No. 96. 1908.
NIEUWSBLAD
ÏOOB ZEELAND,
Donderdag 23 Januari.
22e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed,.
S/J
DE JGNGEWERWEST, ie Goes
P. D'HUiJ, is Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTSËN
Snippers uit de oude doos.
UIT m PKIW.
TWEEDE KAMER.
Inkomstenbelasting.
IHIIHiiuiniiaairo»»
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco-p. p. f 1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 5 cenr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
22 Januari 1908.
Mr. Heemskerk heoft de opdracht tot
formeering van een kabinet aanvaard.
Wij zullen ons nu verder over deze
quaestie niet uitlaten, en den heer Heems
kerk rustig laten zoeken.
Geve de Heers, van wien elke goede gave
i°, hem ean zoodanige uitkomst, dat Zyn
Naam er door verheerlijkt, de Koningin er
het best door gediend, en Land en Volk er
door gezegend worden
Wy hebben 't wel gezegd dat „Toren
wachter" in de Midd. Crt. omtrent dr. Kny-
per wel een en ander zeggen zou dat geen
geloof verdiende.
Wat hij vertelde als zou dr. Kuyper een
contract hebben met Holkema en Waren-
dorff om voor 1 Oct. a. klaar te zijn met het
boek //Om de oude wereldzee" wordt thans
door genoemdo uitgeversfirma zelve tegen
gesproken.
Daaruit volgt dat als dr. Kuyper niet in
een ministerie plaats neemt dit niet zal zijn
om de door Torenwachter uit den duim ge
zogen reden.
Wij moeten nu, alvorens do crisis zal zijn
opgelost, alle kletsmajoors hunne vertel
seltjes en verzinseltjes maar laten uitzeg
gen. Dat wint plaatsruimte uit voor wat
anders en dege lijkers.
Bijterige snoeken.
De vereeniging tot vestiging van bijzon
dere leerstoelen, ter bevordering van Gere
formeerd hooger onderwijs aan de Neder-
landsche Rijks Universiteiten,verzond deze
week 'n circulaire, waardoorjzij poogt haar
ledental uit te breiden.
Zoo men weet, zyn deze bijzondere leer
stoelen door de herziening van de Hooger
Onderwijswet onder het ministerie-Kuyper
mogelijk geworden.
~In liet Volk kon men nu lezen, dat de op
richters van deze genoemde vereeniging,
o. a. het anti-revolutionairs Kamerlid mr.
Van de Velde, zich niet konden vereenigen
met de Vrije Universiteit.
Dit is verre van juist.
In de ook door ons ontvangen circulaire
staat, dat de oprichters „hoezeer waardee-
248)
FEUILLETON.
DOOK
SOALDIS.
Schore en Vlake.
I.
Ons naar de O.zjjde vau Zuid-Beveland
begevende, bezoeken wij thans het be
scheiden dorpje Schore met het daarbij
behoorende gehucht Vlake.
Beide deze plaatseD, ofschoon vroeger
afzonderlijke heerlijkheden uitmakende,
worden sedert lang als in één adem ver
noemd, en liggen nog geen half uur van
elkander verwijderd.
Zooals bij alles, wat uit den gryzen
voortijd dagteekent, blijven de namen wij
hebben het al zoo vaak gezien, ook hier
duister, en kunnen wij naar de naams
afleiding slechts gissen. Schore zouden we
als verbastering kunnen beschouwen van
het woord schorre, of afleiden van een
misschien eens gemaakten schoordijk en
Vlake kunnen begrijpen als de vlakke zee.
Hoe dan ook de oorspronkelijke betee-
kenis zij, de namen pleiten voor oudheid.
Het waren twee eilanden, zijdelings om
geven door de aanwassen van het riviertje
de Ierseke, die ze afscheidde van het Oos
telijk liggende en veel grootere eiland
Kruiningen. De Kruiningsche Vliet houdt
men voor een overblijfsel vau de Ierseke.
Schore lag eertijds aan den weg naar
het OostenVlake' niet; vandaar dat het
eerste iets grooter is geworden dau het
andere nu scheidt het kanaal ze van één.
De parochie Schore wordt, volgens Kluit,
reeds in 1252 vermeld in een charter van
JVillem, Roomsch Koning, waarbij hij de
rende, hetgeen reeds door de Vrije Univer
siteit in hst belang van 't Hooger Onderwijs
naar Christelijke beginselen isverricht'',
toch //daarnaast de Rijks Universiteit niet
weDschen los te laten noch over te laten aan
de richting,welke er thans overhoerschende
is". Dat is dus eon andera voorstellling dan
de berichtgever van Het Volk ten beste gaf
Wij onzerzijds zien met belangstelling,
wat de vereeniging tot vestiging van Geref.
