No, 268, 1907,
NIEUWSBLAB
TOOR ZEELAND.
Donderdag 15 Augustus
21e Jaargang,
eHRISTELIJK-
HISTORISCH
Alpien Kiesreult, in wé Ml?
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
uitgave der firma
Wed. a l DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te. Middelburg,
PRIJS DER ADVERTENTIËN
g jgQ£aZBOE36MBa
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,02E,
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regei meer 8 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
ineer 10 cent.
^BWBiHMOssBSBFaaBBaBgnaiEa^usgag'^^.iisa^saasjnsaiiEgfamiig^MisyMjiBBggsBBHaaBaga
Eigenlijk zouden wij moeten zeggen
in welk licht niet
Jaren geleden kon men in socialistische
kringen dat kiesrecht hoeren bepleiten als
een natuurrecht, een aangeboren recht
een voorstelling, waarvan ook de liberale
oud-minister Gort v. d. Linden niet vrij was.
Toch heeft men die voorsfelling, als
onhoudbaar losgelaten.
Andere voorstellingen zijn er echter voor
in de plaats gekomen, die nog wel een
weinig om deze losgelatene heendraaien.
De Vaderlander, orgaan van de uni-
liberale groep sohreef 7 October 1905
«Algemeen kiesrecht voor mannen in den
zin als het bekende Liberale Unie-rapport wil
wij kunnen niet begrijpen hoe eenig vrijzinnige
daar nog tegen zou kunnen zijn.
In naam van de Vrijheid moet het gegeven
worden. Welk burger, en daaronder verstaan
wij ieder lid der maatschappij die door arbeid
in het onderhoud van zich en de zijnen voor
ziet of tracht te voorzien, kan vrij genoemd
worden, die aan wetten gehoorzamen
moet op welker samenstelling hij
niet den minsten invloed heeft
geoefend, die belasting moet be
talen, waarover hij niet mede is
gehoord?"
De lezer ontdekt bier al dadelijk een
averechtsohe voorstelling, die in onze krin
gen zeker nooit burgerrecht verkrijgen zal.
Algemeen kiesrecht, opdat zoovele on
derdanen die belastirig betalen, daarover
zouden worden gehoord.
Alsof het betalen van belasting een
belastingbetalend onderdaan zeker recht
zou verschaffen om omtrent die belasting
te worden gehoord.
Alsof het kiesrecht niet in de eerste
plaats wezen zou een functie door 't al
gemeen belang gevorderd, en in 't algemeen
belang aan zoovelen of zoo weinigen als
de overheid in dat algemeen belang zal
noodig keuren, door haar verleend.
De heer inr. R J. H. Patiju, het Zierik-
zeesohe Kamerlid, bewoog zich in zijn te
's-Gravenhage op 16 Febr. 1904 uitge
sproken Kiesreohtrede op dezelfde revolu
tionaire lijn als De Vaderlander.
Geroepen om als een der samenstellers
van het kiesrecht-rapport der Liberale Unie
dat rapport toe te lichten, zeide deze ia
zijn toespraak volgens Het Vaderland van
18 Februari 1S04
«Daarom waren de rapporteurs dan ook ge
komen tot het stelsel, dat van algemeen kies
recht met uitsluitingen. Zij beschouwen het
kiesrecht niet als een natuurrecht, doch als
een recht van den staatsburger".
Alweer derhalve dat „recht van den
staatsburger'', dat van een natuurrecht
sleohts in naam schijnt te verschillen. Een
voorstelling, welke expresselijk bewaard
schijnt voor volksvergaderingen, waar men
het met de woordenkeus minder nauw
pleegt te nemen.
Zij werd dan ook door een oud-liberaal
blad, liet Utrechtrch Dagblad van 21 Feb.
d.a v. als volgt bestreden
Een paar jaar geleden woedde de principieele
strijd tusschen liberalen en demokraten over
deze vraag. Eerstgenoemden beweerden, dat
voor toekenning van kiesrecht alleen het staats
belang beslissend is laatstgenoemden hielden
vol, dat het kiesrecht-een natuurlijk recht is,
vanzelf eiken staatsburger aangeboren. Toen
nu de drie kiesrechtvoorstellen verschenen, die
der sociaal-democraten, der vrijzinnig-demo
craten en der unie-mannen ontwaarde men met
verbazing dat geen van drieën het
kiesrecht als natuurrecht meer voor zijn reke
ning nemen dorst Als om strijd verzekerde
men zelfs, ietwat kort van memorie, dat men
zoo'n dwaasheid nooit beweerd had.
