NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 274. 1907.
Donderdag 22 Augustus
2!e jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed, S. J. DE JONGEWERWEST, te Goes
F. P. D'HUU, te Middelburg.
PRiJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAM
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1 —5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
21 Augustus 1907.
Revolutie en Reformatie.
Men spreekt dikwijls van de overeen
komst tusschen de Revolutie en Reformatie
laat ons beproeven ze in het kort aan te
geven.
De Revolutie gaat uit van de souvereini-
teit van den mensch da Reformatie van de
souvereïniteit Gods.
De eene laat de openbaring beoordeelen
door de redede andere onderwerpt de
rede aan de geopenbaarde waarheid.
De eene ontbreidelt de persoonlijke mee
ningen de andere leidt tot de eenheid des
geloofs. De eene verslapt de maatschappe
lijke banden, tot zelfs die van het gezin, de
andere haalt ze toe en heiligt ze.
De Reformatie zegeviert door martelaren,
de Revolutie handhaaft zich door gruwel
moorden.
De Revolutie komt op uit den afgrond
de Reformatie daalt van den hemel.
Groen van Prinstekee,
Verdraagzaamheid.
De Standaard had er onlangs op gewe
zen, dat de antithese als strijdleus door
het optreden der linkerzijde is ontstaan.
Elet blad toonde aan
dat de christelijke beginselen er in ons land
eerst geweest zijn, en dat de gronddenk
beelden van de «groote Revolutie", gelijk
Thorbecke de omwenteling van 1789 noemde,
uit Frankrijk, als antithese tegen het hier be
staande, zijn binnengedrongen en aanleiding
gaven tot het opkomen van het Liberalisme.
Van liberale zijde werd toen beweerd
dat het a. r. hoofdorgaan de niet christe
lijke partijmannen had aangeduid als
//staatsburgers tweede klasse" waarop de
Standaard thans antwoordt
Waarom ze uit dien hoofde «tweede klas"
zouden zijn, valt niet in te zien. Onze onder
scheiding was chronologisch. Wij zijn er e e rs t
geweest. Daarna kwamen de Liberalisten.
Maar het eerste of tweede klas reizen, gaat
toch niet naar tijdsorde van herkomst.
Wil men daarentegen kennis maken met
een tamelijk hooghartige, zijn medeburgers
krenkende onderscheiding, dan moet men niet
bij óns zijn oor te luisteren leggen, maar
veeleer in de kringen van onze tegenstanders.
De socialist qualificeert aldoor de mannen
van Patrimonium als «onbewuste" tob-
bers. Een geavanceerd blad rekent ons tot de
«achterlijken", min-ontwikkelden", of krasser
nog, tot de «dompers", de «nachtschool", de
«fijnen".
In een andere driestar verwijst het blad
naar Frankrijk en Belgie
Beide landen zijn globaal genomen Roomsch-
Katholiek. Protestanten zijn er in beide lan
den zeer weinigen In beide landen spreekt
men in de hoogere klassen één taal. De Fran-
sche litteratuur trok België bij haar domein.
Brussel, België's hoofdstad, is een klein Parijs.
Het principieele verschil is alleen, dat nu
het vierde eener eeuw in Frankrijk de «anti-
clericalen" en in België de «clericalen" het
bewind voerden.
En wat is nu de uitkomst
Deze, dat Beigie's welvaart op verrassende
wijze vooruit ging, en zulks schier op elk
terrein, terwijl in Fiankrijk stagnatie is inge
treden. En dat in Frankrijk de bevolking tot
slaan is gekomen, en bijna achteruit gaat,
terwijl Belgi's bevolking reeds tot over de
zeven millioen aanwies.
En wat veel meer nog zegt, dat in het radi
cale Frankrijk dc vrijheid onder den voet is
gehaald, zcoiat een «clericaaV' er bijna geen
leven heeft, terwijl omgekeet d in het «clericale"
Belgie een ieder, en ook de liberaal, zoo vrij
als een visch in het water is, en dat beide,
kerk en school er in volle vrijheid bloeien.
In Frankrijk heerscht één vervolgingsmanie.
In België wordt aan geen vervolging van
andersdenkenden ook maar gedacht.
Het kan niet worden weersproken dat
de feiten zóó staan.
Maar ze als feiten te erkennen en eer
lijk onder de oogen te z:en, is niet //libe
raal".