Hooger Onderwijs zal uitwerken.
Allicht zal dit iets meer zijn dan het
Utrechtsch Dagblad indertijd zich van de
bijzondere leerstoelen voorstelde.
Dit liberale orgaan juichte met „groote
warmte" de toekomstige bijzondere leer
stoelen toe.
Waarom
Dc bijzondere professoren zouden, mits
goed gekozen, aan de openbare universi
teiten kunnen werken //als de snoeken in
den karperplas".
Het blad schreef „De officieele karpers
krijgen op den duur zoo licht neiging tot
gemakzucht en neiging tot vervettinghos
goed, als een bijterige snoek er frissche be
weging in houdt 1"
Laten we nu maar eens afwachten, of de
//bijterige snoeken" spoedig zullen komen.
Misschien praeeteeren ze meer dan het
Utrechtsch Dagblad kon vermoeden 1
Snoeken zijn niet alleen bijtérig, maar
zyn ook nog al gulzig.
Misschien wordt door zoo'n //bijzonderen
professor" wel een heele „openbare profes
sor" verzwolgen
Wat zou dan het Utrechtsch Dagblad zeg
gen, ab op zekeren dag 'n complete liberale
professor zoek bleek 1 Rotterdammer
Dr, Kuyper een tweede maal minister?
Onder dit opschrift schrijft de Tijd:
Zooals niet anders dan van zelf-sprekend
moet genoemd worden, komt de naam van
dr. Kuyper in deze crisis telkens naar voren.
De inderdaad eenige plaats, welke dr. Kuyper
èn door zijn geheel bijzondere persoonlijke
begaafdheden èn als de erkende leider van
een der drie groote fractiën van de Rechterzijde
inneemt, maakt wel niet anders mogelijk.
goederen van het St. Bernhardsblooatev
sohotvrijdom schenkt. De heerlijkheid
Vlake nog vroeger, 1246, vernoemd had
eertijds afzonderlijke Heeren, terwijl een
adellijk geslaoht dien naam droeg. In 1612
staat het ambacht Schore, in het leenregis-
ter, ten name van Jacques Saudelin. In de
laatste steenrol staan versoheidene eige
naars genoemd, waarvan Johannes Stokman
het grootste aaudeel had. Vau het gemeene
ambacht Schore en Vlake was iu 1875
eigenaar dhr. J. P. Reede te Colijnsplaat.
Bezoeken wij de beide plaatsjes, die
door eene nijvere plattelandsbevolking be
woond worden, dan vinden wij er niet veel
voor ons opmerkenswaardig.
Op het kleine Vlake komende, ofsohoon
het vroeger een flink kerkdorpje was, zien
wij dat het nu maar een baseheiden ge
huchtje is, met weinig huizen.
Het kerkgebouw, 'i weik tneu vroeger te
dezer plaatse vond is in 1802 voor afbraak
verkocht, nadat de klok uit de toren reeds
in 1740 aan de Herv. gemoeDfe te Oost
burg was verkocht.
De nog in goeden staat zijnde doopvont
uit dit kerkje, die langen tijd in de kerk
te Schore is bewaard gebleveD, werd later,
voor eene som van tien gulden aangekocht
door den heer Christiaan Qlerum die ze,
als bloempot in zijn tuin bezigde, en alzoo
bewaard werd voor directen ondergang.
Van dit kerkje zegt Smallegange in zijn
kroniek„In üe kerk te Vlake piacht
oudtijds aan den wand een duivel geschil
derd te zijn, met pen en inktkoker, als
zittende om te schrijven, waarnevens men
in 't Latijn la3//«Fragmina verbar.um
Tuevulus Colligit borum"", te kennen
gevende dat de Satan de misslagen der
woorden alhier gesproken, opteekende om
ze voor God in 't oordeel te brengen. Doch
Nu worden er echter personen en bladen
gevonden niet slechts aan de politieke Lin
kerzijde (dat is in zekeren zin natuurlijk) doch
ook aan de Rechterzijde die, zoodra de
naam van dr. Kuyper als toekomstig Minister
genoemd wordt, een keel openzetten, als kon
ons land en bepaaldelijk de Rechterzijde niets
ergers overkomen, dan dr. Kuyper een tweede
maal lid van een Kabinet te zien.
