NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 6. 1907.
Maandag 7 October.
22e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
De vraag van den
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. l DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EK VAK
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De zomer-vacantie was nauwelijks ten
einde of bet vraagstuk van het kiesrecht,
dat reeds zoovele jaren hier en daar op
dook, kwam in vollen ernst aan de orde.
Reeds om het kiesrecht-ontwerp op te
nemen onder het regeerings-programma,
was by het optreden van dit kabinet de
eisch van Grondwetsherziening gesteld en
door de huidige regeering was in uitzicht
gesteld, dat de komende Grondwetsher
ziening het kiesrecht open stellen zou naar
de eischen van het oogenblik.
Art. 80 van de Grondwet, dat nu de
eischen voor het kiesrecht bepaalt, zou dan
blanco worden en alzoo de gelegenheid
geven om de beperking op te heffen 6n tot
algemeen stemrecht voort te varen.
Dat was de eisch der democratische par
tyen, die met optocht en ophef somtijds,
met propaganda zij het dan ook in stilte
en goed vertrouwen algemeen stemrecht
eischten, en om daartoe te geraken de deur
wenschten te openen.
Tegenover dezen eisch der democratische
partijen staat de eisch der anti-revolutio
naire party, de eenige van de partyen der
rechterzijde die met een bepaald, goed be-
lijnd voorstel inzake het kiesrecht voor het
front is verschenen.
Nog steeds schijnt de juiste bepaling van
het begrip der kiesbevoegdheid by velen,
ook bij de rechterzijde, niet gevonden te
zyn en 't streven om tot afdoende regeling
te komen niet overwegend.
Toch behoort eindelijk eens beproefd te
worden dit vraagstuk, dat altijd door aan
de orde blyft, tot oplossing te brengen.
De kiesrechtkwestie dreigt als wijlen de
schoolkwestie de natie in twee deelen te
splitsen. Het eene deel verlangt het kies
recht voor Jan en Alleman en zalnietrusten
voor het dit verkregen heeft. Het andere
deel wenscht Huismans-kiesrecht, d.i. kies
recht voor alle gezinshoofden en daarmee
gelijk gestelden.
Beide groepen begrijpen terecht dat de
politiek onrustig blyft, zoolang op dit punt
geen beslissing genomen ia. De schaal moet
in evenwicht gebracht worden.
Daar komt by dat onze politieke toestan
den de onrust bevorderen.
Slechts één district, b.v. Franeker be
hoeft aan rechts toe te vallen dan staat de
Tweede Kamer op het doode punt.
Een meerderheid van enkele stemmen
is geen zeldzaamheid in meer dan één
district.
Het was daarom dat met meer dan ge
wone belangstelling kennis genomen werd
van de zinsnede in de troonrede die het
„eerlaBg" aan de orde stellen van de grond
wetsherziening met bet doel om art. 80
tot een blanco-artikel te hervormen in uit-
zioht stelde.
Het was ook daarom dat met meer dan
gewone belangstelling onder ons nota ge
nomen werd van de op 17 October bepaalde
Deputaten-vergadering ter behandeling van
dit vraagstuk.
Een vraagstuk dat meer dan eenig ander
ingrijpt in ons politiek leven, en dat dan
ook als vraag van den dag" onzer aller
aandacht verdient.
De sociale wetgeving sohijnt onder dit
kabinet te zullen rusten en de vraag van
Grondwetsherziening aan de orde te zullen
komen. De beslissing wordt gewacht.
Hoe?
De slag wordt geleverd tusschen hen die
persoonlijk en hen die organisch stemrecht
wensohen.
Laat ons beproeven het verschil tussohen
deze twee groepen zoo duidelijk mogelijk
te teekenen en alzoo deze vraag van den
dag voor alle onze lezers in helder licht
te zetten.
Voorop ga echter de mededeeling dat,
zoover ons bekend is, geen enkel anti-revo
lutionair verlangt van het 80ste artikel der
Grondwet een blanco-artikel te maken.
