NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
No. 36. 1907.
Maandag II November.
22e jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed
DE JGNGE-VERWEST, ie Goes
F. P. D'HUU» te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENT1ËN
De eigenlijke roeping der Vrouw.
Snippers uit de oude doos,
IEDER EN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. f 1,25.
Enkele nummers0,02'.
o
UITGAVE DER FIRMA
EN VAK
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cenr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regeS
meer 10 cent.
In een tijd van vrouwen-emanoipatie als
tegenwoordig, kan er niet genoeg op gewe
zen worden, dat het gebied van het gewone
huiselijke leven, het huisgezin met zijn veel
zijdigen arbeid en zijn veelvoudigen in
vloed, het eigenlijk sohouwtooneei is van
de roei mg der vrouw.
Niet het buitengewone, maar het gewone.
Tot dat gewone behoort echter niets
minder dan de opvoeding, voorzoover de
vrouwelijke helft van de taak reikt en
hoe ver is dat niet? de opvoeding
zoowel van de zoons als van de doehters.
In dit opzicht behield nog steeds haar
waarde een gedeelte van een rede, door
Julia Ward Howe op het Vrouwen-congres
te Chicago in '93 uitgesproken, en des tijds
door onze pers gepubliceerd. Een woord
dat met sohoonen en treffenden aangreep
van het onderwerp de rechte snaar in dezen
weet te roeren. We laten het bier volgen.
«In onzen liohtzinnigen tijd zoo ving
de spreekster aan wordt bij een be
dreven kwaad gewoonlijk gevraagd: «waar
is de vrouw T" Wie dieper doordenkt stelt
deze vraag op een tegenovergestelde wijze.
Wanneer men een man ziet zonder vrees
en zonder blaam, wiens onbesproken leven
voortgaat van kracht tot kracht, een pilaar
en vastheid der maatschappij en een eere
der mensohheid door zijn edel figuur en
voorbeeldig gedrag, zijn wij geneigd te
vragen «waar is de vrouw f' Ea onze
gedachten gaaa terug naar de wieg, waarin
het hulpelooze wioht verzorgd werd, ja
verder nog, tot het hart waarvan bij het
liefste op aarde was, tot den boezem, die
hem gevoed heeft met de kracht van een
rein leven. Gelukkig de man wiens moeder
een sterke toren was voor haar zelve en
haar gezin. Zij gaf hem de eerste, zoo
onwaardeerbare lessen.
«Het komt er weinig op aan welke stor
men daarbuiten woeddeD, hoeonaanzienlijk
het huisje, hoe verwaarloosd de straat was,
hij zag het licht in hemelsohe reinheid.
De moederliefde waakte met een vlam
mend zwaard aan de poort van zijn kinder
paradijs en bewaarde hem voor verkeerden
invloed en slechten raad. Ea toen hij naar
den natuurlijken loop der zaken uit haar
dadelijke bescherming naar buiten trad,
228)
FEUILLETON.
DOOK
SCALDIS.
HULST.
III.
Nadat de stad in 1645 door Frederïk
Hendrik weder aan Staatsche zijde was
gebracht, namen da Hervormden de Wille-
brorduskerk in gebruik, doch stonden om
trent 1807 bel voormalige koor weder aan
de Katholieken af.
Een zware middelmuur scheidt beide
gedeelten van elkander en verhindert alle
stoornis, schoon beiden van orgels voorzien
zijti, en dat der Hervormden zelfs vrij
zwaar is. Dit heeft 15 sprekende registers,
dooh maar één handklavier en een aan
gehangen pedaal. Het orgel der Katholieken
werd ingewijd den 6 April 1807 en heeft
12 registers.
In de Herv. kerk vinden wij goed ge
sneden houtwerk, een kansel, doophek en
Gouverneursbank, en eenige belangrijke
grafzerken, w. o. die van den heer van
Sterrebeeke, met eene voorstelling, in me-
dailloD, van het laatste oordeeldie van
Cornelis Janssen, den vader van den Gent-
schen bisschop Cornelius Jansseniusaan
schaar en mes als ehirurgijn-barbier te
herkennen een groote zerk van 1661 met
de beelden van een man en eene vrouw, en
eene van eene Abdissa met boek en staf.