Het Vredescongres dat tot heden toe
niet veel anders als teleurstelling bracht
aan alleu die er eenig direct gevolg van
hebben gewacht, bereiddeZaterdagalweder
een groote teleurstelling.
Daar zijn er altijd nog geweest die van
dit tweede congres beperking van wapening
hebben gewacht, en door heperkiog van
wapening vermindering van de klimmende
militaire lasten, zoowel voor de groote als
voor de kleine staten.
De eerste gedelegeerde van Engeland,
sir Edward Fry zou daarover spreken en
een voorstel doen.
Als men nu weet dat die Fry afstamt
uit een oud-kwakers geslacht, een seete
die zelfs den oorlog tot verdediging afkeurt
en dat sir Fry, lang en mager, met sneeuw
wit haar en dito bakkebaarden en on
gewoon hooge boorden het volmaakte type
vau John Buil vertoont, zooals we dat op
spotprenten zien, en _dat sir Fry, na een
betoog dat in 1905 voor de verdediging'
der verschillende landen 320 millioen pond
sterling uitgegeven is, tot de plechtige
verklaring kwam dat de regeering van
Groot-Brittanje bereid zou zijn aan de
Mogendheden die ook zóó willen handelen,
jaarlijks mededealing te doen van het plan
van aanbouw van nieuwe oorlogschepen
en van de kosten, die de uitvoering van
dat plan zou meebrengen, dan zal men
begrijpen dat de teleurstelling algemeen
was, ook al verwachtte men nog zoo weinig.
De Engelsehe gedelegeerde voegde er
bij deze wisseling van inlichtingen zou
een wisseling van inzichten tusschen de
regeeringen nopens de beperkingen die met
gemeen overleg zouden kunnen worden
aangebracht, vergemakkelijken en stelde
ten slotte een motie voor waarbij de
Conferentie verklaart, dat het hoogst wen-
sehelijk is, dat de regeeringen de ernstige
studie van dit vraagstuk hervatten.
Indien men nu weet dat in de acht
jaien die tusschen de eerste Vredescon
ferentie, die opgeroepen werd tot het in
studie nemen van dit onderwerp en de
tweede die deze studie wenseht hervat te
zien het bedrag der oorlogskosten van 250
tot 320 millioen pond is opgeloopen, dan is
er zeker reden genoeg tot teleurstelling.
Behalve congressen en conferenties zal
Den Haag deze week ook een honden
tentoonstelling herbergen.
Vijfhonderd stuks worden gewaoht, van
af het kleinste schoothondje tot de reuzen
uit de honden wereld, creaturen als kalvers
zoo groot.
Ter ecre vau de honden minder tot
hun genoegen zal het Bestuur der ten
toonstelling Vrijdag een extra-lunch ge
bruiken en na een goeden maaltijd een
eonoert aanhooren, ook al buiten tegen
woordigheid van de hoofdpersonen, hier
de honden.
Men vertrouwt in het belang van be
scheidenheid en goede harmonie biijkbaar
hunne tegenwoordigheid bij maaltijd nooh
eonoert.
LANDBOÜW
Koeien die geen iaat van Mond- en
Klauwzeer hebben.
Te Westzaan breidt zioh het moad-en
klauwzeer steeds uit. Dat dit voor de vee
houders een groote schade ie, Iaat zieh
begrijpen. Hier doet zioh het eigenaardig
feit voor, dat deze ziekte zich alleen ver
toont bij boereD, die de melk verkoopc-n
aan de melkfabriek of uitventeD, dus geen
kaas of boter maken. De boeren die zelf
kazen, hebben bij hun vee geen last van
deze ziekte.
De oorzaak hiervan is, volgens eenige
ervaren boeren, dat de kaasboeren de pekel
voeren aan de koeien, en dit scheen een
uitstekend middel tegen mond- en klauw
zeer te zijn. Een oude boer vertelde mij,
dat bij zijn vee nog nooit deze ziekte was
uitgebroken, en op mijn vraag, wal hij
dacht dat daarvan de oorzaak was, ver
telde hij mij, dat hij geregeld brokken
zout in het land bracht, waaraan het vee
met graagte likt. N,v. d. D.)
Mond- en Klauwzeer.
