NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No 99. 1908. Maandag 27 Januari, 22e Jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISCH VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed, S, l JONGE-VER WEST re Goes F. P, D'HUU, te Middelburg, PRIJS DER ADVERTENTIËN FEUILLETON1. Snippers uit de oude doos. Schore en Vlake. UIT DE PROVINCIE. Koudekerke. Vrijdagavond trad in het kerkgebouw der Herv. Kerk ds. De Ligt van Middelburg op 6n sprak in het belaDg van de vereeniging tot chr. verzorging van krankzinnigen in Zeeland. Z Eerw. sprak een trefirind woord naar sanloiding van Jea. 33 24a„En geen inwoner zal zeggen ik ben ziek". Aan zijn uitnoodiging om als lid tot dezo vereeniging toe te treden,gaven 18 personen gehoor, welke onder leiding van ds. De Ligt een afdeeling stichtten en tot voorloopig bestuur kozen D. L. v. Loon, voorzG. ten Brink, tice-voorzJacs. Boone, secr. en C. Boone, penningm. Alle leden der gestichte af deeling namen op zioh zoo mogelyk andere leden te winnen. Ruste des Heeren zegen op dezen arbeid ■iSJXfsasmsraspz&xtaKSB IEDEREN WERKDAG DES AVONDS, Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25. Enkele nummers0,02s. JITGAVE DER FIRMA CN VAN van 15 regels 40 cent, iedere regel meer b cenr. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. 249) DOOK SCALDIS. II (Slot). In 1630 werd eohter door Sohout en Schepenen bij de Cl. eene klacht inge diend over de onbekwaamheid van onzen meester de la Val, met kennisgeving dat men den sohooldienst bereids aan e?n ander persoon had opgedragen. De Cl., door gedeputeerden naar die klaoht hebbende laten informeeren, vond die den 6 Mei ongegrond en wendde alzoo pogingen aan tol het handhaven van den schoolmeester, en het weren van den voorloopig benoemde. Wijl laatstgenoemde weigerde zijn sehooldieDst te staken, beklaagde de Cl. zieh hierover bij geeomua. Raden van Zeeland den 6 Jan. 1631. Intu8schen hadden Sohout en Schepenen reeds - nog in 1630, mede bij geoomna. Raden een verzoekschrift ingezonden, het geen in hoofdzaak het völgende inhield „Versouck van Sehout ende Schepenen der parochie ende heerlijkheijt van Schore en Vlake in Zuijt-Bevelandt, om te mogen hebben een andren sehoolmr, als hebbende er nu een, die reedts meer dan tytn jaeren sonder vrught voor de jeught is werek- saem geweest, door d' onbequaemheyt dat hij niet veel geschriften lesen en oaD, nooh oook reeokenen met pen- DÏDghen, Doch sijfferen en aan, soodat de proohien niet gedient en sijn met desec, ende den predioant, ouwderlinghen, ende oiaeonen hebbende hem afgevraeghtofte hij gheen sohole wilde houwden, heeft voor antwoordt gegheven „„Aten"'', soodat sij ghenootsaeekt sijn geweest een andren 25 Januari 1908. Op verzoek plaatsen wij gaarne dit ongevraagd advies. Voortdurend om raad wordende gevraagd over de werking van het „wetje-Rink'' op de bestaande contracten tusschen School- bestuur en onderwijzers gesloten, veroor- lor f :k mjj 't advies, dat herhaaldelijk door my gegeven ie, te publiceeren- Het is onjuist, dat de verhooging van de aan de Schoolbesturen onder zekere voor waarden uit te keeren Rijksbijdrage ten goede behoort te komen aan de onder wijzers. Het is even onjuist,dat de Schoolbesturen gerechtigd zouden zijn, nieuwe voorwaar den in het contract met hunne onderwijzers te doen opnemen. De bedoelde wet heeft niets met de be staande overeenkomsten te makendeze blijven ongewijzigd en kunnen slechts met goedvinden van beide partijen ver andering ondergaan. Maar indien te eeniger tyd de in dat con tract voorkomende jaarwedde, ivaartoe niet kan gerekend worden eenig hijzonder aan den onderwijzer toegekend