IEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 5. 1907.
Zaterdag 5 October.
22e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
1
)ELB VUG:
f
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed
X DE JÖNGE-VERWEST,
P. D'HUU, te Middelburg.
Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
HAVENDIENST.
6.20, 7.— 7.50, 8.20,
10.20,10.40 11.—,11.30,
1.80*, 2.40*, 3.-, 3.25,
0, 6.10, 6,55, 7,15, 7.85,
sluis 6.10, 6.30 7.20,
150, 10.10, 10.30, 10.50,
2,45,1.20*, 1.40*, 2.50*,
10, 5.—, 5,30, 6.30, 7.05,
vallen Zondag3 uit.
SDELB. ROTTERDAM.
stobar.
|gezonderd Zondags, vau
van Middelburg 8,
1,30.
nat „S C
loter
Vrjjd. 18
Zater.19
Zond. 20
Maan. 21
Dins. 22
Woen.23
Dond. 24
Vrjjd.25
Zater. 26
Zond. 27
Maan.28
Dins. 29
Woen 30
Dond. 31
HELDE1'
8,30 9,—
f,30 9,30
9,30 10,30
9,30 11,—
6,- 11,—
6,30 10,30
7,— 10,30
7,30 10,30
8,— 10,30
9,— 10,30
8,30 10,30
8,— 10.30
8,30 10,30
8,30 11,30
tal achter een datum ia
te het tweede getal ii
M-
-ZIEBIKZEE.
I r g 's morgens 7,30 u.,
|2 Oct. 2,30 en vervol-
tondagsmiddags geen
[ierikzae.
Vijjd. 18
Zater. 19
Zond. 20
Maan. 21
Dins. 22
Woen.23
Dond. 24
Vrijd.25
Zater. 26
Zond. 27
Maan. 28
Dins. 29
Woen 30
Dond.31
7,80
7,30
7,30
6,15
7,-
7,30
6.30
7,30
7,30
7,30
7,30
7,30
7,30
6,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2.30
2,80
2,30
2,30
2,30
bsche of Spoortijd.
t) nm. 3,23j) en 6,15a)
3,50y) en 6,45
55 a) en 4,45
23 en 6,15e)/)
pn na het vertrek vai
pe n. Neuzen vm. 8.30
pakens, Borssalen en
I, Borsselen en Nsuzei
April 31 Auguslu»
110,25 uit Neuzen ten
kantelen, ten gevolge
r, die alleen in zijn
in de diepte wegzonk
lgen werd.
verborgenheid riep
Iqpgewondenheid uit,
ling toegesohotene het
pgen ophalen„eene
tonder waarschuwing,
k in de eeuwigheid
j berokkende hij zioh
roekeloosheid, en is
niet was te voorzien
jtarin geheimzinnigs?"
wedervraag, «waar-
booten, die wij over-
[rd Waarom bleven
het lot alleen dezen
I wel, men zegt«het
is voorzienigheid, die
ik heb daar geen
urde is in mijn oog
|s voorzienigheid kan
|ds gave", hernam
het recht het terug
|en zooals Hij wil.
heid is maar een
I wezen Gods, omdat
wegen, en zijne
ledaohten zijn. Hij
onbeperkte heer-
|pselen, en niemand
slaan of te vragen
\Wordt vervolgd.)
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p.1,25.
Enkele nummers0,02s.
4 October 1907.
De Middelburgsche Courant zegt naar
aanleiding der Franeker-verkiezing
„De einduitslag zal echter ook nu wel
weer zijn dat de sociaal-democraat Hels-
dingen wordt gekozen.
„Al wat vrijzinnig denkt, zal zich bij de
herstemming wel op hem vereenigen om
den candidaat der clericalen te weren.
„En dat is ook gewenscht".
Dat wisten wij wel. De Middelburgsche
Courant heeft er altijd zoo over gedacht:
liever een uit de party die met onze liefde
voor Oranje spot, dan een uit de partij, die
tot de hechtste stutten van den Konink
lijken TrooD mag worden gerekend.
Hy zou geen vrijzinnig-democraat zijn,
die er anders over dacht.
