NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 54. 1907,
Maandag 2 December,
22e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VerWEST. te Goes
F. P. D'HUIJ, fs Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De Droogmaking der Zuiderzee,
UIT DE PROVINCIE.
Gemengde Berichten.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
«>EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer s cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De beweging voor de droogmaking der
Zuiderzee is reeds voor 1884 uitgegaan
van de heeren Buma en v. Diggelen.
Eerstgenoemde, Kamerlid voor Sneek,
laatstgenoemde, ingenieur van den water
staat, richtten in bovengenoemd jaar, na
mislukte pogingen om de regeering voor
deze zaak warm te krijgen, een Zuiderzee-
vereeniging op, welke door brochures en
teekeningen de natie op de hoogte stelde,
en zioh tegelijk in verbinding stelde met
de opvolgende regeeringen. Een voornamen
steun genoot de vereeniging van den heer
Lel}, ingenieur, die een uitgebreid on
derzoek instelde, en den uitslag daarvan
neerlegde in een achttal nota's, waarbij
een plan tot het afsluiten der Zuiderzee,
en 't droogmaken der afgesloten water
vlakte, waarbij een binnenmeer zou achter
blijven.
Genoemde heer Lelj werd in 1891 minis
ter van waterstaat, en men hoopte dat zijn
optreden de zaak vooruit zou brengen.
Evenwel, helaas, mag men hier wel zeggen,
de politieke verkiezingen van 1894 brach
ten den heer Lely van 't ministrieele kussen
af, en met hem ging zijn wetsontwerp tot
droogmaking der Zuiderzee, hetwelk hij
had ingediend, weer voor een tijd in den
lessenaar. Bedoeld wetsontwerp hield in
de afsluiting der Zuiderzee door een dijk,
die zou loopen van de Noord-Hollandsohe
kust door het Amsteldiep naar het eiland
Wieringen, en van daar naar de Friesohe
kust bij Piaam. Twee gedeelten van het
aldus afgesloten watervlak zouden worden
drooggelegd. Het werk zou 18 jaar duren
en 95 miljoen kosten.
De opvolgende minister van waterstaat,
v. d. Sleijden, bleek het plan wèigezind,
doch ook hij kwam in 1897 te vallen
gelukkig kwam Lely weer aan 't roer
en haastte zieh 't voorstel in den hierboven
genoemden vorm in te dienen.
Bij zijn aftreding in 1901 geraakte 't
ontwerp andermaal in de kast. Het mini
sterie dat hem opvolgde vond door de
veelheid van andere soeiale ontwerpen,
die moesten voorgaan, niet den tijd om
dat vraagstuk de noodige aandacht te wijden
ofschoon het de beweging toejuichte. Toen
in 1905 minister Kraus optrad, nam hij
terstond 't onderwerp in studieen van
hem is dan ook het wetsvoorstel dat dezer
dagen op de voorzitterstafel ter Tweede
Kamer werd neergelegd. Dit ontwerp is
eoiiter veel minder omvangrijk dan dat
van minister Lely. De minister Kraus be
rekent dat in het tiende jaar na den aan
vang der werken alles gereed zal zijn,
terwijl de kosten worden geraamd op 28
miljoen. De minister erkent echter dat dit
maar een begin is.
Tasten de Kamers nu door, en wordt dit
ontwerp, naar wij hopen, wet, dan zal wor
den voortgevaren om het geheele plan der
Zuiderzee vereeniging en daarop gevolgde
Staatscommisie in ontwerp te brengen. En
dan zullen de kosten komen op 189 miljoen,
en de duur van uitvoering op 33 jaren.
Nu is het natuurlijk heel mooi wanneer
een plas als de Zuiderzee na verloop van
het derde eener eeuw in een vruchtbare
provincie kan worden herschapen. Vele
landbouwers zouden dit met het oog op hun
zonen en op den arbeidersstand van harte
toejuichen.
Maar zal men voor de uitgaaf van bijna
200 miljoen zooveel terugkrijgen dat het
resultaat de kosten goed maakt.
Welke zijn de baten
De minister becijfert den kostenden prijs
van den te winnen grond, met rente op
rente, op f 1700 per hectare, welke uitgave
in de opbrengst van de drooggemaakte
gronden zal worden teruggevonden.
