NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No. 55. 1907. Dinsdag 3 December. 22e Jaargang. HISTORISCH CHRISTELIJK- Schoolvergaderingen. UIT DE PfiSKSS. VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JÖN'GE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIE Snippers uit de oude doos, IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25. Enkele nummers 0,02'. UITGA VE "DER FIRMA EN VAN van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Zij die zich met 1 Jan a. s op ons biad abonneeren, ontvangen 't gedu rende de maand December gratis Aan den horizon is opgekomen het verrehij nsel van verplichte school verga deringen. Ook te Middelburg wordt het dezer dagen waargenomen. De afdeeling Middelburg van den Bond v. Nederland- sehe Onderwijzers heeft gëmeend er opzettelijk de aandacht op te moeten vestigen. Dat heeft ze gedaan door middel van een adres met memorie van toeliohting aan den Baad, van welk adres door B. en W. advies is ingewonnen van de Commissie van toezicht op de scholen voor lager on derwijs binnen Middelburg. En welk advies deze oommissie gafP Ten volle erkent ze de wensohelijkheid van overleg tussohen hoofden en onderwijzers, ook aoht ze bijeenkomsten, waar over sokooi- zaken wordt gesproken, gewenscbt, doeh acht het onraadzaam om te adviseeren tot verplichte schoolvergaderingen. Een advies zonder argumenten, waarmede B. en W. niet aoooord gaan. Dit ooilege is wel voor verplichte vergaderingen. Immers in zijn voorstel aau den Baad zegt het//Dit verplichte heeft eohter ook zijne goede zijde vooreerst zullen hoofden, die het oor niet willen leenen aan onderwijzers, die met billijke klachten en juiste opmerkingen over den gang van het onderwijs komen, gedwongen worden althans eenigekeeren in het jaar daarnaar te luisteren en daaraan gevolg te geven en vervolgens zullen die onderwijzers, die uit gemakzucht of ge woonte geneigd zouden zijn ailes te laten zooals het is, zelfs al is het verkeerd, moeten medegaan met de verbeteringen in den gang van het onderwijs gebracht, door besluiten of adviezen der schoolver gaderingen". Op dien grond komen dan ook B. en W. tot den raad met het voorstel over te gaan tot het invoeren van zulke verpliehte soliool vergaderingen bij het openbaar onderwijs, om, bijaldien de raad dit voorstel inoeht aannemen, wat wij niet hopen en evenmin verwachten, later een reglement van orde voor die schoolvergaderingen vast te stellen. Tot heden was er bij het openbaar onder 236) FEUILLETON. BOOS SCALDIS. BOMMENEDE. I. Hebben wij indertijd het ongelukkige Romerswaal zien ondergaan, zoo is dit evenwel niet de eenige gemeente in onze provincie geweest weiko aan de zee moest ten prooi gegeven worden. Ook het Noorden van ons gewest had steeds veel te lijden van het alles verwoes tende element. Door ons in gedachten daar heen te verplaatsen zullen wy opnieuw vernemen, wat storm en overstrooming aldaar vermochten te vernietigen. In vroeger dagen, toen het eiland Schou wen nog 6en andere gedaante .„had dan tegenwoordig, en waar wy thans da heer lijkheden van Bommenede en Blois vinden, vormde deze laatste een breeden zeeboe zem, tegen den noordelijken ringdijk van Zonnemaire. De aldaar ligger de schorren werden in 1412 door Hertog Jan van Begeren ter be dijking uitgegeven aan Jon van IJsselstein. Weinig zeggen ons de kronieken van het geen er ra de bedijking verder plaats had, maar waarschijnlijk is het toch, dat, zooals overal elders na een inpoldering, zoodra deze was voltooid, ter plaatse waar Bomme nede lag, een haven zal zijn gegraven, en de grondslagen gelegd zijn van deze plaats, die allengs aan bewoners zal zijn toege komen en door nering en we!va; rt een wijs te Middelburg van geen verpliehte schoolvergaderingen