NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No, 287. 1907
Vrijdag 6 September
!e jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST. te Goes
f. F. D'HUU, ts Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
UIT ÏM PERS.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.
Enkele nummers
1,25.
0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
.'ÖSSSBiSSS
3325S&S&mgZ
Zij, die zich met 1 October a s,
op ons blad abonneeren, ontvangen
het tot aan dien datum gratis-
5 September 1907.
De Ooesche Courant schijnt de rubriek
Nabetrachting in verband met de Goescli9
Raadszittingen te zullen continuaeren.
Hier is niets tegen.
Dergelijke nabetrachtingen kunnen voor
de raadsleden nuttig en voor het publiek
„leerzaam" zyn.
Maar dan moeten zij niet den indruk
maken alsof men 't altijd op een bepaald
raadslid heeft.
Onder de vorige radactie werd het raads
lid Dekker nog al eens doorgehaald. Met
de verwisseling van redactie mocht ver
wacht dat hierbij wat meer de gematigd
heid zou betracht worden. Doch de twee
Nabetrachtingen die tot nog toe de nieuwe
redactie te genieten gaf, stellen ons op dit
punt te leur.
Omtrent den heer Dekker, die in de
jongste Raadszitting protesteerdetegen het
behandelen van voorstellen, waarvan de
leden geen kennis hadden kunnen nemen,
en die niet op de agenda stonden vermeld,
schrijft de Goesche:
De voorzitter had nog een paar zaken ter
afdoening gereed van administratieven aard.
De argelooze raad zou ze in goed vertrouwen
zonder een enkel woord hebben goedgekeurd.
Maar, den hemel dank, de heer A. S. J. Dekker
was op zijn post. Gedurende de stemmingen
had hij moeten zwijgen, maar bij het eerste
punt, dat iets anders dan een stemming was,
sprak hij, al was 't dan zoo tamelijk overbodig.
Talleyrand heeft al gewaarschuwd tegen ijver,
niet tegen te veel ijver, maar tegen ijver alleen.
Die waarschuwing moest meneer Dekker ook
eens ter harte nemen. Alle overdrijving schaadt,
en het woordenrijke raadslid overdrijft zeer.
Is 'tniet een beetje ostentatief zooals de heer
D. doet, lijkt 'tniet wat op 'ttentoonspreiden
van te veel en te groote toewijding, op reclame
maken tegenover de kiezers, als een raadslid
a tort et a travers praat, praat, praat en met
onverstandige koppigheid zich aan eigen mee
ning en voorstellen vast houdt, ook al laten
alle zijne ambtgenooten hem telkens en telkens
in den steek
Zooals het muzikale raadslid gisterenochtend
weer handelde, daarover moeten toch zijn voor-
zoowel als tegenstanders het hoofd schudden.
In het verslag hierboven vindt men opgeteekend
wat geschied is, dat behoeft hier dus niet
herhaald.
't Kan kwaad doen als iemand zóó onophoude
lijk schermt en hij zwaait met zijn principes tot
hij er duizelig bij neervalt. De omstanders hebben
zich dan gewoonlijk al met een eenigszins wee
gevoel uit de voeten gemaakt.
Gisteren stond de heer Dekker ook alleen
toen hij neerzeeg naast zijn dierbare principes.
In de beoordeeling van deze beoordee
ling treden wij niet.
Alleen zijn wij zoo vrij op te merken
dat wij 't niet verstaan kunnen dat er nog
denkende menschen zijn die meenen dat
de heer Dekker hier ongelijk had.
Wij gelooven dat een overheid voorzich
tig moet zijn met uitgaven of afschrijvin
gen te voteeren op gezag. Zij moet door
eigen oogen zien.
Nu gold 't wel betrekkelijke kleinig
heden maar een gemeenteraad behoort
geen zaken af te doen, die niet te voren
zijn aan de orde gesteld. Het is ook hier
de eerste stap die 't 'm doet. En waar
is de grens?
Wij gelooven niet dat de pers geroepen
is dergelijke kleine berispelijkheden in
bescherming te nemen, of een loopje te
nemen met een raadslid die er niet over
heen kan.