In de Memorie van Toelichtig toch leest
men het volgende
De talrijke grondboringen in de laatste helft
der 19de eeuw in de Wieringermeer verricht
en het daarop gevolgd landbouw-scheikundig
onderzoek hebben aangaande den aard der
droog te maken gronden het noodige licht
verschaft. Men mag aannemen dat daarvan,
in ronde cijfers, 2'3 gedeelte zal zijn zware en
lichte kleigrond en 'ƒ3 ged. lichte zavelgrond.
Volgens het oordeel der hiervoor bedoelde
commissie van landhuishoudkundigen zal men,
ten einde zich een denkbeeld van de waarde
van den grond in den nieuwen polder te vor
men, zonder gevaar van al te zeer mis te tasten,
den tegenwoordigen prijs der gronden in de
Waard en Groet en Anna Poulowna-polders
tot uitgangspunt kunnen nemen.
In den Waard en Groetpolder schommelt
de tegenwoordige huurwaarde der kleigronden
van f 100 tot f 120 en van de zavelgronden
van f 7o tot f 90. In den Anna Paulownapolder
wordt naar verhouding van qualiteit voor
lichten zavelgrond f 50 en voor zwaren zavel
grond tot f 90 per H.A. pacht betaald.
De onderstelling dat de jaarlijksche op
brengst (pachtwaarde) van de klei- en zavel
gronden in den nieuwen polder, na aftrek van
den op f 12.90 berekenden polderlast, dooreen-
genomen op zeker wel f 60 per H.A. is testellen,
mag dus als niet gewaagd worden beschouwd.
Dit is ook het bedrag, dat in het rapport der
Staatscommissie als een gemiddelde te verwach
ten opbrengst, na aftrek der polderlasten is
genoemd.
Gekapitaliseerd tegen een rentevoet van 3.5
pet., vertegenwoordigt het eene waarde van
f 1714 per H.A., waaruit dus zou volgen dat
de onderneming directe balen voor de schat
kist zal kunnen opleveren.
Maar aangenomen, dat dit niet het geval
mocht blijken, aangenomen zelfs, dat de ver
koop der gronden de kosten, met bijberekening
van rente op rente, niet ten volle zal
dekken, dan zullen toch ontegenzeggelijk de
indirecte voordeelen, verbonden aan de aan
zienlijke aanwinst van ons grondgebied, zoo
groot zijn, dat er alleszins reden bestaat om tot
de uitvoering van ket werk te besluiten. Een
terrein ter grootte ongeveer van den Haarlem-
raermeerpolder zal daaraan worden toegevoegd.
Het spreekt van zelf dat wij de juist
heid van deze berekeningen niet kunnen
oontroleeren.
Hiertoe zouden wij 't oordeel van be
voegde mannen moeten inroepen, die den
tijd hebben om zich in deze quaestie ge
heel in te werken.
Wij wijzen dan ook alleen op het feit,
en prijzen daarbij de voorzichtigheid van
den minister die ook de mogelijkheid aan
neemt dat het niet meevallen zal. Dat de
verkoop der gronden de kosten niet ten
volle zal dekken.
Maar mag dit vraagt de minister
een reden zijn om het ontwerp af te
stemmen P
Immers er zijn ook indirecte voordeelen.
Maar in den regel is men voor indirecte
voordeelen minder geporteerd dan voor
directe.
Daarom verstaan wij 'tdat met name
hel Kamerlid Schaper bij de behandeling
der Staatsbegrooting tegen den eersten stap
op dit glibberige terrein heeft gewaarschuwd
En ook een der toongevende bladen ter
Rechterzijde -Het Gentrum -doet zijn waar
schuwende stem hoeren, ook met 't oog op
zooveel en velerlei onontgonnen grond dat
wel eens eerst aan de beurt mooht komen.
Het blad wijst daarbij op de urgentie
van het droogmaken der plassen in het
noord-westelijk gedeelte van de provincie
Utreeht, een werk, dat noodzakelijker
schijnt, spoediger te voltooien is, lang Diet
zooveel geld kö3t en veel minder risico
oplevert".
Waarbij nog komt dat de Zuiderzee nog
wel eecige voordeelen oplevert, die niet
te versmaden zijn.
Men denke onder meer aan de visscherij,
de oester- en mosselteelt, em de nijverheid
in de kustplaatsen. Men noemt ze wel
«doode steden aan de Zuiderzee", maar
of die doode steden leven zullen wanneer
de Zuiderzee in vruchtbaar land herschapen
is, zal te bezien staan.