Voor onze jongere lezers, om uit te knip
pen. Het is ons bekend dat er nog al van
dergelijke onder hen schuilen. Zij kunnen
nu voor zich en passant gevolgtrekkingen
maken of voorspellingen doen.
Kiesdistrict Franeker.
Uitslag der stemming voor een lid van de
Tweede Kamer der Staten-Genoraal.
Namen der Plaatsen
1 2 3 4 5
Franeker 881 261 422 198
Franekeradeel
Franeker 189 67 63 59
Ried 103 62 9 32
Zweins 83 48 12 23
Midlum 118 40 55 23
Achlum 125 37 59 29
Tzum 223 18 147 58
Menaldumadeel:
Menaldum 298 105 115 78
Dronryp 352 185 82 85
Berlikum 400 136 213 51
Beetgum 322 150 112 60
Marssum 152 96 7 49
Deinum 193 62 87 44
Het Bildt
St. Anna Par. 485 180 238 67
St. Jac. Par.. 392 223 74 95
L.Vr.Par. 151 62 63 26
Oude Bildtzijl 232 92 96 44
Baarderadeel
Weidum 316 138 59 119
Bozum 272 110 90 72
Baard 326 132 84 110
Hennaarde
radeel
Wommels 398 70 60 68
Oosterend 282 38 173 71
Welsryp 105 18 77 10
Totaal 7514 6398 2330 2597 1471
1 is Aantal kiezers, 2 is Geldige stem
men, 3 is Helsdingen, 4 is Van der Molen,
5 is Van Raalte.
Herstemming tusschen de heeren Hels
dingen en Van der Molen.
By de periodieke verkiezing voor de
Tweede Kamer in 1905 bedroeg het aantal
uitgebrachte stemmen 6880, waarvan de
Friesch Chr.-Historische ds. J. Ankerman,
candidaat der christelijke partijen, 2880,
de heer Tak, soc.-dem., 2170 en de heer
Lieftink, candidaat der vrijzinniger, 1830
stemmen verkreeg.
Wij vestigen de aandacht onzer lezers
op De Spiegel, de bekende week-ill ustratie
voor 't Chr. gezin. In den 2den jaargang no.
1 trekken ons aan de photo's Prof. dr. L.
Bouman aanvaardt z'n ambt als hoogleeraar
in de Medische Wetenschap aan de Vrije
Universiteit. Men ziet daar den spreker,
de hoogleerareD, curatoren, directeuren en
gedelegeerden der regeering broederlijk
bijeen. Dr. A. Kuyper op het congres
tot afsohaffing van den nachtarbeid der
bakkers. Gouverneur Idenburg verlaat
de R.-K. Kathedraal na den plechtigen
dienst ter gelegenheid der komst van den
nieuwen bisschop van Suriname. Het
bestuur van het Britsoh en Buitenlandech
Bijbelgenootschap te Londen in vergadering
bijeen.
i
De Standaard schrijft
Aan dr. Kuyper wordt verweten, dat hij
de woorden van Hosea «hunlieder bakker
slaapt den gansohen nacht", als argument
in zijn betoog zou gebezigd hebben.
Dit is onjuist.
Juist integendeel heeft hij uitdrukkelijk
verklaard, dat uit deze woorden niets hoe
genaamd voor onze bakkersquaestie viel
ai te leiden.
Er is hier enkel een beeldspraak, waaruit
mag afgeleid, dat te Jerusalem destijds
's nachts niet gewerkt werd maar uit dit
bloote feit is geen enkele consequentie te
trekken voor het bakkersbedrijf in het
gemeen.
Noeh voor, nooh tegen hetgeen hel Con
gres begeerde.
Nu wij over het luchtverschijnsel van
Dinsdagavond melding maakten, komen
ook uit andere plaatsen in onze provincie
berichten van personen die 't ook hebben
waargenomen ook uit Walcheren, ook uit
Zegwaard en Rotterdam ontving de groote
pers beschrijvingen van den vuurbol.
Hoe jammer, zeggen zjj nu, dat had De
Zeetiw ook kunnen melden.
