NIEUWSBLAD
TOOR ZEELAND.
No 10. 1907.
Vrijdag 11 October.
22e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISeH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S, 1 DE JONGE VERWEST. te Goes
F, P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
UIT m PEUS.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p.1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer S cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
10 October 1907.
Op den uitkijk, de wakkere baas die in Het
Friesch Dagblad wekelijks een artikel
schrijft, om jaloersch van te worden, wijdt
ditmaal een artikel, onder meer aan de
Kiesrechtqu&estie, het Centraal Comité, de
Deputatenvergadering en de Middelburg-
sche motie.
De veelszins zakelijke critiek in onze
pers heb ik met groote belangstelling ge
lezen en ik twijfel niet, of Centraal Comité
en Deputatenvergadering zullen daarmee
hun voordeel doen.
Maar er is éen gedachte uitgesproken en
dat nog wel in de met 16-voetsregisters
uitgevoerde Hiddelburgsche motie, die ik
niet onweersproken wil laten, want daar
was ik het nu heelemaal niet inee eens.
Ze kwam hierop neer, dat de Deputaten
vergadering eigenlijk niets nader omschre
ven moet, als zijnde daartoe niet gerechtigd
maar dat ze zich zou moeten vergenoegen
met eenvoudig uit te spreken, dat ze is vóór
een «organisch kiesrecht".
Nu zou ik mijn mond houden, als er ge
zegd werdZie, voor het oogenblik zou het
wy-3 zijn, als de Deputatenvergadering niet
verder ging, daar ze de gegevens, de studie,
de voorlichting mi3t om verder te gaan.
Maar dat wordt niet gezegd.
't Snydt even dieper in 1
Er wordt gezegd, dat de Deputatenver
gadering dat dus de kiezers in hun pro
gramma's niet verder mogen gaan dan zeer
algemeene uitspraken te geven en zich van
elke aanwijzing, hoe zulk een uitspraak in
een bepaalden,wettelijken vorm zou kunnen
gegoten worden, moeten onthouden.
Nu weet ik heel goed, dat daar veel mis
bruik van gemaakt is.
Ook wij zullen wel niet vrijuit gaan.
Maar om nu met het badwater ook het
kind weg te werpen, daar voel ik niet veel
trek voor.
De Middelburgers hebben er geen erg in
gehad, maar zonder dat ze 't wisten of be
doelden, hebben Z9 wijlen Groen van Prin-
sterer nog na z'n dood op de vingers getikt.
Groen bleef lang niet altijd bij algemeene
uitspraken
Daar heeft hij verdriet genoeg van gehad 1
Meermalen stak hij met de conservatieven
in zee, als zy betuigden, dat ze toch ook wel
wat voor christelijk onderwijs gevoelden
om even vaak bedrogen uit te komen.
Hjj durfde daarom wel verder gaan. Hij
durfde wel een zeer bepaalde wetsformu-
leering en wetsherziening aangeveE,met de
artikelen, genoemd, erbij en de wijzigingen,
die hij allereerst wou zien aangebracht.
En dat dorst hij dan ten grondslag legg6n
bij de verkiezingen, om daarover 't.oordeel
der candidaten te vragen.
Ja zal men zoggen maar dat was
dan vruchtvan langdurig en mitsdien rijper
overleg; had dus]meer«moreele"waardeenz.
Dat kan alles waar zynik spreek dat
niet tegeD, maar daar gaat het niet over!
't Is de vraag, of het dan kiezers, na nauw
keurige overweging en goede voorlichting,
ongeoorloofd zou zijn, om ook meer gede
tailleerd hun meening over bepaalde pun
ten van wetgeving uit te spreken en er de
meening der candidaten over te vragen.
Dan zeg ik, met het voorbeeld van Groen
voor oogen Mits alle waarborgen tegen
een overijlde, onbekookte uitspraak geno
men worden ja!
En ik vermoed zoo, dat men het in Mid
delburg ook niet anders vestaat, anders zou
't me erg tegenvallen van een stad, waarin
verscheidene onzer wakkere voormannen
Wonen
Wij g9looven niet dat de schrijver hier 't
Middelburgsche gevoelen juist weergeeft.