Beide afdeelingen van het kerkgebouw
worden uitstekend onderhouden en zijn
ruimschoots een bezoek waardig.
De toren der kerk, welke by den kerk-
volgde hem dat woord uit het Hooge-
priesterlijk gebed: Ik bid niet dat gij hem
uit de wereld wegneemt, maar dat gij hem
bewaart van den booze.
«Dit zou ik noemen een zedelijke kraoht,
die hem den weg wijst dien hij te houden
heeft. De kern van aï wat hij te gelooven
het ideaal waarnaar hij te streven heefc, is
hem gegeven als een verzegelde sohat door
eene moeder, die verteert al wat de mensoh
heid verhoogt, die veracht en vreest al wat
haar onteert en verlaagt. Ziedaar het type
van de vrouw, zooals-wij ons haar zouden
willen voorstellen ea in groote getale zien
vermeerderen.
«De kern van dit alles ligt voorzeker in
iedere vrouw, indien wij het ware vrouwe
lijke in haar maar bereiken kunneD, en er
iets van te voorschijn brengen. Mannen en
vrouwen, beiden worden wij bedrogen door
de oppervlakkigheid, waarin wij zijn groot
geworden en opgevoed. Wij hebben geleerd
ons te schikken naar de lichtzinnigheid van
onzen tijd, waarin de man gedachteloos zijn
spel speelt.
«Laat hot onder ons anders worden, en de
man zieh schikken naar den adel van ons
wezen. Laat hem niet alleen in ons erken
nen de zedelijke overtuiging die hij eerbie
digt, maar ook naar welke hij zich te
voegen heeft.
«O, vrouwen, laat uwe zonen niets in u
zien, dan wat hun achting voor u kan ver-
hoogen. En terwijl gij ze vervult met eer
biedige liefde en ze leidt op den weg van
waarheid en rcoht, denkt er took aan, dat
gij een dubbelen plicht te vervullen hebt
jegens uwe doehters. Zij zullen de levens
gezellinnen van den man zijn. Laat de bron
van haar zedelijke macht niet verdorven
worden door lafheid en onzinnige over
levering. Laat de man uit eene vrouwe
geboren, ook door de vrouw gebracht
worden tot de hoogte van zijn volle manne
lijkheid, in overeenstemming met haar volle
vrije vrouwelijkheid. God heeft de seksen
vereenigd in de hoogste geestelijke, zoowel
als in de eenvoudigste natuurlijke behoefte,
en wat God samengevoegd heeft, soheide
de raensoh niet De vrouw heeft nu lang
zamerhand haar recht verkregen tot de
wetenschap, beide als leerlingeen alsonder-
wijzere3. Laat de moeder haar dochter
leeren boven dit alles de sterke vesting
brand van 6 Jan 1469 vernield werd, werd
later schooner opgetrokken en van een
klokkenspel voorzien. Ook in Juli 1894
werd hij door het onweder getroffen en
zwaar beschadigd.
Ter bediening van den H. Doop ontving
de gemeente den 14 April 1872 een prach
tig gesahenk Mr. F. van Deinse, oud-lid
van den kerkeraad en vrouwe M. de Witt
Hamer schonken een zilveren doopvont,
vervaardigd door dhr. Boonebakker te Am
sterdam. Het handvatsel van het deksel
stelt voordes doop van Jezus door Johan
nes. Aan de binnenzyde lezen wij tot op
schrift „Uit dankbaarheid aan God ge
wijd, 1872" en daaronder de namen dar
gevers. Op het Paasehfeest van dat jaar
gaf ds. Buijse der gemeente kennis van dit
geschenk en werd het dien dag voor het
eerst gebruikt, bij de doopsbsdiening aan
den eersten kleinzoon des gevers.
Zoo ontving ook de gemeente, bij testa
mentaire beschikking een groot legaat uit
de nalatenschap van dhr. Van Olfennotaris
en alhier in 1824 kinderloos overleden. Dit
kapitaal was zóó groot, dat het gewone
tractement van den predikant, volgens zijn
wil, met 800 gld kon verhoogd worden, en
dit jaarlijks moet geschieden zoolang er
een Herv. gemeente in de stad zal bestaan.
