NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 218. 1907.
Dinsdag 18 Juni,
21e Jaargang.
HISTORISCH
V
Maag- en
andziekte
I's Proerpastilles
Bakkersknecht
CHRISTELIJK-
Ook die actie vette reactie.
ktslieden.
erlieden.
RAAG
KOOP
puilt Lateniet.
Hulpkantoor Koude-
KOOT
KOOP
KOOP
HD$ (Zeug),
gezocht voor een
oud, in bovengen, vak
inwonend,
nader te bepalen.
KOPSTER, Goes
eclats
nmakersknecht
L
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed» S. I DE JOiNGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Zij die zich met 1 Juli a.s.
op ons blad abonneerenont
vangen tot aan dien datum van
nu af de nummers gratis.
1904.
1907.
DE LB VUG; -
•roeven genomen heeft
Aki. aaaaa#
•wwvrv rwWWwv rwwWWV»
A.TENTSTIJTSEL
ffW*
niet gemakkelijk te
;e gebruiken.
COB DVIJVI8.
e genezing door te
ruiken de
te Rotterdam,
on 2,50 met ge-
saanwyzing.
by Apothekers en
egen toezending van
postwissel a/d Maat-
vum", Houttuin 9,
per flacon.
j. Fabriekmerk en
van den uitvinder.
te Goes bij Gebr.
orte Kerkstraat.
varkens
SE, in de Plompert, te
igheden een zoo goed
te Breimachine.
Ding.
OF, Korte Geere 362,
Middelburg.
kweek. Te bevragen
IS, Stroodorp (Kam-
voogdijkind (eren) in
bekwamen voor een
hacht
nader overeen te komen.
KOPSTER, Goes.
timmer- en metselwerk,
tijd, bij S. DE KAM,
tkapelle.
nd gevraagd
ERS Pzn., te Hoek
tegen 25 Juni
bakkerij „De Hoop",
tige ongesteldheid van
ïgen werkman C. DE
ik een eerlijk en flink
Yoorloopig als Nood-
SORGET, Middelburg.
t October
Ibv£eld.
YERHAGE, Gryps-
t October
IL^Eeid. j
GIDEONSE, Seroos- V
S
Jonge-Verwwt - Goes-
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02",
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 eent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Onze Candidaten voor de Provinciale
Staten herstemming 25 Juni a.s. zjjn
District Middelburg:
Mr. P. DIELEMAN,
S. LOIJWERSE en
L. J. YAN YOORTHUIJSEN.
District Hulst:
P. F. FRÜYT1ER,
F. C. O. H. HOMBACH en
C. IJSEBAERT.
De week der stemming voor leden van
de Provinciale Staten door heel ons land
ligt aehter ons en de week der herstem
mingen niet minder belangrijk volgt.
W e achten op dit stadium van den weg
gekomen het oogenblik daar om onzen
indruk te vertolken van het perspectief dal
het verkiezingsterrein over zijn breedte
en lengte te zien geeft.
En die indruk bepalen we ditmaal niet
tot Zeeland en ook niet tot Zuid-Holland,
waarheen om de directe practisohe ge
volgen aller oog gericht was, maar we
zoeken dien iudruk op breeder terrein.
Zeeland bleef gelijk en Zuid-Holland
handhaafde schitterend zijn rechtsche meer
derheid. Maar, zoo mogelijk, belangrijker
was de uitslag in andere provinciën.
Een paar voorbeelden mogen dit ophel
deren. We kiezen daartoe eerst Groningen,
van ouds het heohtste bolwerk van het
liberalisme, later van het vrijzinnig element
in ons volk.
Wat ook wankelde, Groningen stond
pal. Van de dagen der Grondwetsherziening
af vond liberalisme en radicalisme in
Groningen zijn onneembare veste.
Groningen telt zeven Kiesdistricten
Groningen, Bedum, Winschoten, Oude
Pekela, Hoogezand, Appingedam en Zuid-
horn. In geen enkele van deze zeven
districten werd iemand gekozen. Allen
moeten herstemmen. Twee anti-revolu
tionairen hadden zitting, de heeren Knot-
nerus in Winschoten en F. H. Boels in
Oude Pekela. In de herstemming zijn nu
begrepen één anti-revolutionair in Gro
ningen, één in Pekela, twee in Appinge
dam, twee in Zuidhom, twee in Bedum,
en één in Winschoten. Te zamen dus
negen.