Dit nu achten wij zeer beslist te misprijzen.
Als hoofd van het Kabinet van 1901 1905
heeft dr. Kuyper aan het geheele land en bij
zonder aan het christelijk deel der bevolking
vele en zeer gewichtige diensten bewezen
diensten, welke door ons steeds in dankbare
herinnering dienen gehouden.
Juist daardoor heeft dr. Kuyper zich vele
en bittere vijanden gemaakt. Waar is bet, dat
er ook aan de Rechterzijde gevonden worden,
die door sommige eigenaardigheden van zijn
karakter worden algestooten of om andere,
zeer uiteenloopende redenen (wij denken hier
in 't bijzonder aan de wrijving tusschen anti
revolutionairen en christelijk-historischen bij
verkiezingen enz.) als zijn persoonlijke tegen
standers zijn te beschouwen.
Politieke verkiezingen met een nieuwe
Kuyper-aera in uitzicht zoo heet het
zouden noodwendigerwijze voor de Rechterzijde
een treurigen afloop hebben aan een nieuw
Kabinet-Knyper zou 'n kortstondig en jammer
vol bestaan met zekerheiden voorspellen zijn.
Wij achten het, hoe treurig ook, volstrekt
niet onmogelijk, dat zij, die zóó spreken, door
de uitkomst in 't gelijk zouden gesteld worden
verondersteld, dat de proef met een tweede
Ministerie-Kuyper genomen werd. Optimisten
daarentegen kunnen van gevoelen zijn, dat de
even bedoelde sombere voorspellingen zouden
te niet gedaan worden door het krachtig élan,
hetwelk zou uitgaan van de vele persoonlijke
vrienden en vereerders van dr. Kuyper, van het
talrijk ieger van voorstanders der christelijke
staatkunde, door niemand in lateren tijd krach
tiger, consequenter en met meer gevolg ver-
dedigd en voorgestaan dan door den eminen-
ten leider van het jongste christelijk ministerie.
Heeft niemand in het land misschien zóóveel
bittere politieke vijanden als dr. Kuyper,
geen naam ook wekt bij duizenden, in dagen
van politieke verkiezingen vooral, meer geest
drift dan dc zijne.
Men kan erover strijden, welke van de tegen
strijdige invloeden de sterkste moet geacht wor
den of in hoeverre zij elkander min of meer
neutraliseeren.
Wij wenschen hier geen uitspraak te doen,
geen meening zelfs uit te spreken.
voor zeventig of tachtig jaren is die schil
derij weggenomen en 't Houtwerk door den
Koster verbrand."
Zuike schilderijen kwamen meer voor
en dienden om de geestelijken aan huu
plicht te herinneren.
De parochie-kerk te Schore was in de
Roomsche tijden onderworpen aan en
werd de pastoor benoemd door de geeste
lijkheid van het klooster Jeruzalem te Bie-
selinge, ons reeds bekend. Er was ook eene
viearie in gevestigd aan St. Nicolaas gewijd.
Nadat in 1809 de kerk door een brand
vrij wat beschadigd wa3 en ook door het
inslaan van den bliksem in den toren op
5 Juli 1819, werd een en ander opnieuw
hersteld en in dien staat gebracht, zooals
wij kerk en toren nu nog zien.
In Nov. 1880 werd er een groot kabinet
orgel in de kerk aangebracht, welk in
strument den lOen van die maand werd
ingewijd door ds. Hengeveld met Ps. 150.
't Werd bij die gelegenheid bespeeld door
dhr. Klein, org. te Middelburg.
Den 81 Deo. 1874 werd de kerk voor
het eerst verlicht door petroleumlampen,
met fraaie kroon in 't midden en losse
lampen in de rondte.
De plechtigheid werd opgeluisterd door
vierstemmig koraalgezang, van 't alhier,
toen nog niet iang geleden opgerichte
mannenkoor, onder leiding van den hoofd
onderwijzer P. Jansehet motto voerende
11 Al wat lieflijk is, en welluidt".
De betrekkelijk nieuwe en doelmatige
predikanlswoning, welke wij hier aars-
treffan werd gebouwd iu 1879; Den 28
Juli van dat jaar werd aanbesteed het
afbreken van hot oude gebouw en het
optrekken van het nieuwe, welk werk
werd aangenomen door Gebr. Sterk alhier
voor de som van 8900 gulden met het
Te minder, wijl wij gelooven (gelijk wij reeds
zeer kort na het uitbieken van de crisis ver
klaard hebben), dat men over de mogelijke
gevolgen van de aanvaarding eener portefeuille
door dr. Kuyper geheel onnoodig drukfe maakt.
