No. 273. 1907,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Woensdag 21 Augustus
21e jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Eeo Prasjesiai es wat er «p tolpSe.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. pf f,25.
Enkele nummers 0,023.
UITGAVE DER FIRMA
Wed S, 1 DE JONGEWERWEST, te Goes
EN VAN
van 1—5 regeis 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regeis 50 cent, iedere rege!
meer 10 cent.
FEUILLETON.
Ui «"""li1
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats,
De taak der reebtei zijde, j
In De Rotterdammer komt Let volgende i
artikel onze Pers en onze Party en hara
leiders in hun Zomerrust storen, met S
menige juiste, of althans der overweging
ovetwaardige opmerking waaraan wy i
zonder gehouden te worden met alles in te
stemmen de plaats geven van het hoofd
artikel.
De rechterzijde in de Tweede Kamer
kwam tot dusver weinig als oppositie uit.
Waarmee niet bedoeld is, dat zij zich aaD
minder verheven bemoeielyking van het
Kabinet wist te spenen, en zich zelfs van
allen schijn van op de ministerieels porte
feuilles te azen wist te onthouden.
Zeker mag ook dat te haren gunste wor
den gezegd.
Zelfs hebben de liberalen sinds de rech
terzijde een meer anti-revolutionair karak
ter draagt, daarover nimmer te klagan ge
had, al bleven ze in gebreke dat voorbeeld
te volgen.
Ja, meer nog kan worden gezegd.
Misschien ging men wel eens te ver in
het zoeken om het Kabinet op de been te
houden.
Het leek in den afgeloopen winter een
handige zet van don heer Talma om den
minister Cohen Stuart met hst Indische
schip door de branding henen te helpen,
maar deed dit reeds toen de vraag rijzen, of
het niet-iugrypen toch niet beter ware ge
weest, wat later geschied is schijnt wel
tot een bevestigend antwoord te dringen.
Een afgemaadt worden als daarna met
dezen bewindsman plaats heeft gehad,
zelfs werd gesproken van een noodelooa
trappen van een dood dier strekt niet tot
verhooging van het parlementaire leven.
En met erkentelijkheid wordt immers
vrij algemeen herdacht, hoe de Eerste
Kamer op den „nacht van Staal" in de
Tweede Kamer, waar een deel der rechter
zijde onder leiding van mr. Tydeman den
Minister van Oorlog redde een nacht
voor Staal heeft doen volgen.
Was zoo de rechterzijde in de Tweede
Kamer wellicht soms to ijverig om het
leven van de Ministers te sparen, ook ais
oppositie in den hoogeren, den eenigen
zin, waarin eigenlijk van oppositie sprake
mag wezen, ble6f zy nog te veel in
windselen.
U3ÏESJT2S
STtsgrawsaagggga;
wssssssssssrr,
In het nummer van 6 Maart dezes jaars
schreef ik
Het Ministerie-De Meester bedoelde op
sociaal terrein den verzekeringsdwang van
het staatssocialisme, ea een optreden van
het publiek gezag tegenover hulpbehoeven
den els armverzorger, op strafrechtelijk
gebied de voorwaardelijke veroordeeling
van het moderne strafrecht, en in het staats
rechtelijke, de mogelijkheid van stemrecht
naar radioalen eisoh voor in hoofdzaak alle
manspersonen.
„Hoe stond nu de rechterzijde daartegen
over
„Bij de algemeene beraadslagingen over
de Begrooting in 1905 liep het debat meest
over da verkiezings-eampagne, het afge
treden Kabinet en de nieuwe formatie.
En bij dat ten vorige(n) jare zijn door de
rechterzijde in de Tweede Kamer goede
opmerkingen gemaakt over den toast van
Minister Kraus, over het schrikkelijke
woord van den Fransohen Minister Viviani
over de bekende rede van Mr. Goeman
Borgesius in de Liberale Unie. Maar over
en tegen het regeeringsbeleid van het
Kabinet werd minder gehoord".
En zoo wees ik in het nummer van
80 April 1.1. op dit moedgevend element
in het toen kort te voren gehouden criBis-
debat„Mr. Heemskerk, die bij het debat
het meest van de rechterzijde op den voor
grond kwam, en waarlijk verdienstelijk
optrad, heeft ook verklaard, dat de rechter
zijde oppositie wil zijn.
