NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No, 84, f908. Donderdag 9 Januari, 22eJaargang, eistaM :e Ut Istbode, istbode. bode. CHRISTELIJK- HISTORISCH koop roap, neclit iecht mecht ieid Iknecht I- endskerke. Istbode Istbode VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed, S, l DE JONGE-VERWEST te Goes 10) F. P. D'HUU, ia Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN JRGt fhuizen in Let 161/162. |ge (Grypskerke). rek., by de feersehe weg, ÏEU, El le- I. STEKETEE DREU, land- laart Is, P. G., vast IK. KRAMER, 1 e. |s s e. laart istmeid by Markt, Goes fc. Wijngaard en 1 Mei ferv. Pastorie, }i auis. Adres 140, Middélb. |g g- V. Ihuis voor \lburg. ïid. Chr. onderw., •45 6.55 7.36 4. 7.4 746 <D 7-53 8.1 8.8 O 7.22 8.17 8.25 IJ W 8.32 O 8.37 PQ 8.47 u <v 8.54 0 9-7 7.57 9.20 9.29 8.10 9.40 - 8-37 10.56 :.So i°.43 i°.S4 9.29 I0.03 12.19 11.12 11.36 Z. Duitschl. BsendaalLage dan 150 KM. 8| 2.6 1B.1" 1.296.3 1EDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p.1,25. Enkele nummers0,02'. UITGAVE DER FIRMA 5 Pt'! VAK 8 Januari 1908. Oostburg maar ook de overige Zelandia deed een goed werk met reeds heden haar geestverwanten beoosten den Braakman met het oog op een eventueel te verwachten heftigen strijd om den Kamer zetel voor dat district tot een bereids rus tig" organisatie op te wekken. Maar laten dan ook onze vrienden bewes ten den Braakman wakker blijven. Vooral onder de Chr. Historischen moet gezocht worden naar flinke medewerkers, en de Kiezerslijsten moeten reeds nu flink onderhanden genomen worden. Er mag geen der onzen, die kiezer wor den kan, ditmaal worden overgeslagen. Dit geldt Oostburgmaar het geldt ook de overige districten in onze provincie. Zijn onze besturen, vooral op de dorpen, al aan 't werk Gaan onze gedelegeerden in Goes en Middelburgonze clubs in Goes en Vlis- singen spoedig beginnen Het kan immers spoedig een Kameront binding zijn en dan moeten de kiezers van 1907 op het appèl zijn. Maar het kan eok een Kamesontbinding worden pas in den komenden zomer, en dan moeten die van 1907 met de nieuwe van 1908 er op uit. Dus in beide gevallen geldt een Caveant, een Waakt aan het adres onzer Kiesver- eenigingen. De vorige week lazen wij in 't Pers overzicht van een der groote bladen een pleidooi, ontleend aan het vrijzinnige blad De Vaderlandervoor 't optreden van „een burger als minister van oorlog". Geen miliiair tooh, zegt dat blad, zal ons het Volksleger brengen. Waarom niet Het leger vreest iedere hervorming. En dat is verklaarbaar. Ons leger wordt in alle rangen slecht betaald en beschikt door de vele noode- looze uitgaven al te vaak zelfs niet over het noodigewat het totnogtoe van hervorming zag was niet veel meer dan 'n stelselloos be snoeien van den toch reeds zoo eng-vertakten boomhet schrikt terug voor alle hervorming, voor eene radicale nog het meeste; het heelt voor het grootste deel zijn geloof in mogelijke wedergeboorte verloren, net zoo goed als het overgroote deel der burgerij zijn vertrouwen in onze weerbaarheid inboette. De generaals, welke die hervorming aandur- FEUILLETON. )3.°9j7-i6 3-4217-47 l3.588.OI I4.12I8.1S 1 Een verhaal van N. Fries Daar nadert hun iemand woedend van toorn, en vertoont zich nu in het heldere maanlicht, en aanstonds hoort men een geruisoh van neervallende slagen, eerst rechts en dan links. Daarna werd het stil, zeer stil I Maar de aims Brechtje had nog lang met hare benauwdheid te kampen gehad, want het bericht dat de terugkeerecde ega haar medebracht, had de tegenover gestelde werkiDg van de heilzame drop peltjes. Onze twee in het bovenkamerije hadden ook geen besten nacht gehad, want van binnen brandde hen iets als het helsehe vuur, en uitwendig hadden zij zulke dikke striemen, dat zij nauwelijks in bed liggen konden. Daarenboven gingen zij niet slechts te keer van pijn, maar ook van woede, en zij maakten allerlei plannen. Eerst wilden