No, 20. 1907.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
ïstbode
Woensdag 23, October.
22e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
I
;necht
stbode van
GOBS.
lEID
ImAN, Grijps
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
10NGE-VERWEST te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg,
PRIJS DER ADVERTENTIËN
BUITEN DE LEGERPLAATS.
VBQ: -
Icember a.s. of
>knecht bij J.
renclskerke.
I n edit
:JEN, Vrouwe-
zich aan als
jEEUW, Goes.
roordige wordt
lenst te treden
BCHUT.
Bierkade 37,
I Vlissingen.
OTTERDAM.
fkl De Ruyter".
Rotterdam,
lag 22 11,—
dag 25 7,—
lag 29 11,—
ENST.
rden ra. 4,45,
[5,20, 8,5.
at vm 5,50,9,10
Icheren.
^--Middelburg.
4.15 6.55 9-37
4.22 7.02
4.34 7.14
4.46 7.26
4.53 7.33
5.04 7.44
5.23 8.03
9.44
9.56
10.08
10.i5
10.26
jrke-Domburg.
2.58 5.38 8.18
3.20 6.— 8.40
3.29 6.09 8.49
3.38 6.16 8.56
3.46 6.28 9.08
46.40 9.20
4.07 6.47 9.27
|c-Vlissingen.
4.15 6.55 9.37
5.04 7.44 1o.26
5.16 7.56
5.21 8.01
5.26 8.06
ke-Domburg.
2.55 5.35 8.15
3.20 6,— 8.40
1.07 6.47 9-27
-R00SEND.
ko 3,457,4011,
h 3,577,5211,10
124,7 8,0211,19
|o 4,15 8,lo 11,26
-4,25 8,2o 11,34
15 4,50 8,45 ",58
|2 4,57 8,52 12,04
l7 5,12 9,7 12,17-
to 5,15 9,10 12,20
vertrekt ook een
ptavenisse.
5,309,23 12,22
5,35 9,2g 12,27
15 6,25 - -
to 5,50
|o 6,10
f7 6,27
po 6,50
14,10 8,—
(4,32 8,22
L,5i 8,40
15,lo 9,
4,40 6,3o
5,15 9,10
5,20 9,15
9,35
9,55
10,12
•o,35
n,iO
n,30
12,10
12,20
12,29
•2,34
'5,30 9,2512,35
5,33 9,28
,5,48 9,43 -
5,5° 9,5° 12,40
6,19 10,1412,58
[6,3010,24 1,24
6,3810,33 ij33
6,4810,42 i,44
|7,-io,55 1,56
Ie en nog een om
op Zierikzeesche
>5 4,lo 7,3o
kó5 5,io 8,45
[,4° 5,59 9,37
P'40 6,55 .5%
prwest - Gore,
IEDER EN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02E.
UITGAVE DER FIRMA
ER VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regei
meer 10 cent.
_J
22 October 1907.
Deputaten-vergadering-
Da afloop van onze Deputaten vergadering
was uitnemend.
Er werden 750 stemmen uitgebracht, en
toen de breede verklaring ten slotte in haar
geheel in stemming kwam, werd ze met
aller stem aangenomen en stemde er slechts
éér. afgevaardigde tegen.
De oude beproefde methode bleek ook nu
uitstekend te werken.
Steeds heeft het Centraal-Comité de
voorstellen eerst aan de kiesvereenigin gen
zelve toegezonden. Daarop bedenking en
opmerking ingewacht. En toen elk inge
bracht bezwaar, zooveel het even koD,
trachten te ondervangen.
Er moest op onze Deputaten vergadering
niet zjjn een meerderheid die de minderheid
sloeg, maar meerderheid en minderheid
moesten in hoogere eenheid worden op
gelost.
Aan die verstandige en beleidvolle metho
de hadden we reeds de eenheid van rich
ting in onze partij te danken en ook nu is
men geëindigd met zich allen saam in één
zelfde verklaring te vereenigen.
Eén tegenstem op de 750 stemmen telt
niet.
