NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 38. 1907.
Woensdag 13 November.
22e Jaargang,
GHRISÏELUK-
HISTORISCH
Se eersÉist van bet verstanfl.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JOlUGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, ts Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENT1ËN
FEUILLETON.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers 0,02s,
UITGAVE DER FIRMA
m VA N
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer cenr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
De kwaal des tijds eischt by dadelijke
bestrijding ook wegneming der oorzaken.
Eén dezer, en wel een der eerste, is de
eeredienst van het intellectualismeanders
gezegd het dwepen met de „verstands
richting" zonder meer.
Een halve eeuw en langer nu heeft men
in den waan geleefdzy die dieper zagen,
die de wysheid in Gods Woord zochten,
weten beter dat van verstand en kennis
alle heil te wachten en dus ontwikkeling
daarvan het ideaal was.
Volksbeschavingvolksheil". Was maar
eerst heel 't volk ontwikkeld, knap, kundig
dan zou de gouden eeuw aanbreken hoe
meer scholen, hoe minder gevangenissen.
Met de onkunde zou ook het kwaad wel
wyken de toenemende ontwikkeling zou
gelijken tred houden met de toenemende
welvaart.
Men weet wat van al deze droombeelden
is gewordende ontgoocheling is volkomen
geweest. Zelfs de vurigste voorstanders
beginnen te erkennen, dat er in het stelsel
something rotten, in het vaartuig, dat zoo
prachtig zee zou bouwen, een lek is.
Ongetwijfeld is kennis de eerste factor,
(maar daarom niet de hoogstej in het leven.
„De ziel zonder wetenschap is niet goed".
Maar kennis is slechts inleiding, de toe
gangspoort tot den tempel en de deur is
het huis niet, al komt ge zonder door die
deur door te gaan niet binnen.
Dit zagen de groote mannen, de intelloc-
tualisten voorby daardoor zyn zy be
drogen uitgekomen.
De ontwikkeling, deideale toestand moest
worden verkregen door onderwijs.
Dat onderwijs nu werd meer en meer
Intellectual! sten zijn de mannen
die alles van de ontwikkeling van het verstand
verwachten. Intellectualisme wil zeg
gen de eeredienst van het verstand, van welks
ontwikkeling alle heil wordt verwacht.
Wij lazen eenige weken geleden in
De Nederlander
De Bulgaren vieren feest. Hun vorst
Ferdinand van Coburg regeert onafgebro
ken sedert 20 jaar en sedert 20 jaar
bestaat het Rijk.
In 1877, op het slagveld, is de Bul-
gaarsclie onafhankelijkheid verworven.
Omdat zij vechten konden en vechten
wilden, zijn de Bulgaren nu een vrij, wel
varend volk, dat nog eene prachtige toe
komst vóór zioh heeft.
In de 14e eeuw kwamen zij onder het
juk der Turken, en tot 1877 hebben zij
daaronder gezucht. In 1876 trachtte een
diplomaten-oonferentie te Constantinopel
voor het eerst hun lot te verbeteren, maar
toen alles afstuitte op den onwil van
Turkije, moesten de wapenen beslissen.
Vermoedelijk heeft Rusland toen heime
lijk gestookt. Het wilde een voorwendsel
hebben voor tusschenkomst en strijd met
de Turken. Bulgarije zou ook blijvend
onder Russisohen invloed en voogdij
komen, als het aan Rusland zijn bestaan
dankte, maar de Bulgaren daaehten er
anders over. Zij wilden wel met Ruslands
hulp van het Tnrksehe juk worden be
vrijd, maar daarom uog niet onder het
Russische juk komen. Op den duur wilden
zij, evenais de Serviërs, zichzelf zijn, en
zoodra zij zioh sterk genoeg voelden,
hebben zij zioh in 1883 krachtig geëman
cipeerd.
De Russische officieren werden uit het
leger weggezonden, en de Russischevoogdij
werd opgezegd. Aan den vorst Alexander
van Battenberg heeft dat ten slotte den
troon gekost. Toen door zijn invloed ook
bloot oefening des verstands 't hart bleef
buiten rekening, en daarmee verviel het
hoofdelement, de opvoeding, zooal niet in
theorie dan toch feitelyk. Als de jongens
maar //knap" werden, dan was alles goed.