zij beiden heeDgaan, ver weg, op een schip naar Amerika, waar 's mecschen reeht geacht werd; en men zich den smaad van dergelijke mishandeling niet behoelde te laten wegvallen Maar uit gebrek aan geld moest dit mooie plan weer opgegeven worden. Maar één ding stond vast: wre ken moesten zij zich. Zij zouden het dier. driftigen ouden man betaald zetten maar hoe „Ik weet er wat op", zegt Frans de zoon. „Je moet den ouden bij de politie aan klagen tegen mij is hij ongelukkig in zijn leekt als vader, maar u mag hij niet af- ven, worden dan ook in het leger eenvoudig als verraders van de goede zaak beschouwd, als heulers met hen, die het leger willen af breken, en dat verlamt hunne kracht. Maar ook ter wille van den minister zeiven. Immers ieder minister van oorlog- offieler, die hervormen wil, voelt zieh min of meer schuldig aan zonde tegen de kame raad schappelijk heid. Met dit gevoel heeft de burger minister van oorlog niet te rekenen. Den burger-minister van oorlog-hervormer zal, vooral van de mannen van het ancien-régime, alle haat treffen, die de »postieker" toch reeds in zoo ruime mate geniet, als hij zich met de defensiezaak bemoeit, maar hij zal in dien zin vrij zijn. Maar hij zal een man van vast willen en groot organisatorisch talent moeten wezen, zoo iets als de tegenwoor dige Directeur-Generaal van Landbouw, de heer Lovinck. En dan zal hfj een Hercules moeten zijn aan het Departement van Oorlog, dat een rechte Augias-stal is. Als pendant van dit betoog namen wij hier over een artikel dat P. K. reeds in De Walehersehe Courant van 3 dezer ten beste gaf en dat op hetzelfde aanbeeld slaat. Aan P. K. komt dan ook de eer dezer vinding toe. Zonder over de juistheid van beider argumenten te oordaelen, drukken wij uit De Walehersehe Crl. 't volgende af 1 We zijn in 't moeras gekomen door het geroep om een volksleger door hen die erkennen eerst een leger-geest in het volk te moeten brengen. Alsof dat In een paar jaar gebeurt. We zijn in 't moeras gekomen door de omstandigheden i n het leger zelf, die luide om herziening vragen. Omstandigheden en verhoudingen, die niets met de soort van legerorganisatie te maken hebben en toch dringend verandering eischen. In de lie Kamer is door verschillende personen aangedrongen op algeheele zuivere toepassing der militiewetten, var. het ministerie-Borgesius. Een denkbeeld, dat heel goed is, daar die wetten eigenlijk nog hun loop niet gehad hebben en het dus al le dwaas is, dat die zelfde vrijzinnigen met mr. Borgesius aan het hoofd om verandering van stelsel vragen. We zijn in 't moeras omdat generaals veelal blijk gaven, tegenover de Staten Generaal niet de meest geschikte woordvoerders en bewindslieden te zijn. We moeten u i t het moeras. Ons dunkt de eenige weg is, dat een niet-militair de portefeuille van Oorlog neemt. Dat zal goed zijn voor het leger. ranselen, dat weet ik, dat heeft mij nog pas iemand verteld, dien het duur was te staan gekomen. Morgen vroeg gaat gij eerst naar den dokter en laat u eerst een attest geven, en dan daarmtê Baar de politic. Ik wacht je aan den hoek op, als ik naar school ga, en dan zal ik je wat terecht helpen". Dit voorstel was voor den staljongen zoo goed als zalf op zijn striemen. Zij lachten er te zamen over, hoe dit den oudeinde hoogte zou steken, als hij een dagvaarding van de polite kreeg, en hij zioh dan voor bet gericht de les moest hooran lezen en nog boete betalen. Daarna deden beide knapen, trots de ontvangen slagen, nog een gezonden slaap, tot de zon in hun kamertje scheen. Maar Haas Kaspar had ook zijne maat regelen genomen den volgenden morgen. Eerst heeft hij reoht gesproken, dat wel is waar eerst na de voltrekking der straf kwam, maar daarom juist, zooals hij zeide, den reohten grondslag had en zijn woor den waren even kras en scherp als de voorafgegane slagen maar zij troffen niet zoo goed de rechte plaats, want zij raakten het