Dat is een goede leer voor deze vrienden
om wanneer zy iets dergelijks weer eens
waarnemen, 't niet meer voor zich te hou
den, maar 't ons terstond mee te deelen.
TWEEDE KAMER.
Lager Onderwijswet.
Het afdeelingsverslag nopens het wetsont
werp tot wijziging van de Lager Onderwijswet
(verbetering salarissen onderwijzers) is versche
nen, en gewaagt van ingenomenheid met de
indiening, al zouden sommige leden voor de
vrij aanzienlijke som, die beschikbaar kon
worden gesteld, liever h. i. belangrijker arbeid
hebben gewild.
Beweerd, doch bestreden werd de opmer
king, dat dezelfde leden, die de lager onder-
wijsnovelle van 3 Juni 1905 zoo afkeurden dit
ontwerp, dat op dezelfde grondslagen voort
bouwt, steunen. De aangevallenen weïen er
op, dat de novelle van 1905 de vermeerdering
van .subsidie aan de gemeente voor de be
staande scholen weder ongedaan maakte door
evenredige vermindering van subsidie wegens
een andere wet.
Het feit, dat naar aanleiding van dit ont
werp niet werd gerept over verzwaring van
lasten, werd gereleveerd om er op te wijzen,
dat bij novelle van 1905 dit wel geschiedde,
waartegenover werd aangevoerd, dat de aan
neming van die wet inderdaad mede oorzaak
is geweest van behoefie aan versterking van
middelen.
Geklaagd werd, dat niet met de positie der
onderwijzers het onderwijs werd verbeterd, b.v.
door een deel van de beschikbare som te
gebruiken voor toelagen wegens het bezit van
akten of voor verbetering van de salarieering
voor het geven van herhalingsonderwijs.
Teleurstelling wekte verder de handhaving
van het minimum op f 500. In dit verband
werd er op gewezen, dat zelfs te Rotterdam
dit minimum wordt betaald.
Eveneens werd verdere verhooging van het
eindsalaris gewenscht (dat het ontwerp, naar
men weet, van f700 op f825 brengt), werd
verkorting gevraagd van den termijn van 5
jaren, die moeten verloopen tusschen twee ver
hoogingen en vermeerdering van het bedrag
der verhoogingen zelf. In overweging werd
gegeven, te bepalen, dat reeds na 2 ot 3 jaar
een verhooging van f 50 moest worden gegeven
en bij het einde van het eerste 5-jarig tijdvak
andermaal een verhooging van f 5o.
Nog vele desiderata van dien aard werden
in de afdeelingen geuit. Zoo werd de ver
goeding voor woninghuur gevraagd ook voor
den gehuwde onder 28 jaar en voor vrouwen,
die geacht kunnen worden aan het hoofd van
een gezin te staan. Anderen wenschten weer
geen onderscheid tusschen gehuwden en enge
huwden of vroegere wettelijke regeling van de
salarieering van zieke of op andere wijs ver
hinderde onderwijzers.
Uitdrukkelijke vermelding werd aanbevolen
van den eisch, dat ook ten opzichte van de
periodieke verhoogingen de jaren als gewoon
onderwijzer doorgebracht voor de hoofden als
diensttijd zou gelden.
De vrees werd uitgesproken, dat de voorge
stelde regeling wanverhoudingen zou in het
leven roepen in de salarieering, n.l. in dien zin,
dat onderwijzers van bijstand met verplichte
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
hoofdacte hooger inkomen zouden kunnen ge
nieten dan het hoofd van de school zelf waar
aan zij zijn verbondenhierdoor zou, meende
men, vooral ten plattelande, de beste leer
krachten vaak kunnen weigeren zich beschik
baar te stellen voor hoofd der school.
De vraag werd gesteld, of wel de zekerheid
bestond, dat de toegekende verhooging den
onderwijzers inderdaad ten goede zou komen,
met name werd erop aangedrongen, dat zou
worden bepaald, dat onderwijzers, die thans
reeds meer dan het minimum genieten, ook
voortaan evenveel daarboven zouden blijven
ontvangen als thans het geval is.