Het Friesch Dagblad schrijft
Men bericht ons uit Langweer, dat het
mond- en klauwzeer nog beperkt is tot het
vee van den eersten aangever. Onder diens
koeien zijn er thans 14 door de ziekte
aangetast. Eigenaardig is het, dat daar
onder niet minder dan 12 zijn, welke te
zarnen in één stuk land liepen, ofschoon
zij door elkaar met vee uil ander Jand
gestald zijn.
Volkomen raadselachtig is het negsteeds,
hoe het uitbreken van de ziekte hier in
verband kan staan met de ziekte in Holland.
De feitelijke grondslag ontbreekt hier voor
elk vermoeden.
Gelukkig is het, dat hier de aangifte
heeft plaats gehad onmiddellijk bij de
allereerste verschijnselen van de ziekte, en
dat er uit dit beslag vee in den laatsten
tijd geen enkel stuk naar elders vervoerd
was. Sleobfs één koe was de vorige week
naar de tentoonstelling te Sloten geweest,
doch deze koe schijnt wel immuun te zijn.
Zij heeft althans,ofschoon gestald vlak naast
de eerste zieke, nog geen enkel verschijn
sel der ziekte.
Zoowel de boer als de autoriteiten doen
hier dan ook hun uiterste best, om de ziekte
tot dit beslag vee beperkt te houden.
Men schrijft ons uit het eiland Wal
cheren
Wis dezen zomer een bezoek bracht op
ons eiland, en een cog had voor den wel-
sfand van den landbouw, zaldubbel voldaan
zijn teruggekeerd. Behalve het vele en
prachtige natuurschoon dat dit eiland biedt,
mocht ook zijn bodem prijken met een
weelderig veldgewas. Landbouwers van
elders die deze streek bezochten, zeiden
als uit één mond wat een edel gewas,
wat staat hier alles mooi.
Het vlas, waarvan een klein gedeelte
nog op verscheping wacht, en het meest
verbouwd wordt aan de Oost- en Zuidzijde
van bet eiland, was meest van zeer goede
kwaliteit, enkele partijtjes .extra lijn, som
mige stukken vertoonden evenwel bij het
rijpen een ietwat roode kleur. De Zuid-
Hollandsehe vlasboeren hebben het land
meest al den vorigen winter gehuurd tegen
25 Mai of St. Jansberaad, voor een prijs,
welke varieert rond de f100 per geaaet.
Zij maken dus goede zaken.
Het koolzaad, dat niet zoo heel veel meer
wordt verbouwd, naar vroeger jaren ge
rekend, was van hoog middelmatig tot zeer
goed. Een landbouwer die zijn zaaizaad
uit Groningen had laten komen dorsohte
24 H.L. per gemet ot 39,24 Are, wat zeker
wel een hooge opbrengst mag genoemd
worden. Of de verwisseling van zaaizaad
alleen de oorzaak is van het ruim beschot,
of de krachtige Bodem waar het op stond,
mogelijk wel beiden. De proefnemingen
hieromtrent dienen te worden voortgezet.
Er ziju meerdere landbouwers-kooïzaad-
verbouwers die ook van deze soort zullen
uitzaaien.
De Walchersohe landbouwer is van ouds
her een liefhebber van tarwe kweeken.
De bodem leent zich uitstekend tot da
verbouwing van dit g6waser was ver
leden herfst een flinke hosveelheid uitge
zaaid De planten zjjnregelmatigengunstig
ontwikkeld. Er is hoogst zelden zulk een
schoone tarweoogst te aanschouwen als er
nu nog op het veld aanwezig is. De regel
matige groei en weinige regens hebben er
toe medegewerkt dat het stroo zeer stijf is
en voor legeren bewaard bleef. Da halmen,
voorzien met goed gevulde aren, stonden
dicht nasst elkander te wiegelen van hun
vracht Vooral in de omstreken van Zoute-
lande, Biggekerke en Koudekerk© is het
gewas zeer zwaar. De akkers welke vlak
onder de duinen liggen, hebben nogal te
lfjden gehad van de sterke winden, die uit
de Noordzee kwamec en zoo over het duin
neerstreken,'twelk in den bloeitijd 'n goede
bevruchting verhinderde en bij het rijpen
de borrels deed uitschommelen. De tarwe-
soorten, die wat los in hun kaf zitten en op
de vlakte staan, hadden eveneens te lijden
van de windvlagen der laatste dagen; door
een gerekend ligt de hoeveelheid, benoo-
digd tot het bezaaien van hetzelfde land,
op den grond. Hoewal het Daar het einde
gaat, is men tcc'a nog overal aan het afsnij
den. Binnen-gemend is er nog zoo goed als
niets het vochtige weer der laatste dagen
en de gewoonte om den oogst eerst af te
snijden voor er gemend wordt, hebben hier
wel de schuld van. Het is te hopen dat de
regenbuien, welke zeer welkom waren,
weer maar voor een poosje weg mogen
blijven, dad kan het koren nog eens goed
door de zon worden gedroogd voor het
binnen gehaald wordt.
