[OLA.
2
r
N1EU WSBLAD
VOOR ZEELAND.
No, 42. 1907.
Maandag 18 November.
2e Jaargang,
ie
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
AH STRIEM,
idereen terstond
spelen,
elk Orgel.
f 15.-
„20.-
baar
SUZEREN,
oom en,
t. Inschrjj vlugs-
op 5 December
3 bekomen bij de
SER te Bomde.
OP
Js Tfltorj
jrg, West-Sou-
sknecht
ersknecht
snde
srsknecht
Ierse, 's-Gra-
dm hebben vrijen
hypotheek.
ouwers
ea Forti!»
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
boes
F, P. D'HUIJ, te Middelburg
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Snippers uit de oude doos,
uit m pms.
I-s ANDBOU W.
LBVBG: -
25.-
ker, Woes.
ren.
1GELPLATEN
rijzen.
Middelburg.
schbijviST"
e, in een weide
ht bij de weduwe
iSE, Smederij,
)oortstraat, Goes.
K3P
MI kar
laudkar, bij
een Chr. gezin
ike
ode,
iflgeen wasch.
ij Mej. Wed. C.
endrikskinderen-
raagd bij A. J.
burg.
a.s.
)BLOED, Wa-
r k e (W.)
Mei
ISMAN.
Grijpt.
erwest -
Goei
hebben aangemeld
m den te houden
ugsleer teGrljps-
gegeven, dat
vember a.s.,
re, de eerste
t. 1907.
Iet Bestuur
ere, Yoorzitter.
ar, Secretaris.
ij beleefd aan voor
en van
oebakken.
>E KLERK,
raat F 32, Mid'b.
'.werker en
m Waterleiding.
eerd in
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per drie maanden franco p. p1,25,
Enkele nummers0,Q2C.
Wed
UITGAVE DER FIRMA
X DE JONGE-VERWESï.
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent. iedere regel
meer 10 cent
16 November 1907.
Be zes millioen.
Het vooratel-Veegens neemt du zes mil
lioen over 75 jaar enkel voor de Ouder-
domtkas.
Nu is bij de berekening, die minister De
Meester indertijd voor hel budget tot 1914
gaf, op niet meer dan zes millioen voor
Ouderdom en Invaliditeit saam gerekend.
Van tweeën een dus: Of de Invaliditeit
krijgt haar beurt niet, of er moeten later
nog twee, drie millioen voor de Invalidi
teit bij.
Minister Lely wilde twee millioen geven,
minister Kuyper zes millioen bij minister
Veegens zal het nu acht k negen millioen
worden.
Natuurlijk komt 't daartoe niet, want die
som is niet te betalen.
Maar dan is ook de les van deze historie,
dat nu voor de tweede maal een liberaal
minister de goede orde van 't Verzekerings
wezen in de war siuurt, in schijn althans
om indruk van mildheid bij het publiek
te maken.
Minister Lely liet de Ziekteverzekering
liggen, en kwam met de Ongevallenwet,
die natuurlijk meer aantrekkingskracht bad
bij de gegadigden.
En nu komt minister Veegens met een
pensioenwet voor 65-jarigen, maar laat de
invalieden in den steek, schijnbaar althans
ook hier, omdat het meer furore maakt
pensioen op 65-, dan op 70-jarigen leeftijd
aan te bieden.
Tooh spreekt de ware Staatsmanswijheid
in zulk believen van gegadigden niet.
Staatsmansplicht is het veeleer, den zede
lijken moed te toonen, om ter wille van
de zaak, ook de te hoog gespannen ver
wachtingen van gegadigden te temperen.
Ook nu zal, evenals bij de Ongevallen
wet, het eindje den last dragen. Stand
Onbillijk.
Voelt mr. Drueker nu tooh zelf niet, dat
hij in hooge mate onbillijk is geweest, toen
hij het vorige Kabinet verweet niet zóó
23$ /"rEU IL L E T O 17.
DOOK
SCALDIS.
Over vvêergesteldheid, schaarste,
overvloed, enz. in Zeeland.
II
Die tijd van overvloed en daaruit voort-
vloeienden lagen prijs der levensbehoeften
bleef toen een geruimen tijd aanhouden, zelfs
gedurende de eerste helft der 16e eeuw.
