NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
i
No 53, 1907.
Zaterdag 30 November.
22e Jaargang,
GHRISTELUK-
HISTORISCH
UIT m PEKS.
i.,; a. t;> 13 o u w.
mnmnmn
bn, u
mnnmnn
T te koop,
Botterdam.
KOOP
lienstl
Tering,
- en f 3.50.
parti]
ïilderde Kasten
bsch Wagentje,
|»ij Boekh. E A N O T
mdknecht
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed
JONGEWERWEST, te Goes
F. P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERT EN TIÉN
)DBLB ܣG:
ft
t de krachten vol-
dan begint men het
iring" te fluisteren,
s tering een gevaar-
men zeer zelden
en ziet dus het ge-
:ich blootstelt, wan-
udheid of hoest ver-
Idel aan te wenden,
oemd is geworden
eft. Wijd en zijd
beroemd om hare
en andere onge-
et is een heilzaam
m keelontstekingen.
ershoek leed gedu-
onische bronchitis),
t zat en maar niet
r. De eetlust was
genoot haar onder-
xlijsiroop gekocht,
bezoek bracht. Ik
3n werking had die
slijm, die vroeger
anzelflos. Grauwe
t bloed. Nadat ik
iderde verkoudheid
slaap 's nachts alsof
CSE, K. Noordstraat
EIJ, KRUININGJEN;
ÜELDINGE; H. DE
E DIE, CORTGENE
'LAAT; L.JOOSSE,
MAAS Pz., KOTJDE-
1SE, ZOUTELANDE
G.P.LEENDERT- M
PIETERSE, WEST- ft
ITHEK J. GELUK,
AHPE, MELISKEE- ft
tISWEEET M. DE W
DIJK; C.DEKRIJ- ft
RAVEN, KWADEN-
3WEGEN (bij Goes)
iME Azn WISSE-
OUWERSE, WEST-
asmarkt, Middelburg,
pogste prijzen voor
en VELLEN.
voorzien van keurig
sch tegen zeer bil-
7 jaar,
lANSE, St. Laurens.
concurreerende prijs
ruilen. Ook een paar
Mden, bij
f. HOOGESTEGER,
Kortegeere K 340.
lei bij C. VOLKERS,
et Mei
k,ncl kneelit
BROUWER, Seroos-
Irstond
le Boerenknecht
ziekte des tegenwoor-
BROEKERT,
W e m e 1 d 1 n g e.
rstond
300GERD, VHeer
Jt Mei
VERHAGE, Koude'
DBaftflBSSB
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,02',
UITGAVE GEK HRM-A
EN VAN
van 5 regels 40 cent, iedere regel meer 5 cenr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regei
meer 10 cent.
EEaoEasssasassiasHBSEfitasssisaassssE
De Nationaal Historische Partij.
Deze partij, afgezakt smaldeel van de
oud-liberale party met Chr. aspiratiën loopt
gevaar in tweeën uiteen te vallen. Een deel
zal ten slotte weer wel by da liberalen
terecht komen, doch het betere deel zal
zich wel by de chr.-bistorischen voegen. In
laatstgenoemden geest werd dezer dsgen al
een voorstel gedaan door den heer Wycber-
held Bisdom, burgemeester van Baren-
dr6oht, vroeger van Kortgene. Wy namen
dit reeds vroeger op. Maar telkens komt in
de Nederlandsche Stemmen, orgaan der Na
tionaal Historische party, een schryven
voor van mr. R. v. d. Meij, welke niet kan
inzien, waarom de Nationaal Historische
party den sedert eenigen tijd gevolgden
stelregel zou moeten prys geven om aan
gematigde candidaten, onverschillig of ze
tot de rechter- of linkerzijde behooren, haar
steun te verleenen.
Mr. van der Mey wil den heer Bisdom
toegeven, dat de oud-liberalen betreffende
het blanco-artikel een „slag om den arm"
hebben gehouden.