Maar treedt nu een spreker op voor een
volksvergadering, pardon een kiesvergade-
ring, dan wordt het anders, en dan komt het
dusgenaamde «beginsel" van het natuurlijke
recht weer in eere «men zal moeten uitgaan
van het beginsel dat het kiesrecht worde toe
gekend aan alle staatsburgers".
De citaten vonden wij ten vorigen jare
in onze Rotterdammer,
Nu staat tegenover dit standpunt van
staatsburgerrecht bet meer solide stand
punt van 't algemeen belang.
Bij de prediking van bet staatsburger-
recht heeft men nog maar al te veel te doen
mot subjectieve opvattingen, die totuitslui-
tingeu leiden. Uitsluitingen uit politieke
overwegingen. Men donke in dit verband
aan liet vrouwenkiesrecht, waar bijvoor
beeld de oud-liberale Van Houten voor is,
doch de sociaal-democraat Troelstra slechts
voorwaardelijk voor ijvert. Immers mr.
Troelstra heeft indertijd gezegd nu niet
voor dit vrouwenkiesrecht te zyn, omdat
naar zijn raeening nog te voel vrouwen aan
den christelijken kant staan.
Dus ook in dit stelsel nog plaats voor
willekeur.
Anders wordt het evenwel, wanneer men
zich plaatst op het standpunt van hot alge
meen belang.
Naarmate de staatstaak uitgebreid wordt,
kan 't noodig zyn dat het kiesrecht uitge
breid wordt.
In de Nederlander is dit dezer dagen in
den breeds uiteengezet. Wij verwijzen
daartoe den lezer Daar het Persoverzicht in
ons nommer van j 1. Woensdag.
Daar wordt duidelijk uiteengezet, dat
naarmate de Staat steeds meerdere kringen
beinvloedt, naar die mate het openbaar be
lang steeds mser zal vorderen, dat de kies
bevoegdheid aan steeds meerderen wordt
toegekend, omdat 't lichaam de Tweede
Kamer steeds meerderen invloed op da
rechtsvorming krijgt, en dit orgaan juist
door de medewerking van die kringen en
personen tot stand komt.
Maar dan volgt hieruit ook dat het niet
de belasting-quaestia is, maar dat het tal
van belangen-conflicten zijn die een bree
ders basis voor het kiesrecht noodzakelijk
maken.
Wanneer men op de belasting- quaestie
let, dan is inderdaad door de wet-VaD Hou
ten al heel wat bereikt dat het belastingbe
talend deel der kiezers bevredigt.
Bij een betrekkelijk lagen aanslag in een
der directe belastingen, een betrekkelijk
gering weekloon, een betrekkelijk kleinen
huurprijs der woning en esn spaarbank
boekje heeft men 't kiesrechten indien er
maar wat beter op de aangiften in het be
gin des jsars gelet werd, zou het aantal
kiezers in elke gemeente belangrijk grooter
kunnen zijn. Ons zijn vele gemeenten be
kend, waar men op dit punt niet actief ge
noeg is Wy kennen in onze provincie o. a.
ésne gemeente, waar dit jaar 43 personen
bet kiesrecht hadden kunnen hebbeD, in
dien zij zich da moeite der aangifte maar
hadden willen getroosten.
Het maximum aantal kiezers is onder de
tegenwoordige kieswet nog lang niet ba-
reikt, al geven wy toe dat deze kieswet nog
niet ban gerekend worden onder de
menschelijkerwijs volmaakts.
Ten slotte by wijze van hors d' oeuvre nog
ééne opmerking.
Er zyn er onder de vryzinnigen die in de
totstandkoming der Grondwetsherziening
met Kiesrechthervorming onder dit mi
nisterie zwaar hoofd hebben.
Reeds 20 Januari 1907, dus lang voor de
Statenverkiezingen die er den moed heele-
maal uit zouden halen, schreef deHaagsche
Briefschrijver van de Arnhemsche Courant
„Neen, zij die nujpet zekere blijmoedigheid
van toon voor algemeen kiesrecht ijveren, mogen
een goed werk doen in zooverre zij pogen een
krachtiger staatkundig leven in breede kringen te
wekken, op verwezenlijking hunner denkbeelden
binnen enkele jaren is de kans waarlijk zeer ge-
Kabinet-De Meester zal niet bij machte
zijn de Grondwetsherziening tot stand te brengen
en, mocht het op de belastingontwerpen sneu
velen, dan zullen we nog wel verder uit den
koers dwalen. Men moet niet schro
men te zeggen waarop het staat.