hart niet der knapen, die intussohen aan de voorgenomen wraakneming daohten. Da-aroua beval hij Frans den kneoht, den smid te bestellen, ora traliewerk aan het raam te maken, en een ijzeren grendel san de deur, om die van buiten te kunnen sluiten. Hij wilde wel eens zien of er geen middel was om zulke luchtige sijsjes in de kooi te houden. Deze boodschap kwam juist van pas, daar dit hun de beste gelegenheid gaf het andere plan uit te voeren. Ea zoo gebeurde het dan, dat onze wak- De verhoudingen zullen beoordeeld worden door iemand die buiten deze staat en er niet mee is opgegroeid. Valsche ideeën van militaire eer zullen den kop worden ingedrukt. Verkeerde gevolgtrekkingen uit het noodige beginsel van militaire hierarchiie, zullen tegengegaan worden. Dan is er kans, dat bij officieren, onderofficieren en minderen weer lust en ijver voor den dag komt, dan is er kans op goede proefneming, met de bestaande militaire wetten. Dan kan het militair onderwijs beoordeeld worden door iemand, die zelf niet de duffe lucht van die opleiding heeft ingeademd. Dan is er ook kans, dat de Kamers met den Minister opschieten kunnen en wat meer zegt, dat de Minister ook met de Kamers kan opschieten. Aan zoo'n burger-minister van Oorlog worden hooge eischen gesteld. En den goeden man daarvoor te vinden zal niet zoo gemakkelijk zijn. Maar er zijn er toch wel en hij, die er zich voor geven zal, zal ongetwijfeld in den beginne zijn ziel in lijdzaaamheid moeten bezitten, maar zal tevens ook den lande een onuitsprekelijken dienst bewijzen. Nu in twee bladen van tegengestelde riohtiDg dit denkbeeld van een burger- oorlogsminisfer ter sprake kwam, zal de pers van alle richting dien voorslag wel willen in de oogen ziea. Wij meenen ons te herinneren dat in de jaren tusschen 1800 en '70 wel eens een burger minister van oorlog is geweest. Was de minister Kierek in het tweede ministerie-Heemskerk er niet een van? Si Tuberculose. Wy meenen ook dat dit niet is een arme- lui's ziekto of arbeidersziekte. Z'\] bezoekt alle standen der maatschappij en richt ook in de hoogste standen verwoestingen aan. Maar dit zal toch wal waar zijn, dat zii ia de arbeiderskringen de meests slachtoffers maakt. Ea ia dien zin had de ht)9r Schaper (soc.-dem.) gelijk toen hij in een derjongste zittingen van de Tweede Kamer deze ziekte een „arb3idereziekte" noemde. Want hoe komt het dat meer arbeiders kinderen aan deze ziekte stenen dan, laat ons nu maar zoggen kinderen van aanzien lijken Omdat dezen de gslogenheid hebben om door krachtige voeding, afzondering, be- van 15 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cenr. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. kere Hans Kaspar Lehmaun den volgenden dag een dagvaarding ontving, om voor het kantongerecht te komen, en wel, zooals in het stuk vermeld stond, wegen3 licha melijke mishandeling, zijn huisknecht aan gedaan. De oude man kon zijn oogen niet ge- looven, hij moe3t er voor gaan zilteu hij zette zijn ealotje af, en kuchte eens. „Breohtje" kwam er eindelijk voor den dag „Breohtje, vrouw lees toch kijk eens! Wat beduidt dat?" en daarmede reikte hij haar het stuk toe Ja, zoo waaT, daar stond het zwart op witEa nu zagen man en vrouw elkander aan, zwegen en sidderden Brechtje van ontsteltenis en medelijden met haar lieven man, deze van het ia oproer raken van zijn eigen rechtsgevoelWel, nu nog mooierhij zou geen reoht hebben zulke aartsdeugnieteD eens af te ranselen De overheid moest hem danken, hem prijzen en vereeren dat hij het gedaan had wat moest er anders wel van zoo'n kwajongen worden Dat zou hjj hun dan eens rond en goed uiteenzettenhij zou hun dat eens te verstaan geven, dat zij er mooi van stonden te kijken! Bij deze gedachte zette hy zijn borst uit tot een diepe adem haling, richtte zich weer op, zette zijn mutsje op en liep snel de kamer op en neer! Een zegepralende glimlach vertoonde zioh op zijn eerlijke, breede trekken. Vrouw Breohtje keek met haar kalme oogen tot haar ega op, en dacht bij zieh- ve -. wat heeft de goede man De jongen mooht hem niet meer onder de oogen komen tot die zaak uit de wereld was, hij moest in de keuken eten, en Frans, de zoon, wilde ook liever zijn vader handeling in sanatoriums, luchtige slaap vertrekken, baden en extra versterkeüde middelen, met Gods hulp, deze ziekte tot staan te brengen of te doorstaan. Trouwens de heer v. d. Goes (soc.