Dit was èn oorzaak èn gevolg van het
verlaten der goede beproefde paden van
Gods .Woord. Dit tooh zegt u//Uit het
hart zijn de uitgangen des levens".
Dooh 'sHeeren ;Woord werd uit de
school gebannen. De Christus naar de
Schriften mocht daar evenmin blijven.
Hoogstens zeker „Christendom boven ge
loofsverdeeldheid", tot hetwelk men langs
den weg der Christelijke en maatschap
pelijke deugden" zou opklimmen.
Deugd en plicht zouden alles wel afdoen
hoofdzaak was toch maar, dat er veel in
de hoofden kwam. De harten nu ja,
daar waren immers de „kerkgenootschap
pen'' voor. Wat wilt gij meer
We zullen hierover niet uitweiden. Wij
weten waartoe het gekomen is.
De eenzijdige verstandsriohting, gevoed
door middel der opstop- envolpropmethode,
heeft onze jeugd niet veel wijzer gemaakt,
is gebleken hoogst onpractisoh te zijn en
dat in zulke moeilijke tijden als de ouze
en heeft ten slotte, door dan geest waarin
het werd ontwikkeld, geleid tot godsdienst-
loosheid.
Door een onderwijs zonder Christus
kwam men tot een onderwijs zonder gebed,
tot een opvoeding die naar de vruchten
grijpt, maar den boom niet wil, en eindelijk
tol volkomen ongeloovigheid. De onder
wijzers werden ODgeloovigen, straks zelfs
soms socialisten de kinderen zijn zonder
God en Zijn gebod opgegroeid.
En dit geldt, wat het beginsel betreft,
niet enkel van de lagere schoolveeleer
is het ongeloof in deze laatste uit de hoogere
doorgedrongen.
Van dat al plukken we eu de wrange
vruchten.
De verstandsriehting, eenzijdig en uit
sluitend gevolgd, kweekt egoïsten, zelf-
zuohtigen, die ten slotte hun kennis en
verstand alleen gebruiken voor zichzelf,
die slechts de vraag beantwoorden Hoe
behartig ik 'tbest miin eigen belang?
Rumenië zioh tegen den zin van Rusland,
bij Bulgarije voegde, was de maat vol.
In 188C werd bij in zijn Paleis opgelieht
door officieren, die door Russisch geld
waren omgekocht, en ten slotte deed hij
afstand van de regeering.
Zoo kwam de tegenwoordige vorst
Ferdinand op den troon.
Evenais in Griekenland en in Servië
heeft ook in Bulgarije de eerste dynastie
het niet kunnen houden.
Zal de tweede gelukkiger zijn Tot nu
toe zijn de uiikomsten gunstig. Vorst Fer
dinand heeft niet de talenten van zijn
voorganger, die vooral in 1885 bij den
oorlog tuseohen Servië en Bulgarije zoo
schitterend zijn gebleken. Vorst Alexander
heeft toen zijn leger ter overwinning ge
voerd en den laffen Milan van Servië
overwonnen. Maar Ferdinand schijnt meer
geduid te hebben en meer beleid en daar
door bet r te slagen.
Het lijden der Bulgaren in 1876 deed
ten slotte in 1877 deu grooten oorlog
tuseohen Rusland en Turkije losbarsten,
nadat Gladstone in een vlammende bro
chure over de Bulgaarsche gruwelen de
aandacht van Europa op Bulgarije had
gevestigd. Rusland behaalde ten slotte de
overwinning, hoewel niet zonder de hulp
van Rumenië, maar de kraoht door Turkije
ontwikkeld heeft toen heel de wereld ver
baasd terwijl Rusland ver beneden de ver
wachting bleef.
De Russische soldaat was bewönderens-
waardig als altijd. Drie groote Russische
generaals, Todtleben, Gourko en Skoboleff
hebben toen ook den roem van het Rus
sische leger sohitterend gehandhaafd, ter
wijl in den laafsten oorlog tussohenRusland
en Japan niet één Russische generaaljbij-
zonder talent heeft getoond, maar de ver
pleging en de bewapening der Russen
Ook redeneert men dan uiteraard zoo
Waartoe zou een ander meer hebben dan
ik Waarom zou hij niet met mij deelen
En ten slotte komt men er toe, al het
bestaande slechts te vinden en zijn heil te
zoeken bij gewelddadige omkeering. jv
Wat hebben we thans te doen P Tfj
We hebben ons te bekeeren, dat wil
zeggen om te keeren op den heilloozen
weg, een beteren in te slaan. (#*.35
Zij die 't met den Christus houden hebben
dit reeds lang, schoon niet in allen deele,
ingezien.