„Wanneer dit, gelijk verwacht mag
worden, bedoeld is als oppositie van staat
kundige beginselen, dan volgt slechts
ééu antwoord het zij zoo 1"
Bij de voorgedragene regeling van het
arbeidseoDtraot spraken wel de H.H. de
Savoruin Lohtnan en Heemskerk op te
waardeeren wijze tegen menige bepaling,
doeh toen het op stemmen aankwam, was
van do rechterzijde Mr. Van Idsinga, die
ook bij de booger-onderwijs-wet van het
vorige Ministerie de meest prineipieele
rede ten gunste daarvan hield, de eenige,
die er zich tegen verklaarde.
Straks komt wellicht, zij het al, dat
bij slot van rekening zelfs een deel der
linkerzijde voor dit roekeloos bedrijf
schijnt terug te deinzen, aan de orde de
verzekeringsdwang met geldelijke staats
hulp aan de geprivilegieerde klasse van
den nieuweren tijd, een en ander door
den heer Kuyper zoo terecht volstrekt
onvereenigbaar verklaard met alle anti
revolutionair beginsel.
Ongeveer een half jaar na den vroolijkon
Prinsjesdag van 1783 zou da bom losbreken,
eigenaardig genoeg niet in Rotterdam,
maar te Utrecht, waar Hofstede eenige
uren moest vertosven. Dank zy de schen
dende nieuwspapieren en andere „faamroo-
vende schriften van dezen tyd" was hij
overal in den lande bekend even als de
„Bonte Hond" in de Rotterdamsche Molen-
Bteeg, waar de patriottische pakhuis- en
wynkoopsrsknechts hunne clubvergade-
ringen hielden. Zoo was dit dan ook te
Utrecht 't geval,waar de dominee op Maan
dag 1 September, zoo even na vieren des
middags, mot een rijtuig arriveerde, verge
zeld van een zijner neven, een proponent
ook een oranjevriend wellicht dezelfde,
dien we op Prinsjesdag met Hofstede op de
Nieuwe Markt hebben' ontmoet. Ze zouden
gezamenlyk nog mat een ander familielid,
die hier binnen enkele uren met den Breda-
schen postwagen verwacht werd, den vol
genden dag eenige vrienden in Drenthe
gaan opzoeken. Lans den buitensingel
reden ze naar de Tolsteegpoort en stapten
daar af aan de herberg Den Engel, waar zy
de aankomst van den postwagen zouden af-
wachten. Deze kwam alles behalve op tijd 1
_'t kon wel zes uren of half zeven worden,
zeide men. En daarom besloten ze, na eerst i
een kop thee gedronken te hebben, eenvou
dig op te stappen en eene wandeling te
gaan doen en wel naar 't Starrebosch, waar
de vrijcorporisten, die ze zoo even op den
buitensingel waren voorbijgereden, hunne
oefeningen hielden.
De dominee kende die exercitie-corpsen
wel. Hy had de heeren ook te Rotterdam
wel zien optreden in de compagnie van
kapitein Elzevier, zyn patriottischen buur
man. Ze hadden in zijn woonplaats ergernis
genoeg gewekt. Het was gewone aanstel
lerij, meenden velen,die niet anders kenden
dan de ouderwetsche schutters met hunne
gewone kleeding, onbruikbare snaphanen
en verroeste sabels. Aanstellerij en niets
anders. De moeie hoeden met zwarte cocar-
des, die blauwe jassen nog al met opge
stoken panden net als de soldaten, die witte
broekjes van de heeren adelborsten, nu het
mocht, wat. Ea dit hadde nog wel geschikt,
had men er niets anders achter kunnen zoe
ken. Mea gaf wel voor, dat die gewapende
korpsen tegen de Oostenrijkers moesten
dienen, wier wapsDgekleiter men reeds in
de verte meende te hooren, doeh het was
slechts een futiel voorwendsel. Er zat pa-
triotterij achter en waarlijk niet zoo weinig.