Het Gentrum noemt met name «Spaken
burg, Durgerdam, Elburg, Enkhuizen,
Kampen, Huizen, de Lemmer, Volendam,
enz. Om zich een voorstelling te maken
van het belang, dat voor deze gemeenten
de visschery met zich brengt, zij het vol
doende hier in herinnering te brengen, dat
de aanvoer alleen van haring in de voor
naamste kustplaatsen (duizendtallen stuks)
over 1905 bedroeg 114,493. Dat de baten
van dit bedrijf spoedig door andere voor
deelen zullen te vervangen zijn, moet nog
bewezen worden. Men .heeft hier te doen
met historische toestanden, die zich in een
bepaalde richting hebben ontwikkeld en
waarin het verre van gemakkelijk is een
radicale verandering aan te brengen, die
tevens 6en verbetering zal zijn". Waar dan
nog by komt dat ons land nog 573 duizend
hectaren woesten grond heeft.
Hier tegenover staat echter het onmis
kenbare voordeel dat 't in 't algemeen be
lang gewenscht is den vaderlandsehen
grond met ruim 16000 hectaren vrucht
baren grond te vergreoten.
Laat ons de besprekingen der deskundi
gen in de groote pers afwachten.
Op zichzelf beschouwd, afgedacht van
de kosten, over welke wij ons geen oordeel
mogen aanmatigen, lacht dit wetsont
werp ons zeer toe.
Bij de toeneming onzer bevolking, vooral
die van het platteland, is de winst van zoo
veel vruchtbaren grond een ware uitkomst.
Laat het tegenwoordig geslacht er niet
zooveel aan hebben. Door 't sluiten van
leeningen tot dit doel legt men het grootste
deel der geldelijke lasten op 't nageslacht,
dat er wil van zal profiteeren.
Onze Middelburgsche corresp. schrijft
Onder de hulpmiddelen die het christe
lijk onderwijs het meest noodig heeft om
aan hare bestemming te beantwoorden, be
hoort een suppletie-fonds.
De Staat heeft gewild dat het openbaar
onderwijs toegankelijk zij voor alle kinde
ren. De Kerk wenscht dat het christelijk
onderwijs toegankelijk zij voor alle kinde
ren die in haar midden gedoopt zijn.
In de beleden waarheid onderwijs te
geven en te ontvangen is gebiedende eisch,
onafhankelijk van bezwaren van buiten of
van omstandigheden.
Tot de bezwaren behooren voor tal van
christen-ouders de geldelijke. Wie met
een groot aantal kinderen is gezegend en
leven moet van handenarbeid, kent wel
den strijd van plichten, die hem aan de
eene zijde driegt tot pliohtvervulling en
aan de andere zijde hem die onmogelijk
maakt. Van Diaoonie-gelden wenseht me
nig eerzaam huisvader geen gebruik te
maken. Met God en met eere kon hij
steeds in de eigen behoeften en in die van
zijn gezin voorzien, maar de guldens per
maand voor schoolgeld voor zijn talrijk
kroost, gaan in de jaren van de zwaarste
uitgaven voor dagelij ksoh brood en veel
slijtagie zijn krachten te boven.
En het is in dien nood dat hetsupple-
tiefonds voor hst schoolgeld hulp komt
bieden.
Door vriendelijke hand bijeengebracht
en aan het bestuur alleen bekende ouders
verstrekt, bieden die fondsen een nooit
genoeg te waardeeren steun. Zij vormen
de traid Wunion die het christelijk onder
wijs en de ouders tot elkander brengt.
Toen in het eerste opkomen van het
christelijk onderwijs in zijn tegenwoor
dige versohijning, de kerk nog allerwege
het initiatief nemen moest tot het stichten
van scholen, werd ook door het kanaal
der Kerk althans gepoogd alle leden ia
staat te stellen aan hunne doopsbeloften
te voldoen.
Maar toen de dochter der kerk, zooals
men voor vele jaren de school wel eens
noemde, tot volwassen leeftijd gekomen
was, en Souvereiniteit in eigen kring pre
fereerde en ginjj; beoefenen, toen nam het
Suppletie-foDds een plaats in naast iedere
volksschool.
En terecht.
Onder de beschermengelen die de vleu
gelen over het christelijk onderwijs uit
breiden behoort het Suppletie-fonds.