Ons constitutioneel staatsgebouw rust op
het kiesrecht als een huis op zyn fondament
en niemand legt eenige losse steenen naast
elkander om tot fondament te dienen, even
min als iemand een open plek laat om daar
by gelegenheid een steen in te schuiven.
Blanco is niets, bedoelt ook nists te zijn,
maar ruimte te laten voor tydelyke aanvul
ling. Maar juist omdat het niets is en wy
vastheid en duurzaamheid begeeren, kan
geen blanco-artikel ons behagen.
Evenmin kan ons algemeen stemrecht
behagen, omdat bij algemeen stemrecht
slechts de eenling, het individu, de persoon,
in aanmerking komt. Met standen of groe
pen rekenen de democratische partyen
ganschelyk niet. Zy zoeken geen ander
politiek verband en geen andere sociale
overeenkomst als het staatsverband dat
alleen toestaat over het bestuur van 's lands
zaken te beslissen.
Daartegenover staat nu den wensch der
anti-revolutionairen, dat de vertegenwoor
diging des volks bestaan moge uit groepen
van personen die hunne belangen gemeen
hebben.
Personen scheiden zich veel lichter dan
groepen.
Hoe groot is niet allerwege de ongelijk
heid. Van afkomst, van aanleg, van karak
ter, van opvoeding, van bedrijf, van bezit,
van levensbeschouwing en van wat al niet
meer. Maar te midden van al die ongelijk
heden vormen zich dan weder groepen van
gelijkgezinden of gelyk bedeelden, die er
belang by hebben om hunne belangen te
bevorderen, hunne wensohen bevredigd te
zien. Tot deze groepeD, die het groote
staatslichaam vormen, behoorenin de eerste
plaats de huisgezinnen en daarom pleit de
antirevolutionaire partij dan ook voor huis
mans-kiesrecht.
Ziedaar de vraag van den dag waar het
vermoedelijk in dit parlementaire jaar om
gaan zal. Dit is de kern van het vraagstuk.
En nu bréngen we onze lezers geregeld
op de hoogte van de critiek, ook in eigen
partij, die de behandeling van dit belang
rijk vraagstuk brengt en we hopen dit te
blijven doen.
Voor ditmaal was het er ons alleen om te
doen de hoofdzaak, waarbij de partijen
rechts of links uiteengaan in het lichtte
stellen.
5 October 1907.
Wiens oordeel over den uitslag der
Franeker verkiezing kan juister zijn dan
dat van het Friesch Dagblad die midden in
den strijd stond, en den uitslag heeft zien
aankomen.
Het volge hieronder
Voor Franeker is er in Franeker mat ge
stemd.
Er zijn bijna een half duizend stemmen
minder uitgebracht dan bij de eerste stem
ming in 1905.
Onze candidaat ging met byna 300 stem
men achteruitde vrijzinnige verloor ruim
350 stemmon terwijl de socialist met 160
stemmen méér uit de bus kwam.
Verwonderen doet ons dat niet.
In 1905 was Franeker toegewezen aan
de Christelyk-historischen die toen da. An-
kermans candideerden.
Nu hebben zij de aanwijzing van den
candidaat (wegens bijzondere redenen) aan
de anti-revolutionairen overgelaten) en wel
heeft zoo De Banier als De Nederlander den
heer v. d. Molen aanbevolen, doch de rechte
geestdrift schijnt er by de Christelyk-his
torischen toch niet geweest te zijn. Wel
licht omdat onze candidaat niet Her
vormd was. Ook hebben de Schiedamsche
sporlingen geen goed gedaan.
Eindelijk zyn de Franeker-stryders juist
niet aangemoedigd door eene hartelijke
belangstelling van heel onze partij in hunne
worsteling want de thermometer dier be
langstelling stond slechts weinig graden
boven nul.
Kortom, dat wy een verlies van 300
stemmen hebben te boeken is wel droef,
maar gelet op de omstandigheden toch be
grijpelijk.
De liberalen zyn nu een kleine 4C0 stem
men achteruit geboerd.