Leg nu naast elkaar wat oorspronkelijk
gevraagd en nu eenparig toestemmend be
antwoord werd, en ge ziet met de stukken
voor u, dat het verschil alleen hierin ligt,
dat men voor redactieformuleering nog
meer dan in de oorspronkelijke vragen, op
de idee, die er in moest worden uitgedrukt,
is teruggegaan.
Gevraagd werd aan
vankelijk in punt 1
Is de Deputaten-ver-
gadering V3n oordeel
dat 't b 1 a n c o -artikel
voor ons volstrekt on
aannemelijk is
Gevraagd werd onder
punt 2
Is de Deputaten-Ver-
gadering van oordeel
dat de invoering van het
Algemeen stemrecht op
alle manier principieel
moet worden weerstaan?
Gevraagd werd onder
punt 3
Is de Deputaten-Ver
gadering van oordeel
dat het Gezinshoofden
kiesrecht in art. 80 der
Grondwet zelf moet
worden opgenomen
Gevraagd werd onder
punt 4
Is de Deputaten-Ver-
gadering van oordeel
dat desnoods het capaci
teiten-kiesrecht hieraaD
kan worden toege
voegd
Gevraagd werd onder
punt 5
Is de Deputaten-Ver-
gadering van oordeel
dat de sub. 70 opgege
ven drie kenteekenen
het begrip Gezinshoofd
bepalen moeten
Gevraagd werd onder
punt 6
Is de Deputaten-Ver-
gadering van oordeel
dat het nader bepaalde
sub. 6 derde zinsnede,
en sub. 8 door de billijk
heid geëischt wordt
En verklaard werd nu:
dat de opneming in
Artikel 80derGrondwet
van een blanco formule
niet kan worden aan
vaard.
En verklaard werd nu:
dat zij zich tegen de
invoering van het Alge
meen Stemrecht uit be
ginsel verzet.
En verklaard werd nu:
dat zij blijft bij haar
steeds beleden overtui
ging, dat de grondslag
van ons kiesrecht niet
mag zijn individualis
tisch, maar moet zijn
organisch.
dat, nu hierin voors
hands nog niet verder
kan worden gegaan dan
tot invoering van het
Gezinshoofdenkiesrecht
voor de samenstelling
van de Tweede Kamer,
dit Gezinshoofdenkies
recht in Art. 80 der
Grondwet behoort te
worden vastgelegd.
Verklaard werd nu
dat zij eene toevoe
ging hieraan van Capa-
citeits-kiesrecht liefst
gemeden ziet, maar
desnoods hierin zou
kunnen berusten mits
het zich beperke tot de
manlijke gediplomeer
den.
Verklaard werd nu:
dat zij het begrip van
Gezin alzoo verstaat, dat
hier ook onder mede-
rekenen de onvolledige
gezins-formatiën-
Veaklaard werd nu
dat zij het billijk acht,
dat de uitsluiting van
bedeeldenzooveel doen
lijk worde beperkt en
dat er een uitweg ge
vonden worde voor hen
die door de vast te stel
len regeling zouden
ontkiezerd worden.
En ten elotte word er aan toegevoegd
deze verklaring:
dat zvj alle nadere formuleering en re
dactie van het door haar begeerde overlaat
aan de Leden der Staten-Generaal van onze
partii, in overleg met de andere partijen
van Rechts zoo mogelijk onder raadpleging
van het advies van het Centraal-Comité.
Gelijk men ziet zjjn punt 1—2 geheel
gebleven wat ze waren. Hetzelfde geldt van
punt 3, waaraan alleen de verklaring over
het organisch kiesrecht voor is geplaatst,
wat aan disn zin en de beteekenis niets
verandert.
Bij punt 4 is nu opgenomen, dat de capa
citeitskiezers, gelyk dat nu het geval is,
alleen manlijke gediplomeerden zullen zijn.
By punt 5 is de bepaling der drie ken
teekenen van de zaak zelve opgenomen, dat
met het gewone gezin gelijk worden gesteld
gezinnen van onvolledige formatie, het
zelfde wat met de drie kenteekenen be
doeld was.