De noodige fondsen, uit welke die som
moet gevonden worden zijn tevens nauw
keurig in de goederen van zyn aanzienlijke
nalatenschap omschreven. Da inkomsten
bestaan uit pachten van landerijen, gelegen
in den polder Nieuw Kieldrecht, gemeente
Clinge. Administrateur van deze goederen
is de kerkelijke ontvanger tegen een provi
sie van 5 pCt. der ontvangsten.
Behalve dit legaat vermaakte hij nog aan
van haar deugd, haar geloof en haar rein
heid te bewaren, Laat haar vasthouden
aan reoht en waarheid, waarvan de over
winning over de geheele wereld zeker
en vast is, al wordt zij telkens versohoven.
Met den diepston eerbied en achting ver
vuld voor vader, broeder en echtgenoot,
vergete zij toch nooit dat daarboven de
uitspraak van een veriicht en steeds onder
zoekend geweten staat en zij daarop heeft
te letten en daaraan te gehoorzamen. Dat
is haar zedelijke kracht. Het is uit God en
niet uit de menschen.''
Totzoover do begaafde spreekster op het
AmeriksaDsche Congres.
Hare woorden zullen nog instemming
vinden bij allen, die overtuigd zijn dat de
eigenlijke plaats der vrouw in 't huisgezin
is, en dat deze grondregel niet moet wor
den losgelaten.
Houdt men dezen regel vast, dan zijn
alle andere betrekkingen, welke de vrouw
buiten het huisgezin bekleedt of bekleeden
kan, inzoover die niet met het huisgezin in
verband staan, of bij ontstentenis van het
huisgezin als het ware in de plaats daarvan
treden, meer als uitzonderingen te beschou
wen en dit maakt, wanneer men over de
plaats der vrouw in de samenleving spreekt
een hemelsbreed verschil.
De kijk dien men op vrouwenarbeid heeft,
wordt geheel beheerscht door de vraag, of
da eigenlijke roeping der vrouw in het
huisgezin ligt of ook daarbuiten in het
openbare leven.
Gelooft men het eerste, dan zal men het
bijvoorbeeld niet in stryd met de natuur
der vrouw achten, dat zij in de school als
onderwijzeres, vooral van jonge kinderen,
of wanneer de leerlingen meisjes zyn, ook
in hoogere klassen als onderwijzeres op
treedt; want ook de moeder zelf in het gezin
is de allereerste onderwijzeres harer kin
deren en koa vaak gebeurt het niet, dat
eene oudere zuster of eene dienstbare de
moeder by deze taak Tervangt.
Maar onderstel nu dat dezelfde jonge
dame, die als onderwijzeres uitnemend de
plaats der ouders vervangt, zou optreden
als candidate voor den gemeenteraad, of
dingen zou naar het directeurschap eener
fabriek, of iets dergelyks zou men niet
terstond gevoelen dat zij daarmee hare na-
de diaconie de som van 5000 gld., benevens
een stuk bouwland, Dit lichaam ontving in
1894 opnieuw een flink legaat ten bedrage
van 12000 gld. van mejuffr. Geene, onder
den last van twee wekelyksene uitkee-
ringsn.
Wijl Hulst overwegend Katholiek is, is
de Herv. gemeente hier maar klein zij
telt eleehts ongeveer V» der geheele be
volking. Oader dit gedeelte zijn nog be
grepen de buitenleden, n.l. die van Graaw,
St. Jansteen, Clinge en een gedeelte van
de burgerlijke gemeente Hontenisse, welk
deel tengevolge van eea door het Class.
Bestuur goedgekeurde grensscheiding
in 1871 tusschen Hulst en Hontenisse,
bij deze gemeente is gevoegd.
^Omtrent de overgang tot de Reformatie
te Hulst, vinden wa het volgende geboekt
Reeds in 1565 maakte de Hervorming in
Hulster- en Axeler-Ambacht grooten opgang
zoo zelfs dat in het volgende jaar de nieuwe
leergezinden er de overhand verkregen.
Te Middelburg zynde hebben we als 'Men
pred. aldaar reeds kennis gemaakt met
Caspar van der Heijden en zagen toen dat
hij, zoover wy weten, de eerste leeraar was
die te Hulst het Evangelie verkondigde. Op
welke wijze dit den 26 Aug. 1566 plaats
had, znllen we nu hoeren
In den voormiddag van dien dag reed
een wagen, waarop, nevens anderen onze
Van der Heijden gezeten was, door eenige
Axelaars begeleid en door enkele Hulste-
naars ingehaald, de stad binnen. Zij namen
hun middagmaal in de herberg De Zwaan"
waaraan ook eenige Hulsienaars deelnamen.