Maar, zoo schrijft hij, wij willen vragen, vindt
gij een grondwetsartikel verkieslijk, waarin aan
ver over de millioen gezinshoofden, zoo vrouwen
als mannen, zoo door gemeente of particuliere
Instelling bedeelden als stoffelijk onafhanke-
lijken, 't stemrecht toegekend wordt En staan
in het kiesrechtvraagstuk de oud-libeialen,
welke tenminste stoffelijk afhankelijken en wan
betalers van belasting van het stemrecht uit
gesloten willen houden, en 't kiesrecht voor
de gemeenteraden van een aanslag in de
plaatselijke belasting willen afhankelijk stellen,
ons niet veel nader dan de Kuyperianen Wij
zijn bovendien overtuigd, dat de oud-liberalen,
nu de Regeering hun in geen opzicht is tege
moet gekomen, aan 't «hyperblanco-maken"
niet zullen meedoen.
Ook bestaat bij de oud-liberalen, aldus
zegt de schrijver verder, de zueht om
tegemoet te komen aan de democratische
riohting op 't gebied van maatschappelijke
vraagstukken.
Doch wordt zij soms niet gevonden bij de
christelijk-historischen De verzekeringswetten
van de rechterzij (Kuyper) zijn voor de natio-
naal-historische partij even onaannemelijk als
die van de linkerzij (Veegens), en wanneer wij
niet langer op vrij-liberalen mogen stemman,
omdat zij zich, uit vriendschap voor de demo
craten links, niet schrap genoeg zetten tegen
't Duitsche dwangverzekeringsstelsel, dan kun
nen de christelijk-historischen ook niet onze
mannen zijn, want zij zetten zich, uit vriend
schap voor hun democratische mede-christenen
al evenmin schrap genoeg.
Mr. van der Mey betoogt voorts, dat ge
loof en democratie zusterlijk kunnen samen
gaan, en dat daarom reeds de Nationaal
Historische party zich niet zonder meer zal
kunnen aansluiten bij partyen, die «tegen
ongeloofstryden.
Wij zijn, zoo besluit de schrijver, totdeslotsom
gekomen, dat op staatkundig terrein de oud-
liberalen ook aan diegenen onzer, welke met den
overvloedigsten godsdienstzin zijn bedeeld,nader
staan dan de anti-revolutionairen en de katholie
ken van de richting Aalberse, zoodat we onver
standig zouden handelen door, uitsluitingszucht,
op dergelijke tegenstanders te stemmen. Een
onvoorwaardelijk meegaan met de rechterzijde
staat gelijk met een prijsgeven van onze begin
selen, een opofferen van onze zelfstandigheid, en
ik twijfel dan ook niet, of de roepstem van den
heer Wijckerheld Bisdom zal zonder weerklank
wegsterven.
Sneek en de coalitie.
Er is nu ook van Friesch christ. hiet.
zijde een verklaring gekomen van het
standpunt, dat deze groep heeft gemeend
te moeten innemen bij de candidaatstelling
voorde Tweede Kamer in het district Sneek.
De Banier, het orgaan van den Bond van
kiesvereenigingen op christelijk-histori
schen grondslag in Friesland, schrijft dat
in I9°5 dingen gebeurd zijn, die den Friesch
Christ.-hist. Bond dwongen zelfstandig op te
treden. Hij deed dit in meer dan één district
en gaf in andere steun aan de rechterpartijen
in ruil voor elders gegeven hulp, terwijl hij
pieend» in 's lands belang te handelen door bij
de herstemmingen rechts te houden. Denzelfdeu
koers hielden wij tot heden.
Alleen werd in eerste instantie besloten onze
kiezers in Sneek ditmaal vrij te laten, omdat het
een tusschentijdsche verkiezing goid en omdat
men, ondanks al het gebeurde in 1905, een
conciliante houding wilde aannemen tegenover
de antirev. Partij.
Hoe men aan die zijde in de meening kon
geraken, dat onzerzijds een a.-r. candidaat zou
worden gecandideerd (wie dan ook) verklaren
wij niet te begrijpen.
De Banier zet dan verder uiteen, dat de
Frie3oh-ohristelijk-h;storisohen de voorop
gaande partij (in dit geval de anli-revo-
lutiouaire) haar eigen candidaat lieten
stellen, terwijl zjj zouden steunen.