De afdeelingen hebben benoemd tot
rapporteurs over
Hoofdstuk Vllb (Financiën) de heeren
Van den Bereh van Heemstede, Van Veen,
Brummelkamp, Plate, De Klerk
Hoofdstuk VIII (Oorlog), vaststelling der
vestingbegrooting voor 1908, verminderiug
en wijziging van het VHIe hoofdstuk der
StaatsbogrootiDg voor 1907, do heeren Bol-
sius, Thomson, Tydeman, Talma, Ruys de
Beorenbrouck
Hoofdstuk IX (Waterstaat) en eenige
kleinere wetsontwerpen,deheeren Drucker,
Lely, Van den Heuvel, Schaper, Van de
Velde
Hoofdstuk X (Landbouw enz.), de heeren
De Waal Halefyt, Van Foreeat, Lieftinck,
Nolens, Janniuk
Hoofdstuk XI (Koloniën), de heeren S.
van den Bergh, Van Styrum, IJzerman,
Van Deventer, Boga&rdt.
Pachtcontract.
In de gieter gehouden vergadering van
den Chr. Boerenbond te Nymegen werd
gesproken over het pachtcontract, welk
onderwerp voor de aanwezigen Diet het
minst belangwekkend was. Inleider ervan
was mr. P. A. Diepenhorst, professor aan
de vrije universiteit te Amsterdam.
Spr. betu'gt den Ned. Boerenbond dank
voor den steun verleend aan Boaz bij haar
onderzoek naar de werking van het paohl-
oontraet.
Uit die samenwerking kan invloed ten
goede uitgaan.
Zijne inleiding zou er niet toe strekken
een votum uit te lokken, doch bedoelen, be
langstelling te wekken voor het vraagstuk.
Den wensch van velen, dat het pacht
stelsel wordt opgeheven, dat de boer
eigenaar worde van het land aohlte spr.
verkeerd, al kon hij de waarde van het
ideaal erkennen.
Het pachtstelsel is in beginsel goed, al
leen moet het beter ingericht. Er moet
getracht naar herziening van de betrekke
lijke bepalingen van het burgerlijk recht,
waarvan men niet om de daaraan ver
bonden moeilijkheden mag afzien.
Spreker verdedigde in zijn interessante
rede de volgende stellingen
1. Afkeurenswaardig is het optreden van
hen, die oordeelende dat voor verheffing
van den landbouw de gebruiker van den
grond noodzakelijk eigenaar moet weien,
meenen dat behoort te worden afgezien
van den eisch tot hervorming der regeling
van- het pachtcontract.
2. Voor een verhouding tusschen ver
pachter en pachter moet niet slechts worden
gestreefd naar herziening van de wettelijke
bepalingen van het burgerl. wetboek, maar
dient bovenal te worden aangedrongen op
eene veranderde geestesgesteldheid der
handelende partijen. Van den Nederland-
schen Boerenbond kan voor die bewerking
der geesten een gezegende invloed uitga&D.
3. Bij de noodzakelijke herziening van
de burgerrechtelijke regeling van het
paohtcontract, waarbij de wetgever aan
merkelijk minder ingrijpend zal kunnen
optreden, dan in onderscheidene agrarische
kringen wordt voorgestaan, zal met name
moeten worden gezocht naar middeleD, die:
a. de opname van allerlei drukkende het
bedrijf belemmerende bepalingen keeren
b. de verplichtingen van den pachter
meer verband houden met de opbrengst
van den bodem
c. voor den pachter een vaster gebruiks
recht kunnen scheppen j
var, 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
d. voor uit de pachtovereenkomst voort-
vlaeiende geschillen eene goede agrarische
rechtspraak in het leven roepen.
De heer Van Dalsum uit Hulst gaf in
leider in overweging de stelling 3d terug
te nemen. Agrarische rechtspraak toch kan
geen andere dan leeken-reehtspraak zijn,
die in theorie wel aardig is, maar in de
praotijk geen doel zal treffen. Denkt in
leider hier aan een soort verzoeningsraad,
dan meent de heer Van Dalsum te moeten
opmerken, dal dergelijke raad niet van
groot nut zou blijken. Hij denkt hier aan
de verzoeningsraden, die bij de wet op de
Kamers van Arbeid worden gekend.