Bij punt 6 is eveneens voor de bepaalde
redactie, waarnaar eerst verwezen werd,
de zaak, als zaak die bedoeld werd, uitge
drukt, dat de uitsluiting van bedeelden tot
eea minimum moet herleid, en dat ontkie-
zerden moeten geholpen worden.
En voor de nadere redactie is verwezen
naar onze Kamerclub in overleg metandora
partijen en met het Centraal Comité.
Deze uitkomst is in hooge mate ver
blijdend.
„Samenwerking en eenheid van richting
te bevorderen" is blijkens art. 1 van da
Statuten het hoofddoel van de partij-
organisatie.
Tot dit doel heeft Centraal-Comité, meer
derheid en minderheid, nu saamgewerkt,
We staan nu sterk voor de toekomst.
En zij, die reeds speculeerden op onze
verdeeldheid, zien dat ze te vroeg zich
hadden gevleid met wat de Verklaringdie
werd aangenomen, hun voor goed ontgaan
doet. Standaard.
De treurige financieele rampen van dezen
herfst hebben, meer dan gewoonlijk, de
aandacht op onzen geldhandel eu hare
slachtoffers gevestigd.
Niet, zeker niet, omdat het dobbelspel en
de financieele practijken om rijk te worden
in onze kringen groote afmetingen aange
nomen hebben, maar meer bij wijze van
waarschuwing, als 'n herhaling in anderen
vorm vsn het bekende Bijbelwoord „die
rijk willen worden vallen in vele verzoe
kingen", willeu we hier ten daele opnemen
een waarschuwing in beurigen vorm in de
N. R- C. verschenen.
Van de Batavieren, Friezen en andere
Germaanscho stammen, die 100 jaar voor
Christus in ons land kwamen, met sparen
in de vuist, en dieren vellen om het naakte
lijf, hebben wij in de geschiedenis geleerd
da't zij vele deugden hadden en ééne on
deugd Zjj waren onversaagd in den krijg
eu edelmoedig jegens hunne vijanden. Zij
waren onverschrokken jagers en dronken
uit bekkeneelen hunner voorvaderen.
Dat was braaf en kloek van de Batavieren.
Maar als zij (huis gekomen waren van den
oorlog en van de jacht, dan kwamen de
mannen bijeen en gingen zitten spelen.
Zij verspeelden hun jachtbuit en hun vee,
zij verspeelden huisraad en speer, zij ver
speelden vrouw en kroost, ja hei kwam
voor, dal zij het eigen lijf, de kostelijke vrij
heid van hunne stamgecooten verspeelden.
Dat was niet braaf en kloek van de
Batavieren.
Het is niet meer nategaan, in hoeverre
de Nederlanders van tegenwoordig af
stammen van die Batavieren, Friezen en
andere Germaansohe stammen. Maar als
het waar is dat de eigenschappen der
ouder3 op de kinderen overgaan dan willen
wij de ethnologea wel apmerzaam maken
op de Amsterdaaifehe beurs. Wat al deug
den van het roemrijk voorgeslacht zijn
verloren gegaan, de eene ondeugd tiert
nog onverzwakt op Nederlandsehen bodem.
Toch zijn de Nederlanders van nu hsel
andere menschen dan die Batavieren en
Germanen Er liggen twintig eeuwen tus-
sohen hen en ons.
Wij zijn veel besohaafdor dan de Bata
vieren. Wij dragen geen speren meer en wij
drinken fatsoenlijk uit een glas of kopje.
Overal evolutie. Ook evolutie ia het dob
belen. Natuurlijk on9 vermogen bestaat
uit heel andere dingen dan dat onzer voor
vaderen. Wij dobbelen om mijuen, om
spoorwegen, om tabak. Dat konden do
Batavieren niet. Maar afgescheiden van do
voorwerpen, is er een bepaald soortelijk
verschil in de wijze van spelen van nu en
van voor twintig eeuwon. De eenvoudige
Batavieren speelden alleen maar met wat
?e bezaten. De moderne beschaving stelt
de Nederlanders in staat te dobbelen met
wat ze niet bezitten. Dat hebben wjj boven
de Germanen voor.