Ook de chr. hist, prof dr. S. D. van Veen
mengt zich in de polemiek met het doel om
de christelijk-historischen van alle schuld
vrij te pleiten. Hij schrijft in het Utr. Dgbl.
een laDg artikel, om aan te toonen dat de
chr.-hist. op geensrlei wyze ook maar eenig
blijk hebben gegeven dat zij dr. Kuyper uit
de Kamer willen weren. Integendeelde
ehr.-hist. zyn volkomen bereid dr. Kuyper
openlijk te steunen overal waar een antirev.
zetel open komt.
Maar de anti-revolutionairen in Sneek
hebben dr. Kuyper een slechten dienst be
wezen.
Zij wisten dat dr. Kuyper juist in dit district
Sneek, waar de Hervormde kerk door de dole
antie zooveel geleden heeft, bij zeer velen niet
alleen geen persona grata is, maar zelfs de minst
gewenscht geachte candidaat geacht mag wor
den. Door nu hem te stellen wisten zij vooruit,
dat zij de Friesch-Christelijk historischen, die
warme voorstanders van de Nederl. Herv. kerk
zijn, zoo hevig mogelijk prikkelden. Zij konden
dus vooruit reeds rekenen op antipathie tegen
deze candidatuur. En zij hadden er mee moeten
rekenen, dat de Friesch-christ.-historischen in
1905 op hun eigen candidaat 959 stemmen uit
gebracht hadden tegen 2837 op den in het dis
trict geboren en wonenden mr. Okma, die ook
bij vele hervormden zeer geacht was. Daardoor
was mr. Okma in herstemming gekozen met den
liberaal, die 2O20 stemmen verkreeg. En tegen
dr. Kuyper heeft men in de Friesche hervormde
kringen veel meer, dan men tegen mr. Okma
had. De candidatuur-Kuyper was daardoorverre
van gelukkig. En het was volstrekt niet zeker,
dat zij slagen zou. Met haar was er zelfs kans,
dat Sneek weer in handen der liberalen zou
komen.
Dr. Van Veen eindigt aldus
Intusschen zal de zaak, waarom het den par
tijen rechts te doen is, geen schade lijden door
wat er geschied is de nu van anti-revolutionaire
zijde gestelde candidatuur van mr. De Vries
wordi ook door de Friesch christelijk-historischen
gesteund. Dat de christelijk-historische partij hem
evengoed zal steunen als zij het dr. Kuyper ge
daan zou hebben, behoelt geen betoog. Het
^coalitie-element" laat dus nog niet los. Van
een seheur is nog geen sprake.
En er zal ook geen sprake van behoeven te
komen, als men wat een personen-quaeslie is
maar niet opblaast tot een beginselverschil en
geen valsche beschuldigingen inbrengt of gelooft
tegen de christelijk-historische partij, die zich
in haar houding tegenover de anti-revolutionaire
niets heeft te verwijten.
Proefvelden.
IV.
Iu Walcheren wordt de aardappelteelt
veel gedreven met behulp van Ammoniak-
Superphosphaat, een meststof, waarin
geen Kali aanwezig is.
Met deze bemesting worden vaak goede
resultaten verkregen, zoodat het bij velen
de vraag was, of het nog noodig was,
daarnaast eene kalibemesting te geven.
Nu is het moeilijk, om te zeggen, wat
noodig is of niet.
Maar men kan de vraag ook anders
steilen en wel zoo //Is het op onze gronden
voordeelig, 0111 naast eene bemesting roet
Ammoniak-Superphosphaat nog eene be
mesting met Kali te geven, of m. a. w kan
door eene bij bemesting met Kalimest de
opbrengst zóó verhoogd worden, dat het
de moeite loont?"
Om een antwoord op deze vraag te
krijgen, hebben verscheidene landbouwers
in Walcheren in 1907 proeven genomen
met eene Kalibemesting op aardappelen.
Wij wenschen den uitslag dezer proeven
in het kort roede te deelen en 7,00 noodig
van opmerkingen te voorzien.
Vooraf zij nog gezegd, dat bijna overal
de kroesziekte veel nadeelheeft toegebracht
en dat door het aanhoudend droog weder
de aardappels te vroeg ophielden met
groeien.
Proefnemer de heer P. Melis te Seroo3-
kerke (W.)
Het proefveld bestond uit goeden, open
zavelgrond, die goed het water doorlaat.