Als een staaltje hoe met weinig geld
veel te koop was vinden we nog vermeld
dat ten jare 1501 in Zeeland een half achten
deel tarwe, een vette gans, een pond boter
en een stoop Franschen wijn te zamen voor
zes stuivers te koop was. Niemand had
zulk een tijd vau overvloed gekend. De
Fransche Pictau-wijn was te Zierikzee (de
stapelplaats van Franschen wijn in die
dagen) zóó overvloedig dat men in de
herbergen voor hetzelfde geld wijn of bier
kon koopen terwijl verscheidene schepen
uit Frankrjk en Spanje, welke toen het
anker lieten vallen tusschen Kortgene en
Wolf aartsdijk, wijl zij aldaar tolvrij waren,
zooveel Chinaas-appeien aanbrachten, dat
deze goedkooper waren dan aardappelen.
Achttien jaren later was het koren
zegt Reigersberg mede seer goeden koop,
want men kochte de rogghe in Zeelandt
die veertel om achttien grooten Viaemsoh
(45 cent) ende tarwe drie en twintich grooten
die veertel (5Tli cents.
Hierbij moet evenwel in 'toog worden ge
houden, dat het geld destijds eene grootere
waarde had dan tegenwoordig, of liever
gezegd, dat men toen voor dezelfde zaak
eene kleinere som besteedde dan later,
toen de meerdere hoeveelheid goud en
Dit zal vermoedelijk een halve zak
geeuwsche maat, of 40 liter geweest zijn.
snel met zijn sooiale ontwerpen te zijn
uitgekomen als het tegenwoordige
Neem bv. het ontwerp Ziekteverzekering.
Daarvan vond het vorig Kabinet niets.
Niet één enkel stuk, als resultaat van on
derzoek, of als in so'aets gebracht plan,
dat bruikbaar was.
Een Enquête over heel het land moest
ingesteld, en alle berekening moest ge
maakt worden, eer men ook maar iets in
bestek kon brengen.
Dit Kabinet daarentegen vond alles ge
reed, kant en klaar, en beeft dan ook niet
anders gedaan, dan er enkele wijzigingen
van minder gewicht in aanbrengen.
Waar dan nog bijkomt, dat het onder
zoek in den Raad van State bij een nieuw
ontwerp veel, veel meer tijd vordert, dan
bij een gewijzigd. Naar men zich herinnert,
is het ontwerp Invaliditeitsverzekering
daardoor bijna negen maandenopgehouden.
Had nu een ander Kamerlid zulk een
verwijt geuit, het ware hem te vergeven,
want lang niet elk Kamerlid weet wat aan
het in gereedheid brengen van zulk een
sociaal ontwerp vast zit.
Maar de heer Drueker weet dit zeer wel,
en daarom deed het ons leed, dat hij zich
niet OL'tziieju heeft, dei wija g-ohcol uood clous
aan de billijkheid te koit te doen. (Stand.)
-*
Kampen.
Lang geleden leefde er een monnik, die
eiken avond over grooto vermoeidheid en
afmatting klaagde. Zijn abt vroeg hem
eens, wat de oorzaak hiervan kon zijn,
waarop hij antwoordde: »Aoh, ik heb
dagelijks zooveel te dóeD, waartoe mijne
krachten nooit toereikend zouden 'zijn,
indien God's genade mij niet sterkte. Ik
heb twee valken te temmen, twee hazen
tegen te houden, twee sperwers te dres-
seeren, een lindworm ten onder te brengen,
een leeuw te beteugelen, een kranke te
verplegen. //Maar", hernam de abt, //hoe
kunnen al deze dingen iemand tegelijk
worden opgelegd 1" „Ja, heer abt, het
is mij, juist zooals ik u zeideDe beide
zilver, uit Amerika aangevoerd, den prijs
der edele metalen aanmerkelijk heeft daen
dalen.
lntussohen zien wij aan de berichten
ten aanzien van dure en goedkoope tijden
nog deze bijzonderheid toegevoegd, dat
men, ten gevolge van den oorlog en an
dere omstandigheden, in 1524 het keuken
zout //dierder moeste koopen dan 't seventich
ponden groot Viaemsoh H hondertterwijl
als eene zeldzaamheid van spoedige prijs-
verandering ten jare 1527 opgeteekend
staat, dat men op den 7 Mei een last rogge
verkocht voor 136 goudgulden den 8 Mei
voor 126daags daarna voor 115deu
volgenden morgen ten 8 ure voor 102, een
uur later voor 90 en in den namiddag van
denzelfden dag voor 85 goudgld. het last.
Beleefde men in het jaar 1605 een bij
zonder goedkcopen tijd, de strenge
winter van 1607 op 1608, gevolgd door
een natten zomer, deed daarentegen de
prijzen der levensmiddelen toen weder tot
eene ongekende hoogte stijgen.