Is het feit dat negen aDti-revolutionairen
voor de Staten van Groningen in her
stemming komen niet teekenend voor het
afbrokkelen zelfs in dit heohtste bolwerk
Als tweede voorbeeld wijzen we op
Overijsel.
Langzaam, schrede voor schrede, ging
de vrijzinnige partij in de Staten van
Overijsel achteruit, tot vóór drie jaren de
afvaardiging naar de Eerste Kamer in
vrijzinnigen geest moest gered worden
naar men abusievelijk meende dooreen
haDdige maar minder nobele manoevre.
En nu
Almelo en Ommen en Kampen leverden
ieder een lid der rechterzijde meer, en
daarmee was de meerderheid verplaatst.
Ongerekend de herstemmingen staat nu
de rechterzijde met 25 en de linkerzijde
met 22 stemmen in de Orerijselsche Staten.
Deze twee voorbeelden mogen voldoende
zijn om onzen indruk van de afbrokkeling
der linkerzijde te rechtvaardigen.
We zouden op die wijze nagenoeg alle
provinciën kunnen doorgaan.
We zouden kunnen wijzen op Noord-
Holland waar Nieuwer-Amstel en Velsen
de aftredende liberalen vervangen ziet door
twee leden der reohterzijde en op Utreoht
dat alle zetels der rechterzijde bezet hield
en bij herstemming goede hoop op winst
geeft, en bp Gelderland dat eveneens een
flinke meerderheid behouden zal,
Dooh waartoe
Indien de herstemmingen voortgaan als
de stemmingen dan zal de Provinciale
verkiezing in 1907 eenig in onze politieke
geschiedenis zijn, door een ongekend tal
rijke verplaatsing van links naar reehts.
Menigeen vraagt zioh af hoe is een zoo
danige kentering in tweejaren te verklaren?
Wat kan de oorzaak zijn van deze verras
sende wending
En dan is ons antwoordde actie van
1905 wekte de reactie van 1907, en naar
mate de aetie van 1905 ongezonder was
is de reactie te heviger.
Daar is niets wonderbaars en niets ver
rassends in, als misschien alleen dat de
reactie zoo spoedig intreedt.
Oorzaak en gevolgen liggen naast
elkander.
Oorzaak en gevolgen.
Om te komen tot beschouwing der tegen-
woordigen toestand ga de vaststelling voorop
dat de rechterzijde in Nederland numeriek
de meerderheid heeft. Ze heeft dat niet eerst
nu, of eens nu en dan, maar altijd. Misschien
meer als nu al in de dagen toen de rechter
zijde, behalve in Noord-Brabant en Lim
burg, nagenoeg geen vertegenwoordigers in
Raden en Staten had.
Maar de rechterzijde leefde, onder one
beperkt kiesrecht, in gemis van zelfbe
wustheid. Door allerlei oorzaken, die we
thans niet noemen zullen. Het oud-Hol-
landsche spreekwoord zei: Wat de heeren
wijzen, zullen de gekken (in den zin van
eenvoudigen) prijzen. En de heeren wezen
het liberalisme als de koers.
Maar met de zelfbewustheid der kiezers
kwam het miswijzen van het kompas der
heeren in menig opzicht openbaar en zelf
bewustheid aan de eene zijde bracht wan
kelbaarheid aan de andere zijde.
Slechts één tegengif tegen de aanwas
sende eenheid door zelfbewustheid gebo
ren. was oorzaak dat jaren en ja Jan noodig
waren om door die eenheid tot eenparig
optreden te geraken.
Dat ééne tegengif was kerkelijke ge-
deeldheid.
Het is van ouds bekend dat het Neder-
landsche volk een kerkelijk volk is, zeer
gevoelig voor kerkelijke geschillen.
En nu was steeds der liberalen leuze:
Houdt de godsdienst buiten de politiek, maar
de practijk van dezelfde liberalen was
steedsbrengt kerkelijke kwestiën in de
politiek.