Op het St. Welfeirords-kerkhof, aan de
markt en aan de hoofdkerk grenzende,werd
een preekstoel opgeslagen, maar op aan-
tuur geweld ging aandoen, en buiten de
grenzen trad die aan hare vrouwelijke ge
aardheid zyn gesteld
Toch moet men daartoe komen, wanneer
mon de vrouw benoembaar wil zien gesteld
voor alle betrekkingen.
Immers het most dan zyn om haar in
zulk een betrekking haar levensonderhoud
te doen vinden.
En aangezien er sleehts honderd vrou
wen tot lid der Tweede en vijftig tot lid
der Eerste Kamer zouden kunnen worden
benoemd, zou de overgroote meer.'erhud,
die men op deze wijze aau een zelfstandige
positie heipen wilde, het moeten zoeken
in al die gewone beroepen en bedrijven,
waarin men tot dusver alleen mannen placht
te gebruiken.
Hiermee bedoelen we niet, dat er thans
geen bedrijven door mannen worden uit
geoefend, die óók of beter door vrouwen
of meisjes zouden kunnen worden waar
genomen dit is ongetwijfeld het geval,
en tegen een verandering in dat opzioht
pleiten we niet.
Ook ontkennen we niet, dat vele vrouwen
en raeisjss, die alleen staan in de maat-
sohappij, wèl doen door naar eene betrek
king om te zien, mits die betrekking hare
nafuurgeen geweld aandoe;in geenen deele.
We achten dit veel beter dan genade
brood te etengelijk we ook gelooven,
dat het getal dezer alleenstaande vrouwen
en meisjes, tengevolge van onze verkeerde
zeden, veel grooter is dan bet behoorde
en behoefde ta zijn.
Laat de mannen wéér gelooven, dat ze
ook vóór het huwelijk kuisoh en rein moe
ten leven, en het aantal huwelijken zal
merkbaar toenemenzelfs ondanks het dure
leven en den steeds hachelijker strijd om
te bestaan.
Voor, den kloeken, nu tot man gerijpten
jongeling; voor den man, die zijn werk
verstaat en den levensstrijd niet lafhartig
ODtwijkt, maar zich daartegen opgewassen
gevoelt, is er geea vermogender, geen ge
paster bondgenoolo in dien strijd, dan de
reine liefde voor haar die haar lol vrij
willig aan het zijne heeft verbonden; voor
de levensgezellin, die eenmaal vrijwillig
besloot lief en leed met hem te deelen, en
die in ontelbare dagelijksohe bemoeiingen
en zorgen hare belofte gestand doet!
vraag van dan Magistraat werd daarvan
geen gebruik gemaakt.
Daarna spoedde men zich naar het schut
tershof van St. Sebastiaan, waar nu de
predicatie omstreeks ten drie ure des na
middags plaats had. Na deleerredekeerden
allen naar de Willebrordskex'k terug, en
hier moesten nu in den blinden ijver der
preekgangers, de beelden het deerlijk ont
gelden.
Den volgenden dag trok Van der Heijden
nasr Eekloo, waar hij een kind moest dco-
pen. Later bezocht hij Hulst andermaal,
doch vermits de Magistraat de poorten had
doen sluiten, predikte hij toen op 't kasteul
Maelsteek. Op het einde van 1566 keerde
hij naar Antwerpen terug en liet zieb. te
Hulst niet me6r zien. Hy werd er echter
vervangen door den afvalligen Brugschen
Dominicaner-monnik Balthasar Anosius of
Bal'hasar Pieters ook genoemd, die mede
op Maelstede predikte, zonder dat hem zijne
pogingen gelukten om binnen de stad te
vergaderen.
Op 't eind der maand September dwong
het koude en regenachtige weder de Her
vormden naar eene overdekte plaats uit te
zien, meer in de nabyheid van de stad. Zij
vonden deze aan het eind eener voorstad,
buiten ééne der poorten van Hulst, en het
Bolwerk genaamd, waar zy een zoutkeet,
door er een preekstoel en banken in te
plaatsen, voor hunne eeredienst inrichtten,
en waarin zij zes weken lang, evenals te
Axel, Stekene, Saaftinge en elders geschied
de, hun godsdienst uitoefenden.