De Middelburgers kennen wel degelijk aan
de Deputatenvergaderingen het recht toe
om beelissingen te nemen. Alinea 1 en 2
hunner motie spreekt zich in dien zin vol
doende uit.
Maar zij meenen dat omschrijvingen als
van 't begrip „Gezinshoofd" of dergelijke
niet bij partijbesluit dienen te worden vast
gesteld.
Hetgeen wij beamen.
Ofschoon wij van meening zijn dat er
niet van vaststelling bahoeft sprake te zijD,
wanneer do bi3svereenigingen verklaren,
voorzoover zjj het kunnen beoordeelen, in
een bepaalde formuleerïng hare gedachten
over een bepaald punt van het program
terug te vinden.
Hier wordt dan niets bij gedecreteerd,
doch alleen uitgesproken, opdat de volks
vertegenwoordigers van onze, en ook die
van andere richtingen, weten hoe de anti
revolutionairen bijvoorbeeld het gezins-
hcofdenkiesrecht opvatten.
De Vlaardingsohe «bezwaarden" hebben
er niet overheen gekund den heer De
Geer te steunen; en hebben door hun zich
onttrekken aan en ingaan tegen een be
sluit van de Centrale Kiesvereeniging
of zoo iets mag en of 't reglement van
Kiesvereeniging en Centrale dit veroor
loven laten wij in 't midden niets anders
bereikt dan een voor de drie partijen dure
herstemming, waarbij, vergissen wij ons
niet, jhr. Ds Geer toch gekozen wordt.
En wat erger is de herstemming te
Franeker schijnt door deze Schiedamsche
verkiezing ten gunste van den sociaal
democraat beslist.
Lauwe ehristeüjk-historisehen in Frane
ker zouden bij een gunstiger uitslag in
Schiedam wellicht te winnen zijn geweest.
Nu krijgt ge ze niet meer mee.
Ziedaar al de winste van deze «ein-
spaisnerei".
Hetgeen, ook met 'toog op 1909, te
betreuren is.
Jaren geleden verkneukelden zich de
toenmalige liberale dagbladen in de wrij
ving die gedurig, vooral bij verkiezingen,
ontstond tussehen Roomsehen en Protes
tanten, anders gezegd tussehen antirevo
lutionairen en de Rcomseh-Katholieke
Staatspartij.
Ieder strootje werd opgeraapt om het,
naar de gelegenheid van het oogenblik,
de een of ander voor de voeten te werpen,
met de. hoop dat de partij er over strui
kelen mocht. Dat polilieke spelletje is uit.
De ervaring heeft geleerd dat het niets
meer geeft, 't Is warm loopen voor
niks.
Preoies hetzelfde herhaalt zich nu met
en tengevolge van de scheiding tussehen
antirevolutionairen en chr. hisiorisohen.
Dat in Franeker minder stemmen op een
anti-revolutionair worden uitgebracht.
Dat in Schiedam zelfs twee candidaten
van de rechterzijde stonden, dat is profetie
van het aanstaand scheuren van de coalitie
meent men.
En toch zal men aan de linkerzyde zich
verblijden met een doode musch.
Waarom V
Omdat die kleine twisten, ontstaan uit
begrijpelijke winzucht of kortziehtige be
krompenheid, tijdelijk verdeeldheid wek
ken kunnen maar nooit blijvend.
Heel spoedig, het spoedigst na een ge
leden verlies, begrijpen de verschillende
deelen der coalitie dat zij tot de rechterzijde
en niet tot de linkerzijde behooren, en dat
men het meest verstandig handelen zal zelf
de zaken le bedisselen zonder z-ieh te storen
aan de stokebranden van buiten.
De antirevolutionairen en de ehr.-hislo-
risehen hebben in zoomenigopziehtdezelfde
belaDgen te verdedigen en hetzelfde doel
voor oogen dat tijdelijke twist tooh nooit
tot blijvende verwijdering leiden zal.
En hun gezond verstand is groot genoeg
om den tegenstander het profijt der ver
deeldheid niet zonder strijd in den schoot
te werpen.
Een por voor de Rechterzijde.
Wij lezen in de Christelijke Onderwijzer
Minister Rink slaat zijn slag.
