No. 235. 1907.
21e Jaargang,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
HISTORISCH
Maandag 8 Juli
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S j. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ. te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
M i d d e 1 b u r g III: W. A. DERIJCKE.
C. VAN BOVEN Mz
C HAVERHOEK,
J SINKE,
drie besliste en bekwame mannen.
A. DE BROEKERT.
A. RU1SAARD.
Kakebeeke 137, Zuidweg 171.
EERSTE KAMER.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p.1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer S cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Candidaten der Anti-rev. Kiesvereni
gingen zyn
Voor de gemeenteraadverkiezingen op
onze dorpen kunnen onze kiezers 't veiligst
afgaan op de aanbevelingen onzer Kies-
vereenigingen. Men stemme derhalve te
Krabbendyke:
En te Wemeldinge den hoogst
bekwamen wethouder en het tronwe
raadslid.
6 Juli 1907.
In Middelburg III loopt de eandidatuur
van ons aftredend raadslid W. A. de Rijoke
geen gevaar.
Toch nope dit Diemand der onzen om niet
getrouw op te komen.
Wij moeten de bewerking der kiezers,
met name de voorlichting, aan de bekwame
leiders in dat district overlaten.
Er zijn er die meenen dat 't beter is de
heide- aftredenden te stemmen.
Wij laten dit aan de voorlichting ter
plaatse over.
In ieder geval moet de heer de Rijoke,
hel verdienstelijke gemeenteraadslid, her
kozen worden met een flinke meerderheid.
By de Goesche Gemeenteraadsverkiezing
hebben 309 kiezers gestemd alleen op
v. d. Ven, 5 alleen op v. d. Leeuw, 167
op v. d. Ven met een of meer liberalen,
20 op v. d. Ven en v. d. Leeuw. De
stemmen alleen op De Witt Hamer met
v. d. Ven waren meest van antirevolutio
nairen.
Dit ter verbetering, gelijk ons door aan
dachtige toehoorders van de stemopneming
is meegedeeld.
Wij hebben al eenige van die naamlooze
circulaires van de vrijzinnigen te pakken,
en zullen er binnenkort op terugkomen.
Te Wolfaartsdijk werd er een verspreid
uit den jare 1307, geteekend „Vele Kie
zers", waarover straks.
Wemeldinge zullen wij de volgendeweek
bespreken.
Maar Ierseke willen wij, op 't oogenblik,
nu de stembus gesloten, en de uitslag ons
niet bekend is, wel even behandelen.
Voor ons ligt een pamflet ter aanbeveling
van drie vrijzinnigen en den anti-revo
lutionairen burgemeester; een der vrij
zinnige candidaten is de voorzitter der
werkliedenvereeniging, een ander is een
groote-kerk-man, de derde is een gewoon
vrijzinnig man die, om zijn verdienste als
wethouder ook .door „Ora et Labora"
gesteund werd.
Uit het vieze ding dat voor ons ligt
Bohrijven wij de volgende zinsneden over
Na een schijnstoot op/Algemeen Belang''
laat de schrijver volgen
II. Wanneer de candidaten van huune
richting, die de Kiesvereeniging »Ora et La
bora" heeft gesteld (wij gelooven niet, dat zij
Van Harmeien oprecht meenen, maar zulks
slechts doen om Willemsen meer aan te prik
kelen ziet toe, hoe lief zij zijn 11) Allen wer
den gekozen, dan zouden er vier leden der
Christelijke Gereformeerde Kerk in -den Raad
rijn, die gesteund wordende door nog een paar
andere raadsleden alsdan de Gemeente kunnen
of misschien willen regeeren.
Waakt en ziet toe 1Gij leden der Ned.
Herv. Kerk, Leden der Vrije Evangelische
Kerkgenootschappen, leder der Werkmans-
vereeniging en leden vanandereVereenigingen.
Wat dunkt U Zoo wij terugzien eenige
jaren geleden en denken aan de afschaffing der
kermis en vele andere dingen, dan gelooven wij,
dat velen met ons niet willen en ook niet geloo
ven, dat het goed is dat de Burgemeester, tevens
Lid van den Raad, met drie zijner Partijgenooten
gesteund kunnende worden door nog twee
zware raadsleden, die de Gemeente zouden
gunnen regeeren of met andere woorden den
Baas over de Gemeente zouden kunnen spelen.