En men weet de geschiedenis van den
hoofdredacteur van datzelfde blad, den vrij
zinnig-democraat Van Gilse, die vóór den
afloop der Staten verkiezingen zoo lustig
aan zijn artikel over datzelfde onderwerp te
werken zat,doeh toen de uitslag der Staten
verkiezingen hem bericht word, de pen uit
de hand en de elleboog onder het hoofd
wierp, zeggende nu werk ik er niet meer
aan, want van Grondwetsherziening en al
gemeen kiesrecht komt nu toch niets meer.
Deze zwaarmoedige taal bly ve voor reke
ning van wie ze spraken. Mogelijk kunnen
zij ook wel gelyk hebben. Maar dat gaat
ons niet aan.
Hat onderwerp is aan de orde wij heb
ben onzen plicht gedaan met er over te
schrijven.
14 Augustus 1907.
Bijzondere Hoogere Burgerscholen.
Er heerscht onder onze hooge en mid
denklassen een kwaad, waaraan een einde
behoort te kome-D.
Voor de kinderen der lagere standen
Toepen ze oin Christelijke scholen, en of
feren er mildelijk voor, maar hun eigen
kinderen vertrouwen ze toe aan middel
bare scholen, waar onderwijs gegeven
wordt door mannen, die bijna overal met
hun overtuiging tegen de hunne overstaan,
en die bij hun onderwijs nog vrijer zijn
dan de onderwijzers op de lagere scholen.
Waaraan ligt dit?
Aohten zo, dat hun opvoeding beter dan
die in lagere standen waarborg biedt
tegen de verleiding tot ongeloof Of doet
het er minder toe, of hun eigen kinderen
afdolen Of eindelijk, is hun arbeid voor
de lagere school met den Bijbel meer
vrucht van philanthropie dan van eigen
overtuiging
Ieder voelt, voor dit pijnlijk trilemna
staan we hier.
Toch kan er nu een keer komen.
Ook voor het middelbaar onderwijs
komt er nu subsidie. Het wetsontwerp
ervoor was reeds ingediend. En wel trok
Mr. Rink dit in, maar heel de Kamer van
Rechts en Links dringt er nu op aan.
Desnoods kunnen twee, drie Kamerleden in
het ivinterreces een wetsontwerp gereed ma
ken, dat zeer kort kan zijn en nog in
deze zitting kan de zaak haar beslag
krijgen.
En dan
Dan zal men allerwegen Christelijke
Hoogere Burgerscholen kunnen stichten,
nog veel meer dan we nu Gymnasiums
hebbeD, en bij de inrichting hiervan zal
men zdó vrij zijn, dat men tevens het uit
gebreid Lager Onderwijs ontlast.
Laat men spoed hiermee maken en zich
nu reeds op de zaak voorbereiden.
Want binnenkort zal de concurrentie
om onderwijzend personeel sterk worden,
en viseht men zoo licht achter het net.
Ea wat meu vooral moet inzien is, dat
men nu van onzen kant althans het Rijk
niet op kosten moet jagen, om nieuwe
Rijks Hoogere Burgerscholen te stichten.
Dat ia het paard achter den wagen
spannen.
Immers juist in kleine gemeenten sluit
het bestaan van een nieuwe Rijks Hoo
gere Burgerschool bijna fataal het op
komen van een Christelijke Hooger Bur
gerschool uit.
Zeer zorgelijk wordt in de laatste weken
de toestand van onzen veestapel, voor
namelijk in de provincie Zuid-Holland.
Het mond- en klauwzeer neemt hand over
hand toe. Begonnen bij enkele stallen in
de nabijheid van Rotterdam plantte zich
de besmetting al verder en verder voort,
zoodat thans ook reeds de Krimpenerwaard
aangetast is.
Verleden week waren te Ouderkerk aan
den IJssel 48 hoeven besmet verklaard,
14 stuks vee waren aan dieziektegostorven.
Bleskensgraaf en Oud-Alblas zijb evenzeer
middelpunten van besmetting.
De regeering doet al he.t mogelijke opdat
de besmetting ook niet naar andere pro
vinciën overgebracht worde. Een dier
maatregelen is hel verbod van den minis
ter van landbouw om vee aan te voeren
op de Landbouwtentoonstelling in Septem
ber te Den Haag te houden.
Dat is voor de Landbouwtentoonstelling
een groote tegenspoed, want wat is een
Landbouwtentoonstelling zonder vee?