Wi-j achten het beslist onwaarschijnlijk, dat
dr. Kuyper in de combinatie van het nieuwe
Kabinet zal worden opgenomen. De redeneering,
welke ons tot deze conclusie brengt, is zeer
eenvoudig.
Zooals reeds langer werd vermoed en thans
wel als vaststaande mag worden aangenomen,
heeft mr. Heemskerk de opdracht tot vorming
van een Kabinet aanvaard. De mogelijkheid, dat
de nieuwe Kabinetsformateur het voorbeeld van
mr. Borgesius zal volgen en niet zelf in het door
hem gevormd Kabinet zal zitting nemen, mag,
na al hetgeen over dergelijke houding, vooral
van Rechts, werd gesproken en gesehreven,
veilig als uitgesloten worden beschouwd. Wij
hebben dus te wachten een Kabinet-Heemskerk
Jr. Nu dunkt ons echter geheel onaannemelijk,
dat dr. Kuyper, zijn geheele persoonlijkheid en
de positie onder de zijnen in aanmerking ge
nomen, na de eerste maal als premier te zijn
opgetreden, een tweede plaats in eenig Kabinet
kan vervullen.
Van hem geldt zeer beslistAut Caesar
a u t nihil (öf Caesar óf niets). De tegen
standers hebben zich dus, naar onze vaste over
tuiging, voor een optreden van dr. Kuyper niet
bevreesd te maken, zijn vrienden zich daarmede
niet te vleien.
De eenige reden, die ons ertoe noopte, om
trent dit punt een woord in 't midden te brengen,
hetwelk anders ongesproken had kunnen blij
ven, is deze
Wij achtten het jegens een groot man, aan
wien wij, Katholieken, als religieuze en staat
kundige groep in den lande ernstige verplich
tingen hebben als zoodanig toch staat de
figuur van dr. Kuyper voor ons volstrekt
onbillijk, dat ook van onze zijde om opportuni-
teitsredenen zou worden ingestemd met het
To 11e, (weg met dezen) hetwelk bij alle
liberale en socialistische groepen, bij allen, die
aan den christennaam vijandig zijn, eenstemmig
tegen hem opgaat.
Versohenen is de Memorie van Ant
woord zonder de bijlagen 86 bladzijden
groot op het Voorioopig Verslag der
Tweede Kamer over het wetsontwerp tot
heffing eener inkomstenbelasting.
recht de oude en bruikbare materialen
te bezigen voor den nieuwen bouw.
Als kerkelijke bijzonderheden vinden wij
nog geboekt dat Schore de laatste plaats in
Zeeland was, waar de nieuwe Psalmberij
ming werd ingevoerd de plechtigheid had
plaats den 22 Januari 1775, (e gelijk met
de bevestiging van ds. Hofflusen ook nog
het zeldzame geval dat er hier den 27
Maart 1892, door ds. Meloeneene Jodin
werd gedoopt, dia sinds jaren gehuwd was
met een hervormd man.
Toen de Hervorming zich meer en meer
in Z.-Beveland uitbreidde, duurde het nog
tot 1598 eer er werk van gemaakt werd,
021 ook hier geregeld godsdienstoefening
te kunnen houden. Wei werd er af en toe
eene predikatie gedaan door oen der pre
dikanten uit de omgeving, maar men kon
er voorioopig nog niet toe overgaan een
eigen dienaar te beroepen. Ambs. Heeren
en ingezetenen verzochten eindelijk een
eigen predikant, welk verzoek de Cl. van
Z.-Beveland den 6 Juli 1698 nog drie
maanden opschortte, om het aan Geo mm.
Raden voor to dragen. De Ambs. Heeren
hierop D3der aan dringende, besloot de O).
5 Oct. 1598, dat tivee predikanten de zaak
bij den Rentmeester zouden aandienen en
bevorderen
Dit verzoek had, om de eanecf andere
reden, geen gunstig resultaat, want het
bleef hangende tot 1618, toen het op nieuw
bij de Cl. inkwam. Het d. a. v. jaar werd
er door gecomm. Raden van Zeeland gunstig
op beschikt. Dan 13 Aug. 16!9 verkresg
men haodopeuing om een beroep uit te
brengen, nadat te voren door drie gede-
puteeiden der Cl. in overleg met Ambs.