voordeel, vrije ivoningbelasting, pensioensbijdrage, enz. minder mocht bedragen dan datgene, wat volgens de wet aan jaarwedde moet be taald worden, wil het bestuur recht behou den op Rijksbijdrage, dan moet het bestuur dat verschil bijpassen. Het is dientengevolge noodig, dat het Bestuur op de aote van benoeming, bedoeld in art. 59 le lid sub 5, aanteekene, dat het zich verbindt om als jaarwedde boven het bedongene uit te keeren het verschil tusschen dat bedongene en het wettelijk minimum, natuurlijk alleen voor het geval dat aan de school Rijksbijdrage wordt uitgekeerd. De onderwijzer is verplioht die aanteekening op zijn acte van benoeming toe te laten, en zou, bij weigering, zioh- zelven boo'stellen aan ontslag. De mij ook herhaaldelijk gedane vraag of de clausule «X gulden boven het wette lijk minimum" betrekking heeft op het tijdens het aangaan der overeenkomst be staande dan wel op een later tijdstip vast gestelde minimum, kan sleohts na kennis neming van het contract zelf worden beoordeeld, maar beteekent in den regel stellig het minimum tijdens het sluiten vaa het contract in de wet genoemd. Ten slotte zal, bij verschil van gevoelen daarover, de rechter moeten beslissen. Het contract, hoe het moge luiden, blijft geldig en het minimum door de wet-Rink vast gesteld moet worden uitgekeerd. 's-Gravenhage, 23 Januari 1908. A. F. DE SAVORNIN LOH5IAN. De langdurige mist. Reeds sinds Zaterdagmorgen hangt er over ons land een mistbank, welke vooral dicht is over het westelijk deel, dus aan de kust. Het is evenwel niet de groote dichtheid dier mistbank, als wel de duur, welke merkwaardig is. In December 1893 (vooral den 27sten) was de mist buitenge woon dik, doch duurde slechts een paar dagen.Thans hangt hij reed? van Zaterdag ochtend 18 Jan. j 1 af, en belemmert vooral het verkeer te water, 't Loopt betrekkelijk nog goed af en heeft alleen de dienst van Harwich op den Heek van Holland twee ongelukken gehad. Onwillekeurig zal bij velen de vraag zyn opgekomen, „hoe kan zulk een misttoestand ontstaan en zoolang voortduren Deze vraag willen wij trachten te beantwoorden. Zaterdagmorgen lag over het zuidelijk gedeelte een gebied van hoogen luchtdruk, met zeer kleine barometerverschillen, ter wijl over noordelyk Europa een gebied van lagen druk (een depressie) lag. Op het vaste land (bij ons, FYankrjjk en Duitsch- land) waren de winden zwak van Zuid tot Z.W., en over noordelijk Europa krachtig van Z.W. tot West. Op't vasteland moest dus de temperatuur door uitstraling sterk afnemen, terwijl over noordelijk Europa steeds warmere zeelucht werd aangevoerd. De wind was bij ons zwak Z.W., een wind dus, welke waterdamp met zich medevoert, sehoolmr. tot proohielasten te stellen, die de kinderen voorloopigh leert. Daerom sijn wij voorscr. supplianten oofmoedigh biddende, dat U.E. Mog. gheiijve hierin te versien, om reden dat in onae proohie mser drije of vjjer gheletterde mensehen en sijn, die ieesen ende sohrijffen oonde quamen die te sterösn, daer en is nyemant de prochie regheeren soude cenneu". Dit krachtige request werd 12 Deo. 1630 door Gecomm. Raden gesteld in bandon van den restmr. Jeronimus van der Straten, om advies. Op dit advies namen gecom mitteerden 5 Juni 1631 eene resolutie „waarbij de supplianten wert toegestaen de verkiezinghe ie doen van een andren sehoolmr., laetende den teghenwoordigen het bedienen van 't voorleesen ende voor- singheD, mits dat de gagie van 16 13 4 Pond Vis. (100 gld.) bij den voorsoreven te kiesen sehoolmr. ende den voorleeser halff ende halff „soolanghe de voorsor. voorleeser het voorss. ambt sal bedienen". De 01. gevoelde zich door die uitspraak