Neen Driewerf neen Wij gelooven niet dat
zulks goed zou zijn 1Omdat het ook niet het
Belang eener Gemeente is, dat de Christelijke
Gereformeerde kerk de overhand zoude kijigen.
Zoo geven wij U in overweging stemt met ons
op 6 Juli de heeren enz."
Nu is onder die candidaten ook de burge
meester, van wien de steller weten kan
dat die er toch komt, maar dien hij en
zijn partij noodig hebben om er hun libe
rale candidaten door te krijgen. Hoe wordt
dit eandideeren van Sinke nu goedgepraat
Wel, zegt hij, zoolang het dagelijksoh
bestuur bestaat uit hem, christelijk gerefor
meerde, en twee vrijzinnigen, kan hij „aan
de openbare school en andere zaken niets
geen kwaad doen''.
Deze bekentenis doet zien dat de steller,
schoon geen leeperd, toch vrijzinnig is.
En zie toch teekent hijVele Vrijzinnige
Kiezers. Vele Leden der Ned. Herv. Kerk.
Vele Leden der Vrije Evangelische Ge
meente. Vele Leden der Werkmans-
vereeniging".
Een verachtelijke taktiek die men ni9t
genoeg kan brandmerken.
De taktiek van den sluipmoordenaar
die zich schuil houdt om den tegenstander
in den rug aan te vallen, en die daarbij
zioh nog hult in het kleed van een ander.
Het wordt tijd dat de Ierseksche vrij
zinnigheid eens geplotst wordt of zij met
ons voortaan wil meewerken dergelijke
onedele gebruiken uit te roeien.
Dergelijke schrijvers vergiftigen de pu
blieke meening, onteeren de vrijzinnigheid
en vervalschen den stembusstrijd.
De steller van 't vrijzinnigepamilatuitden
jare 1307 te Wolfertsdyk wierp hetovereen
anderen boeg. Hij vertelde onder anderen
„Ieder verstandig mensch weet dat we
in Wolfertsdijk goedkoop en goed onder
wijs hebben en dat dit duurder wordt
door een bijzondere school by de openbare
staat vast. Laat ons daarom trachten de
openbare sohool te steunen, en dat doen
we door Koeman en Zuidweg te stemmen.
Past dus op uw beurzen, kiezers.
„In naburige gemeenten kent men de
nadeelen van de bijzondere scholen reeds,
zonder nog te spreken van de omstandig
heid dat de eensgezindheid onder de bur
gers er door gevaar loopt verloren te gaan.
Nog eens, kiezers, past op uwe beurzen 1"
En dan verder voegt de manereenigs-
zins geniepig bij
„De kerkelijke kwestie laten we er liefst
buiten, dooh we vragen ons af, of het met
opzet onvermeld is gelaten dat Pot tot de
afgescheiden kerk behoort."
Deze snuggere baas, die evenals zijn
Ierseksche broeder zich verdekt opstelt,
om uit zijn hol op den eerlyken tegenstan
der zijn giftigsten pijl af te schieten, ont
popt zich hier als een oud-liberaal uit den
voortijd, toen door de liberalen de Chr.
scholen tegengewerkt en de afgescheidenen
vervolgd werden.
Natuurlijk moest dat woord afgescheiden
hier dienst doen om de stemmen van men-
sohen van de groote kerk te winnen.
Dat het geholpen heeft is gebleken.
Het pamflet is geteekend „Vele Kiezers";
het oneerlijke spel heeft zijn uitwerking
gehad; en de liberalist lacht in zijn vuistje
om de onnoozelheid der Chr-historisehe
kiezers die hem en zijn onvindbare vele
kiezers ter wille waren.
De stemmenoijfers voor den gemeente
raad op onze candidaten en op de vrij
zinnige uitgebracht, verschillen hier en
daar nog al met die welke de stemming
voor de Staten te zien gaf.
Te Goes bleef 't vrijwel gelijk.
Dekker 512 en Kakebeeke 510;
Van de Ven 501 en De Witt Hamer 501.
Maar neem nu Wolfaartsdijk.
Noordijke 372.
Pot, in 'tdorp zeker meer bekend dan
Noordijke, 136.
Hadden de anti-vevolutionairen bij de
raadsverkiezing allen gestemd overeen
komstig hun beginsel, dan was niet Zuid weg,
maar Pot gekozen geweest.