Merkwaardig waren de zachte winters
van 1699, 1613 en 1615 en waarop niette
min telkens een overvloedige oogst volgde.
In laatstgenoemd jaar duurde de zachte
weersgesteldheid zóólang, dat met Kerstmis
het melkvee nog in de weide liep. Was
in 1620 de marktprijs der granen zeer laag,
zeer hoog integendeel was die weder in 1621
als een gevolg van den langdurigen winter,
maar vooral van den buitengewoon natten
zomer, wijl er van den 1 Juni tot den
6 Oet. slechts vijf dagen zonder regen
voorbijgingen.
Deze duurte bleef stand houden tot in
April 1624, toen er een gioote toevoer van
buiten 's lands kwam, welke de graanprij
zen tot op de helft deed dalen^
Door eene mislukking van den oogst
ontstond er evenwel in 1626 opnieuw eene
groote duurte, welke, mede door de ramp
spoeden des oorlogs, tot in 1632 onafge-
1 broken aanhield, toen, wat den prijs van
valken zijn mijne oogen, die ik steeds
bewaren moet, opdat zij niet zieh aan iets
vergasten, wat de zaligheid mijner ziel
zou kunnen schaden. De twee hazen zijn
mijne voeten, die ik terug moet houden op
dat ze niet tot schadelijk gewin de toevlucht
nemen en op zondigen wegen wandelen. De
sperwers zijn mijne handen, die ik tol den
arbeid moet africhten en aan het werk moet
houden. De lindworm is mijn tong, die ik
voortdurend in toom moet houden. Deleeuw
is m'n hart waarmee ik steeds moet strijden.
De kranke is mijn eigen lichaam, dat nu
weêr heet, dan koud, nu hongerig, dan
dorstig ja altijd door, in een toestand ver
keert die mijne opmerkzaamheid en ver
pleging noodig heeft. Dat alles maakt mij
dagelijksch moe en mat.'' Met verwondering
hoorde de abt deze verklaring van den
monnik en sprak //Lieve broeder, indien
alle monniken, ja alle mensohen op deze
wjjze werkten en streden, dan zoó do tijd
meer volgens God's wil besteed zijn."
Zondagsbode.
Bnij. splinter.
Engeland proteetsert tegen de zooge
naamde OoDgo-gruvelen.
In edele verontwaardiging komt het op
tegen de wijze, waarop die arme CoDgo-
negers worden behandeld, maar geen volk
heeft minder het rocht dan het Engelsche
om anderen de les te lazen. Laten de En-
gelschen maar eens clo handin eigen boezem
steken. Hoe hebben zij in Zuid-Afrika
huisgehouden Nooit is 'n oorlog op ruwer
en wreeder wijze gevoerd. Onschuldige
kinderen hebben zij bij duizenden in c!e
concentratiekampen van honger en ellende
doen sterven. De Kaffers hebben zij tegen
de Boeren opgehitst, zooals vroeger de
Roodhuiden tegen de Franschen in Canada
en tegen de Amerikaansche opstandelingen.
In Indië hebben zij by het dempen van
den Sapoys-opstand duizenden weerlooze
het koren betrof, alles weder op den ouden
voet kwam. Gelijk in 1773 en '75 had
men ook in 1779 buitengewoon heete zo
mers. In 1783 breidde zieh, niet slechts
over ons Vaderland, maar zelfs over geheel
Europa, een nevel uit, zóó ongemeen sterk,
dat men dien niet aan den gewonen veen-
damp kon toeschrijven, maar de oorzaak
daarvan moest zoeken in de vreeselijke
vulkanische uübarstiügen welke toen in
Italië en op IJsland piaats hadden terwijl
de oogsten in 1793 en '94 zóó ongunstig
uitvielen, dat die jaren als „hongerjaren"
bekend staan.
Door de vreeiselijke en geduchte veepest,
welke ook hier vau 1769 tot 1770 gewoed
had, stierven er 3526 runderen slechts
559 herstelden van die ziekte.
Wat de 19e eeuw betreft, dienen wij
op te merken, dat de schrale oogst van
1804 de prijzen van alle levensbehoeften,
voor oen tijd, aanmerkelijk deed stijgen
dat de winter vau 1807 buitengewoon zacht
was en dit jaar als zeer vruchtbaar bekend
staat; dat in 1811 de warme temperatuur
reeds in Februari begon en de hitte in Mei
een hoogte bereikte waarvan in vroegere
tijden geen of weinige voorbeelden te vin
den zijnterwijl in dien buitengemeen
heeten zomer de oogsten van alle vruchten
bij uitnemendheid gunstig waren.