Pater Van Eisen verklaarde, dat hij over
't geheel met den inleider kon meegaan.
De heer MichielseD, kassier van een
boerenleenbank, ondersteundede stellingen.
De inleider erkende, dat 't moeilijk zal
gaan een agrarische rechtspraak in 't leven
te roepen, maar toch meende hij, dat dit
punt bij de aotie niet moest achterwege
blijven.
De heer Lovink, directeur-generaal van
landbouw, gaf het bestuur van den boeren
bond in overweging ervoor te zorgen, dat
de rede van den inleider, waarmede hij
zich in hoofdzaak vereenigt in ruimen kring
worde verspreid, omdat het gesprokene
ernstige overweging verdient.
De stellingen worden onveranderd aan
genomen.
UIT DE PROVINCIE.
Middelburg. Gisterenavond hield de
Vereeniging «Walcheren" V. P. N. alhier
eene algemeene vergadering onder voor
zitterschap van den heer J. F. van Dunné.
De notulen der vorige vergadering worden
gelezen en goedgekeurd.
Van den heer P. Dieleman is een schrij
ven ingekomen dat hij bedankt als lid
van het bestuur, door drukke bezigheden
In deze vacature zal moeten worden voor
zien, terwijl het bestuur voorstelt om 't be
stuur met een lid uit te breiden.
De heer H. Worst deelt mede dat de
heer de Broekert zal bedanken als pen
ningmeester doch bestuurslid blijft en er
dus eene nieuwe penningm. moet wezen.
Hij beveelt hiervoor aan den heer J. J. L.
vau Baarle, voor de vacature mr. P. Die
leman den heer J. R. Tak te Serooskerke,
welke beide heeren eene benoeming zullen
aannemen. Tot stemming overgegaan wor
den beide heeren met bijna algemeene
stemmen benoemd, hun zal van deze be
noeming worden kennis gegeven. Op de
heeren Bruell, Helder, Eenierse en jhr.
mr. Reijgersberg-Versluis werden 3 en 1
stemmen uitgebracht.
Alsnu werd overgegaan tot het vast
stellen van het Huishoudelijk Reglement.
Van de afd. Zeeland is ingekomen het
Huishoudelijk Reglement tot wijziging,
door deze afd. nu zijn eenige wijzigingen
gemaakt, daarom stelt het bestuur voor
het Huishoudelijk reglement van deze afd.
op deze vergadering niet te wijzigen, daar
dit dubbel werk zou versohaffen.
De heer Worst geeft de vergadering in
overweging het Huishoudelijk reglement
dezer afd. te laten rusten totdat dat van
de afd. Zeeland is gewijzigd, en adviseert
deze aangelegenheid over te laten aan het
Bestuur, daar dit van de afd. Zeeland eene
groote bespreking zou uitlokken en men
zou tot het oneindige kunnen praten.
De vergadering hecht hieraan hare goed
keuring. Alsnu stelt het Bestuur voor het
overnemen van het fokslation.
De heer Worst licht dit onderwerp foe,
waaruit blijkt dat het overnemen van dit
station van groot belang is voor de leden.
Het bestuur wil enkele foksfanimen aan
houden en deze plaatsen bij enkele boeren
uit den omtrek.
De heer Boone te Koudekerke is bereid
een fokstam te houden en den leden de
eieren te verkoopen tot lagen prijs. Hij
vraagt of er hier nog iemand is die ook
een fokstam wecscht te plaatsen. Ook
wensoht het bestuur de broedmachine te
behouden en by iemand te plaatsen, waar
de leden de eieren kunnen laten uitbroeden.
De heer Meeuwse vraagt of, waar het
afgeloopen jaar ongelukkig is geweest, het
nu met deze wijziging beter zal gaaD.