Wel zijn niet alle Slatenkiezers Raads-
kiezers, dooh dit geldt ook voor de vrij
zinnigen.
Driewegen. Mulder 75, Kakebeeke 36.
Tnans voor den Raad, De Jager 47 en
Van Loo 49.
Dit is geen verhouding.
Schuilt te Wolfaartsdijk een gebrek in
de organisatie; te Driewegen schuilt niet
alleen een gebrek in de organisatie maar
wat nog erger is in de samenwerking.
Of bier 't verzuim bij de Katholieken
dan wel bij de Chr. Historisohen sehuilt,
zal dienen te worden nagespeurd.
Wemeldinge. Voor de Staten, Mulder
159, Kakebeeke 149.
Voor den Raad, Ruisaard 138, Linden-
berg 126.
Achteruitgang aan beide zijdendooh
aan onze zyde 't opmerkelijkst, dewijl het
immers twee aftredenden gold. (Bet cijfer
van den met groote meerderheid, ook met
vrijzinnige stemmen herkozen burgemees
ter Wabeke, laten wij hier buiten.)
Of hieraan de sluipmoordbiljetten wij
verstaan hieronder de ongeteekende pam
fletten en sohotschriften waarmee die
gemeente van vrijzinnige zijde is over-
regend geworden, schuld hebben, kunnen
wij niet uitmaken.
Onze leiders te Wemeldinge zullen
dit hebben uit te zoeken.
In ieder geval onderschatte men daar
tegen de herstemming de waarde niet van
huisbezoek en per3oonlyke bewerking.
Naar Ierseke zijn wy benieuwd. Daar
kan het libel geteekend „Vele Hervormde
en Vele Chr. Evangelische Kiezers" kwaad
hebben gedaan, tenzy men daar onzer-
zyks alle kiezers van huis tot huis hebbe
bewerkt, en tegen mogelijke sluipaanval-
len van den tegenstander hebbe gewaar
schuwd.
Men moet er zoo vóór staan dat wan
neer men 's avonds voor en op den morgen
van den stemdag nog met een vies strooi
biljet komt aandragen, de leiders onzer
zijds, gelijk bv. die te Goes, met gerust
heid zeggen kunnen dat doet ons geen
kwaad meerdat kan onzen candidaat
geen afbreuk doen.
In ieder gevalte Ierseke hebben bij
de Statenverkiezing 190 kiezers Mulder
gestemd. Wy zyn nieuwsgierig of Sinke
nu dit cijfer haalt. De „chr. geref."
Willemse zal 'twel met heel wat minder
moeten doen, dank zij het verachtelijk
gespeculeer van den onbekenden prul-
schryver hier boven genoemd, op kerke
lijke hartstochten.
De Nieuwe Zeeutvsche Crt. schrijft naar
aanleiding der Goesche raadsverkiezing:
De weigering der kiesvereeniging „Voor
uitgang" om in te gaan op ons voorstel,
heeft haar slechts windeieren gelegd.
Onze candidaat, de heer P. J. van de Vew,
is glansrijk uit den strijd gekomen.
Deze, van wien door de tegenpartij min
achtend geschreven werd,dat hij een vorige
verkiezing Blechts een 250 stemmen be
haalde, bracht het nu tot het grootste stem-
mental, tot 501, tot een stemmental even
groot als dat van den populairen wethouder
mr. De Witt Hamer
Dankbaar zyn we en voldaan.
En nu achteraf gezien kan 't ons slechts
verheugen, dat door de tegenpartij ons
voorstel werd afgeslagen.
Omdat deze stemming weer heeft aange
toond de hechtheid der coalitie.
Anti-revolutionairen, ohristelyk-histori-
schen, geloovige protestanten van welke
gezindte ook, allen hebben trouw gestemd
op den Katholieken candidaat.
En de raad om dezen alleen te stemmen is
over 't algemeen goed opgevolgddaarom
dan mede is dit schoone resultaat bereikt.
Leerzaam is voor ons deze uitslagwe
zien er toch glagheügr door bnyezen, dat
de van vrijzinnige zijde verstrooide praat
jes, als zouden da anti-revolutionairenen
christelyk-historischen met ons in bondge
nootschap zyn uitsluitend voor eigen voor
deel, als zouden deze bondgenooten ons be
driegen, totaal onwaar zyn.