-dem.) toont dit in Het Volk nog eens aan met de statistiek. Aan de N R. G. ontleende hij dat Statislisch onderzoek heeft te Hamburg aan getoond, dat in 1904 op de 1000 inwoners, val lende onder de inkomstenklasse van 900--1200 Mark, het aantal sterfgevallen aan tuberkulose heeft bedragen 1.88 en in de klasse van 51.00- - 10.000 Mark slechts 1.2. Te Marburg was onder het armste 5de gedeelte der bevolking de tuber- kulosensterfte 6 maal zoo groot als in de 4 andere vijfde gedeelten tezamen. De Hamburgsche regeering ziet op grond van zulke feiten in de tuberkulosenbestrijding een tak van armenzorg. Reeds sedert I901 geschied de de opneming van behoeftige tuberkulosen- lijders in sanatoria van stadswege en niet bij wijze van liefdadigheid. Hij zelf voegt er het volgende aan toe Reeds bijna 40 jaar geleden, trouwens, had de Belgische geleerde Quételet, een der eerste bur gerlijke schrijvers die sociale verschijnselen met behulp van statistieken en anderszins weten schappelijk heeft onderzocht, van tering of tu berculose hetzelfde gezegd. Ellende, 't leven in besloten ruimten, het inademen van schade lijke dampen en gassen, van lucht met het stof van werkplaatsen overladen, noemde Quételet onder de oorzaken die haar bevorderen. „Om standigheden, welke een heilzamen invloed uit oefenen, zijn de rijkdom, het werkzame leven in de open lucht, enz." („Physique Sociale", 1869 I, 270). Latere nasporiugen hebben, zooals men weet, vooral het nadere verband tu.schen de woning toestanden en de verbreiding van tuberculose aangetoond. Om slechts twee uitspraken uit de laatste jaren te noemen „De tuberculose", schreef prof. Karl Hirsch in het Duitsche „Zeitschrift fiir die gesamte Staats- wissenschaft'' (l9o6, dl. Ill), „is een woning- ziekte".. Een waarheid, door een geneeskundig getuige voor de Engelsche staatscommissie die in op dracht had de „lichamelijke ontaarding" van de bevolking te onderzoeken, als volgt met getallen gestaafd Het sterftecijfer door longluberculose in de één-kamer-woningen te Glasgow bedraagt 2,4 per duizend, 1,8 in die van twee kamers, en 0.7 in alle andere woningen." („Report," 1904I, 17.) Do schrijver zegt dat de ziekte besmette lijk ia. la 'tlaatste stadium schijnt zy dat niet ta na komen. Eeii onaangenaam ge voel bekroop hem, en eea inwendige stem zeide hem, dat die zaak nog wel onaan gename gevolgen kon hebben. Eindelijk brak de groote dag aan. In alle eenvoudigheid, maar toch doordrongen van en zich vorheffend op het volle gevoel van zijn recht als huisheer en huisvader, trad Hans Kaspar Lehmann voor de balie. Den ook opgeroepen kneoht zag Lij vol strekt niet aan. Het sneed hem reeds als een mes door de ziel, toen bij zioh Hans Ka3par Lehmann, den gedaagde moest booren noe.mea, en dezen jongen, wiens familienaam hij hier voor het eerst ver nam, zijn aanklager, '"t Was ongehoord, deze jongen zijn aanklager. Maar het werd nog veel erger. Hans Kaspar haf zijn redevoering goed inge studeerd wel dreigde hem die geheel te begeven, toen hij dat eenvoudig en zoo natuurlijk voorval van het welverdiend en meesterlijk uitgevoerd pak slaag, nu uit den mond des rechters ;u objectieve en geenszins welwillende voorstelling hoorde betitelen als een ongeoorloofde strafoefe ning en grove mishandeling vau een on- derhoorige. Toch gaarde hij zijn kracht bijefD ec hield een meesterlijke rede, gelijk hij lafer aan z'jn Brechtje zeide,- waarhij hij zijn