De manpen in Den Haag waren erop uit om
door middel van algemeene wapening
van daar de vrijkorpsen en gewapende
clubs de party zooveel mogelijk te orga-
niseeren. Zo konden allicht hetoranjevee
in bedwang houden, vooral in de groote
steden. Hoe dit alles de aanhang van den
Prins prikkelen moest.
En gelijk bekend is, zijn voorstellen te
wachten, die de invoering van algemeen
stemreoht mogelijk kunnen maken.
Wat zal de rechterzijde daartegenover
doen
Ten slotte toch maar alles, zij het ook
onder eenigszins andere benaming, op wat
andere manier, met eeu klein toevoegsel
om den schijn te rednen, aanvaarden
Met zoo nu en dan een tamelijk ijdel
betoog, dat in diepste uitgangspunt de
Christelijke partijen van de vrijzinnige
verschillen.
De conservatieven vóór 1868 namen
telkens den schijn aan, alsof hun regeerings
beleid een geheel ander dan dat der libe
ralen wezen zoude, rnaar aan hef bewiud
gekomen was het moeilijk ernstig verschil
te ontdekken.
En zij zjn te gronde gegaan.
Maar als van vrijzinnigen kant de kiezers
in dezen zomer werden opgeroepen om
door de Provinciale Staten op deze Eerste
Kamer te werken, die een ander regeerings
beleid wensehte dan dat der vrijzinnigen,
die reeds de begrooting van Oorlog ver
worpen had vermoedelijk hetzelfde zoude
doen met de voorgedragen regelidg van
het [arbeidscontractwaarschijnlijk van
verzekeringsdwang en geldelijke hulp uit
de openbare kas aan een groot deel der
bevolking Diet zou willen weien, en mis
schien zelfs de voorgenomen grondwets
herziening verijdelen, tocD, als hadden
de waarschuwingen juist het omgekeerde
bewerkt vau wat zij moesten doe», kwam
eene overloopende meerderheid zich tegen
de vrijzinnigheid verklaren.
Het is soms, alsof men aan de rechter
zijde zelfs huiverig is zelfstandig eene
keuze te doen aangaande hetheen aan de
orde behoort te komen.
Men zegge Diet, dat immers daarop geen
invloed is te oefenen wanneer men minder
heid is.
Ook de oppositie is verplicht te toonen
welken koers zij zou weneehen te volgen.
Te meer wanneer de oppositie zoo sterk
is, dat zij ieder oogenblik regeeringspartij
worden kan.
Maar bovendien verschilt het voor de
houding der oppositie, of het onderwerp,
waarvoor haar de Regeering stelt, al of niet
met haren wenseh aan de orde komt.
Ia het eerste geval heeft zy ernstiger
roeping om aan het vinden van een bevre
digende oplossing mea te werken, terwijl
zij in hst laatste geval, indien do voorge
stelde regeling haar niet voldoet, eerder
Ook onz9 da. Hofstede moest van die
exercitiekorpsen weinig of niets hebben.
Ze waren hem een doorn in 't oog. En toch
wilde hy hier in Utrecht het zijne.er van
hebben en naar hunne manoeuvres gaan
kijken. Gevaarlijk genoeg, daar allicht de
een of ander in het Starrebosch den prins-
gezinden dominee kon herkennen en hem
smadelijk zou bejegenen. Eeniga dsgen te
voren was iets dergelijks overkomen aan
den Leidschen advocaat mr. E. Luzac. Het
was een opzienbarend geval, men was er
nog niet over uitgepraat. Iemand zoo maar
te molesteeren, schier ten doode toe, en dat
zoo maar op de publieke straat, het was be
paald kras.
Men stond om zoo te zeggen in die dagen
voor niets.
Dat zouden ook onze beide wandelaars
ondervinden, die in het Starrebosch waren
aangekomen, juist toen de manschappen
pauze hadden en ginds en weêr liepen op
hst exercitieveld.
Terwjjl dominee en zijn neef daar zoo
rondkeken, kwam- er iemand op hen toe-
loopen, die beiden scheen te kennen. Hij
groette hen vriendelijk en beleefd en
maakte zich bekend, als iemand, die nog
bij de familie te Rotterdam gediend had,
doch thans burger van Utrecht was. Samen
stonden zy toen enkele oogenblikken heel
vriendschappelijk te praten en wel over het
cotps, zonder daarop ook maar „de minste
aanmerking te maken". Intussclien werd
de trom geroerd en viDgen de afgebroken
met eenvoudige verwerping kan volstaan.