Tooh is dezen maatregel volkomen ge
rechtvaardigd. De regeering heeft van hare
zijde alles gedaan wat menscheliiker wijze
mogelijk is.
Hebben dit ook de belanghebbenden
gedaan
Niet geduisterd, maar hardop wordt ge
zegd dat vele gevallen verzwegen zijn, dal
vele Zuid-Hollandsehe veehouders niet
tijdig aangifte hebben gedaan.
In den middellijken weg heeft het onheil
dat onzen veestapel treft uitbreiding ge
kregen door dit verzuim dat thaus zoo
treurig gevolg heeft en voor den sohoonen
Hollandsohen veestapel zoo donkere toe
komst voorspelt.
Ia de Standaard had de heer J. Kuiper,
hoofd der chr. school te Leeuwarden, een
zaam leider der Friesch Chvistalijk-Kisto-
rischen 't gewaagd aan de betrouwbaarheid
van socialistische openbare onderwijzers to
raken, in verband met de neutraliteit der
openbars school.
Nu, dat neutraliteit gekheid is, hebben
wij op de openbare school s.l vijftig jaar
ondervonden.
Wat natuurlijk niet zeggen wil dat wij
ook maar ééa openbare onderwijzer zouden
willen verdenken vaD socialistische propa
ganda te maken.
Da heer K., die 't beweerde, krijgt er een
berisping over van den vrjjz.-dem. heer dr.
v. Etaalte.
Wij zijn nieuwsgierig wat hy antwoor
den zal.
Maar wy brengen gaarne nog eens in
herinnering, wat Het Volk eenige maanden
geleden schreef over de opvoeding der Bel
gische socialisten-kinderen te Gent.
Ziehier wat omtrent die Belgische jeugd
verhaald werd
De Volkskinderen gaan alle op de gewone
openbare school Na den schooltijd komen zij
in de lokalen van „Vooruit" bijeen en krijgen
daar een soort „bijgevoegde" opvoeding. Zang
tooneel, voordracht en gymnastiek zijn de vak
ken van onderwijs en alles geschiedt naar den
gulden stelregel van De Genestetmijn leeren
is spelen, mijn spelen is leeren.
Wij hebben daarbij de bedoeling de dogma's
der burgerlijke moraal bij onze kinderen te ver
nietigen. Als ik spreek van burgerlijke moraal,
dat doel ik daarmee op wat men pleegt samen
te vatten onder de benaming „de Christelijke en
maatschappelijke deugden", als onderdanig
heid, nederigheid, filantrophie, vaderlandsliefde.
Daartegenover worden aangekweekt de alge-
meene principen van het socialisme, niet door
wetenschappelijke lezingen natuurlijk, maar in
liedjes, fabels, voordrachten.
Wij gaan uit van de gedachte dat de arbeider
een en ondeelbaar moet zijn met de werklieden
partij. Is het kind zes jaar, dan komt het in den
kring der volkskinderen. Komt de jongen dan
een vak te leeren, dan gaat hij over naar de vak-
vereeniging. Sticht hij een gezin, dan wordt hij
lid van de coöperatie, die hem ook steunt bij
ziekte en ongeval. Is hij oud en op, dan trekt hij
uit de pensioenkas en tot aan zijn laatste
rustplaats zal de partij hem geleiden.
Er wordt ons door sommigen gezegd, dat
onze kinderen nog wat te jong zijn om alles te
begrijpen wat zij zingen en voordragen. Dat is
ook wel zoo alles zal wel niet tot hun verstand
doordringen. Maar er zal genoeg blijven hangen
tot later en dan zal het hun duidelijk worden.
Dat heeft een ervaring van 8 jaren ons geleerd.
De Volkskinderen woiden de meest overtuigde
socialisten en zij leveren de beste krachten voor
partij, vakbeweging en de coöperatie. Zij houden
een diep ingegroeid besef van de internationale
broederschap en solidariteit.
Waaruit toch zeker wel eenige conclu
sies te trekken zijn, ook inzake neutraliteit.
In België althans is een neutrale, kleur-
looze opvoeding, opdat het kind later zelf
standig zal kunnen kiezen, gelijk hier te
lande vaak wordt aanbevolen blijkbaar
in zoover een soc.- dem. dogma, als dit dbu-
trale en klenrlooze een masker belooft te
zijn, waarachter een ganech niet neutrale
en felrood-gekleurde opvoeding zich ban
schuilhouden.