Dit was óók te verwachten.
Een deel van dat verlies komt zeker voor
rekening van het nog steeds voortgaand
proces, dat op de politieke landkaart het
flauwe rose vervurigt tot vlammend rood.
Maar een grooter deel is de schuld dsr vrij
zinnigen zelf, die met een uithaemschen,
hier gansch onbekenden kandidaat op de
vlakte kwamen en niet schenen tebegrijpen
dat bij zulke weinig pakkende candida-
turen juist met dubbele kracht moet
gewerkt.
Bij hen was de dood in den poten zij
ondervinden thans de waarheid van het
gezegde
„Wie niet zaait, zal ook niet maaien".
Het electorale slagveld is geen Luilek
kerland, waar de gebraden duiven ons in
dan mond vliegen 1
De socialisten hebben dat beter begrepen
dan hun vrijzinnige geestverwanten.
Ze hebben hard gewerkt.
Op alle eenigszins belangrijke plaatsen
is door hen gesproken en op elke vergade
ring hunner tegenstanders waren hun
debatters aanwezig om den indruk der
I redevoeringen te verzwakken.
Ze zonden daarvoor geen mindere goden
afneeD, hun kopstukken kwamen in het
j geweer, zooals Troelstra es Schaper.
En daar geen minder gunstige omstan
digheden hun actie bemoeilijkten,hebben ze
hun arbeid beloond gezien en was él de
winst 160 stemmen voor hen.
Tot de weelde van het nationaal leven
behoort ook zijn kunstverzamelingen.
Trotsche bouwwerken, sohoone kunst
werken vormen mede den rijkdom van een
nationaal bezit.
Nederland, klein als het is naar grond
gebied en zielental, heeft rijke nationale
schatten.
Zoo zal nu een particulier schilderijen-
kabinet in Amsterdam, bekend als de
verzameling Six, door den dood van den
eigenaar verstrooid worden.
Tot die verzameling behoort een schil
derij bekend als het Melkmeisje van Vermeer.
Dit schilderstuk, een der beroemdste van
dezen Del ven aar, geniet een reputatie als
de stier van Potter op de Schuttersmaaltijd
van Vah der Helst. Men rekent de ver
koopwaarde op 3 4 4 ton gouds.
Met 38 andere schilderijen uit dezelfde
verzameling kan de Staat ook dit stuk
koopen voor b'h ton gouds, terwijl de
Amsterdamsche vereeniging Rembrand er
2 ton zou bijleggen.
Voor 77a ton zou "6 van de colleotie-Six
dus te koop zIjd.
Velen zeggen ook niet-sooialisten
dat het te veel is.
Anderen zeggen dat men wat over moet
hebben voor het ophouden van zijn eer
en goeden naam.
Kunnen" onze lezers die in meerdere of
mindere mate leven in een geestelijke
atmosfeer aan de hunne gelijk, zich het
lot wel voorstellen van een Christen-werk
man in het centrum van het hedendaag-
sohe leven
Kennen onze lezers wel iets van de
woestheid en de ruwheid, van de grofheid
en het vloeken dat zich zooveel openbaart
daar waar velen bijeen zijn f
O, als onze lezers het kenden dan zou
den ze ongetwijfeld met achting, met meer
respect dan tot nu toe, den christen-werk
man aanzien die onder zoo ongunstige
conditiën zijn beginselen niet verloochent.
Dan zou naast eerbied ook medelijden
plaats kunnen vinden voor den christen
werkman, die niet zelden bij armelijke
levensomstandigheden, en huiselijke zorgen
dag aan dag leven moet in een geestelijke
omgeving die hem walgt.
O, als velen het leven van den christen
werkman in den oeoonomisohen strijd onzer
dagen kenden
Wilt ge een enkel staaltje.
Bij het geschil in Antwerpen heerseht
wapenstilstand, vermoedelijk voor lédagen,
maar nu is in de haven van Rotterdam
weder geschil van eenige beteekenis zoo
dat een duizendtal vreemde werklieden
zijn aangenomen.