Naar het schijnt, wordt dit niet altyd be
dacht by het bespreken van het kiesrecht-
vraagstuk.
Vrijzinnig- en sociaal-democraten deden
destijds een voorstel om tot algemeen stem
recht to komen.
De Unie-liberalen zyn daarna met de
vrijzinnig-democraten tot een accoord go-
komen op h9t blanco-artikel.
Maar is nu alleen daarom voor alle par
tijen het kie8rechtvraagstuk aan de orde
Zoo ja, dan ware het slechts een bewijs
te meer, hoe soms eene kleine minderheid
alias beheerscht.
Het is inderdoad alsof het sommigen aan
moed schort,en wellicht ia niets tegen
over de vrijzinnigheid zoo noodig als moed,
om in dezen eenvaudig het voorstel van een
blancoartikel af te wachten, en uit te spre
ken dat men daarvan niet gediend is.
Zij het ook met bereidverklaring om el-
ken minder simpelen voorslag in ernstige
overweging te nemen, daar de oppositie
zich evenmin voor het bestaande warm
maakte.
Voor niets meer is zj in dezen verantwoor
delijk.
Tenzij men meenen mocht, dat het tegen
over de vrijzinnigheid niet te pas komt zelf
standigheid van beoordseling te hebben
aangaande wat aan de orde behoort te
komen.
De oppositie moet zelfstandig wezen,
Het is waarlijk geen wijsheid achter de
vrijzinnigheid aan te drentelen.
Uit vrees voor den „politiek-sterken
arbeider" of andere machten, die angstige
naturen in hunne benauwde droomen door
het misbaar der vrijzinnigheid op zich aan
zien rennen.
Zelfstandige oppositie, die duidelijk toont
in regeeringsbeleid, en niet alleen in diepste
grondbeginsel, van do vrijzinnigheid te
verschillen, en die ook over wat ter behan
deling komen moet, haar eigen inzicht heeft,
—alleen de zoodanige kan duurzaam kracht
ontwikkelen, en een steunpunt zyn voor
dat deel des volks, en dat is zoo groot,
dat van vrij zinnige politiek afkeerig is
of wordt.
(Prof. mr.) D. P. D. PABIUS.
20 Augustus 1907.
Provinciale Stoombootdienst op de Wes-
terschelde.
Staat van vertraging in den treinenloop
te Vlissingen van Vrijdag 9 Augustus tot
en met Donderdag 15 Aug., waardoor
oefeningen weêr aan, waarop ons tweetal
zich wat nader bij de schutters plaatste om
des te beter te kunnen toekijken. De oefe
ningen vielen hun byzonder meeze wer
den geregeld uitgevoerd en de manschap
pen waren netjes gekleed. De dominee zei
dan ook tegenzijnreisgenoot.heelstilleljes:
„Dat hadden we hier zoo niet verwacht,
wel Blijkbaar waren beiden met de ver-
tooning in het Starrebosch ingenomen. Het
tegendeel was ten minste moeilyk te be
wijzen, in geen geval uit hun houding op te
maken naar het schijnt.
Toen zij na een groot kwartier zonden
vertrekken, zagen zy, den man metwien zij
zoo pas gesproken hadden, in gezelschap
van een ander, hen totaal onbekend, ietwat
glimlachend en met den vinger naar Hof
stede wijzend, op eenigen afstand zich be
geven naar een groepjetoesehouwers,waar
onder zich iemand bevond, die den dominee
meer gezien had naar hij meende. Direct
werden aller oogen op de beide wandelaars
gericht en die misnoegde blikken spelden
inderdaad niet veel goeds. Het was dan ook
zaak voor ds. Hofstede en zijn reisgenoot,
hoe eer hoe liever, zich van daar te verwij
deren. Want toen zy aanstalten maakten
om te vertrekken, hoorden ze duidelijk roe-
Hofstede verklaarde zulks later in zijn
„Eenvoudig bericht". „Indien men" heet het
daar „destijds aandagt op ons gelaat geslagen
hadde, men zou er geen trekken van afkeer,
maar veel eer van vergenoeging in ontdekt
hebben".
verloren
ging.