beleedigd. Zij had toch den man geëxami neerd en bekwaam bevonden, en nu was in die zaak niet eens haar advies gevraagd. Zij stelde zich dus voor de la Val in de bres en betuigde 6 Oct. 1631 aan Heeren gecomm. Raden dat hij valschelijk van onbekwaamheid beticht werd. Zij had reeds in de vergadering der Cl. van 1 Juli 1639, te Vlake gehouden, den magistraat en de la Val voor doen komen en de magistraat aangemaand, om aan de la Val de school weder in te rui men en den nieuwen schoolmeester te ont slaan, terwijl de la Val beloofd had „naer- stigh te sullen sijn in sjjne bedieninghe". De Cl. meende verder, dat met zulk eene geringe bezoldiging een bekwaam meester moeilijk te krijgen zou zijn, en vooral nu die gazie nog verdeeld werd, terwijl de la Faieens bekwaam bevonden en „alsnogh en daar er geen doorstrooming, het bijna stil is, moet die waterdamp condenseeren en daalt als mist op dan aardbodem neer. Nu zal aan den rand van de kern van het gebied van hoogen druk mist voorkomen, verder naar buiten gaande niet, want daar heeft de wind reeds eenige kracht. Deze mist heeft zich dan ook plaatselijk gevormd en is geen overgewaaide mistbaok. Ontwikkelt zich het gebied van hoogen druk, aan breidt zich de mistbank uit, totdat de. depressie-invloeden vevdwjjnen, of zioh meer van ons verwijderen. Tot nu toe bleef de kern van hoogen druk bij ons land liggen en de winden Z W. tot, Zuidelijk, doch fliuw of stil. Wat gebeurt er nu De zonnestralen kun nen niet tot den bodem doordricgen, en wordt dus door deze warmtebron minder warmte dan gewoonlijk aan deD aardbodem gegeven, terwijl de uitstraling evengoed doorgaat en de wind geen warmere lucht aanvoert. Het gevolg hiervan is, dat de lucht steeds mser afkoelt en de vorst toeneemt. Daarom zegt men ook wel„Mist geeft vorst in de kist''. Dit gaaf alleen op, wan neer mist op de hier beschreven wijze ont staan is. Ontstaat hij door een Z.-W.-lijke luohtstrooming, welke over den nog kouden grond strijkt, dan is hij een voorbode van dooi. Zal deze misttoestand nog lang duren? „Lang natuurlijk niet1', zouden wij kunnen zeggen, omdat hij al een week duurt. Aan de hand van bovenstaande beschouwingen, zal 't niet lang duren, of het zonnetje zal z;oh er doorheen breken. De kern van hoogen druk verwijdert zieh van ons,terwijl de depressie-invloeden zioh ook van ons verwijderen, zoodat opklarend winterweer met oostenwind spoedig zal aanbrekeD. T.J Wij ontvingen de vooral ditmaal zeer belangrijke stukken yan den gemeenteraad te Middelburg, doeh kunnen er, helaas, wegens plaatsgebrek heden geen gebruik van maken. sedert dien tijd in het leesen ende sohrijffm was toegenomen". De 01. moest zich echter aan het besluit van gecomm. Raden onderwerpen, en de la Val, geen genoegen nemende in een half traotement legde in 1631 zijne be trekking neder, en werd nu op wettige wijze benoemd den voorloopig reeds ge kozene Jan Anthomssen, die in dienst bleef tot zijn overlijden in 1677. De door ons reeds genoemde, en bij velen nog bekende meester Fieter Jansezijn tiende opvolger, haalde als kweekeling te Haarlem, op 21-jarigen leef tijd, den 5 April 1853 zijn derden onder wijzersgang en zijn tweeden, 25'jaar oud zijnde, toen in dienst te Heinkenszand, den 8 Oot. 1857. Hulponderwijzer te Bruinisse zijnde, werd hij, na vergelijkend examen, op 17 April 1861, als hoofd der school te dezer plaatse, benoemd. En om nu tot de kerkelijke gemeente terug te keeren, vinden wij geboekt, dat ds. Dambrinus vier en twintig opvolgers heeft gehad. Ven een paar willen wij het merk waardigste uit hun leven nognagaan nm. van CORNELIS LANDMAN. Deze eenvoudige man werd in 1625 te j