Het jaar 1816 brengt ons in herinnering
hoe de zomer zieh toen ongunstig ken
merkte door zware plasregens, zoodat de
velden onder water ea de vruchten daarop
te roiten stonden. Bij den gansoh mis
lukten oogst, welke daarvan een gevolg
was, stegen dan ook de levensmiddelen in
prijs tot eene ongekende hoogte, daar een
mud tarwe 30 en rogge 15 16 gulden
kostte, terwijl een mud aardappelen-10 k
12 gld gold.
De daaropvolgende winter wasalzoovoor
velen een drukkende tijd en dat te meer
naarmate de nood van eene schare behoef-
tigen, in dit beruchte hongerjaar, nog ruime
gevangenen voor de monden der kanonnen
gebondsn, om van andere wreedheden niet
ta sprekeD.
Hoe hebban Cromwell's soldaten in Ier
land gewoed on hoe is dat land sedert
eeuwen door de Engelschen behandeld
De bevolking is nauwelijks de helft van wat
zij vroeger wa3en gaatnogsteeds&chteruit.
In de randmijnen bij Johannesburg be
staat ook nog feitelijk slavernij.
Tijdens onze zee-oorlogen met Engeland
kwamen de moesten onzer gevangen zee
lieden op de zoogenaamde pontons (oude
afgedankte oorlogsschepen) van honger en
ellende om eu zoo ging het later ook nog
iu de dagen van Napoleon en duizenden
Fransche krijgsgevangenen.
Tijdens den strijd van Wellington in
Spanje hebben de Engelsohe soldaten bij
de bestorming van Badajoz als wilde dieren
huisgehouden. Men leze maar eens wat
Bosscha in zijn leven van Willem II daar
van meedeelt.
Toen de Oostenrijksche Generaal Hay-
nau, die de opstanden in Italië en Hongarije
met groote wreedheid had onderdrukt, in
1850 Londen bezocht, werd hij door het
volk op straat aangevallen en mishandeld,
-1
verkondigden de Engelsche bladen openlij k,
dat Generaal Roberts te werk moest gaan,
als Generaal Weyler op Cuba.
Engeland heeft zich toen niet geschaamd
tegen de Boeren dum-dum kogels te ge
bruiken en geweer-patronen met dynamiet
te strooien, opdat de Boeren die zouden
vinden en gebruiken.
De Maori's in Australië zijn feitelijk uit
geroeid, zooals de Roodhuiden in de Ver-
eenigde Staten en in Canada.
Oüz8 tocht naar Chatham was in de oerste
plaats een wraakneming voor de schande
lijke wijze, 'waarop de Engelschen op Ter
schelling hadden gehandeld, maar Do
Ruyter verbood alle buitensporigheid en
wreedheid van dien aard.
Aan China heeft Engeland eens den oor
log verklaard, nadat het den Engelschen
offers eischtts, ter voorziening in hunne
dringende behoeften.
En hoezeer hel volgende jaar bijzonder
zacht en vruchtbaar was, waardoor het
vorige leed grootendeels vergoed werd,
zagen de landlieden zich toen evenwel
opnieuw bezwaard door eene groote sterfte
onder het rundvee en daarenboven, op den
10 Juli, door een zwaren hagelslag, welke
op sommige plaatsen nog al aanmerkelijke
schade toebracht. Het jaar 1818 was almede
merkwaardig om zijn heeten zomer, welke
die vau 1811 eveuaarde. Kenmerkte de
winter van 1821 op '22 zio'h door eene bij
zondere zachtheid, en wel dermate dat men
dien rangschikte onder de 14 zachte winters,
welke sedert 1172 in ons Vaderland, als
merkwaardig in aandenken zijn gebleven,
hij werd intusschen, ook evenals deze,
van dezelfde verschijnselen gevolgd, n.l.
van geweldigen storm, maar tevens van
eene buitengewone vruchtbaarheid en
ruimen oogst.
Heerschte er in Mei 1833 reeds een
groote hitte, welke, na een hevigen storm
op 11 en 12 Juni door een zware, regen
vlaag zioh nu geheel getemperd zag,
ook in Dee. van dat jaar had men bij aan
houdende zware regens, geweldige stormen
te verdure-d, vooral in den nacht van 31
Deo. op 1 Jan., en inzonderheid ook tus
schen 28 en 29 Jan. 1834, wanneer zulks
met hevig onweder vergeld ging.
Het voorjaar van 1841 begon met eene
zeldzame groeizaamheid, evenals in 1779.
In begin van Mei evenwel had men zware
onweersbuien, vergezeld van hagelslag.