Eerst werd 't Monsterverbond met Rome
tot afschrik voor de Protestantsche kiezers
der rechterzijde gebezigd. Het schijnt dat
deze leuze als versleten wordt beschouwd.'
Misschien gevoelt men, nadat iedere ver
kiezing duidelijker de afhankelijkheid der
vrijzinnigen van alle gading, van de soc.-
democraten. doet zien, geen lust of geen
moed meer om anderen afhankelijkheid te
verwijten.
Na 1886 moesten de „doleerenden" als
boeman dienst doen.
Het gelukte zelfs zoozeer dat een kleine
partij, anti-Roomseh en vóór de Ned. Herv.
Kerk optrad en zich afscheidde van het
groote leger, en ook meehielp om in 1905
een kleine meerderheid aan de linkerzijde
te bezorgen.
Sinds dien tijd kwam, door ervaring
wijzer geworden, een fusie tot stand tus-
schen de afwijkende rechtervleugel en de
groote partij, en het was deze eenheid over
de gansche linie, die een der oorzaken werd
van de overwinning der rechterzijde in de
laatst verloopen week.
De aetie die tot eigen optreden leidde
wekte nu met meer tact en minder stijf-
hoofdigheid^ als bij de christen-democraten
tot reactie die leide tot 't beoefenen van
de practische les„Eendracht maakt
macht".
De woeste aanval van 1905 buiten alle
maat en boven de krachten van den aan
valler, moest wel tot reactie leiden.
Als regeering optredende, zonder vol
doende meerderheid en zonder vast program
van arbeid, werd al spoedig de reactie
openbaar der hoog opgeschroefde be
loften en eischen en, in eigen kring, zag
men niet zonder groote zorgen legerplannen
en belastingplannen ontwerpen, die maar
al te zeer de sporen vertoonden van te
willen voldoen aan de stembus-eischen.
De antithese die, ter vervanging van het
versleten clericalisms als prikkel eenige
werking had gedaan, was, gelijk alle prik
kels, reeds dermate afgestompt dat de volle
en krachtige werking uitbleef.
Alzoo aan de eene zijde eene in zelfbe
wustheid en eenstemmigheid toenemende
meerderheid en aan de andere zijde eene
door te groote krachtsinspanning, met een
versleten leuze, optredende minderheid.
Verwondert u dan, by het overzien van
het terrein, de overwinning derrechterzyde
of het verlies der linkerzijde
De actie van 1905 wekte de reactie
van 1907.
17 Juni 1907.
Zullen onze kiesvereenigingen niet ver
geten dat 't 25 Juni a.s. oandidaatstelling
voor den gemeenteraad is
Een niet minder belang toeh dan bij de
statenverkiezingen is bij de raadsverkiezin
gen betrokken.
Het zou jammer zijn wanneer de drukte
dêr statenverkiezingen, de reaetie van de
groote krachtsinspanning, de leege kas, of
wat dan ook dit belang zouden doen
vergeten.
Het behoeven niet altegaar geestver
wanten te zijn die men oandideert. Eerlijke,
flinke liberalen, die voelen ook voor onze
vrijheid en recht mag men gerust candi-
deeren. Echter niet uit aanzien des per-
soons, maar uit aanzien zijner verdiensten
als raadslid of ais lid van eenig ander op
't algemeen belang gericht ooilege.
Middelburg.
Wij geven hieronder een staatje van
de hoogst behaalde stemmeneijfers der
liberale en antirevolutionaire candidaten
in 1904 naast dat van de hoogste stem
meneijfers der liberale en antirevolu
tionaire candidaten in 1907 in elk der
gemeenten van dit kiesdistrict behaald.
Men kan dan zien of de partyen vooruit
of achteruit zijn gegaan.
L. A.
L
A.
Middelburg 1416—240
454+43')-
256
IL379—298
474+91—
287
III349-351
426+91
405
Veere 71—80
97+ 3—
78
Oostkapelle 35132
79+ 3-
134
Dombnrg 80—193
122+14—
108
Güpinge 2285
26a. 1
50
Vrouwepol. 13—46
39+ 2—
85
Serooskerke 4211
61+ 4—
222
Asgtekerke 2180
46+ 2—
91
Grnpskerke 18152
34+ 2—
154
Sc. Laurens 2884
41+ 3—
91
N. en St. Joosl. 83 - 63
113+ 6—
58
Arnemuiden 56—88
119+ 8-
111
sociaal-democaten,
Dat de strooming weer rechts ging heeft
vooral hierdoor de menschen verbaasd,
wijl zij niet hebben in 't oog gehouden
dat het volksleven in alle eeuwen in die
richting is geweest.