krachtige lorigeu niet spaarde. Zijn redevoering was in drie deelen ge splitst. Eerste deel: nauwkeurige voorstel ling der misdaad tnet hier en daar een knoop er op, naar belmoren geillustreerd door het Spaaasche rietje. Tweede deel Klare uiteenzetting der reehfen van eCD huisheer en huisvader. Derde deelde verplichting der oveiheid, hecu Hans Kaspar Lehmann loffelijke melding te maken voor zeer zaker. In ieder geval verdient do po ging van de regeering om tfgsn het voort woekeren van dit kwaad indien moge lijkmaatregelen te nemen, lof en steun. De tuberculose is een sluipend kwaad, waartegen ook wel een middel zal bestaan, doch dat nog r.iet gevonden is. Er is op deze door de zonde verwoeste aarde geen krankheid waartegen 't genees middel onder de voorzienonde hand Gods niet gewassen ig. Moge da geneeskundige wetenschap er in slagen dat geneesmiddel te vinden. Vooral de geloovige, die zijn eigen laven en dat zijner kinderen in de hand Gods weef, mag dit zoeken der Weten schap niet met onverschillig oog aanzien. In HetVolk komen herhaaldelijk de meest Godslasterlijke vloeken voor. Zoo onder anderen in de verslagen van vrije-arbeiders- vergaderingen ea in de Zaterdagavond- praatjes. Hoe komt het toch dat Het Volk om zich populair te maken by den werkman, zich zoo veriagen moet, om da terminologie die hij meent in haar arbeidersklasse gangbaar te zyn, over te nemen Is dit eigenlijk niet eon kaakslag voor die arbeiders, welke nog beschaafd genoeg zijn zich van vloeken in de samensprekiog te onthouden lüdien Het Volk meGnt „het volk" te moe- ten opvoeden, waarom tracht zij dan niet liever dat „volk" op te heffen, en het te leeren zich van dergelijke „krachtwoor- den" te onthouden? u De Baanbreker" doet zoo iets niet. Die houit misschien meer rekeniDg met haar omgeving. Vloeken, ook al zyn 't aanhalingen of latterlijkeweorgeviEgen, hebben het tegen deel van opvoedende kracht, on verlagen den opvoeder die er gebruik van maakt. Weervoorspellingen. »Die altijd weet, van waar het waait, Maar met geen wind ter wereld draait, Is Buys Ballot". Zoo zong de dichter. Maar ten platte land» wonen nog wel andere weerprofeten de visaoher, de veehouder, de landbouwer, de herder, ja, elk dorpsbewoner heeft zoo de waarneming en deugdelijke praotisohe tenuitvoerlegging dier genoemde vechten. De jouge rechter, voor wien deze oude man blijkbaar eene hoogst interessante verschijning was, wreef eens langs zijn dunnen knevel, en keek uit zijn koude, lichtblauwe oogen op den beklaagde neer met hoogbartigen glimlach. Toen hield hij eeuigeoogenblikken pauze, waaronder Hans Kaspar zich het zweet van het hooge voorhoofd afdroogde melden rood en witgeruiten zakdoek, dien de zorgende vrouw Breohtje in zijn rokzak had gestoken. Ea nu, alsot deze gausehe fraaie drieledige redevoeriDg volstrekt niet gehouden was, werd 't vcnni3 uitgesproken, luidens 't welk de beklaagde wegens lichamelijke mishan deling van zij» onderboorige als aanklager, een boete van 20 mark aan 't bureau van po litie te storten had, waarbij hij nog uitdruk kingen booren moest ais een ongeoorlootd en "onwettig ingrijpen iu de verordende rechtspleging, enz. Meer drooiaend dan wakend kwam Hans Kaspar tehuis. Zoo had vrouw Breohtje hem nog nooit gezien; hij tnoest terstond vaar bad; in den namiddag dronk hij camilien, lag 's avonds in een bad van zweet, dien nacht ijide hij, het was ais men 'taanhoorde alsof hij aldoor redevoeringen hield, en den volgenden morgen was de sterke man zoo af en üauw, dat hij niet kon opstaan, hij had 't beproefd, maar was in bert neergefuimeld. Na verloop van aeht dagen was zijn krach tige naiuur den stoot weer te boven, en toen hij de eerste maai weer op kon staat', liet hij den staljongen in de achterkamer komen, die slechts bij plechtige gelegenheden ge bruikt werd. Wordt vervolgd).

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1908 | | pagina 1