Als voorstander van het openbaar onder
wijs, van het nooit volprezen openbaar
middelbaar onderwijs bovenal, doet hij zijn
best de alleenheerschappij der openbare
school op dit terrein te bevestigen.
Hij stelt daartoe voor de oprichting van
drie nieuwe Rijks-Hoogere Burgerscholen.
De minister zal deze scholen brijgen. De
helft plus één zal ze hem in de Tweede
Kamer geven en de meerderheid ia de
Eerste Kamer kan er niet aan komen.
Aldus haalt men via een paragraaf van de
begrooiing een zoet winstje binnen.
De minister heeft gelijk.
Hij heeft zich verklaard voer de subsi-
diëering van het bijzonder middelbaar
onderwijsmaar bij heeft er bij gevoegd,
dat een voorstel daartoe van hem niet te
waohten is.
De belanghebbenden mceten zelf de
handen maar uit de mouwen steken.
De belanghebbenden vinden hun ver
tegenwoordigers in de Rechterzijde der
Kamer.
Waarom behartigt de Rechterzijde dan
dit belang niet?
Het is niet voldoende voor aanstaande
predikanten, artsen, rechtsgeleerden chris
telijke gymnasia te openen.
De middenstand heeft behoefte aan goed,
christelijk middelbaar onderwijs. Zonder
subsidie kan dat er niet komen.
Waarom pakt de Rechterzijde niet de
koe bij de horens
De ministerieele por is er nu ook.
Men zou zoo zeggen, er behoeft op niets
meer gewaeht te worden.
De overwonnen rabbijn.
Toen do bekende prediker Claudius Bu
chanan zijn reis door Oost-Indië deed,
kreeg hij van de Joden uit het binnenland
een zeer eigenaardig boek, een vertaling
van het Nieuwe Testament in het He-
br66uwsch uit de 16e eeuw. De vertaler
was een zeer geleerde rabbyn geweest en
de vertaling vrij goed. De bedoeling van
dezen man was, een nauwkeurige vertaling
van het Nieuwe Testament te geven, ten
einde dit te weerleggen en de bewijzen van
zijn buren, die Syrische Christenen waren,
te ontzenuwen. Men ziet, de goddelijke
Voorzienigheid had het anders met hem be
sloten. De vertaler werd door de macht der
waarheid overwonnen en een belijder
van het Christendom. Zijn eigen werk nam
zyn ongeloof weg, en hij leefde en stierf in
het geloof aan zijn Messias, den Heere
Jezus Christus. Het handschrift bevindt
zich nog in de bibliotheek te Cambridge in
Engeland.
De Kiesrecht quaestie.
De deputatenvergadering zal, ook wan
neer zij de capaciteiten-quaestie vooralsnog
rusten laat, niet van deze quaestie af zyn.
Over eenige maanden zou een volgende
deputatenvergadering toch tot een defini
tieve beslissing geroepen worden.
Dit gevoelen onze kiesvereenigiagen
zeer wel.
Daarom ware het misschien niet onge-
wenBcht dat de verschillende deputaten in
onze provincie, die tGgon dat capaciteiten
stelsel principieel bezwaar hebben, en zij
die nog aarzelen zonder voorafgaande bree-
de bespreking hun stem er aan te geven,
zich met elkander verstonden, om in een
motie de beide „meeningen" te vereenigen.
Die motie zou dan behooren uit te spre
ken, dat men principieel naast een orga
nisch kiesrecht bezwaar heeft tegen een
individualistisch kiesrechtdoch ter wille
der partijen die zonder dit laatste niet voor
het eerste zouden te vinden zijn, zich bij
een regeling zouden kunnen neerleggen,
die hier het naaste bijkomt.
Het is toch eenmaal een fait, gelijk w\j
reeds vroeger opmerkten, dat onze party
een kleine party in de Kaoi6r is, die zonder
coalitie m6t andere partijen niets tot stand
brengt. De Tweede Kamer kan geen grond
wetswijziging op het punt van het Kies
recht invoeren dan met twee derden der
stemmen. Er moeten dus, bijvoorbeeld wat
het huismanskiesrecht aangaat, 67 stem
men zich daar vóór verklarenanders
komt het er niet in.