Het is nog wel in geen enkel jaar ge
beurd dat Nederland aan zoovele inter
nationale congressen gastvrijheid verleend
heeft als dit jaar.
Nog steeds gaat de Vredesconferentie
uit den treura voort met vergaderen. Het
aohtste Zionisten-eongres is voor weinige
dagen uiteengegaan. In Amsterdam kwa
men eminente mannen uit zeventien staten
bijeen om van gedachten te wisselen over
het zenuwlijden van onzen tijd en in den j
Haag werd het zevende congres der oud-
Katholieken over de heele wereld geopend.
Dat mag ons een oorzaak van biijdsohap
zijn. Het bewijst toch dat Nederland in
iedere internationale beweging zijn plaats
met eere inneemt, en Nederland een be
geerde plaats van samenkomst wordtgeaohl
voor hen die leiders of pioniers zijn van
de geestesbeweging onzer dagen.
Uit Celebes komt bericht dat de ver
sterking Woelanderi, (een van de stamdor-
pen der Berg-Tomori's) in bet landschap
Mori vermeesterd is. Onzerzijds waren 4
gewonden dooh de vijand bekwam in ver
schillende gevechten 31 dooden, waaronder
het hoofd van het verzet Makole Maroen-
doe. Deze (zijn Daam beteekent donder
was da voornaamste vorst van Mori en
heette eigenlijk vorst van Petasia, dat de
hoofdplaats van het Morisohe rijk is.
De zendeling Kruyt is eenige jaren ge
leden bij hem op bezoek geweest en kreeg
een zeer gunstigen indruk van dezen in-
landschen bestuurder. Hij was mededeel
zaam en goed op de hoogte van verschil
lende toestanden in het Morische rijk, doch
ging zich in ernstige inate te buiten aan
geestryke dranken. Zooals men zich zal
herinneren leek 't aanvankelijk of Haroen-
doe ons niet ongenegen was, totdat in zijn
gebied een halve groep infanterie bij Ma-
tandau werd overvallen en afgemaakt.
Daarna kwam da Jobstijding, dat twee pa
trouilles onder de luitenantsKiÖ3 ei; Mattb.es
geheel in de pan gehakt waren. Reeds op
het bericht van de eerste overvalling was
gouverneur Swart met een afdseling mare
chaussees naar Mori gegaan en deze troe
penmacht heeft het thans geseinde wapen
feit verricht.
Reeds eenige dagen geleden werd een
vijandelijke versterking bij Tinoengai
genomen, waarhij de verdedigers een ver
lies vau 37 dooden leden.
Eerst later aldus de N. R. C. zal
duidelijk worden welke booze invloeden
aan het werk zijn geweest om Maroendoe
tot verzet over £e halen. Is dit inderdaad
alleen het gevolg van ruw en onhebbelijk
optreden der soldaten, dan hebben die hun
verkeerd gedrag wel zwaar geboet. Men
vergete bij de beoordeeling van bun daad
echter niet, dat een dergelijke zeer zwakke
troep, slechts 8 bajonetten sterk, allicht
wat ruwer op moet treden daa een sterkere
maeht, die door het aantal reeds ontzag
afdwingt.
Maroendoe's nederlaag en dood na 't ge
pleegde verraad zullen ongetwijfeld een
diepen indruk ia die streek maken.
Te Rotterdam wordt van heden af een
nieuw hulpmiddel aangeboden bij het
sparen.
Vooral om het sparen van geringe be
dragen aan te moedigen wordt door de
spaarbank aan hen die 1 3.50 te over heb
ben kosteloos in gebruik gegeven een ovaal
stalen busje met stevig slot.
De sleutel van het busje blijft bij de
spaarbank.
Tehuis zal de spaarder dus in het busje
spaarpenningen kunnen werpen, maar het
ingelegde er niet meer kunnen uithalen.
De busjes kunnen alleen aan de kantoren
geopend worden.
Kleine bedragen, één cent, één dubbeltje,
waarvoor iu de meeste gevallen de moeite
niet kan genomen worden telkens een
wandeling naar de spaarbank te maken,
kunnen met behulp van het spaarbusje
tehuis iDgeiegd worden, totdat zij een
bedrag vormen, waarvoor het wel de
moeite loont naar de spaarbank te gaan.