De heer Worst wensoht de risico niet
langer voor de Vereeniging te laten, van
daar het voorstel om ze te plaatsen bij
landbouwers.
De heer Baans zegt, dat waar door het
bestuur wordt voorgesteld om de fokstam-
men bij particulieren te plaatseD, bij
niemand kan aanraden dit te doen. Spr.
zou liever zien het heele station over te
doen aan een persoon, en dezen dan een
subsidie te geveD, dan lijdt zoo een man
geen schade.
De heer Worst zegt dat het bestuurs
voorstel geschiedt naar aanleiding van
andere plaatsen waar dit wel goed gaat.
De heer v. d. Weele wijst op de groote
moeilijkheid met het plaatsen van eieren
in de broedmachine.
Dit bezwaar wordt door den heer Worst
weerlegd.
Het voorstel van het bestuur wordt thans
zonder stemming aangenomen.
De heer Baans teekent protest aan tegen
deze stemming, daar het naar zijne meening
niet eene stemming was, maar eene be
spreking. De stemming blijft eohter ge
handhaafd.
De heer Kögler wensoht debroedmaohine
te verhuren. Dit zal worden getracht,
zegt de voorzitter.
Tot afgevaardigde naar de Algemeene
Vergadering der afdeeling Zeeland te Goes
wordt benoemd de heer H. Worst Jr. met
44 stemmen. Op de heeren K. Meertens 6n
jhr. P. J. Bogaard ieder zijn 2 stemmen en
op de heeren P. J. de Broekert, J. Kramer
en W. K. Hering is 1 stem uitgebracht.
Tot tweede afgevaardigde wordt thans be
noemd de heer K. Meertens met 32 stemm.
Op de heeren J. Kramer, J. F. van Dunné,
jhr. P. J. Boogaard en L. Koekman, waren
resp. 8, 2 en 1 stemmen uitgebracht. De
gekozenen nemen hunne benoeming aan.
De mededeeling van den heer Meertens
omtrent de te stichten eierenmyn, dat zich
slechts 6 liefhebbars hebben opgedaan,
wordt voor kennisgeving aangenomen.
Thans worden de zes fokhanen aan de
leden verdeeld welke er een wenschen, het
zijn echte Vreeburgers. Zy worden onder
de vele liefhebbers verdeeld, t.w. de heeren
Wigard, Petiet, Baans Srv. Oss, Houter-
mau en 'tHart.
De heer Baans stelt thans voor om de
hanen te kweeken en dan er eene tentoon
stelling van te makeD. Dit idee vindt geen
ingang.
Hierna sluit de voorzitter deze vergade
ring onder dankzegging voor de goede
opkomst en aan de Pers voor haar tegen
woordigheid.
Morgen en heden vertrekken de Iaa'-
ste miliciens der oude lichtingen welke bij
de inf. voor herhalings-oefeningen onder
de wapenen vsaren.
Met het toezicht op de lessen bij het
voorbereidend militair onderricht zijn o.a.
belastde 2e luit. Buis op Krabbendijke
en Rilland en de 2e luit. Kers op Zierikzce
en Dreisehor.
Middelburg. Dinsdagmiddag was in
het Kunstmuseum alhier aaa de bestuurs
leden en ook aan de pers de gelegenheid
gegeven om da schilderijen (e bezichtigen,
door wijlen den heer en mevrouw mr.
G. N. de Stoppelaar aan deze kunstinstel
ling nagelaten. Het zijn een vijftal stukken
die een mooie aanwinst vormen voor de
veel te weinig bezochte eolleotie, welke
daar aanwezig is Een paar alleraardigste
Spelende Katjes van Henrietfe Eonner een
Itabaansoh zwerverspaar Trekvogels, van
Willy Moes; een paar Spelende kinderen
van F. Nachtweh; een zeegezicht Storm
van Schütz Sr.en een stuk met Honden
van Cunaeus. Voorts prijkte op de kast
in de achterzaal een stel vau drie vazen,
Roozenbnrgsoh aardewerk, eveneens een
nalatenschap van genoemd echtpaar. Het
uiterlijk van de gang vóór de zalen ia