sprake. Volgens een bijlage bij't bovengenoemd adres is de feitelijke toestand aldus. Aan slechts één der zes scholen voorlageronder- wijs, die de gemeente bezit, worden sinds 1894 geregeld schoolvergaderingen gehou den aan een andere geschiedde dit tot voor ongeveer twee jaren eveneens geregeld terwijl het op een derde bij slechts enkele vergaderingen gelaten werdaan de andere drie hield men ze tot nog toe niet. Op dit oogenblik beeft één school tvel, vijf scholen geen schoolvergaderingen. Dat die toestand niet is naar behooren en we hebben niet de minste reden om dien anders te deuken, dan zooals do bij lage dien vermeldt zal ieder wel ge- reedelijk toestemmen, die het veelzijdig nut der schoolvergaderingen en wie zou daaraan twijfelen inziet. De school is een opvoedingsinstituut en moet wat be treft leerstof en methode alsmede ten op zichte van de middelen waardoor orde en tueht gehandhaafd worden, om maar enkele zaken te noemen, één geheel vormen. Er moet eenheid zijn in uitgangspunt, eenheid in doel en eenheid in middelen, om tot dit voorgestelde doel te komen. En om tot die eenheid te geraken, isonderliugesamen werking en overleg tussohen de onder wijzers van eenzelfde school een eerste vereisohte. En hoe zal die noodige samen werking, dit overleg zoo noodig voorden goeden gang van zaken anders tot stand kunnen komen dan door speoiaal daartoe belegde vergaderingen, waarop de verschil lende sohoolzaken en schoolquaesties ampel en breed worden besproken, en uit den weg worden geruimd Dat zulke scboolaangelegenheden niet in een oogenblikje vóór cf na schooltijd, of wel bij een gelegenheidssisite, allerminst vóór de klasse gedurende de lesuren kan geschieden, behoeft geen betoog. Zal er werkelijk in het schoolleven, inzake de or ganisatie, de eenheid dar school van doel treffende samenwerking, van eenheid van oordeel bij verschil van inzicht sprake kun nen zyn, dan dient er geregeld overleg plaats te vinden tusschen de verschillende leerkrachten der school in een kalm uurtje, dat de heeren daarvoor overhebben, uit be lang voor de zaak, welke zy voorstaan. Doch al deze zaken zyn reeds uit den kleine stad geworden is, wier ingezetenen hun bestaan vinden, zoo door den landbouw als door de vischyangst. Bommenede,door Smallegange en ook door Boxhorn een stad genoemd en door anderen 6en dorp, was gelegen op het uiterste punt van den palder aan de Grevelingen. Volgens een afbeelding in het „Speculum Zoelan- diae" was de plaats voorzien van een kruis kerk met een spits torentje ©p het dak rondom de haven die aan de noordzyde met een paalhoof d in het water uitstak zien wij op deze afbeelding de mooiste huizon staan. Aan het eiDde dier haven ontmoeten wij een waterkom, die waarschynlyk tot epui- ing gediend hseft om de haven diep te houden. Ook deze kom is emgeven door woningen. Vlak achter den zeedijk aan de Grêvelingen is mede 'n reeks huizen te zieD, waarschynlyk door de mindere volksklasse bewoond. Aan de landsyde is de stad met een hoofdwal en gracht omgeven, welke in den Spaanschen oorlog in verdedigbaren staat werden gebracht. Behalve de genoemde bronnen van be staan was ook de haringvangst nog al van beteekenis en werd er ook bier gebrouwen, welk artikel nog al vrij wat van elders tot doorvoer werd ingebracht. Door de nabijheid van Brouwershaven werd de plaats nooit van groote beteekenis. Hoe groot het getal inwoners was, vinden wij nergens vermeld. Van de inname van Bommenede, door den inval van dan Spanjaard, in Oct. 1575, toen deze op weg was om Zierikzee te gaan belogeren, hebben wij vroeger al even gehoord. Het beleg duurde 20 dagen en bijna alle ingezetenen werden vermoord treuren in verschillende toonaarden bezon gen. De voordeelen, zoowel als de nadeelen, die o. i. echter