Zondag had kaart gespeeld.
De 1 Dec. d.a v. werd het beroep afgewezen
waarop hij zich den 13 dito voor do Cl. ver-
antwoordde, en 21 dito werd het beroep
opnieuw afgewezen Het coll. qual. alhier
klaagde daarop by de Staten van Zeeland
waarop do Cl. haar doen verdedigde den
9 Febr. 1702 Eindelijk werd hy dan tcch
geëxamineerd, het beroep goedgekeurd en
bevestigd 16 Aug. 1702. j
Wegens zijn bijzondere gevoelens, die
ten onrechte als Hattemistisch werden be
schouwd, werd hij eerst door het coll qual.
betreffende de subsidie voor kostelooze heil
gymnastiek aan J. H. v. d. Bel, en van ver
zoeken van den Walcherschen Turnbond om
lokalen beschikbaar to stellen voor gymnastiek,
en Gedeputeerde Staten om advies over de
aanvraag van de Societc anonyme enz. om
vergunning tot het veranderen van de stoom
kracht in elecirische kracht. 12. Voortzetting
behandeling voorstel tot reorganisatie van den
geneeskundigen dienst in de Godshuizen. 13.
Aangehouden voorstel B. en W. tot partieele
invoering van het meterslelsel bij de duin
waterleiding. 14. Voorstel id. n. a. v. het ver
zoek van den Middelburgschen Bestuurders-
bond om maatregelen te beramen tegen de
werkloosheid. 15. Voortzetting van de behan
deling van het voorstel tot waterlevering van
Domburg.
Vlïssingen. De dagmailboot „Enge
land" is g'sterenavond bij het binnenkomen
in de haven te ongeveer 9 uur tegen den
Oostdam omhoog gevaren. Post en passa
giers werden met een sleepboot afgehaald.
De boot is hedennacht met opkomend water
vlot gekomen.
Meliskerke. Da gemeenteraad benoemde
tot tijdelijk wethouder (vac Louws) de heer
P. Wielemaker. B en W. hebben de ver
kiezing van een lid van den gemeenteraad
bepaald op 28 Februari, en de stemming
zoo noodig 10 Maarten herstemming 23
Maart.
het prediken verboden, daarna door de Cl.
en eindelijk den 25 Nov. 1711 door de Coo-
tua van Zeeland uit zijne bediening ontzet,
't walk bekrachtigd werd by resol. van 5
Jan. 17 i 2 van de Staten, met by voeging
van banissement uit Zuid Beveland. In vele
opzichten was hij aan van Hattem golyk,
hoewel het schijnt dat Buitendijk, als my
stiek theoloog of wijsgeer zijne eigene be
grippen gevolgd had en het twijfelachtig ia
of hy wel eigenlijk tot de Haltemisten be
hoorde, toen hij veroordeeld werd. Althans
hy noemde toen van Hattem s leer eene ver
vloekte en ziel verder ven de ketterij.
Later evenwel sloot hy vriendschap
met zekeren Marinus Booms, een schoen
maker uit Middelbnrg, die uit Zeeland ge
bannen werd en éen der vertrouwelingen
van Van Hattem en verbreider van diens
gevoelens was. Beiden nu uit Zeeland ge
bannen, zetten zij zich in 1716 te Breda
neder en hielden aldaar zoogen. „sluipver
gaderingen", die de rechtzinnige synode
van Zuid Holland zoozeer beangstigden,
dat zy de regeering van Breda drongsn, om
hun de stad te ontzeggen. Dit was aanvan
kelijk vruchteloos, hoe krachtig ook onder
steund door gezaghebbende godgeleerden.
Eindelijk besloet dan toch de Magistraat
aldaar b'j resol. van 18 Febr. 1726 hun aan
te zeggen dat zij bïnuen twee maanden de
stad moesten verlaten.
Buitendijk vestigde zioh ru te Bergen op
Zo mi, doch ook van daar moest hy binnen
zes weken vertrekken. Na te Utrecht en
e'cLrs te vergeefs een veilig heenkomen
gezocht te hebb8n, zette hij zich in 1728 te
Amsterdam nedsr, doch ook aldaar werd
hem in 1729 de stad ontzegd.
Waarheen hij zieh toen begeven heeft,
schijnt niet bekend te zijn.
(Bevolking in 1824 321
in 1907 800 zielen