Uw oorrespondent werd daaraan deze
week herinnerd toen hij, in genietbareD,
zelfs in aangenamen vorm, een jaarverslag
te hooren kreeg van een hier bestaand
suppletie-fonds, dat genaamd is met
den goedgekozen naam Draagt elkanders
lasten
In tweeërlei zin draagt dit fonds anderer
lasten.
Eerst van de twintig huisgezinnen dien 't
opvoeden en onderwijzen van hunne kin
deren in den geest van het huisgezin moge
lijk gemaakt wordt, en in de tweede plaats
van het bestuur der school, die door het
naast zioh hebben van suppletie-fondsen in
staat was, ook in de zwaarste jaren, het
sohoolgeld uniform te doen zijn en blijven.
Daardoor werd de klasse-strijd buiten
de schoolmuren gehouden en de zorgen
van het Bestuur verlicht.
Misschien is het do opmerkzaamheid der
bestuursleden van onze suppletie-fondsen
nooit opgevallen hoeveel deze hebben bij
gedragen tot de ontwikkeling van 't chris
telijk onderwijs in ons midden gedurende
de laatste tien jaren.
Als men toch wist dat een kleinehonderd
kinderen, die op de openbare school zeker
gratis onderwijs ontvangen konden, door
de verschillende fondsen in staat gesteld
worden gebruik te maken van 't christelijk
onderwijs op de school Gravestraat gege
ven, dan zou men wel eens de aandacht
willen bepalen bij deze zij de van de werking
der schoolfondsen in onze organisatie.
Het schatten van geldelijk vermogen, het
taxeeren van financieële draagkracht is een
moeilijk, dikwijls een ondankbaar werk,
maar op dezen donkeren achtergrond ver
schijnt in helderen lichtglans het bevel der
liefde Draagt elkanders lasten
Vlissingen, Gisterenavond om 8 uur
vergaderde ten tweeden male in de Chris
telijke Bewaarschool aan de Glaoisstraat
de onlangs voorloopig opgeriohttChristsrlijk
Historische Kiesvereenigiag onder leiding
van den onderwijzer der christelijke school,
J. Van der Valk, tot het kiezen van een
bustuur. Gekozen werd C. J. Nobels Jr.,
G. J. Stroo, L. Back, F. L. Ardewija en
J. Van der Valk, de functies zullen nader
onder elkander worden uitgemaakt.
Binnen kort zal weer vergaderd worden
tot het vaststellen van een reglemsnt. De
vereeniging telt thans 32 leden.
Vlissingen. Hedenmorgen zijn van hier
met onbepaald verlof vertrokken de mili
ciens der lichting 1907, welke hun eersten
oefeningatijd hebben volbracht en niet be
stemd zijn voor de eerste ploeg van het
blijvend gedeelte.
Wolfaartsdijk. Toen Vrijdag een paard
van dhr. Verdonk, afkomstig van Hein-
kenszand aan het veer alhier overgezet
moest worden, en het in de hoogaarts ge
plaatst was, zakte het beest plotseling
ineen en stierf eenige oogenblikken daarna.
VVolfertsdijk. Vrijdagavond hield de
sfd. van het Groeno Kruis alhier haar jaar-
lijksche algemeene vergadering. Met een
welkom aan de aanwezigen wordt de ver
gadering door den voorzitter geopend. De
notulen worden voorgelezen en onveran
derd goedgekeurd. Door het bestuur wordt
0. m. medegedeeld, dat er aan het eind der
vergadering gelegenheid zal gegeven wor
den, zich aan te melden voor een te houden
cursus tot het verleenen vau eerste hulp bij
ongelukken. Bij loting zijn als bestuurs
leden het eerst aan de beurt van aftreding
dhrn. H. Wessel en C. Koert, waaraan dool-
het bestuur tegenovergesteld ziin dhrn. A.
Beenhakker, C. J. v. d. Putte, J. W. v. d.
Linde en A. Pot. Bij meerderheid van
stemmen zijnde aftredenden herkozen.Aan
genomen wordt op voorstel van 't bestuar,
zich aan te sluiten bij verschillende Groene
Kruis afdeelingen op Zuid-Bevaland, om
tot een eventueel op te richten Zuid-Bave-
landsche Groene Kruisvereeniging te ge
raken. Het goed slot der afd. bedraagt
p. m. f 100. Het ledental 227 tot een geza-
melijk bedrag aan contributie van f 218. De
begrooting voor hot volgend jaar is opge
maakt op ruim f 300. Door den voorzitter
werd een lezing gehouden over „bloedver
giftiging". Dat het onderwerp zeer in den
smaak der aanwezigen viel, blijkt wel hier
uit, dat spr. tot het einde van zijn rede zich
in een stil en aandachtig gehoor mocht
verheugen. Niemand meer hst woord ver
langende werd de vergadering met dank
aan de aanwezigen gesloten. Voor den te
houden cursus meldden zich vier personen
aan.