weinig zyn, in den breede uitgemeten, sinds de verplichte schoolver gaderingen, zoo niet voor sommigen een cauehemar, dan toch een stokpaardje zyn geworden. Dit alle3 in aanmerking genomen, komt het ons minstens vreemd voor, dat op de meeste openbare soholeg binnen onze goede stad van het houden veh zulke schoolverga deringen geen sprake is. Van waar dit ver schijnsel? Zijn de hoofden der scholen niet overtuigd van de wensohelijkheid, van de noodzakelijkheid van overleg en samen- spreking met hun personeel We kunnen het moeilijk aannemen. Al wordt bij art. 21 der schoolwet 't hoofd der school een uitge breide bevoegdheid toegekend in regeling der sohoolzaken, als ten opzichte van schooltijden en vacant.'êo, van vaststelling van het leerplan, de klassenverdeeling enz. dit sluit in geenen deele uit de noodzake lijke samenspreking en het gemeenschap pelijk overleg met de klasse-onderwijzers. Dit weten en verstaan bedoelde hoofden, onder wie er zyn, die we kennen als gerou tineerde onderwijsmannen, wonderwel. Ook weten ze evenzeer, dat nooit door eenige schoolvergadering eenige inbreuk gemaakt kan worden op de zelfstandigheid van het hoofd der school, daar de bespre kingen op de bedoelde schoolvergaderingen Jhocgstens tot adviezen, nooit tot bindende besluiten kunnen leiden. Dan toch zou men in botsing komen met de onderwijswet. En ondanks dit alles houden da meeste hunner geen schoolvergaderingen. Wat mag daarvan de reden zyn Wat mag ook do reden zijn, dat aan sommige scholen in Middelburg de eerst gehouden schoolver gaderingen verloopen zyn, zoodat zij nu in het geheel niet meer gehouden worden Is het een ingeroest conservatisms bij den een en een laisser aller, laisser faire by een ander Of wel 'n gèmakzucht, welke nooit te SGherp veroordeeld kan worden Wa kunnen nog mogen dit aannemen bij man nen, die een eere van hun stand zijn en ge acht mogen worden met hun tydmedete gaan en de meerdere eischen verst&a», die de veranderde toestanden op onderwijsge bied stellen. Er moeten wel andere oorza ken zyn aan te geven, waarom de bewuste schoolvergaderingen niet in trek zyn. Zoo z/geen vijftien gezonde mannen waren over gebleven" zegt Smallegange in zijn kroniek. Zooals wij boven reeds zagen, heeft de kust bier ontzettend veel te lijden gehad door overstroomingen. Door den Allerheili gen vloed van 1570, die twee maal vier en twintig uren aanhield, werd de heerlijk heid en het daarnaast gelegen poldertje Kijkuit geheel door de golven overdekt. Deze ramp schijnt grootendeels veroorzaakt te zijn geweest door do zwakheid van de dijkagie fe dierlijd. Wijl de toenmalige dijkgraaf zieh, om onbekende redenen, in gijzeling bevond, lag de polder in 't genoemde jaar zonder eenig toezicht, Ambts Heeren van Blois die 150 gemeten lands in den polder van Bommenede hadden liggen, gaven van het onbeheerd liggen van de dijkagie kenDis aan President en Raden der Rekenkamer van Holland tot welk gewest toen Bommenede behoorde en voegden er bij, dat zij iemand te Breitwershaven, voor- loopig, als dijkgraaf hadden aagesteld. Bij die overstooming leden de woningen ontzettend en verlieten de meest gegoeden de stad, zieh meerendeels naar Brouwers haven begevende. Natuurlijk werden zij daar met open armen ontvangen en trachtte men hen, door allerlei vrijdommen te verleenen, er ook te houden. Door Koning Filips, die onmiddellijk Commissarissen naar de bedreigde streken zond, werd nu 24 Maart 1571 een octrooi en ordonnantie uitgevaardigd, waarbij tot j herdijking moest worden overgegaan. Tengevolge van dezen maatregel waren de dijkbreuken spoedig gedicht en de pol der van het water bevrijddoeh het zal lang echter die redenen niet publiek zyn, doet men best er over te zwijgen. Gissen toch doet missen. Maar' toch