Zij hebben gezegd eu 't niet bij
woorden gelaten we moeten beginnen
met datgene voorop te stellen, waarbij de
ziel leeft, met God en Zijn gebod, met
Woord en Waarheid. Breng die in
Zijn
huis en schooi weder en alles komt terecht
Hier nu moet het heen.
Dat de eenzijdige verstandsriehting tot
jammerlijke teleurstelling heeft geleid, is
reeds openbaar. Het voldoet de hoogste
behoeften niet, noch in geestelijken, noch
in stofielijken zin. Want het kan de nooden
des harten niet vervullen, en leert evenmin
des broeders hoeder te zyn.
W at wordt alzoo noodig to doen
Ditmet het intellectualisme zonder
godsdienst te breken, kennis en verstand
wel hoog, maar niet het hoogst te houden
en dienvolgens by de opvoeding in huis en
school en waar ook er allereerst naar te
streven ear. geslacht te vormen, dat de eera
Gods on eigen wezenlijk hoil, gelijk dat des
naasten, tot zijn levensdoel stelt, omdat het
geleid wordt tot den Christus, die tot deze
dingen bekwaam maakt.
Wij willsn knappo menscben, maar vóór
alles vrome mensehen wetenschap, maar
boven deze geloof.
Dit is het wat wij bedoelen met onze
//scholen met den Bybel."
En nu dringen we deze niemand op.
Maar wel wenschen we, dat, nu het intel-
tectualisme de proef niet kon doorstaan
nu 't een geslacht blijkt te vormen zonder
hoogere bezielingnu 't de zelfzucht voedt
en wegens zijn beslist ongeloovige richting
den meneoh van God afvoert in plaats tot
Hem leidt wel wenschen we, dat alge-
waren slecht en ook toen weer kwamen
de vele rotte toestanden aan het lieht, die
ook in den jongsten oorlog in Azië de
kraoht des legers hebben verlamd.
Plewna, waar nu wordt feest gevierd,
is dientengevolge bijna een keerpunt; ge
weest in den krijg. Osma Paeha wist zioh
daar geheel onverwachts zoodanig te ver
sterken, dat do Russen plotseling in hun
vaart werden gestuit, en al bet eens be
haalde sueees weer in de waagschaal werd
gesteld. Todtleben, de beroemde verdediger
van Sebastopol, die eerst door nijd van het
slagveld verwijderd was gehouden, werd
toen in allerijl ontboden, nadat drie be
stormingen op de Turksohe verschansingen
met ontzettende verliezen waren alge
slagen, en bij zag dadelijk, dat een ge
regeld beleg noodzakelijk was.
Zooals hij zich in Sebastopol aanvallend
had verdedigd,door telkens weer, onder het
vuur des vyauds, nieuwe schansen op te
werpen, moest hfj thans verdedigend aan
vallen, daar zijn loopgraven en belegerings
werken voortdurend door de dappere Tur
ken werden bedreigd, maar met geduld en
beleid verkreeg hij,wat het ruw geweld der
dappere vechtersbazen niet had kunnen
verkrijgen. Plewna viel na een lang beleg
en zoo tenslotte dus voor Rusland alles
terecht kwam, is dat aan Todtleben te
danken, maar het fait, dat de Turken zoo
lang achter vluchtige veldwerken stand
hadden kunnen houden, heeft ook Neder
land te denken gegeven. Op de verdedigers
en op hun wapenen,niet op de verdedigings
werken, bomt het in de eerste plaats aan.
De sterkste wallen baten niet aanlafle
verdedigers, terwyl dappere soldaten met
goede wapenen zeer laug achter zwakke
wallen kunnen stand honden. Bergen op
Zoom was indertyd een bijna onneembare
vesting, die slechts zwak werd verdedigd,
meen een ommekeer plaats hebbe en de be
gane dwaling erkend worde door ver
betering.