Nn bestaat de mogelijkheid dat wjj door
toe te geven aan den eisch van andere par
tijen 't huismanskiesrecht er door krijgen.
Door dit na te laten, zouden wij het alge
meen stemrecht krijgen, dat nog verder van
het huismanskiesrecht af staat, ja principi
eel er tegenover staat.
De beslissing door de Staten Generaal te
nemen zal zijnalgemeen kiesrecht of iets
anders.
En wanneer nu dit andere het huismans
kiesrecht kon zijn, desnoods met cspacitei-
tenkiesrccht voor mannelijke ingezetenen
er bij, dan zouden wij van het onze althans
iets wij zouden haast zeggen veel gered
hebben.
Met een «alles of niets" spelen wij het nu
niet klaar.
Indien er een moderne uitvinding is die
zich niet in populariteit verbougon mag dan
zeker wel de automobiel.
Dat ding wordt allerwegen met tegenzin
begroet. Het publiek staat er vijandig te
genover. Zoo is het overal.
Ook in de Deensche hoofdstad Kopen
hagen.
Maar om dien tegenzin te overwinnen
heeft een club die zich voor dit vervoer
middel interesseert propaganda gemaakt,
en met goed succes.
Op zekeren morgen ging een karavaan
van voertuigen door de stad om de leden
van het gemeentebestuur af te halen en tot
een ritj a uit te noodigen. En zij kwamen
terug, bekoord en bekecd door zooveel
vriendelijkheid. Zulk een rit met zulke
brave messchen was een heerlijkheid.
Daarna stelden de eigenaars hun wagens
beschikbaar voor heel de bevolking.
Van pleinen en markten maakten zy rit
ten, overladen met passagiers, meestal
jeugdige. Dan heelen dag verdrongen c'e
menschen elkaar om een plaatsje in de wa
gens machtig te worden.
En de vrees en tegenstand was daarna
heel wat geminderd.
De Keizer en de Keizerin van Duitseh-
land zullen in de tweede helft van No
vember van uit EDgeland te Vlissingen
aankomen, en daar ontvangen worden
door de Koningin en den Prins.
Dit bericht heeft vooral de buitenland-
sebe pers gelegenheid gegeven om de
gewone vraag ook ditmaal te herhalen
wat zit daar achter?
Het noodlot van allen die^aan politiek
doen is wantrouwen.
Daar is geen sneller weg om vertrouwen
en idealen te verliezen als de politieke.
Wat ter wereld kan nu zoo'n vriend
schappelijk bezoek van enkele uren door
een verafstaand familielid te maken hebben
met de politiek
Men weet nu eenmaal dat de Reise-Kaiser
overal komt behalve te Parijs.
Waarom zou hij ook niet eens de schre
den richten naar Holland, waar eeo sym
pathiek stamgenoot den troon bezet
Waarom zou een Hohenzollern, die zijn
hoofdstad siert met de beelden der Oran-
js's niet eenige oogenblikken verblijven in
de sohaduw van den Oranjestam
Tussehen Dillenburg en Holland bestaan
toch nog hechtere banden dan politieke.
Vrijheid
Sedert 1895 bestaan thans ie Brussel
drie anarchistische scholen. Heeren en
dames geven er onderwijs. De lessen wor
den afgebroken, zoodra de lieve jeugd
teekenen van ocgeduldaandendaglegt,enz.
De derde dezer scholen is gesticht door
leerlingen der welbekende «Université
Nouvelle". Hier heeft men zelfs geen
directie en geen programma's de vrijheid
der jeugdige leerlingen is er volstrekt on
beperkt. Men heeft zelfs voorgesteld, niet
langer de ouders van school verzuim kennis
te geven.
De antirevolutionairen en'tkiesrecht.
De Rotterdammer zegt nog een enkel
woord over het slot van het door het
Centraal-Oomilé voorgestelde artikel 80.