De- erwtenwelke hier ook nogal druk
worden verbouwd hebben eveneens een
prachtigen groei- en bloeitijd gehad. Hoe
wel enkele stukken in hun groei werden
gestremd door het zoogenaamde St. Jans-
vuur, verwacht men toch een goed beschot.
Ook deze vrucht ligt op het land.
De zomergerst staat ook nog op het veld
zij is eveneens regelmatig eu gunstig ont
wikkeld eu belooft een goede opbrengst.
Wintergerst wordt hier weinig verbouwd.
Te oordeslen naar de stukken die er in de
laatste jaren mede bezaaid waren en ook
naar het voortbrengsel van dezen zomer,
zoowel het stroo als de korrels, blijkt de
bodem hiervoor geschikt, de opbrengst
overtreft verre die van do zomervariëteit.
De paardenboonen die hier cok nog al
druk worden verbouwd, schoon zeer weel
derig en gul belovend, vallen bij nader on
derzoek, wat den aanslag van de vrucht
betreft, niet mee. De plaatsen waar de
planten het dunst staan beloven het meest.
De aardappels, waarvan de verbouwing
met elk jaar toeneemt, zullen een ruim be
schot geven de planten zijn vroeg boven
gekomen, regelmatig gegroeid en niet zoo
vroeg ia hun groei gestremd geworden, als
wel iu andere deelen van onze provincie
het geval is. Die ziekte heeft ook al wel het
loof aangetast, maar voor zoover nagegaan
kan worden, da knol gespaard. Alleen de
omgeving van W estkapalle raaakt een uit
zondering op dezen regel. Daar trof men
verscheidene pereeelen aan welke niet aan
't groeien konden raken, dus van zelf geen
verwachting gaven, dit mag jammer ge
noemd worden, daar het in die plaats alleen
klein-landbouwers zijn of dijkwerkers die
een paar stukjes land hebben.
De haverhoewel zeer weinig voorko
mende, is prachtig en zwaar. Met 't snijden
moet, wat begrijpelijk is, nog worden be
gonnen.
De witte boonen, het voornaamste product
van het eiland, zijn veel minder gul in ont
wikkeling dan de overige gewassen, hier
boven besproken. Da temperatuur was en
is hier voor wel wat laag, eveneens leden
de planten van den wind, die wijdengan-
schen zomer nog al overvloedig hebben ge
had. Malsch warm weer ban nog veel goed
maken wat de vulling en rijping van de
vrucht aangaat.
De eticeidenhoewel er geen gulle bete
aanwezig is, hebben over het algemeen een
veel groener kleur dan z9 op de overige
eilanden van onze provincie te aanschou
wen geven.
De rundveestapel verkeert in een goeden
doen. Als te dezen opzichte vergelijking ge
maakt werd met een tiental jaren terug, zou
dit zeer ten gunete uitvallen van dezen t-yd.
Treft men op de andere eilanden van Zee
land nog vaak de gemengde kleur aan, zoo
als grijs, rood of vaal, hier bij den Wal-
cherschen landbouwer is de zwartbonte
kleur een eerste eisch geworden bij den
aankoop van fok- en kalf vee. Kalvers van
eigen kweek worden niet zelden gemest en
Holl&ndeche aangekocht om aan te fokken.
UIT DE PROVINCIE.
Goes. Het Zeeuwsch-Belgisch Sfanr-
boek vergaderde gisteren alhier ouder
voorzittersschap van den heer F. Hombac.b,
uit Hulst. Da voorzitter deelde mede, dat
het hem niet weasohelijk voorkomt, bit
jaar een excursie naar Brussel te maken,
met het oog op de tentoonstelling in Den
Haag. Uit het uitgebracht verslag over
190G bleek, dat het aantal leden thans
bedraagt 419 en dat der begunstigers 7.