Verdronken In het nauw van Bath
heeft men Dinsdagmorgen een mosselvaar-
tnig zien drijven met de kiel naar omhoog.
Daar verschillende daar gepasseerde sche
pen noodkreten hebben gehoord, (enkele
hebben nog getracht hulp te verleenen),
vermoedt men dat het vaartuig door den
hevigen wind ia omgeslagen en deopvaren-
den de mosselbooten zijn gewoonlijk
met twee koppen bemand zyn verdron
ken. N. Ct.
Men schrijft uit Rozendaal bij Velp
aan de Ge'd.Op de Terletscho heide in
deze gemeente trok Dinsdagmiddag een
allerzonderlingst voorval de aandacht van
twee daar juist vertoevende jachtopzieners.
Een schijnbaar arme krankzinnige, een
oud man liep woest gillend en schreeuwend
de heide af, een bijl dreigend zwaaiende
boven zijn hoofd. Niet zonder moeite wis
ten zij den ouden zwerver tot kalmte te
brengen. Op het bureau werd hy onmid
dellijk herkend als de 66-jarige J. C. Zjjn
toestand was verschrikkelijk. Bedekt met
lompen, geheel vervuild, rammelde de on
gelukkige van den honger. De rampzalige
doelde mede zelfmoord te hebben willen
plegen, daar hij- geen uitkomst meer wist.
Drie-en-dertig jaar geleden had zijn vrouw
hem verlaten, waarna hij aan het zwerven
was geraakt. Bedelen wilde en kon hy niet.
Hoe hy dan leefde In den laatsten tijd
hield hij zich staande van hetgeen de een of
ander hem ongevraagd toewierp. Langen
tijd was er een lichtpunt in zijn laven ge
weest, een gelukkige periode in zyn zwer
versbestaan. In de Koningastallea te Arn
hem, waar de paarden van de bereden
officieren stonden, mocht hij verblijven. De
oppassers, goedhartige medelijdende jon
gens,verschaften hem al dien tijd de weelde
van eenig brood en wat warm voedsel
daags. Uit dankbaarheid kruide hy voor
hen den most uit den staldoch z'n kleede
ren raakten op, hij schaamde zich nog lan
ger daar te blijven en vatte opnieuw den
zwerversstok op, stil verlangend dat de
dood een einde aan dit treurig leven zou
maken. Zoo bracht by de laatste vreese-
lyke nachten, waarin de barre winter zich
zoo plotseling onmeedoogenloos aanmeldde
in de snerpende winterkoude doorwy,
wel doorvoeden en warmgekleeden begrij
pen zulks niet. Wanneer de dood, zoo vurig
verlangd, vanzelf niet komen wilde, dan
zou hy ea zoo vonden de jachtopzie-
dera den radeloozen grijsaard op de heide.
Op het bureau werd hem koffie en brood
verstrekt en door bemiddeling van 't burg.
armbestuur is do arme thans in een loge
ment opgenomen, en zal men trachten hem
in het werkhuis onder dak te brengen.
Onze Volkszang. Een onderwijzer te
Rotterdam zou een nieuwe zangklasse
oprichten, maar wilde de stemmen der kin
deren kennen, om ze daarnaar te kunnen
Wie van jullie kent het Wien Neér-
landfch bloed P Geen antwoord. Wie kent
het Wilhelmus? Weer geen antwoord.
Wie van jullie kentO, schitterende kleu
ren vau Nederlands vlag Hetzelfde resul
taat. Wie van jullie kent: Japieisgetrouwd?
Alle kinderen steken den vinger omhoog
Hoe is het mogelijk Of worden op de
openbare school onze Vaderlandsche lie
deren niet meer gezongen
Een nauwgezet ambtenaar.
Te Eps is proces-verbaal opgemaakt
tegen den osbezoldigdsn gemeente-veld
wachter H, J. de W., wegens .stroopen
van een haas.
Onder arbeiders.
In Het Volk komt een uitvoerig artikel
voor van den heer N. van Hinie, secre*