Enkele bonderden van dezen kwamen
uit Duitschland. Van welke kracht deze
waren kan blijken uit het feit, dat ze bij
hst uitstappen van het eerste station op
onze grenzen op baldadige wijze den boel
kort en klein sloegen. Te Arnhem ging
het niet veel beter. De klok uit de wacht
kamer werd gestolen en verder een en
ander stuk geslagen. De politie kon hun
bedrijf niet heeren. Zij vielen als een woeste
bende op het bestegoed aan en vielen
als razenden op een mand worst aan om
die te plunderen. Bij het vertrek loste
dit gezelschap ean 20-tal revolverschoten.
Toen waarschuwde de telegraaf overal ook
ter plaats van bestemming Rotterdam, voor
deze bengels en daar was een gansch
legertje van oavalerie en politie op de
been om deze mensehen, die nog wel den
eervollen naam van werkmandragen in
toom te houden, en te geleiden naar een
sebip op stroom dat hun tot logies dienen
zal en dat aan weerszijden beschermd
wordt door een torpedoboot.
Zoo werden deze geestelijk besmetten
van de maatschappij afgezonderd om straks
met anderen den arbeid te deelen.
Eu niemand meene dat dit eeD eenig
staaltje is.
Zij die arbeiden willen op den tijd en
ter plaatse waar stakers dat niet willen,
worden „per ongeluk" getroffen door kist
of baal of gereedschap.
Worden ze naar hun werk op de rivier
per vaartuig gebracht dan leveren koop
waren of ledige botervaatjes gereedschap
tot bombardement, of ean legertje posteert
zich met keisteenen gewapend op de Maas
brug.
Dit zyn zichtbare middelen tot verzet
tegen arbeidswilligen. Hoe zullen de hoor
bare zijn
Welke taal zal zulke daden ondersteunen?
O, als men het leven van den christen
werkman in onze dagen van oeconomischen
s'rijd eens kende 1
Zouden er niet velen zijn die de sociale
welvaart te duur gekocht achten
De Nieuwe Courant heeft aan dr. Kuyper
op diens rechtzetting van oen beschuldi
ging in zake de aanhaling van een tekst uit
Hosea op het Bakkers-Congres, met een
paar volzinneD geantwoord, waarvan het
zwaartepunt moet gezocht in den laatsten,
welken wij hier afdrukken
Aan dr. Kuyper werd dus verweten dat hij
in een godsdienstig-neutraal gezelschap on
toepasselijke aanhalingen uit de Heilige Schrift
bezigde ter bloot literaire opsiering van een
speech.
Juist; zoo is 't. In een „neutraal" ge
zelschap is 't gebruik van een bijbeltekst
verbodendaar is de bijbel contrabande.
En wie er een tekst uit aanhaalt, doet dit
„ontoepasselijk".
Neutraal en Bybel verstaan malkander
niet.
Dat is op de school gezien. Men ziet dat
ook in 't dagelijksoh leven. Zeer tot schade j
van die beide.
De opmerking van de Nieuwe Courant
is overigens tamelijk ouvserwetsohzoo
niet reactionair.
Toen dr. Kuyper voor 'teerst in de
Tweede Kamer optrad, in 1875, werd hij
door de „neutrale" liberale heeren op even-
gelijke wijze afgestraft, over zijn aanhaling
uit Jacobus Y.
Niets nieuws onder de zon
De stemmingen voor de Kamers van
Arbeid in onze groote steden getuigen in
den regel van weinig opgewekt leven.
Dit ligt, zegt men, aan die Kamers. Het
zou echter ook aan dekiezers kunnen liggen.
Een staaltje.
Eergisteren werd er te Amsterdam ge
stemd voor 3 leden patroons voor de Kamer
van Arbeid voor het Logements- en koffie
huishoudersbedrijf
Uitgebracht 2 stemmen.
Volstrekte meerderheid 2.