Daar schijnt het doel te zyn denienschen
van de wieg tot het graf te „geleiden",
iets wat, zoo de kerk het poogt te doen,
wordt afgekeurd, terwijl ook reeds onder
kinderen, naar het bekende recept van me
vrouw Roland Holst, de christelijke en
maatschappelijke deugden (als nederigheid,
onderdanigheid, philanthrophie) „vernie
tigd" worden en vervangen door de soc.-
dem deugden.
Zoo is 't in België, in Gent, vlak over
onze grens.
Maar de Nedorlandsche sociaal-democra
tische openbare onderwijzer kan anders
zyn, al is hy van hetzelfde makelij.
In ieder geval en dit is 't doeLonzer
opmerking is neutraliteit eon onding, en
de opsnbare school, wegens 't socialisme
van vele harer onderwijzers, een gevaar.
ÜIT UB I'RÜ VINCIS.
Gisteren zijn bij het 3e reg. inf. de
miliciens der lichting 1900 voor herhalings
oefeningen onder de wapenen gekomen
zij vertrekken op 24 en 30 Aug. a.s. weder
met groot verlof naar gelang zij vroeger
al dan niet bij het blijvend gedeelte hebben
gediend.
Vlissingeu. Bij de Mij. tot expl. van
Staatsspoorwegen worden verplaatst de
navolgende leerlingen-machinist, C. F. Hu-
son van Fijenoord nasr Vlissingen en J. B.
Hootsraans van Vlissingen naarRooseudaal.
Vlissingen. Het Kon. Engelsch jacht
„Victoria and Albert" met den Koning van
Engeland aan boord, kwam hedennacht
ongeveer 3 uur in de haven. Om half 4
verliet da extratrein het station.
Goes. Morgen, Donderdag 15 Aug.,
zal de harmonie „Euphonia" op de tent op
de Groote Markt een volksconcert geven.
Eenige werklieden, te Bruinisse
woonachtig, vertrokken verleden week van
daar, om te gaan werken te Bork in
Duitschland. Zij hadden het adres op een
briefkaart, die evenwel zoo sleoht geschre
ven was, dat men er van maakte Borken
in Weslfalen. Toen zij daar aankwamen,
was er geen werk voor ben. Zij moesten
dus onverrichter zake naar hun woonplaats
terugkeeren. Twee hunner hadden echter
geen geld genoeg voor de geheele terugreis.
Zij toereikten per spoor Venlo, en wan
delden vandaar naar Steenbergen, alwaar
zij van eten en reisgeld voorzien werden.
Thans zijn zij weder naar Venlo vertrok
ken, waar zij nu afgehaald worden.
Bij de uitvoering van werken aan
den calamiteuzen Tienhonderd en Zwarte-
polder werd tot tijdelijk opzichter benoemd
de heer J. C. Pannekoek van Brouwers
haven, thaus tijdelijk te Sir Jansland.
Sluis. In eene gehouden algem. verga
dering in verband met de komst van H.M.
de Koningin, is gevormd een oomiié, be
staande uit de heerea C. P. J. Dommisse,
Burg. (voorr.),J Hennequin,(waarn.voorz.)
P. Noest (secretaris), B. Brand, Jao. Metz,
A. Zonnevijlle, J. C. Stern (penningm.),
A. Grahame en D. de Smit. la de eerste
vergadering is besloten om te trachten
eene historisohen optocht te organiseeren,
voorstellende een tafereel uit de historie
der Iioekscheu. Aan de gemeenteraad en
anderen zullen gelden gevraagd worden
tot verwezenlijking van dit doel en de
mogelijkheid zal wo'den geopend dat ook
het Sluische muziekgezelschap aaa dien
opfooht han deelnemen.
Axel. Door eenige cud-!eerlingea der
Rijks-Normaallessen alhier, is het plan
opgevat het 25-jarig bestaan der Normaal
school feestelijk te herdenken. Een com
missie is voor dit doel op een te Axel
gehouden vergadering benoemd, waarvan
voorzitter is dhr. Schiller van St. Jsnsteen
en secr. mej O. Waelput van Zuiddorpe.
De heer B. van Duijven, hoofd dero.l.
school alhier en directeur der Normaal
lessen heeft het etr>voorzitterschap aan
vaard. Met het oog op een flinke deelname
is Zaterdag j.l. besloten de feestelijke bij
eenkomst in de kerstvacanlie te houden,
Wilhelminadorp Onze dorpsgenoot
dhr. P. Goctheer, leerling aan het instituut