Wij hebben beurzen en banken en wie
nu tienduizend gulden heeft kan met hon
derdduizend gulden spelen. En de voor
werpen waarom 't eigenlijk gaat, de sporen
de mjjnen, do tabaksvelden, behoeft men
niet bij de hand te hebben. Het gaat alles
op veel grootscher schaal ais vroeger, en
toch met vsel minder omslag. Men bereikt
nu evenwsl hetzelfde als vroeger. Havo en
goed, het geluk van vrouw en kinderen, de
eigen vrijheid ten slotte, worden nog dag
aan dag door tal van Nederlanders ver
speeld. Wij beleven thans weken, dat men
in ons land wel genGigd is, min of meer
ernstig over ouzo schande na te denken.
Dat komt doordat de Amsterdamschs
beursDoteeving zoo ongunstig is. Een lage
beurs werkt op 't geweten. Dat komt door
dat er in de laatste wekan verscheiden ge
zinnen financieel te gronde zijn gegaan, de
man en de vader kou geen surplus meer bij
passen. Dat komt doordat er bankiers vast
zitten en bjj den val van een bank in een
der provinciale hoofdsteden hebben veis
brave lieden, njj vere,onschuldige spaarders
hun vermogentje ingeschoten. Dat komt
doordat er hier en daar bedrog gepleegd is.
Er zitten bankies achter slot en grendel.
Dat alles stornt tot ernstig nadenken.
Uit het aangrijpende boekska hierboven
genoemd, ook ons vriendelijk ter lezing
afgestaan, drukken wij 't onderstaande af.
Het handelt over den aibrid van ds. Weiss
onder de melaatscben in Suriname. Het
laatste gedeelte handelt over„Naar de
laatste rustplaats"
Het is een droeve regendag, zooals de
regentijd er vele teltal maar door plas
regent het. Slechts nu en dan driegt de zon
door de wolkenen dan is het zoel, bijna
ondraaglijk. Uit het naburige bosch stijgen
witte nevelwolken op, en over de uitge
strekte grasvlakten van het oeverland trilt
de heete lucht. Maar niet lang, dan rukken
weer donkere wolken uit het oosten aan, en
een naargeestig geruisch, eeret heel iu de
verte, dan al naderbij komend, kondigt den
regen aan. De regen trekt over de rivier,
de wind zweept hem voor zich uit. Ziet ge
die donkere streep boven het water Dat
is regen. Als een gewependo vijand, die
met het ontbloote zwaard overgaat tot den
aanval, zoo rukt die zwarte streep aan. De
koppen der golven flikkeren in het licht
der zon, als de punten der bajonetten. De
zon werpt nog eens haar licht den storm en
den regen tegemoet, daar schittert de boog
van het genade ver bond op den donkeren
wolkenrand. Maar slechts voor eon kort
oogenblik, dan 13 de zon onder gedoken in
nacht en de regenboog verdwijnt. De regen
heeft Groot-Chatillon bereikt. Ilij woelt
den bodem om, hij dringt door de raten en
vensters, men voelt zich niet wel meer. De
muskieten beginnen ook overdag lastig te
worden.
Het is de tijd, die ook menigen melaat-
sche verlossing brengt in zijn lijden. Wat
hot voorjaar en de herfst voordenlonglijder
is, dat is de regentijd voor onze zieken.
Zeer verschillend zijn weliswaar de oor
zaken, die tot het sterven leiden. Dikwijls
z\jn het ziekten, die in geen direct verband
schijnen te staan met de melaatschhsid.
Zelfs aan ouderdomszwakte zag ik men
schen sterven, dia een leven van 79 jaren
en langer achter den rug hadden. Dikwijls
ook vernielt de koorts, waartegen in het
algemeen een neger evenmin bestand is als
een Europeaan, het door wonden en pijnen
verzwakte lichaam.
Sterfgevallen zjjn hier natuurlijk niets
buitengewoons en veroorzaken zelden
eenige opschudding. Dit geldt hoofdzake
lijk van het Regeeringsasyl met zijn 150
patiënten.
De dood rukt den zieke niet weg uit een
levenspositie „lachende erfgenamen" zijn
er ook nietwant do weinige kleding
stukken, die den gestorvene bij zijn leven
door de inrichting geleverd werden,worden
verbrand.