Zoo kan het niet langer.
Ons volk moet in al zijn kringen niet
mear worden opgevoed en gevormd door
mannen, die met allen godsdienst hebben
gebroken, of door lien, die het socialisme
als den godsdienst der toekomst begroeten.
Niet langer moet de kennis, de weten
schap gehuldigd als de groote, uit den
hemel gevallen Diana. We staan zser op
ontwikkeling des verstands, maar ris het
hart er onder moet bevriezen tot een klomp
egoïsme, dan is ons de keus ni8t twijfel
achtig.
Want by dat laatste raakt ten slotte heel
de maatschappij uit haar voegen, wordt
alles geoorloofd wat voordeelig is, krijgen
we Spartaansche toestanden en, wat het
meest zegt, wordt de leer van Christus in
theorie en practijk vertrapt.
Daai'ffioe nu gaat land en volk ta grond.
Daarom gekeerd, eer het te laat is
12 November 1907.
Wij zijn benieuwd wat de Tweede Kamer
immers nog deze week beslissen zal
inzake het blijvend gedeelte.
Vele jongelui zijn geschrokken van het
onverwachten besluit der regeering om het
blyvend gedeelte nu maar onder de wape
nen te houden.
Gelyk men weet is bij de begrooting van
1906 een som toegestaan om een deel van
dat blijvend gedeelte onder de wapenen te
houden.
Nu hebben meerdere miliciens er op ge
rekend in hun maatschappelijke betrekking
te kunnen terugbeereaanderen hadden
daartoe met hun wapenmakkers geruild,
wat voor velen een geldelijks opoffering
meebracht welke niet licht te tellen is.
Ofseheon wy hart hebben voor een goede
landsverdediging, en ook dezen maatregel,
indien het landsbelang en de gisting onder
de bootwerkers van Rotterdam dit vordert,
van harte zouden toejuichen, zagen wij toch
ook niet gaarne, ook maar één man te veel
onder de wapenen blijven, indien de dienst
en 'tlandsbelangdit niet gestreng vorderen.
terwyl zoowel in Sebastopol als in Piewna
da geestkracht der verdedigers de zwak
heid der wallen heeft goed gemaakt.
Ook nu nog is het waar, dat de borsten
der soldaten de beste schansen zijn voor
een land.
Is er dus tyd noch geld voorblijvende
versterkingen,dan kan er met tydolijke nog
zeer veel worden gedaan.
De levende weermiddelen blijven altijd
hoofdzaak. Plewna heeft dat opnieuw be
wezen en uit dat oogpunt beteekent dia
naam niet slechts een keerpunt in den Rus
sisch-Turkschen oorlog, maar tevens een
keerpunt in de krijgsgeschiedenis.
Ten slotte heeft het Congres van Berlijn
over hot lot van Bulgaryo beslist.
Rusland is toen ten deele beroofd van de
vruchten zyner overwinning op d0 Turken,
zooals Japan later beroofd is na ziine over
winning op China en op Rusland. Bulgarije
werd toen een half souvereine staat. In
naam ia het nog aan Turkije onderworpen.
Het draagt ook nog bij voor de Turksche
schuld.
Gezanten bij vreemde mogendheden heeft
Bulgsrye niet. Aan de handelsverdragen
van Turkije is ook Bulgarije gebonden.
Turkije vertegenwoordigt Bulgarije te
genover het buitenland, maar het is niet
waarschijnlijk, dat een krachtig volk, als
het Bulgaarsche, op den duur iu dien toe
stand zal berusten. Vroeg of laat zal het
zich geheel van Turkye bevryden, zoodra
het zich finantiëel en militair sterk genoeg
gevoelt, en nog niet lang gelsdon dreigde
een oorlog tusschen Turkije en Bulgarije te
zullen uitbarsten.
Bulgarije is een troost voor allo verdruk
ten, die tijdelijk onder't juk moeten zuch
ten van machtige overheerschers. Hoe
ellendig was niet de Turksche heerschappij
en hoeveel eeuwen heeft zij niet geduurd.
Aan de Tweede Kamer da taak om dit te
onderzoeken.