Thans luidt art. 80 alinea 3 der Grondwet
Van de uitoefening van het kiesregt zijn
uitgesloten zij, wien dat regt bij regterlijke uit
spraak is ontzegd zij die in gevangenschap of
hechtenis zijnzij die bij regterlijke uitspraak
of beschikking of het beheer over hunne goe
deren hebben verlorenzij die in het burger
lijk jaar, voorafgaande aan de. vaststelling der
kiezerslijsten, van eene instelling van weldadig
heid of van een gemeentebestuur onderstand
hebben genoten en, voor zoover de kieswet,
hetzij zeker bedrag van den aanslag in eene
of meer Rijks directe belastingen, hetzij het
bezit van een of meer grondslagen van zoo-
danigen aanslag als vereischte van kiesbevoegd
heid stelt, zij die hun aanslag in die belasting
niet heben voldaan.
Het Centraal-Comité stelt voor die alinea te
wijzigen in dezen zin
Van de uitoefening van het kiesregt zijn
uitgesloten zij, wien dat regt bij regterlijke uit
spraak is ontzegd zij die in gevangenschap of
hechtenis zijnzij die bij regterlijke uitspraak
de beschikking of het beheer over hunne goe
deren hebben verlorenzij die in hun
woning gelegenheid geven tot het
uitoefenen van ontucht of bij reg
terlijke uitspraak zijn verklaard
aan misdrijf tegen het gezin; zij
die in hetburger'lijkjaar,aande
vaststelling der kiezerslijst voor
afgaande, gedurende drie maan
den of langer geheel of gedeelte-
lijk levensonderhoud hebben
genoten van een instelling van
weldadigheid, die onder Rijks-
beheer staat, of door het Rijk
geldel ij k is gesteun d".
Aan het gespatieerde ziet men het ver
schil tussehen deze alinea vau het huidige
art. 80 en de alinea gelijk die ontworpen
is door het Centraal-Comité. In het slot
is dus alle spreken over voldoen van be
lasting weggevallen. Daarover zal De Rot
terdammer niet treureD, evenmin als over
het evectueele verdwijnen vaa het geheele
oensus-kiesreeht.
Uitsluiiieg wordt voorts door het C. C.
gewe-n8cht van degenen «die in hun woning
gelegenheid geven tot het uitoefenen van
ontucht."
Het is spoedig zoo neergeschreven, maar wat
wordt hieronder nu verstaan
Als een bordeelhouder naast zijn bordeel
woont, en dus niet in zijn woning gelegenheid
biedt tot het uitoefenen van ontucht, mag hij
dan kiezer blijven werd reeds terecht in „Ne
derland en Oranje" te Hilversum gevraagd.
Wat wordt voorts verstaan onder uitoefenen
van ontucht?
Vallen onder degenen, die deswege van het
kiesrecht werden uitgesloten, ook de Neo-malt-
husiaansche ongehuwde «mevrouwen-deskun
digen", die, in het bezit van een dienstbode,
volgens de voorstellen van het Centraal Comité
als «gezinshoofd" kiezer zullen zijn Wij ge-
looven van niet.
Ter loops merken wij hier op, dat het Cen
traal-Comité niet aanbeveelt uitsluiting van
«kroeghouders" en van «familiehoofden" die
voor onbetaalde schuld gedenonceerd werden
en derhalve bleken hun eigen huis niet wel te
regeeren", zooals de Standaard van g December
1878 tevens verlaugde.
Wij zouden uitsluiting van „kroeghouders"
niet durven verdedigen, maar zouden toch wel
eens willen weten, waarom nu het Centraal-
Comité tot uitsluiting van de kroeghouders niet
adviseert, hoewel door de Standaard bordeel-
en kroeghouders in één adem genoemd waren
(zie groote editie van Ons Program, blz. 414).
Uitsluiting wordt vervolgens gewensoht
van degenen, «die bij rechterlijke uitspraak
schuldig zijn verklaard aan misdrijf tegen
hel gezin."
Maar wie, vraagt De Rotterdammer, kan
vertelleD, wat jd oDze dagen door den
rechter wordt gehouden voor een «misdrijf
tegen het ge-zin" T Het staat nergens ge
schreven.
Op zich zelf is uitsluiting vau sbedeelden" iets
dat tegen de borst stuit. Waarom moet een
arme, die formeel onderstand moeten genieten,
van het kiesrecht worden uitgesloten, en heo;