Da spaarbank geeft de busjes kosteloos in
gebruik, en vordert alleen in geval van
beschadiging of verlies schadevergoeding,
tot de inkoop waarde van het bu. (e.
Reeds geruimen tijd zijn dergelijke bus
jes in het buitenland in gebruik, en naar
men zegt, bevorderen ze het sparen in
beduidende mate.
Dat het geld een der machtigste factoren
is in dan ontwikkelingsgang van het levon
der lagere zinnen is schier te bekend om
nog neer te schrijven. En toch is het eene
waarheid, wier gevolgen iederen dag waar
neembaar zijn, zelfs voor den minst ontwik
kelde. Voor velen is het blijkbaar hetzelfde
hoe het geld verkregen wordt. Hun levens
leus schynt te zyn halen, hebben en houden.
Op wat manier dan ook. Frauduleuze han
delingen, in iederen vorm, worden niet laag
en gemeen geacht, als se maar aan hun
hartstochten voldoen. Zij doorzoeken op dit
gebied alles wat, te doorzoeken is. En als
een spin, die te midden van het kunstig ge
spannen weefsel, hare prooi afwacht, be
loert en opzoekt, zoo hebben ook deze
gevaarlijke lieden overal hun draden
gespannen en loeren naar alle zijden of er
ook by vernieuwing nog argeloozen zijn,
die zich laten vangen. Het werk van den
oplichter is een werk der duisternis, dat
meer schade aanbrengt dan menigeen ver
moedt. En of dit nu geschiedt door een
persoon of wel door een maatschappij, door
democratie of aristocratie, in groven of
fijnen vorm, het is en blyft altijd hetzelfde.
Oppassen is daarbij de boodschap. Want
iederen keer dat hij op vangst uit is, ver
andert zulk een oplichter van tactiek, even
als een veldheer in den strijd.
Waakt, heeft onze Heiland gezegd, en
dit waarschuwend woordis noodig beoefend
te worden op eik levensgebied en door
iedereen.
Wat nu en dan den lezer ter oore komt
door middel van de pers, wellicht ook nu
en dan ten opzichte van die lage practijken
door enkelen wordt ervaren, is slechts een
deeltje, een klein deeltje van het geheel,
doch genoog, om soms gahaale gezinnen in
de ellende te dompelen. Wellicht in een
ellende, welke men nimmer te boven komt.
Alias wat de oplichter in zijn brein verzint
en in zijn dagelijksch leven uitbroedt, is
zóó door en door laag en gemeen, dat het
beter is dubbel op zijne hoede te zijn tegen
deze practijken, dan er veel over te lezen of
te vertellen.
Ook in Frankrijk wordt geklaagd over de
verwildering der jeugd en op de oprichting
van vrije scholen aangedrongen- In dien
geest heeft de aartsbisschop van Lyon,
tevens kardinaal, de geloovigen van zijn
bisdom aangeschreven.
Zeker, er zijn ook in Frankrijk nog een
aantal openbare onderwijzers, die alle ach
ting verdienen,maar,zegt de aartsbisschop,
men moet doof en blind zyn om den was-
sendsn vloed van het ongeloof en het athe-
i?me niet waar te nemen. Steeds neemt de
dienst van het atheisme toe.
Wat komt er by het onderwijs op zulke
scholen van den mensch terecht? "Verlaagd
wordt hy tot een redeloos dier. Het gevoel
van zedelijkheid wordt zwevend uit gebrek
aan vasten vorm het recht berust feitelijk
op de conventioneele meening van een
wufte meerderheid.Zoo wordt alles op losse
schroeven gezet. Zulk een teekening wordt
door bovengenoemden kardinaal-aartsbis
schop gegeven van het onderwijs van de
tachtig duizend openbare onderwijzers, die
in Frankrijk, het land van Voltaire en
Rousseau, werkzaam zijn.
Dezelfde klachten alzoo als hier in
Nederland.
Laten we in het voorbijgaan mogen
opmerken, dat we, waar we dit getuigenis
vau deu Fransohen aartsbisschop aanhalen,
allerminst een blaam willen werpen op
de openbare onderwijzers in Frankrijk,
evenmin als op die in ons land als wij de
toestanden hier en ginds zoo ongeveer als
dezelfde beschouwen.