Eon groot deel d8r patiënten van het
Regeeringsasyl sterft in 't ziekenhuis. Maar
is da ernstige zieke eeu getrouwde man of
vrouw, dan wordt hy (zij) zoo mogeljjk in
eigen huis verpleegd. De man zorgt voor de
vrouw en omgekeerd. Het moet gezegd
worden, dat de negers, wat de verpleging
van verwanten betreft, getrouwzyjn al gaan
ze ook naar Europeesche begrippen niet
juist teeder met den zieke om.
In Bethesda hsbbon we tot nog too geen
eigenlijk ziekenhuis. De Bethesda-zieke
wordt i.n zijn eigen vertrekje verpleegd.
Da stervenden, of ze nu in het ziekenhuis
van het Regeeringsasyl of in Bethesda lig
gen, wordsn trouw door den zendeling be
zocht Er komt echter een oogenblik, dat
het bericht van het verschijnen van een
melaatsche mij dikwijls als een overwin-
ningsbericht in de ooron klinkt. Hier is de
dood werkelijk verlossingHet leed, de
smart, de dikwijls zoo naamlooze pijn, de
vreeseljjke ziekte, is nu op eens ten einde.
De ontbinding, die tot hiertoe Iets tegen
natuurlijks is geweest, is nu, nadat de dood
ingetreden is, niets anders dan een natuur
lijk proces. Nog dienzelfden dag, of den
daaraan volgenden, heeft de teraardebestel
ling plaats Bethesda heeft tot op hedoa nog
geen lijkenhuis maar 't lijkenhuis van het
Regeeringsasyl neemt onze Bsthesda-doo-
den gastvrij op. Wanneer het eenigszins
mogelijk is, blijft de dooda in zijn kamer
liggen en dsn gaat de lftkvaart over
Bethesda naar het kerkhof. Is een zieke,
die tot een der Protestantsche belijdenissen
behoort, in het Regeeringsasyl gestorven,
dan vermeldt de geneeskundige, aan wien
tegelijk de leiding van het hospitaal opge
dragen is, den naam van den gestorvene,
dea tjjd van overlijden,alsmede dien van de
begrafenis.De meeste begrafenissen hebben
des namiddags plaats.
De leden der gemeeute verschijnen in
witte kleederea en stellen zieh op niet ver
van de Protestantaehe kerk. Precies 5 uur
verschijnt de zendeling, en dit is het teeken
voor den ziekenbewaker in het lijkenhuis
de kist dicht te maken. Vóór dit gesehiedt,
zingt een deel der gemeente vóór het
lijkenhuis nog eenigs verzen. Dan dreunen
ds hamerslagen, waarmee de nagels ge
dreven worden in het deksel der kist, door
de stilte van den naderenden avond.
Schrijver dezes heeft herhaaldelijk be
proefd, de zieken te bewegen uit eigen
middelen kistsobroeven aan te sehifif.n,
om deze akelige ceremonie van toespij
keren in tegenwoordigheid ddr wachtende
menigte te doen ophouden. Mijn bemoei
ingen hieromtrent waren vruchteloos Voor
velen der zieken schijnt deze daad juist
eer, deel der begrafenisplechtigheid.
Het lied is gezongen, de kist g> sloten,
en de klok, die zoo dikwijls hrar feest
klanken klinken liet, klept nu in korte,
doffe afgebroken slagen over het dorp van
ellende en ontbinding.
Op den hoofdweg schikt zich de stoet,
vooraan de zendeling en de dokter. Dan
volgt de kist, door de ziekenoppassers van
het regeeringsasyl en eenige zieken ge
dragen, Achter "de kist gaan de mannen
der gemeente, bij wie zieh dan de vrouwen
aansluiten. Zwijgend gaat de gemeente
den gang naar "den doodenakker; de klok
klept voort. Op deD doodenakker gekomen,
die dadr begint, waar de woningen der
kranken ophouden, verstomt het gelui.
Hier, op hei veld van ontbinding, zal de
stem van den Lavensvorst spreken tot hen,
die nog wachten op de verlossing. De
gemeente staat in wijden kring om het graf.