willen we in dit verband de opmerking niet achterwege houden, hoe eigenaardig het is, dat de com missie van toezicht op de lagere school binnen Middelburg een tegengesteld advies geeft dan B. enW. in zake verplichte school vergaderingen. Dit is zelfs zeer opvallend, zoowel als 't in het oog loopt, dat genoemde commissie zoo uiterst sober is in hare uit drukkingen en volstrekt geen argumenten aangeeft, waarop haar advies in dezen rust. In ieder geval hopen we, dat de Raad in dezen geen sprOBg in het duister zal doen en tot verplichte schoolvergaderingen zal besluiten, tegen den zin der hoofden ia. Beter ten halve gekeerd dan ten heele gedwaald. Dr, Kuyper en het Alg. Neder- iandsch Verbond. Neerlandia, het orgaan van het algemeen NederlaDdsoh Verbond, brengt ons een artikel over Dr. Kuyper en zijn beteekenis voor den Nederlandschen stam buiten onze grenzen. Dr. Kuyper, zegt Neerlandiawekt de herinnering aan die voorvaderen, wier rustolooze ondernemingsgeest het vaderland te klein vond. Geen faetorieëu slichtte hij hij kwam met geen kostbare ladingen thuis, maar hij ging den vreemde in, naar Amerika en Vlaanderen, om de ge dachte aan slameenheid wakker te roepen. Waarheen ook ons oog dwaalt, overal vinden wij de duidelijke sporen van zijn arbeid. A'lereersi gaat Neerlandia na, wat Dr. Kuyper voor Z.-Afrika deed. In Zuid-Afrika is hij niet geweest, persoonlijk niet. Maar zijn geest heelt rusteloos meege werkt en zijn invloed op het leven der Boeren was groot, reeds voor den eersten Vrijheids- Oorlog van Transvaal. Toen deze kwam, hadden de Afrikaners hier te lande geen beter vriend dan hem, al stonden Harting, Spruyt en anderen met hem gelijk. Hij behoorde tot de oprichters en eerste bestuurders der Ned. Z.-Afrikaansche Vereeniging. En toen in 1899 de oorlog uit barstte met Engeland, toen heelt zijn artikel in de Revue des Deux MondesLa Crise Sud- Africane, opzien gebaard over de geheele wereld in duizenden exemplaren werd het in Fransch, eerst na verloop van eenige jaren geweest zijn, immers niet vóór dat da Spanjaarden op het laatst van 1576, deze streken ver laten hadden en het rumoer des oorlogs uit dezen omtrek geweken was, dat het ongelukkige Bommenedeweder het hoofd za! hebben opgebeurd, en langzamerhand de rampen sullen ziju geheeld, die haar getroffen hadden. Waarschijnlijk is het evenwel dat de plaats nooit weer tot dien trap van welvaart gekomen is, die ze vóór 1570 had. Zware lasten hadden de ingezetenen voor de herdijking moeten opbrengen, welke lasten, bij de gedurige groote schade aan de zeeweringen, steeds moesten verzwaard worden en eindelijk in die mate, dat de uitgaven op verre na niet konden bestreden worden uit de inkomstenwaarom de Kamer van Rekeningen van de Grafelijk heid van Holland bij haar resol. van 25 Maart 1654 eindetijk besloot van deze dijk agie de hand af te ttckken. Tot dit wanhopig besluit was tr.en ge komen, doordat de zeedijken itt dea winter van 16'^B opnieuw veel s ha'te hadden ge- led< n. Geeo wonder dan dat vele inge landen hunne beziitir.gen prijs gaven, als verre boven der zei ver waarde door de dijk geschoten bezwaard E'udetijk brak de noodlottige 20 Jan. 1682 aan, toeo de kleiue polder Na airs invloeide en ten gevolge daarvan ook die van Bommenede geheel verloren ging. Al deze tegenspoeden brachrioD de S aten van Holland tot het'beslui', ooi bij resol. van 10 April 1680 te bepalen, cat zij onher roepelijk besloten waren den polder te doen drijven. Duitsch, Engelsch en Nederlandsch verspreid. Voor dien oorlog was Dr. Kuyper naar Ame rika geweest. Daar had hij getracht President Mac Kinley te bewegen den dreigenden aanval der Britten op de Z. A. Republiek te beletten. Te vergeefs: Engeland had zich vooraf ver zekerd rustig