Wy, die van naby weten, hoe door de
anti-revolutionairen is gewerkt, met hoe
veel te prijzen taaiheid en vasthoudendheid
zy een veelal zware taak met opgewektheid
vervuldenwy die weten, hoe door deze
party niet alleen met 't visehnet, maar ook
met den hengel is gewerkthoe geen
stroompje, hoe klein ook, niet werd afge-
vischt, wy danken deze partij voor de ge
boden hulp.
Zij zal zioh met ons niet meer beloond
achten dan door de wetenschap, dat de
coalitie sterk staat, en dat elk pogen om
daarin scheuring te brengen moet falen.
Of de vrijzinnige bladen nu nog zullen
voortgaan te insinueeren, dat de anti-rev.
slectits met de Katholieken spelen
Ongetwijfeld.
Maar bij het hooren van dergelijke lok-
taal zal men onzerzijds, met dezen uitslag
voor oogen, glimlachend voorbij gaan.
De laatste weken zijo voor ons, Ka
tholieken, bij uitstek leerrijk geweestde
uitslag der verkiezingen voor de Prov.
Staten en den gemeenteraad zijn ons een
wegwijzer.
Zij wijzen er op wat samenwerking tot
stand brengt.
Op zioh zelf zijn wij r rij wel tot mach
teloosheid gedoemd steunend onze bond
genooten of met behulp van hen zijn wij
machtig.
Zóó machtig, dat wij niet aarzelen hier
uit te spreken, dat bij wederzijdsche ver
standige, getrouwe samenwerking, de vrij
zinnigen in Goes lang, heel lang zullen
moeten wachten, vóór zij hier een feestje
kunnen geven omeenoverwinningtevieren.
Een lange speech van den heer 't Hooft,
afgevaardigde van Gelderland en een afge
broken rede van den Minister van Justitie,
ziedaar de stof, waarnaar de heeren giste
ren te luisteren hadden. De eerste deed
zyn best om de bezwaren tegen 't arbeids
contract goed en helder te doen uitkomen,
de laatste om ze zooveel mogelijk te ver
minderen of op te lossen. Was ook naar
de meening van dezen Gelderschen afge
vaardigde de rede van dhr. I-tegout ver
nietigend voor 't ontwerp, de zijne streefde
ook naar dezelfde uitwerking. Ook dhr.
't Hooft noemde dit arbeidscontract on
aannemelijk. Het is een contract, over
welks aanneming, bijaldien 't er toe komt,
niemand tevreden kan en mag zyn. Als
dan ook de Tweede Kamer het ontwerp
nu nog eens kalmpjes kon overdoen, dan
zou het er ongetwijfeld anders en beter
uitzien en denkelijk wel aannemelijk zijn
ook voor dhr. Regout. Een wenk om zoo
te zeggen om er nu tegen te stemmen,
evenals dhr. Franssen, aanraadde op hoop
van zegen later.
Twee voorname bezwaren van den Gel
derschen afgevaardigde springen in 't oog.
Het eerste geldt de kerk, wier dienaars
wat hun overeenkomst met de kerk betreft,
onder dit arbeidscontract vallen. De Staat
heeft een afzonderlijk terrein, zoowel als
de kerk. Zoover mag nooit de Staat gaan,
dat deze zyn socialen arbeid zou uitstrek
ken tot op het gebied der kerk, om daar
te bevelen. De kerk is gsen privaatrech
telijke vereeniging, gelyk te stellen met
zoovele andere verenigingen. De Minister
heeft getracht aan te wyzen, dat de over
eenkomst tusschen de kerk en hare die
naren geen overeenkomst is van arbeid,
en daarom ook buiten het kader dezer
wet ligt.
De katholieke geestelykeD, ook de Pro-
testantsche zegt Z.Exc., vallen niet onder
d ji wet. Hun feitelijke positie is een zoo
danige, dat men niet kan zeggen, dat zij
tegen loos ia y;,u cwe? kge-<r
zijn. Daarenboven komen twisten over de
arbeidsovereenkomst tusschen de geeste
lijken en de kerk weinig voor. En voor zoo
ver het geen arbeidsovereenkomst is zullen
daarop de gewone regelen van 't burgerlijk
recht van toepassing zyn. Door een nadere
uiteenzetting trachtte ZExc. dhr. v. d. Bie-
sen te bevredigen. Doch de minister be
reikte blijkbaar zijn doel niet. Dhr. v. d.