Ingeschreven zijn dit jaar 2 hengsten en
30 merries. In hei geheel zijn ingeschre
ven 77 hengsten en 258 merries, De ont
vangsten bedroegen f'1477,56s, de uitgaven
f407,965, zoodat er een saldo is van
f 1069,60. Dit moet echter nog verminderd
worden met een nog niet verantwoorden
post voor drukwerk en onvoorzien. Het
vermoedelijk goed slot zal f 600 bedragen.
De begrooting voor 1907 beloopt in ont
vangsten en uilgaven fl7l8, met een post
voor onvoorzien van f222. Medegedeeld
werd, dat voor de collectieve inzending
ter tentoonstelling in Den Haag zijn aan
genomen 16 hengsten en 21 merries, en
dat voor afzonderlijke inzending zijn aan
gegeven 2 hengsten en 14 merries. De
aangifte daarvoor blijft open tot 22 dezer.
Goes. Gisterenavond hield de Vereeni-
ging //Handelsbelangen" in de //Prins van
Oranje'' eene Algemeene Vergadering met
den Beschermheer en den Eere-Voorzitter
der van 2631 Aug. a. s. door de Ver-
eeniging te houden Tentoonstelling van
Reelamemiddelen in de Sociteit //V.b.V,''
alhier.
De Voorzitter richtte zich in een kort
openingswoord tot Beschermheer en Eere-
Voorzitter, hun dank betuigende voor hunue
medewerking ten opzichte der Tentoon
stelling. -De woorden vaa den Voorzitter,
door do vergadering met applaus begroet,
werden door Beschermheer en Eere-Voor
zitter beantwoord.
Voor de Voorzitter overgipg tot het doen
van mededeeliugon namens het Comité van
organisatie betreffende de Tentoonstelling,
werden enkele huishoudelijke zaken af
gedaan.
Als nieuwe leden werden met algemeene
stemmen toegelaten de heeren: Corn, deu
Boer, H. M. BrugggemaD, J. A. L. Q.
Fukken, E. v. d. Hoek Jz., A. F. Lasonder,
Arts, I. Luteija Az, J. C. Noord hoek, A
F. R. van Opdorp, S. v. d. Peijl, J. J.
Stokmans, J. van Vijven, Mr. J. A. de
Wilde en W. G. Witkam.
Aangenomen werd een voorstel van het
bestuur tot schenking eener bijdrage van
f10 aan de oommissie tot regeling van
een historischen optocht ter gelegenheid
van het a. s. Koninklijk bezoek aan onze
gemeeDte.
Vervolgens bracht de Voorzitter rapport
uit van den arbeid van het Comité van
organisatie voor de Tentoonstelling, waar
uit bleek dat het comité met vele moei
lijkheden had te kampen en aanvankelijk,
bij het verstrijken van den eerstgestelden
termijn tot inschrijving, dobberde tussohen
hoop en vrees inzake het slagen der Ten
toonstelling. Iu den breede ging de Voor
zitter na dsn omvangrijken arbeid van het
comité om toch de Tentoonstelling voort
gang te doen hebben, waarbij bet comité
tot zijn leedwezen wel eens in meerdere
of mindere mate moest afwijken van de
aanvankelijk door de vergadering genomen
besluiten, vertrouwende echter dat de ver
gadering overtuigd zal zijn dathetcomi'é
handelde in het belang der zaak waarom
het ging. Meer dan voldoende deelname
was thacs verzekerd, ja het aantal inzen
dingen beeft de stoutste verwachtingen
van het comité overtroffen. Niet alle in
zendingen ter opluistering zullen zelfs in
de beschikbare zalen dér Soo. een plaats
kunnen vinden.
De Voorzitter sprak een woord van dank
aan Bcohermhter en Eere-Voorzitter, aan
H.H. Wethouders onzer gemeente, aan de
Zuster vereen i ging te Mddeiburg en aan
de heeren F. X, Maunhardt en W. G.
Witkam voor de geschonken prachtvolle
medailles; aan het bestuur der Sooieteit
voor het zoo bereidwillig afstaan van de
zalen voor de Tentoonstelling en den tuin
voor de daaraan verhouden concerten aan
de Goisoho Muziekgezelschappen „Enpho-
nia" en „Goeeohe Fanfare", voor de toe
gezegde medewerking en aan allen, die,
in welken vorm ook, bijgedragen hebben