Den 3 Oct. ontving Balthasar van de
Hulster o verheid een bevel om zonder eenig
uitstel met zyne vrouw en gezin buiten de
Stad en 'tland van Hulst te trekken. Hy
GiDgen onze jongelingen en manneD,
voorzoover ze thans in een anderen geest
zijn opgegroeid, dit weer gelooven, het
getal onverzorgde vrouwen en meisjes zou
veel kleiner zijn dan thanseu van zelf
zou men dan de genoemde categorie vau
alleenstaande vrouwen als de uitzondering,
niet als den regel meer beschouwen.
Dat nu ook aan die categorie van uit
zonderingen moet worden gedaebt, onder
schrijven we van heeler harte. In het
bijzonder ten haren behoeve moet de re
geling der rechtspositie worden aangevuld
of verbeterd maar men moet daarbij niet
uitgaan van de onderstelling dat de vrouw
is gelijke van den man.
Dat is zij nietnooh doer hare natuur,
noeh door hare bestemming; en elke poging
om haar dat, hetzij in wettelijken, hetzij
in maatsohappclijken zin, te maken, dient
in haar eigen belang te werden bestreden.
(N. Prov. Gr on. Crt).
9 November 1907.
De indiening van het ontwerp Grond
wetsherziening is in zoover niet constituti
oneel, dat zij geschiedt door een kabinet
dat slechts oen „meerderheid'' van 36
achter zich heeft, en indien hot al op de
uiterste linkergroep voor deze gelegenheid
steunen kan, geen zekerheid heeft omtrent
de uiterste reehtergroep die zich, in 1905
althans, tegen het blanco art.verklaardhad«
Van het mconstitutioneele optreden van
een kabinet zonder meerderheid achter
zich is deze indiening van het ontwerp, dat
dreigt nooit W6t te worden da proef op
de som.
Telkens wreekt zich by gewichtige
stemmingen het bedryf van 1905 toen men
met een stembusprogram dat slechts door
twee van de vier linkergroepen was goed
gekeurd, den slag won.
Den slag won dat is te zeggeD, de meer
derheid verkreeg verkreeg in stemmental
voor de Kamer, niettegenstaande de groote
meerderheid der kiezers bleak op de hand
der Rechtsrpartijen.
Doch dit daargelaten.
Tot nog toe was het regel, dat een stem
busprogram gevolgd werd door een daarop
pas33»d regeeringsprogram.
Dat dit in 1905 niet geschied is, mag als
bekend verondersteld worden.
bekreunde zich echter daarom niet, maar
ging voort met prediken. Eerst half Nov.
maakten Egmond's roode Ruitare aan de
vergaderingen der Hervormden een einde.
De leeraar en de gemeente namen de
vlucht, en den dag nd de aankomst der
krijgslieden werden preekstoel en banken
uit de zoutkeet op de markt gebracht en
daar openlijk verbrand terwijl de zoutkeet
zelf door die van de Wet gesloten en ver
zegeld werd.
Aldus werd de Hervorming te Hulst,
waartoe nochtans verschillende Schepenen
eD notabelen, ook een schoolmeester en
verder een vrij beduidend getal Hulste
naren behoorde en die er reeds den vorm
eener kerk met ouderlingen en diakenen
had aangenomen, geweldig onderdrukt en
vernietigd.
Doeh nadat, zoowel door R.-Katholieken,
als Hervormden te zemen, het Spaansche
dwangjuk was afgeschud, en de vrijheids
zaak ook in Vlaanderen begon te zege
vieren, staken ook de oude nieuwe-leer-
gezinden van Hulst da hoofden weder op.
Op de oudste Vlaamsche olass. vergade
ring, waarvan de handelingen tot ons ge
komen zijn, was reeds de gemeente tHalst,
vertegenwoordigd door een predikant en.
een ouderling 't was op die, gehouden te
Gent den 29 Juli 1578. De predikant was
JOHANNES LIPPENS,
•n de ouderling Anthonius Ujtendale
Bij onze volgende samen Komst hopen
we van den eerstgenoemden wat meer te
vernemen.
(Slot volgt).