Het was tamelijk laag gelegen en in het
voorjaar van 1907 gespit.
De bemestingstoestand was goedin
1904 was het geheele proefveld bemest
met'40000 K.G. stalmest per H.A. en in
1906 met ammoniak-superphosphaat.
Het proefveld is verdeeld in 3 perceelen.
Peroec-1 1 groot 200 roeden werd bemest
met 135 K.G. ammoniak-superphesphaat
en 100 K.G. patentkali; perceel 2, groot
200 roeden,kreeg alleen 135 K.G.aromoniak-
superphosphaatperceel 3, groot 15 roeden,
bleef onbemest.
De beide meststoffen werden den 15,16
en 17 April in de putten gestrooid, terwijl
op dezelfde datums de aardappelen werden
gepoot.
Als zelgoed weraen gebruikt, mooie
Zeeuwsche bonte poters, terwijl als voor-
vrucht dienden mangelwortelen.
Heeds spoedig bleek het, dat de aard
appels op perceel 1 vóór waren, en dit
bleef den geheelen zomer door. Het loof
op dit perceel was buitengewoon krachtig
en weelderig, zoodat men reeds op eenigen
afstand dit perceel van de andere kon
onderscheiden.
Het onbemeste perceel bleef natuurlijk
achter. De uitkomst heeft geheel aan de
verwachting beantwoord. Toen half Oct.
werd gerooid, bleek dat perceel I op
leverde5215 KG. groote aardappelen,
560 K.G. poters en 263 K G kriel.
Perceel II leverde op 3760 K.G. groote
aardappelen, 535 K.G. poters en 330
K G. kriel.
Perceel III léverde op210 K.G. groote
aardappelen, 26 K.G. poters en 26 K.G.
kriel. Por H.A. werd dus opgeleverd
Perceel 1 19560 K.G. eetaardappelen,
2100 K G. poters en 985 K.G. kriel.
Perceel II 14100 K.G. eetaardappelea,
2000 K.G. poters en 1425 K.G. kriel.
PsreeelIII 10.00 KG. eotaardappelen,
1300 K.G. poters en 1300 K G. kriel.
Perceel I leverde dus per H.A 5160 K.G.
eetaardappels en 100 K G potera meer op
dan perceel II on 440 K.G. kriel minder.
Rekenen wy de eetaardappels op f 3, de
poters op f 1,50 en het kriel op f 0,60 de
K.G., dan bracht perceel 1 meer op dan
perceel II f 162,66. Deze meerderopbrengat
was verkregen met een bemesting van plm.
400 K.G. patentkali, kostende f 25. Door
de bemesting met patentkali werd derhalve
op dit proefveld een winst bohaald van
f 137,66.
ÜIT DE PROVINCIE.
Gees De afdeeling Zeeland der V.P N.
der vereeniging tot bevordering der Pluim
veehouderij en Tamme konijnenteelt in
Nederland, hield heden in het café Bou-
deling alhier eene algemeene vergadering
tot reglementswijziging noodig geworden
omdat sedert de oprichting veel onder
afdelingen (8) zijn tot stand gekomen.
Vooraf deelde de voorzitter de heer H. A.
Hanken mede, dat een schrijven der afdee
ling Waloheren was ingekomen, instem
ming betuigende met de reglementswijzi
ging. Dat van 't Hoofdbestuur een schrijven
was ontvangen dat de gevraagde f200
subsidie niet toegestaan kan worden. De
fluaaoiëele toestand werd per brief bloot
gelegd, waaruit bleek dat het hoofdbestuur
geen geld kon missen. Er zal nu op Dieuw
aan de Provincie om subsidie gevraagd
worden. De lezingen zijn, behalve op
Noord-Beveland, good geslaagd.
De kosten, een f50, zijn door bet Hoofd
bestuur vergoed. Voorts had de reglements
wijziging plaats, waarvan wij het voor
naamste mededeelen. Het bestuur zal nu
voorts bestaan uit minstens 7 en hoogstens
11 leden.Decommissarissen vervalléb,maar
iedere onderafd. wordt vertegenwoordigd
door minstens 1 lid. De losse leden worden
door den voorzitter vertegenwoordigd.