Gekozen Sequeira en Sickesz, elk met
2 stemmen. Herstemming tussohen Broek
huizen en v. Goetem, elk met 1 stem
Nog een staaltje, dat nog erger is
Verkiezing van vijf leden-patroons voor
de K. v. A. voor het Haven en Dokbedrjjf
Uitgebracht0 stemmen.
Volstrekte meerderheid 1 (de helft plus
één
Dus niemand gekozenen herstemming
tusschen niemand of tussohen alle
mogelijke verkiesbaren
Voor een jurist een goed werkje om dat
uit te maken.
Gelyk algemeen bekend is, wordt de ge
rechtigheid of rechtvaardigheid meermalen
verpersoonlijkt. Justitie wordt dan voorge
steld onder de gedaante van eene geblind
doekte vrouw. In de eene hand houdt ze
een ontbloot zwaard, in de andere een
weegschaal. De reden dezer afbeelding
wordt ons door den dichter Hooft, even
fraai als vernuftig, in het volgende vers
aangegeven
Wie wil dit wezen De gestrenge dochter Gods,
Die ieder 't zijne geeft. Wat doet ze met den
[zwaarde
Als iemand overtreedt 't bestek zijns rechten lots.
Zoo wapent d' Overheid baar hand tot rust op
[aarde.
Waartoe geblinddoekt? 't Oog door haat noch
[liefde moet dwalen,
't Oor luist're. Reden zij de evenaar der schalen.
De laatste regel geeft don regel van han
delen aan. Het oor hoore naar het voor en
naar het tegen en de rede doe dan uitspraak.
Gerechtigheid verhoogt een volk.
Nog altijd zijn er mensehen, die Diet
kunnen gelooven, dat muskieten een
soort van muggen overbrengers kunnen
zijn van malaria-infectie. Bedenkelijk
schudden zij het hoofd, als zij daarvan
hooren. Zij schrijven dan ook de malaria
koortsen aan heel andere oorzaken toe, al
kunnen wij niet altijd in elk speciaal ge
val de oorzaken a&Dgeven en noemen.
De Italiaansche regeering denkt erandors
over. Zij heeft het voornemen opgevat om
te beproeven de moerassige, door malaria
geteisterde landstreken gezond te maken
met behulp van zoetwatervissehen, die dan
uitgezet zullen worden Dabij dg broedplaat
sen der muskieten. Aldus meent men de
larven der muskieten zooveel mogelijk te
dooden en op te ruimen. LaDg heeft men
gezocht naar een vischsoort, welke in de
ondiepe, moerassige waterplassen kan tie
ren. De Italiaansche consul te Sydney
schijnt in dezen een reddende engel te zijn.
Deze heeft zulk een vischsoort naar zijne
meening gevonden. Reeds zijn eenige
honderden dezer nuttige dieren onder de
noodige voorzorgen uit Nieuw-Zuid-Wales
naar Italië overgebracht. Mogen ze aan
het' doel beantwoorden en de proef slagen.
In de geldwereld worden gedurig ont
zettende verliezen geleden. Dit behoeft
niet altijd te zijn door speculaties, sleoht
en onverstandig beheer. Getuigen daarvan
de verliezen door velen betreurd inzake
Russisohe effecten, dienende tot soliede
geldbelegging. Nu en dan zelfs kraakten
hypotheekbanken, nog altijd door vele eer
zame lieden van klein kapitaal beschouwd
als de beste, de zekerste geldbelegging,
die er kan bestaan. Gelukkig zijn de be
kend geworden malversatiën van sommige
dier instellingen niet van dien aard geweest,
dat de pandbriefhouders ernstige verliezen
hebben geleden. Toch blijkt uit alles, dat
er niets bestendigs is hier beneden en het
even moeilijk is om aan geld te komen
dan om geld te bewaren. Nu pas bereikte
weêr een bericht uit Eindhoven onze lezers,
dat n.l. de Meijerijsehe bank ten gevolge
van ernstige onregelmatigheden in het be
heer zieh genoodzaakt heeft gezien hare
betalingen te staken. Zelfs most naar men
zegt het aandeelen-kapitaal ongeveer drie