Middelburg geboren. Zonder ooit aan eene Hooge sohool zijn opleiding te hebben ge had, werd bij in 1660 predikant bij eene kruisgemeente te Vlaanderen. Vandaar werd hij hoewei na vrij wat tegenkanting der Aicb3. heeren van Schore en Vlakeherwaarts beroepen 7 Jan. 1665, en nam na bevestigd te zyn 30 April d. a. v. zitting in de classis. Van hier wsrd hij naar Nisse beroepen, doch de cl. keurde 10 Jan. 1674 dit beroep niet goed, om de daarbij plaats gehad heb- j bende onordelykheden, waaruit moeilijk heden ontstonden, om welke te vereflrinen Melden wij alleen dat B. en W afwij zend adviseeren op 't verzoek van devou- derwijzers(esseD) aan sehool J om verhoo ging van salaris dat B. en W. voorstellen den toegang tot de scholen H en 1 over te brengen naar de Ververijstraat, waarvan de kosten f 150 zullen bedragen. De ver andering is noodig met 't oog op het levensgevaar voor kinderen door de aan wezigheid van stieren, enz. De commissie van Fabricage is 't er mee eens. Een lid heeft reeds ter gelegenheid vaa de stichting der school precies 't zelfde, om dezelfde reden, in overweging gegeyen. Voorts dat B en W. voorstellen in te willigen de verzoeken van a. Izaak Boas- son Zoon om concessie voor den aauleg van 'u electrisehen tramwegnaarVlissicgea laDgs het kanaalen b. G C. Barckmans, gemachtigd gedelegeerd bestuurslid der naamlooze Société des Tramways F'ies singue-Middelburg om verlenging voor 50 jaar van de concessie voor de stoomtram. De tram-Boasson zal dan loopen Markt, (somwijlen Varkenssaarkt), Korte Gortstr., Lange Gortstr., Vlissingsohe straat, Vlis- singsehe brug, Vlissingsoh WageDplein, Kanaaldijk. B. en W. en de Comm. v. Fin. verklaren zich tegen het voorstel-v. Teylingen om f2,50 per maand toe to kennen aan J. H. v. d. Bal voor iederen on- en minvermogen den patiënt, waarvan hem door een practi- scerend geneesheer die behandeling schrif telijk is opgedragen. Middelburg. In de Raadsvergadering van 29 Januari a.s. te 2 uur komen onder staande zaken in behandeling. 1. Notulen. 2. Stukken. 3. Eervol ontslag aan mr. J. A. van Pésch als ambt. v. d. B. S. 4. Benoeming ambt. B. S. Aanbevolen worden ie mr. H. Doorenbos, benoemd Hoofdcommies ter secre tarie, 2c G. J. Boogaart, commies ter secretarie. 5, 6. Suppletoire kohieren schoolgeld scholen A, C, G en J, herhalingsonderwijs, en pl. di recte belasting en hondenbelasting. 7. Reke ning Kamer van Koophandel 1907. 8, 9, 11. Voorstellen B. en W. tot wijziging van den toegang tot de scholen A en I, en naar aan leiding van het voorstel van Jhr. v. Teylingen de cl. 13 Febr. besloot hem te bewegen het beroep af te slaan, waarin zy slaagde blij kens de acta van 20 Maart d. a. v. In allen eenvoud bleef hy de gemeente dienen, toen hij na 41-jarigen werkkring wegens ver zwakking op zyn verzoek omeritus werd bij resol. der Staten van 6 Mei 1701. Reeds 13 Aug. van hetzelfde jaar overleed hij 76 jaren oud. Da bravo en eenvoudige man schijnt eenigszins bekrompen van opvatting te zijn geweest. Wij hebben reeds gehoord dat de schilderij in de kerk door een onwetend predikant, omstreeks 20 jaren vóér dat Smallegange zijn kroniek schreef, verbrand was, en de predikant kan niemand anders dan onze ds. Landman zijn geweest. GOSUINUS BUITENDIJK Geboren te N. Beierland, was hij de klein zoon en naamgenoot van den bekenden contra remonstrantschen predik. teDirks- land en de zoon van Petrus Bpred. te N. Beierland van 1656 tot aan zijn emeritaat in 1689 en van Petronella van der Boer. Onze Gosuïnus werd na gestudeerd te hebben prop, by do cl. Dordrecht en als zoo- f danig te Schore c. a. beroepen 28 Oet. 1701. Dit beroep werd door de classis van