We bedoelen geenszins personen, maar
toestanden, aan ieder lezer overlatende,
in hoever hij in zijne omgeving verband
meent te zien tussehen beiden. Dooh dat
wel meer dau ooit behoefte gevoeld wordt,
ook in Frankrijk, aao ehr. scholen is voor
ons een prikkel om niet te versagen in
den strijd voor het chr. onderwijs, voor
dat onderwijs, waaraan in ons vaderland
aS3SHBZ3®S
nu ongaveer zeventig jaren geleden lang
zamerhand de behoefte werd gevoeld
ze bestond er langer en waarvoor sinds
duizenden en duizenden is geotterd op het
altaar der toewijding en der liefde, een
opoffering, waarvan «aar we hopeD de
opbrengst der Unie eoileete ook dit jaar
niet al te Hauw schaduwbeeld moge wezen.
Eene tentoonstelling van voorwerpen,
boeken, teekeaicgen, door krankzinnigen
en idioten vervaardigd, mag waarlijk wel
onder de zeldzaamheden gerekend worden.
Bij gelegenheid van het internationaal
congres van psychiaters wordt ze gehouden
en wel in het stedelijk museum te Am
sterdam. Daar kan men o,a. zien de zoo
genaamde rolkoets, een beweegbare eel,
waarvan men in vroegere tijden gebruik
maakte, om de ongelukkige lijders op
welgelegen dagen, Zon- en feestdagen,
vooral niet te vergeten de kermisdagen,
den volke te vertoonen. Ook de woning
van onzindelijke patiënten, n.l. een bed
stede zonder beddegoed, niet veel minder
dan een beestenstal, welke door een enkele
waterstraal gereinigd kon worden te zamen
met den lijder.
Voorts zullen daar bekeken kunnen
worden moffen, dwangbuizen van verschil
lenden vorm, kinderstoelen, hand- en voet
boeien, altemaal voorwerpen uiteen ouden
tijd, die ons eenig denkbeeld kunnen geven
zoowel van de ellende der lijders, als wel
van de wijze, waarop in vroeger dagen,
soms bovenmatig barbaarsch of onbarm
hartig met die ongelukkigen werd omge
sprongen en ons dankbaar moeten doen
erkennen, wat ook in deze tneer praotisebe
tijden vooral ook door de christelijke liefde
ea barmhartigheid voor krankzinnigen en
idioten, voor de meest beklagenswaardige
wezens onzer maatschappij wordt gedaan.
In verband met de medadeeling van de
Zsndingsdsputaten der Gsref. kerken, dat
een beperking van den Zendingsarbeid een
noodzakelijk gevolg zou wezen van den
voortdurend minder gunstigen toestand der
Zendingskas, zij het ons vergund hierop
tweeërlei te wijzen.
Ie. geldelijke druk is niet de zwaarste,
die de Zending treffen kan, vooral niet,
waar een meer en meer ontwakende liefde
voor het werk der Zending wordt aange
troffen.
2e. look mag die stand van zaken niet
telkens terugkeeren, daar zoo'n toestand
in plaats van den Zendingsarbeid vooruit
te helpen, verlammend op den gang van
zakeu zou inwerken.
Ook op bet gebied der Zending heelt men
magere en minder magere jaren vette ja
ren zelden, terwijl meer dan eens doorprae-
tisohe en ervaren mannen op dit terrein be
weerd is, dat ook hior een schuldenlast af en
toe noodig is voor den goeden voortgang
van het werje. Intussehen, hoe spoediger het
tekort gedekt is, hoe liever wij het hebben.
Dezer dagen kon men in de dagbladen
lezen van een verzoek aan de regeering,
om de veeziekte die zich in mond- en
klauwzeer openbaart te laten doorzieken
en de beperkende middelen tot wering op
te heffen.
Klachten zonder eind, komen van bóeren-
zijde over de regeeringsmaatregelen die
den boeren een juk op den hals leggen,
zwaar om te dragen.
Het toezicht eu de maatregelen die daar
mee ia verband staan, is, zegt men,tienmaal
erger dan de tongblaar.