Voorzitter, vioe-voorzitter en secretaris
penningmeester vormen het dagelijksch
bestuur. De zetel der afd. blijft te Goes
gevestigd. De onderafdeelingen die vroeger
40 leden moesten telleD, mogen nu op
minstens 25 leden tot stand komen.
Leden die in November of Dsoember
toetreden betalen over dat jaar geen con
tributie, tenzij zij het tegendeel wenschen,
doolfhebben geen stem oij de vergadering.
Leden die z:oh schuldig maken aan knoeierij
in den handelvanverwanteartikelenkurnen
op voorstel geroieerd worden. Het gewij
zigde reglement zal ter goedkeuring aan
het Hoofdbestuur opgezonden worden.
Voor het sluiten der vergadering ver
kreeg een der afgevaardigden der afd.
Waloheren, de heer Worst, het woord om
hulde te brengen aan het bestuur voor haar
degelijk optreden en alles zoo heeft weten
te regelen, dat de onweerswolken zijn afge
wend. Spr. hoopt dat de afdeeling Zeeland
der V. P. N. steeds krachtigmogeoutwikke-
len. Deleidraad die iu het orgaan steeds ge
vonden wordt, kan er veel toe bijdragen om
de belangstelling steeds gaat.de te houden,
wat tot voordeel en uitbreiding der afdee
ling kan ten goede komen. De voorzitter
dankte voor de vleiende woerden, maar be
treurt dat op de vergaderingen daarvan een
slecht voorbeeld wordt gegeven, daar de
belangstelling ook nu weer zoo gering was
Onder dank aan de aanwezigen voor de be
langstelling sluit de voorzitter de verga
dering.
Goes. Naar wij vernemen zal op Maan
dagavond 9 Deo. as. alhier eene vergade
ring gehouden worden van de vereeniging
van Nederlandsche patroons «Boaz" ten
einde doel en werkzaamheid van «Bcaz"
in haar tegenwoordige organisatie te be
spreken en het goed recht eener christe
lijke patroons-organisatie te bepleiten. A's
spreker hoopt op te treden nar. G. J.
Sybrandy van Almelo. Dergelijke samen
komsten zullen ook gehouden worden
in diezelfde wsek te Middelburg en te
Ierseks.
Waarde. Mej. C. W. Blok, geb. alhier,
thans verloskundige te Scherpenzeel, on
langs als zoodanig benoemd te Breukelen-
St. Pieter, is nu mede benoemd voor
Breukelen en Nijenrode.
St. Kruis. Door onbekende oorzaak is
gisteren het landbouwsohuurfje van den
koehouder F. Beun verbrand.
's-Gravenpclder. In de raadsvergade
ring van Donderdag waren alle leden tegen
woordig. Voorzitter de heer burgemeester.
Na voorlezing der notulen van de vorige
vergadering zyn enkele ingekomen stuk
ken medegedeeld en voor kennisgeving
aangenomen. Voorts werd medegedeeld dat
de heer Westvoer de minste inschrijver is
voor 30 nieuwe schoolbanken ad f 176,75,
dat twee inschrijvingen zijn ingekomen
voor het bergen der lijkkoets ad f 30 en f 35
per jaar en dat voor het vervoer was inge
schreven ad f 2 per keer. Op verzoek van
Ged. Staten zijn nog een paar kleine wijzi
gingen gebracht in da verordening op da
begrafenisrechten, die in de vorige verga
dering herzien was. Vervolgens i3 de reke
ning van het burgerlijk armbestuur over
1906 goedgekeurd. Deze bedraagt in ont
vang f 3325,74 en in uitgaaf f 3229,74, goed
slot alzoo f96. De begrooting over 1908
van dat middel is vastgesteld in ontvang en
uitgaaf op f3438,125 met een onvoorziene
post van f351,325. Tot lid van het burger
lijk armbestuur is herbenoemd de heer L.
Hubregtse met Irom stond op de voordracht
de heer C, Felius. Op de reclame tegen dan
aanslag in den hoofdelijken omslag van
G. Meijaard werd besloten hem een klessa
te verlagen. Ten slotte is de jaarwedde
van den gemeenteveldwachter, in togas®
1 Januari 1998, met f 50 verhoogd en ge
bracht op f 450.