zijn gang te kunnen gaan. Op zijn terugreis heeft hij in Engeland zelf, John Morley bezocht, met hetzelfde doel, maar door Chamberlain bedrogen, verklaarde deze, dat er van oorlogsplannen geen woord waar was. Wel stond het geschreven, dat het machtigste volk ter wereld, blindelings geleid door een sluw ondernemend, maar gewetenloos man, zich zou werpen op een rustig landelijk volk, maar de poging van Kuyper om dat te verhoeden, blijlt daarom niet minder te waardeereu. Minister nog tijdens den oorlog, met heel Nederland lijdende ODder de gruwelen der con centratiekampen, stond hij machteloos, evenals wij allen. Tot op een oogenblik hij zijn diensten als bemiddelaar aanbood. Toen volgde Vereeni ging en wat dies meer zij. De daad van toen is verleden, maar nog geen geschiedenis. Beoor- deelen oj.' ztj niet de Engelschen meer heeft ge baat dan de Boeren, kan men nog niet. Men kan nooit met zekerheid zeggen wat zou zijn gebeurd als iels anders niet geschied ware. De Boeren zijn er nog: zij zijn weer tegen het mes opgekruld met vertrouwen gaan zij de moeilijke tijden vóór hen te gemoet. En wij vertrouwen niet hen, overtuigd als wij ziju van da taaiheid van het Neerlandsche ras. En wij erkennen zonder voorbehoud, dat wat dr. Kuyper heeft gedaan als bemiddelaar, voortsproot uit de edelste bedoelingen en dat daarnaar vóór alles zijn daad moet worden beoordeeld. Het afrikaansche volk is opgeofferd, de Afrikaansche natie is blijven bestaaan. Na den vrede is onder Kvyper's bewind de toegang voor Zuid-Afrikaners aan de Neder- landsche Hoogescholen opengesteld. Heel Neer land juichte het toe. De daad had zooveel eer der kunnen en moeten geschieden, maar met dat al het gebeurde niet. De afstand van alge meen erkende wenschelijkheid, van noodzake lijkheid zelfs, tot de daad is in ons landje dikwijls zoo ontzettand grootEen man, die doet, geldt daarom voor een dubbel man. Zoo kreeg het Verbond door Minister Kuyper zijne bescheiden eerste rijkstoelage, en kreeg Leiden zijn eersten Afrikaenschen Hoogleeraar Melius de Villiers, voor Romeinsch Hollandsch recht. Door Afrika heeft dr. Kuyper het moederland aan zich verplicht. Ook in Amerika deed Dr. Kuyper veel voor deu Noderlandsohen stam, Dr. Kuyper was reeds voor zijn vertrek naar Amerika beter met de toestonden daar op de hoogte, dan hot bestuur van het Verbond, Al eerder hebban wij gezien dat Bomme nede tot Holland behoorde. De schorren, waaruit de heerlijkheid ontstaan was, waren n.m. eigendom van de Heeren van Voorne. In welke betrekking Hertog Jan van Beieren, deze, zooals wij ia 't begin reeds zagen, in 1412, verkocht en het nieuw ingedijkte land al zoo geaeht werd tot het iatid van Voorne en dus tot het Graafschap Holland te behooren. Ofschoon Natairs en Blois, door Graaf Willem VI bijna gelijktijdig ter bedijking waren uitgegeven, en els ean aanwas vau Dreischor tot Zeeland schenen te behooren, hebben echter deze landen dat van Bom menede gevolgd, en zijn van den beginne af, onder het gebied van Holland geweest. De Staten van Zeeland hebben evenwel hot bezit van de bedoelde landstreek, even als het land van Voorne en het eiland Over- jlakk'e altijd van Holland betwist, zonder dat dit geschilpunt tot nog toe ooit kou vereffend worden. De Staten van Holland besloten eindelijk door de voortdurende zwakke gesteldheid van den polder en nog voor den grooten vloed van 1682, dezen uithoek vau Schou wen aan de Staten vau Zeeland aan te bieden. Wel achtte men die overgave wensche- lijfe, maar met het oog op den desolaten toestand van de gronden en ook de toestand, van de Provinciale geldmiddelen, gingen de Zecuwsche Staten hiertoe in den beginne niet grif over. kSlot volgt.]

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1907 | | pagina 1