Zuid- Beveland, den 1 Nov. d a.v. maar provisio neel goedgekeurd, omdatBuitendijk, in het beurtschip dat hem naar Zeeland bracht, op een Zondag had kaart gespeeld. De 1 Dec. d.a v. werd het beroep afgewezen waarop hij zich den 13 dito voor do Cl. ver- antwoordde, en 21 dito werd het beroep opnieuw afgewezen Het coll. qual. alhier klaagde daarop by de Staten van Zeeland waarop do Cl. haar doen verdedigde den 9 Febr. 1702 Eindelijk werd hy dan tcch geëxamineerd, het beroep goedgekeurd en bevestigd 16 Aug. 1702. j Wegens zijn bijzondere gevoelens, die ten onrechte als Hattemistisch werden be schouwd, werd hij eerst door het coll qual. betreffende de subsidie voor kostelooze heil gymnastiek aan J. H. v. d. Bel, en van ver zoeken van den Walcherschen Turnbond om lokalen beschikbaar to stellen voor gymnastiek, en Gedeputeerde Staten om advies over de aanvraag van de Societc anonyme enz. om vergunning tot het veranderen van de stoom kracht in elecirische kracht. 12. Voortzetting behandeling voorstel tot reorganisatie van den geneeskundigen dienst in de Godshuizen. 13. Aangehouden voorstel B. en W. tot partieele invoering van het meterslelsel bij de duin waterleiding. 14. Voorstel id. n. a. v. het ver zoek van den Middelburgschen Bestuurders- bond om maatregelen te beramen tegen de werkloosheid. 15. Voortzetting van de behan deling van het voorstel tot waterlevering van Domburg. Vlïssingen. De dagmailboot „Enge land" is g'sterenavond bij het binnenkomen in de haven te ongeveer 9 uur tegen den Oostdam omhoog gevaren. Post en passa giers werden met een sleepboot afgehaald. De boot is hedennacht met opkomend water vlot gekomen. Meliskerke. Da gemeenteraad benoemde tot tijdelijk wethouder (vac Louws) de heer P. Wielemaker. B en W. hebben de ver kiezing van een lid van den gemeenteraad bepaald op 28 Februari, en de stemming zoo noodig 10 Maarten herstemming 23 Maart. het prediken verboden, daarna door de Cl. en eindelijk den 25 Nov. 1711 door de Coo- tua van Zeeland uit zijne bediening ontzet, 't walk bekrachtigd werd by resol. van 5 Jan. 17 i 2 van de Staten, met by voeging van banissement uit Zuid Beveland. In vele opzichten was hij aan van Hattem golyk, hoewel het schijnt dat Buitendijk, als my stiek theoloog of wijsgeer zijne eigene be grippen gevolgd had en het twijfelachtig ia of hy wel eigenlijk tot de Haltemisten be hoorde, toen hij veroordeeld werd. Althans hy noemde toen van Hattem s leer eene ver vloekte en ziel verder ven de ketterij. Later evenwel sloot hy vriendschap met zekeren Marinus Booms, een schoen maker uit Middelbnrg, die uit Zeeland ge bannen werd en éen der vertrouwelingen van Van Hattem en verbreider van diens gevoelens was. Beiden nu uit Zeeland ge bannen, zetten zij zich in 1716 te Breda neder en hielden aldaar zoogen. „sluipver gaderingen", die de rechtzinnige synode van Zuid Holland zoozeer beangstigden, dat zy de regeering van Breda drongsn, om hun de stad te ontzeggen. Dit was aanvan kelijk vruchteloos, hoe krachtig ook onder steund door gezaghebbende godgeleerden. Eindelijk besloet dan toch de Magistraat aldaar b'j resol. van 18 Febr. 1726 hun aan te zeggen dat zij bïnuen twee maanden de stad moesten verlaten. Buitendijk vestigde zioh ru te Bergen op Zo mi, doch ook van daar moest hy binnen zes weken vertrekken. Na te Utrecht en e'cLrs te vergeefs een veilig heenkomen gezocht te hebb8n, zette hij zich in 1728 te Amsterdam nedsr, doch ook aldaar werd hem in 1729 de stad ontzegd. Waarheen hij zieh toen begeven heeft, schijnt niet bekend te zijn. (Bevolking in 1824 321 in 1907 800 zielen

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1908 | | pagina 1