9 Aug. trein
11.44
aangekomen
12.—
9 Aug.
3 16
1)
3.30 2)
10 Aug.
11 44
V
12 05
10 Aug.
3 16
•n
3.35
12 Aug.
11 41
v
12.-
12 Aug.
3.16
n
3.35 i)
14 Aug.
11.44
v
12.07
14 Aug.
3.16
n
3.30 3)
15 Aug.
8.52
j)
9.06 2)
15 Aug.
1144
D
12.02
15 Aug.
3.16
n
3.33
Geen aansluiting met Breskens en Neuzen.
2) Had geen aansluiting met Neuzen.
3) Geen aansluiting met Breskens.
Het aantal congressen is dezer dagen te
groot om er het oog op te kunnen houden.
We kunnen er sleehsd even melding van
maken, omdat ze bahooren tot de seizoen
verschijnselen.
Directen invloed op den algemeenen
gang van zaken hebben de vele congressen
die gaan en komen slechts weinig en toch
ze beheerschen met de pers, meer en meer
de publieke opinie.
Achter het congres, betrekkelijk door
weinigen bijgewoond, staan duizenden, die
een belangstellende groep vormen en die
het woord naroepen door het congres ge
sproken. De godachtenwereld van deze en
gene wordt voor e«n goed deel beheerscht
door zyn voorman, hetzij in de pers, hetzij
op zyn groote jaarvergadering uitge
sproken.
Uit dit oogpunt gezien verdient het Ka
tholiek Sociaal Congres dat de vorige week
in 's Hertogonbosch byeenkwam, ook een
oogenblik onze aandacht.
Langen tyd leefde de overtuiging dat de
meest conservatieven op politiek en sociaal
terrein onder onze Roomsche landgenooten
schuilden. We hebben onlangs reeds aan
gewezen wat arbeid en wat beweging,
vooral op sociaal gebied, in dien kring ge
vonden wordt, en alzeo erkend dat van zoo
danig conservatisme althans tegenwoordig
niet mag gesproken worden.
Om dat nog duidelijker te maken, gaan we
onzen lezers enkele conclusion voorleggen
aangenomen door het Bossche congres, con
clusion, die alles behalve den geest van het
conservatisme ademen.
(Men leze er ook nog maar eens op na het
breedo verslag van het Bossche Congres in
ons no. van j 1. Woensdag. Red)
pen: „dat is professor Hofstededie Engelsch
man, wat maakt Jij hier men schoppe hem
ivegHiermede was het sein tot den
aanval gegeven. Men liep en riep hen na,
allerlei dreigementen klonken door het ver
ward geschreeuw heen. „Het zjn Engel-
schen, bl.EngelschenZie eens of zj geen
Oranjelinten dragen. Jaag ze van hier
Als we maar buiten het Starrebosch zyn,
dacht dominee, die een stapje gauwer ging.
Op den singel, buiten kamp alzoo, groeide
de menigte er waren slechts enkele ge
zeten burgers bij allengs aas, het geraas
en getier nam gestadig toe, en de beide
reisgenooten, die tot nu toe stilzwijgend
hadden voortgeloop 8E, meenden nog een
laatste poging te moeten wagen, om hen te
kalmeeren.
„Mannen", zoo sprak ds Hef stede, „ivelke
oorzaak is er, om ons dus te behandelen We
zjn hierbijgeval, gekomenhebben de exer
citie der Burgers met vermaak gezien en nie
mand met woo? den of gebaarden beledigd. Ik
ben r.och Engelsman, noch Engelsgezinde,
maar een welmeenend Vaderlander en Predi
kant te Ro'terdam, en daarom ziet wel toe wat
gj doet en laat ons in rust en vrede gaan".2)
2) Dit schiijft Hofstede zeifin zijn „Eenvoudig
Veihaal". Volgens een andere lezing zie
„Blief van een heer te Utrecht" enz. zou Hof
stede een der grootste roervinken als „Soldaat
aangesproken hebben waarop deze geraakt ge
noeg zou geantwoord hebben: „Wat zeg je?
Soldaat 1 Soldaat 1 jij bent maar een Engel-
sche hond". (Woidt verrulgdf