Biesen begreep er nu in 't geheel niets meer
van naar zyn zeggen. Nog een ander be
zwaar zette dhr. 't Hooft uiteen. Volgens
dezen afgevaardigde was veel te veel macht
gegeven aan den kantonrechter. Het wet
telijk ingrijpen is van uilzonderinghier by
dit contract regel geworden. Als men daar
toe komt, om n.l. de bevoegdheid van den
rechter in deze materie uit te breiden, moet
men vooraf het heele vraagstuk, dat alles
behalve van gewicht ontbloot is, in dit
verband overzien en niet vcoruitloopen op
wijzigingen in de rechterlijke organisatie.
Dat ia een sproDg in het duister, waarvan
men de gevolgen met geen mogelijkheid
kan overzien, 't Is zelfs nog de vraag, of de
kantonrechters hun by dit contract opge
legde taak naar behooren zullen kunnen
vervullen. Eerst wil spr. dus 'n herziening
van ons procesrecht, natuurlijk niet zonder
grondige voorbereiding. Eerst een uitge
werkt plan, waarover men kalm en rustig
zijn gedachten kan laten gaan. Zóó moet
spreker tegen het ontwerp stemmen. Maar
geen moed verloren. Wordt't ontwerp
afgestemd, welnu, binnen 2 a 3 maanden
kan er een nieuw ontwerp zijn, er is op
bouwende critiek genoeg geleverd.
Eq ten slotte riep dhr. 't Hooft zijnen
medeleden als met vaderlijken raad, het
volgende toe„onderwerpt ons vaderland
niet aan zóó wreede, zóó roekelooze proef
nemingen, maar tracht te verkrijgen een
ontwerp, ontdaan van de groote gebreken".
Er ging alzoo een zware wijs op voor den
minister om ook dit betoog te ontzenuwen.
De sprekers op den voet volgen ging niet.
Z Exo. zou dus de hoofdlijnen maar volgen,
en dan had hij ongetwijfeld genoeg. Toch
is onder en door alles wat Z Exo. hoorde,
zijn opgeruimde stemming niet gedrukt.
Ja, er is veel verschil van gevoelen,
maar tooh in de hoofdzaken veel over
eenstemming, in ieder geval meer dan
men zoo oppervlakkig zou meenen. En op
gewekt begon de Minister dan ook zijn
lange rede ter verdediging van het ont
werp. Natuurlijk weinig of geen nieuws.
De bedoeling van het ontwerp, dat in een
dringende behoefte voorziet, om n.l. een
belangrijk stuk van ons privaatrecht te
brengen in overeenstemming met de denk
beelden van onzen tijd, werd in den breede
uiteengezet, en er tevens op gewezen hoe
het buitenland, bij name Duiscbland, Oos
tenrijk, België en Frankrijk ons op dit
punt voor is. Wij moeten het nog doen
met enkele artikelen, die uin Napoleons
tijd in onze wetgeving zijn gebracht.
Toen de minister daarna overging tot
het oplossen of trachten optelossen van
ingebraohte bezwaren, moest hij weldra
om den tyds wil zijn rede afbreken. Of
ze veel zal uitwerken, moet de tijd leeren.
Als velen maar niet denken, wat dhr. v.
d. Biesen hardop zeide onder gelach der
Kamer„Ik hecht er toch geen waarde
aan". Dan tooh zou het met het ontwerp
maar slecht afloopen, zeer tot spy t van de
regeering
Ter eere van dhr. v. d. Biesen moet ge»
zegd, dat hij niet geechroomd heeft, na de
rede van minister v. Raalte, tot de erkente
nis te komen, dat hij door de toelichting,
welke Z.Exc. gaf, bevredigd is en nu vóór
zal stemmen.
Niet alzoo dhr. Van Houten. Hy is ook
na da lange rede van dan minister dezelfde
gebleven ten opzichte van de aanhangige
wet, wat hy breedvoerig heeft aangetoond.
Volgens den afgevaardigde van Friesland
is er aan het contract weinig of niets dat
deugt. Het geheele ontwerp gaat van een
grondstelling uit, welke hy niet kan aan
vaarden, de grondstelling n,l. dat van de
tw* ptw'tysw één deer dm