Heeren een kerkeraad was benoemd. Als
eersten dienaar, werd nu, en met gunstigen
uitslag een beroep uitgebracht op
De minister van financiën verdedigt
zeer breedvoerig de noodzakelijkheid van
nieuwe, belastingen met het oog op de in
voering v&n sociale maatregelen en even
zeer dus de versterking der middelen en
laat er den nadiuk op vallen, dat, indien
men thans den voor belastingherziening
beschikbaren tijd voorbij laat gaan en haar
uitstelt totdat dc Kamer in beslag is ge
nomen door de behandeling der soeiale
wetgeving, er dan bij den stroeven gang
der wetgeving ten onzent nog in geen jaren
a&u de invoering der door velen uit ver
schillende partijen geweneehte soeiale
wetgeving te denken is. Dacht de minister
bij de indiening der belastingwetten daaruit
8 millioen te putten, door thans aange
brachte wijzigingen wordt dat bedrag thans
voorioopig teruggebracht tot 6 millioen.
Op de vraag of de regeering, na de reeds
verstrekte 40 millioen aan Indië, nog
verder wil gaan, antwoordt de regeering
ontkennend.
Behalve met den gunstigen loop der
middelen moest de minister, nader becij
ferende met welk bedrag de middelen zullen
zijn te versterken, onder meer ook rekening
houden met do voorstellen van de staats
commissie voor de gemeeïitertnano'ën. Het
eenstemmig door de commissie voorge
stane denkbeeld 01a het belastinggebied
der gemeenten te verruimen, komt ook
de regeering alleszins aanbevelenswaardig
voordaarbij zal dan kunnen worden
afgezien van het vroeger meermalen aan
bevolen denkbeeld om do grondbelasting
aan de gemeenten over te dragen.
Intussehen zal voorshands deuitkeerings-
wet vao 1897 onveranderd moeten worden
gelaten. De gemeenten zuilen eenigermata
zijn te ontlasten, hetzij op de door do
commissie aangegeven, hetzij op andere
wijze. De minister rekent daarr oor op een
jaarlijksoh bedrag van li millioen.
De minister blijft f11,900,000 voor de
sociale maatregelen noodig achten, doeh
komt tot de slotsom dat dit bedrag voor
bijna de helft zal kunnen worden gevonden
zonder belaslingverhooging, weshalve
gelijk boven is gezegd de middelen met
ruim 6 millioen zullen zijn te versterken.
Het reeds in gereedheid gebraohte wets-
JOHANNES DAMBRINUS, de jonge.
Hij was een zoon van Johannes D., de
oude (pred. geweest te Kapelle van 1596 tot
aan zijn dood in 1627) eu van Stizattna van
Eede.
Te dezer plaatse beroepen den 7 Oct.
1619, voldeed hij by zijn praep. ex. niet aan
de eisohen, en moest om die reden den 28
Oct. opnieuw onderzocht worden. Dit on
derzoek slasgde wel b6ter, maar hem werd
op !t hart gedrukt, zich nog ij vorig te oefe
nen. Hij werd nu 15 Dec. d. a. v. bevestigd
en diende de gemeente tot aan zijn dood in
1638.
Uit de class, acta vau Zuid-Beveland blijkt
ons dat hy te Vlake woonde toen aldaar de
el. vergadering gehouden werd den 1 Juli
1630.
Slaan wij de acta van genoemde cl. ver
der op, dan vinden wij opnieuw een voor
beeld op hoe lageu trap van ontwikkeling
destijds hst onderwijs stond. Het geldt hier
hot aanstellen van een schoolmeester voor
de Parochie Schore, tijdens de dienst van
ds Dambrinus.
Zoodra deze dienaar hier ter plaatse be
vestigd was, zond hij 29 Oct. van het vol
gende jaar aan de cl. een verzoek in tot
medewerking voor het bekomen van een
schoolmeester, voorzanger onz. Dit was van
gewensoht gevolg, naardien de Stat. van
Zeeland daarvoor een tractemant van 100
gld. toestonden, zoodat door schout en
schepenen met den kerkeraad, in 1620 be
noemd werd Samuel de la Val,die na spprob
en examen door de cl. in 1621 zijne functie
aanvaardde.
Wat hem verder wedervoer hopen wij
een volgenden keer te vernemen.
Slot volgt.)