Na twee maanden onophoudelijk regen in
dien zomer en een zwaren stoim op Zondag
18 Ju'i mooht men zieh in 't begin van
Sept. gedurende bijna drie weken in zulk
eene gewenschte weêrsgestelóheid verheu
gen, dat de oogst,* ofschoon in der haast,
nog gelukkig kon worden ingezameld.
De hoeveelheid regen in dien zomer ge
vallen, bedroeg 85 cM. Zoo voehtig intua-
kooplieden niet wilde vergunnen vrij opium
in to voeren on wie de geschiedenis leest
der processen, togen Clive en Hastings, de
Engelsche gouverneurs, ban eens zien hoe
humaan de Engelschen in hun Indië zijn
opgetreden.
f)e gruwelen van den Congo zijn zeker
niet te verdedigen.
Voor oen oogenblik ook willen wy aan
nemen, dat zij vaststaan, dat volgens de
Belgen volstrekt niet zeker is, maar als de
Belgen eene groote natie waren, zouden de
Engolsohen wat minder luid protesteeren.
Zij behoorden ook eerst zelf een beter
voorbeeld tegeven en den balk in eigen oog
te erkennen, vóórdat zij in het oog van een
ander een splinter ontdekken.
Een ander krijgt altyd de sch.uld
Niemand en ziet zijn eigen bult.
NederlanderV.
Een vingerwijzing.
Ieder landbouwer weet, dat 't verloopen
groeiseizoen «iet gunstig is geweest voor
den plantengroei. Zoowel het voorjaar als
do zomer zijn daartoe te koud geweest. Dat
hunne volle werking hebben kunnen doênt
is duidelijk.
En vooral schijnen de stikstof houdende
meststoffen niet die resultaten te hebben
opgoloveid, die er op andere jaren mede
verkregen zijn en die mon gewo fte" is er van
te verwachten.
Zoo hebben we den uitslag van een bo-
mestingsproef op aardappelen onder de
oogen gehad, waarvan perceel I, dat onbe-
mest gebleven was, 15000 K.G.'kad opge
leverd, terwijl perceel II dat per H A. 1000
K.G. ammoniak-superphosphaat (7x9) ont
vangen had, per H.A. slechts 15799 K.G.
had opgebracht. Op baide perceolen liet de
dichtheid van stand niets te wenscheln over.
En men zou het ook afleiden uit de resul
taten, verkregen op perceel 1 en II van het
suikerbietenproefveld van den beer Al. de
schen dien zomer geweest was, zoo droog
daarentegen was die van 1842, waarin
slechts 49 cM. regen viel.
In den zomer van 1851 werd men op
menigerlei wijze verontrust en wel voor
eerst door eene ziekte, welke zich in de te
veld staande tarwa openbaarde, daarin be
staands, dat de halman onder aan den sten
gel begonnen te rotten en zich alzoo naar
den grond bogen, zooiat de groei hierdoor
gestuit werd, ofschoon men bij de uitkomst
toch gelukkig mocht bespeuren, dat dit ga-
vreesde kwaad niet zulke nadeelen had te
weeg gebracht als vermoed wasander
deels door de ontzettende stormen en on-
weders, zoo op 29 Juli als ia den nacht van
13 op 14 Aug., welke, als vergezeld door
stormwinden en hagelslag, aan do veld
vruchten in Zeeland een schade berokkende
die op 20.000 gld. begroot werd.
De zeer ongunstige oogst van 1853 werd
gevolgd door een buitengewone duurte der
levensmiddelen. In den zomer toch hadden
ontzettende onw8clers gewoed, veigszeld
van hagelslag of liever gezegd, ysregen,
inzonderheid op den 8 en 9 Juli en 23 Aug.,
welke alle veldvruchten schenen te zullen
vernietigen, en waardoor dan ook in 28 ga-
meenten onzer Provincie oen onnoemelijke
schade werd aangericht, welke zich ech
ter eenigszins vergoed zag door een ge-
heele of gedeeltelijke kwijtschelding van
grondbelasting door de Hooge Regeering,
gunstig verleend.
Het horige onwsder op 5 en 16 Juli 1857,
hetwelk vergezeld ging van ontzetten den
hagelslag, berokkende op onderscheidene
plaatsen in Zeeland belangrijke schade.
In Jnni en Juli 1858 klom de zomer
warmte tot zulk een ongemeene hoogte dat
de thermometer oen geruimen tijd bij af
wisseling van 80 tot 94° toekende, terwijl
men in '4 midden van Juli zich hier en in de
omstreken door een verbazend getal
sprinkhanen gekweld zag.
Slot volgt ,j