Het zou inderdaadoverweging verdienen
om de jongelui die reeds door ruiling in hun
dienst hadden voorzien, alsnog in de ge
legenheid te stellen met 30 November a.a.
in het burgerleven terug te keeren.
Wel gaat algemeen belang boven per
soonsbelang doch een regeering zou een
groote fout begaan, wanneer zij over dat
persoonsbelang, wanneer het landsbelang
geen schade lijdt, lichtvaardig heenstapte.
Wy herinneren ons levendig welk een
teleurstelling 't onder de miliciens in 1877
baarde, toen de toenmalige regeering door
'n deel der liberale partij onder aanvoering
van Kappeyne gesteund, ondanks het ver
zet van Van Houten, een besluit doordreef
om de miliciens die 15 Juli met groot verlof
dachten te gaan, op eenmaal tot 29 Septem
ber onder de wapenen te houden.
Sedert dien tyd is de dienst heel wat
zwaarder geworden, zijn de sympathieën
voor den dieast e.r niet op verbeterd en zyn
de tyden zooveel slechter geworden dateen
milicien die uit zyn betrekking werd ge
rukt, met grooter teleurstelling den tijd van
zyn langer dienen zou tegemoet zien.
Bij de infanterie moeten volgens art. 108
en 109 der Leger wet hoogstens 7500 man
onder de wapenen gehouden worden. Dat
„hoogstens'' geeft derhalve recht om be
neden dit getal te gaan.
Eo daarvan zou de regeering die jongelui
uit de steden kunnen doen proliteeren, die
hun tijdelijk verlaten handwerk terstond
weer zouden kunnen opnemen, en dit des-
gevorderd hebben te bewijzen.
Minder juist.
Onder oit opschrift schrijft prof. Fabius
aan zeker adres in De Rotierdammer
Io de Stemmen voor Waarheid en Vrede
van October 11., bl. 996, leest men //door
Dr. A. Kuyper werd het als een axioma
ingeprentwie vasthoudt aan het Evan
gelie, moet in de politiek antirevoluonair
zijn".
Eene eigenaardigheid van Dr. Kuyper.
Eizoo
Ia Groen van Prinsterer's Nederlandsche
Geen volk demoraliseertanderevolkenmeer
dan 't Turksche. Toch hebben de Bulgaren
niet alleen hun taal,hun nationaliteiten hun
godsdienst weten te handhaven,maar tegen
de verdrukking in weten te groeien, zoodat
zy nu 'n jong,veerkrachtig, frisch volk zyn,
vol levenslust er, levensmoed, dat zich Dog
eene schoone plaats zal kunnen veroveren.
Bulgarije is ook 'n bewijs, dat ook kleine
staten nog eene toekomst hebben en dat het
volstrekt niet waar is, dat zij steeds meer
door de groote worden opgeslokt. Wij zijn
volstrekt niet op weg naar de wereld-mo
narchie. Integendeel.
Griekenland, België, Rumenië, Servië,
Bulgarije, Noorwegen, Cuba en tal van
kleine republieken in Zuid- en Midden-
Amerika zijn sc'aeppingea van de laatste
100 jaar. De Philippijneu zuilen als zelf
standige staat volgen, zoodra zy daartoe
rijp zijn. Zuid-Afrika is naar de zelfstan
digheid op weg en daartegenover staan
maar Egypte rn Korea, die grootendesls
hunne zelfstandigheid verloren, maar best
kans hebben die later te herwinnen.
Da geest des tijds echjint dus eerder de
vorming van kleine staten to begunstigen
dan te balemmeren.
Bulgaryo is ook een pleidooi voor de mo
narchie. Wij maakten reeds vroeger de op
merking, dat bijna al de staten die in de
laatste tijden zijn ontstaan en die vrij hun
regeeringsvorm konden kiezen, aan de
monarchie de voorkeur hsbbsn gegeven.
Noorwegen deed dat nog onlangs. Sleohfs
Cuba koos den republikeiasohen regee
ringsvorm, eyenals de staten van Zuid-
Amerika. Brazilië ging bovendien van da
monarchie tot de republiek over, maar
door elkander genomen zijn de monarchieën
veel beter dan de republieken geslaagd.
Mexico gaat flink vooruit, omdat de zoo
genaamde republiek daar feitelijk eene