Hoe sterk zich da mechanische arbeid
uitbreidt en de handen-arbeid verdringt,
moge blijken uit het feit dat zelfs het
lantaarnopsteken meer en meer langs me-
chani8ohen weg gaat.
Alle gaslantaarns in da Weslfaalsehe
stad Dortmund worden op hetzelfde oogen-
blik automatisch opgestoken en uitgedraaid.
De uitvinding berust op de werking van
gasdruk. In elke lantaarn is een toestel
aangebracht, dat onder die werking het
licht ontsteekt en uitdooft.
In Krommenie werd eenzelfde uitvinding
reeds beproefd, ook in ons land is het
automatisch bedienen der straatlantaarns
slechts een kwestie van tijd, van korten
tijd zelfs.
Voor de lantaarnopstekers geen mooi
vooruitzicht.
Het gaat er mee als met do elevators
te Rotterdam, waarover zooveel drukte is
gemaakt. Het slot van de zaak is dat de
arbeiders er in moeten berusten.
Dat ligt nu eenmaal in den ontwikkelings
gang der industrie,en in de uitvindingen van
dezen tijd. Die ontwikkeling kan geen
mensehenmaeht tegenhouden.
Op het internationaal congres dat de
vorige week te Stuttgart is gehouden was
ook een voorstel om voortaan een wereld
taal te spreken.
Dat is niet de eeiste keer.
Nu weder is men bez'g een wereldtaal
te maken die men Esperante noemt, gelijk
men ze voor weinige jaren Volapuck
noemde.
Telkens zijn de pogingen mislukt en die
mislukking herinnert aan den torenbouw
van Babel, toen getracht werd om alle
volken bij elkander te houden, opdat die
allen één taal zouden spreken.
De wereldtaal die men nu aan de vol
keren opleggen wil bestaat uit ruim 2000
stamwoorden.
De overige woorden worden gevormd
door voor- en achtervoegsels. De woorden
moeten precies uitgesproken worden zooals
ze geschreven zijn.
Men verandert een stamwoord in een
zelfstandig naamwoord, bijwoord of werk
woord door er een der letters o, d, i of e
aohter te zetten. Het voorvoegsel mal duidt
het tegenovergestelde aan. Varma b.v. voor
warm, malvarma voor koud.
Bo duidt bloedverwantschap aan uit het
huwelijk voortspruitendepatravader,
bopatraschoonvader.
Het voorvoegsel ge vereenigt de twee
geslachtenGepatrovader en moeder,
't Is aardig bedacht, maar of er iets van
komen zal, da's een andere zaak.
Bij '1 voorstel om voortaan deze wereld
taal op de internationale congressen te
gebrniken werd wijselijk besloten daar nog
eens een paar jaar over te denken.
Met de nieuwe week is de gevreesde
botsing in de haven van Antwerpen uit
gebroken.
Naast de stakers staan nu de uitgeslo-
tenen tot een getal van tienduizend.
Vierduizend vreemdelingen, Engelsehen
en Duitsehers zouden, zoo goed en zoo
kwaad als het kan,den arbeid onderhouden.
Maar nu begon reeds Maandag het ver
zet en Dinsdag de baldadigheid. Eerst
moesten de z. g. onderkruipers en hun ver
voermiddelen het ontgelden. Dinsdag gold
bet ook de koopwaren. Stapels hout wer
den met petroleum begoten en in brand
gestoken, balen katoen werden ten vure
gedoemd, paarden werden uitgespannen
en wagens vernield. De politie deed wat
ze kon, maar werd allerwegen bemoeilijkt,
met sieenen geworpen, zelfs met revolvers
gedreigd. Tal van oproerigen liepen sabel
houwen op. Dinsdag was een treurige dag.
De politie was urenlang de maeht kwijt,
De haven was in handen van de oproe
rigen. Samensoholingen werden verboden
en de burgerwacht opgeroepen.
Slechts de naoht, eerst ten 1 i ure, kon
eenige rust geven aan de woelingen die
overal ontstonden, dikwijls om kleiDe
oorzaken.
De kleine middenstand.
Hierover schrijft «Uitkijker" naar De
Rotterdammer meldt, ia herFriesch Dagblad:
De wederwaardigheden van een klein