De twee politiebeambten, die altijd aan
wezig moeten zijn, om de orde te hand
haven, hebben niets te doen. Het is dood
stil op den doodenakker. De kist staat
boven het graf.
«Jezus is mijn toeverlaat I" zingt da
zendeFng, en de gemeente valt in«Hij,
miju Heiland, is in 't leven, Zou ik dan
niet aan Gods raad, Mij blijmoedig over
geven T'
Dan glijdt do kist af in 't graf, terwijl
de gemeente doorzingt: «Schoon der graven
laDge n8oht Huiverend soms wordt in
gewacht
De kist is aan de blikken der omstan
ders onttrokken. Het lichaam rust in den
donkeren schoot der aarde, stof tot stof.
Maar over het graf met zijn buit klinkt
het woord van de liturgie
«Zoo spreekt de Heer: Ik ben de Op
standing en het leven I Wie in Mij gelooft,
zal leven, al ware hij ook gestorven
Dood, waar is uw prikkel, hel, waar is
uw Overwinning P"
De begrafenisliturgie der Broederge
meente wordt aan het open graf gebedeD,
en bij het bidden daarvan leer ik telkens
beter begrijpen, welk een heerlijken sohat
wij in deze liturgie bezitten. In allen deele
zoo volkomen van veria en daarbij zoo
diep en innig is dit gebed, dat het de ziel
van den bidder opwaarts trekt tot Hem,
die voor ons leefde, leed en stierf.
Nog een korte tekst wordt gelezen en
de zendeling richt dan een kort woord
tot de omstanders, waarop de oudtes
tamentische zegen over het graf wordt
uitgesproken.
Het lieht der zon flikkert over 't bosoh,
de schaduwen spreken van den komenden
nacht.
Hoe zal 'tzrjn, hoe zal 'tzijn?
Als in Salem ik verschijn P
In die stad met gouden tonen
Heer mijn God bij U te wonen,
Wat zal dat een vreugde zijn l
Een lied van heimwee klinkt uit boven
het doffe rollen der aardkluiten, die hard
neervallen op de kist.«Hoe zal't mij
dan, 0 dan eens zijn, Als ik verlost van
smart en pijn, Ontwaak fothoogerwaarde?''
Dan is het graf aangevuld en over den
versehen grafheuvel klinkt het slotlied
Wat hier krank is, zucht of kwijnt,
Zal daar friseh en bloeiend wezen
Wat als aardsch in 't graf verdwijnt,
Is als hemel8eh daar verrezen
Zink' 't verderflijk stofkleed neer,
Oaverdeiflijk rijs ik weer.
Socialistische bedrieger ij
Het socialistisch hoofdorgaan Het Volk
bevat onder het opschrift De grap der
Rotterdammers" denavolgeadegesohiedenis.
Onze Rolterdamsche correspondent schrijft:
Dezer dagen kon men in de bladen lezen,
dat een 100-tal Rotterdamsche bootwerkers naar
Antwerpen was gegaan, 0111 het werk van de
stakers aldaar over te nemen.
De Nieuwe Rotterdamsche kwam
het eerst met dit bericht en de andere bladen
namen het gretig over.
Het leek me al aanstondswatzonderling.dat
hier, na de gebeurtenissen der laatste maanden,
waarbij zoo onmiskenbaar de impulsieve haat
uit alle kringen der Rotterdamsche havenarbei
ders tegen de onderkruipers was gebleken, zoo
gemakkelijk maar eventjes 100 man voor zulk
een karwij bijeen waren te krijgen.
Twee dagen daarna bleek het, dat deze 100
Rotterdammers de Antwerpsche Patroonsver-
eeniging leelijk bij den neus hebben gehad
Een der Rotterdammer, die den tocht mee
maakte, vertelde me er 'tvolgende van:
Er werkte te Antwerpen een Rotterdamsche
bootwerker, die tot zeer korten tijd hier werk
zaam was en een volkomen vertrouwd lid was
der vakvereeniging.
In Antwerpen stond hij reeds aanstond? jjj