Koudekerke. Donderdagavond bield
da afdeeling van «Patrimonium" alhier haar
vierdo jaarvergadering. Na een openings
woord door den voorzitter en de gewone
verslagen van secretaris en penningmeester
gaf ds. L. Bouma van Middelburg in een
prettige en met aandacht gevolgde causerie
de motieven aan, waarom „Patrimonium''
krachtigen steun verdient van alle chris
tenen, die een warm hart hebben voor de
belangen van ons volk, met name voor de
arbeidende klasse. Door verschillende
leden en ook gasten werden toespraken en
voordrachten gehouden, terwijl in de pauze
ververschingen werden aangeboden. Ds. L.
van Loon sprak het slotwoord en eindigde
met dankzegging. We gingen heen met
dank aan God, die ons ook hier eene afd.
van „Patrimonium" gaf eu in de overtui
ging, dat de goede geest tusscben patroon
en arbeider, ook door dezon feestavond
weer versterkt is.
Koudekerke. Hier worden pogingen
aangewend om een afdeeling van de ver
eeniging tot christelijke verzorging van
krankzinnigen in Zeeland en N.-Brabant
op te richten.
Aan de schietverescigiDg „Willen is
kunnen" te Westkapelleis van Rijkswege
een geldelijke tegemoetkoming verleend in
de kosten van oprichting barer schietbaan.
Axel. Hedenavond had alhier in do
Geref. Kerk A een openbare vergadering
plaats van de Chr. Jong. Ver. „Ora et
Libora", voor wien als spreker optrad ds.
Van der Hooft, Ned. Herv. predikant te
Domburg, met het onderwerp „Onze tijd
van ongeloof", de vergadering word opge
luisterd met zang door de Chr. Zangver.
„Halleluja". Oadacks het ongunstige
weder was de vergadering nog al druk
bezocht.
Domburg. De kapitein L. A. Geill van
Vlissiagen hield hier gisleravoud voor eene
eivolle zaal eene lezing over het moderne
oorlogschieten.
Spreker wierp een hel lioht op het ver
keerde der in rchietvereenigingen nog
algemeen gevolgde schietwijze (staande
vrije hand). In eene boeiende rede door
drong hij zijn gehoor van de noodzakelijk
heid tot veelzijdiger schietoefening, tot
invoering van den factor «tijd" (treffer
product) en bovenal op de wensoheiijkheid
tot verwerving van een maehinalen hori
zontalen aanslag met bliksemsnel riekten.
Hef gesprokene werd na de pauzo met
lichtbeelden nog nader verduidelijkt.
Spr, oogstte, naast luiden bijval de
voldoening dat de Weerbaarheids-veree
niging «Domburg" met algemeece stemmen
besloot tot aansluiting bij den Zeeuwschen
Sehietbond.
De heer P. J. Eiout werd gekozen tot
gevolgmachtigde op de eonstituieerende
vergadering van dien bond, de heerP. C.
Labrijn tot candidaat voor het hoofdbestuur
daarvan.
Heinkenszand. Gisterenavond verga
derde alhier de vereeniging «Het Groene
Kruis". Aanwezig wa^en 43 leden. De
begrooting voor 1908 werd vastgesteld op
f285 aan ontvangsten en uilgaven, waar
onder f100 vóór versterkende middelen,
hulp in de huishouding bij ziekte en ver
pleging. De heer Hoorweg, aan de beurt
van aftreding werd herkozen. Medege
deeld werd, dat het bestuur zieb voorstelt
het volgend jaar, tot het bouwen van een
regenbak over te gaandaarvoor zal ge
tracht worden, een rentelorze leening, in
de gemeente te plaatsen, met ruime jaar-
lijksehe aflossing. Besproken werd daarna
de wensehelijiriieid van'aansluiting aan de
provinciale vereeniging. Aan het bestuur
werd overgelaten te handelen naar om
standigheden. Als alle afdeelingen in Zuid-
Beveland zich vereenigen tot één vereeni
ging, dan zou het voor deze afdeeÜDg niet
gewensoht zijn afzonderlijk bij de provin
ciale vereeniging aangesloten te zijn. Het
bestuur werd uitgebreid met 2 ledeD,waartoe
'onge-Verwest - Goes.