Het liberalisme is, behoudens een enkele
tusschenpoos, gedurende een halve eeuw
in de beide Kamers en de landsregeering
.meerderheid geweest, ofschoon 't er geen
recht op had.
Het was steeds minderheid in het land,
doch behaalde zyn meerderheid in deVolks-
vertegenwoordiging, deels door een on ge
rechtig kiesstelsel, deels door de omstan
digheid dat nog menigeen van^Rechts in
de Liberale fuik terechtkwam.
Doch niet zoodra werd het kiesrecht
uitgebreid, kwam het Rechts tot orga
nisatie, werd de saamwerking der chr.
partijen op vasten voet geregeld met be
houd van eigen zelfstandigheid, en kwam
het uiterste smaldeel dat nog Rechts hoorde,
tot bewustheid, of de rollen keerden om,
en het liberalisme geraakte in 't achtergat.
Dat het liberalisme in 1848, in 1866,
in 1894 de meerderheid behaalde, lag voor
een groot deel aan den steun dien 'tvan
Rechts geboden werd. Het liberalisme
heeft dan ook ongelijk wanneer het er op
stoft dat de roomschen in 1853 of de anti
revolutionairen in 1894 het hebben ge
steund. Daarmee toch levert het zeiven 't
bewijs dat het al zyn leven niets anders
gedaan heeft dan op krukken springen.
Het liberalisme kon dan ook in 1897
en 1905 niet anders winnen dan door een
wig te steken in de Rechterzijde, waar
door onze linkerzoom losraakte en afviel;
een gevaar dat ook thans een oogenblik
gedreigd heeft, doch gelukkig, in tyds nog
bezworen werd.
Het is dan -ook niet onmogelijk, dat de
herstemming, welke in Middelburg noodig
blijkt, en niet noodig had behoeven te zyn,
gevolg is van tweeërleile dat onder de
eigen broederen niet alien zich aan de ofli-
cieele lijst hunner voormannen hebben ge
houden 2e nog een enkele de liberale fuik
is binnen gezwommen die toch feitelijk en
principieel niet by de liberalen hoorde.
Onze leiders te Middelburg zyn best in
staat te onderzoeken of dit zoo is, en dan
tegen de herstemming dat van twee kanten
dreigend kwaad te bezweren.
Tech mogen wy hen er wel even op
wyzen. Het kan nog terecht komen.
Het moet nu de leus zijn: „Wierechts
hoort, stemme rechts
Wel zal 'tbjj 't huisbezoek van vrijzin
nige zijde klinkende Eerste Kamer gaat
nu toch niet meer om, dus nu allen saam op
voor 't polderheil
Maar dat is niet waar.
Vast staat onder ons dat het polderheil,
menschelykerwijs gesproken, gewaarborgd
is by onze candidaten. Daarvoor moet op
hen onze stem uitgebracht. Maar die stem
is tegelyk een eeresaluut voor het beginsel
dat zy met ons belyden.
Wat men dan ook in persartikel, speech
en strooibiljet u zal willen wysmaken, niet
daarnaar geluisterd, maar naar de stem der
consciëntie, van het partijverband, het pro
vinciaal belang en 't recht. Een hernieuwd
mandaat voor onzen DIELEMAN, den
kundigen gedeputeerdeeen zetel voor
onzen LOUWERSE; en een plaats voor
onzen VAN VOORTHUIJSENeen
waardig drietal 1
In het Gereformeerd Weekblad van 15
Juni j 1. schrijft dr. H. Viascher, Hoog
leeraar te Utrecht een artikeltje onder het
opschrift „Gebrand".
„Het is pas na den grooten slag in Zuid-
Holland. De nevelen zijn nog niet opge
trokken. Het slagveld kan nog niet geheel
worden overzien. Doch zooveel blykt, dat
de aanslag door !t liberalisme ten tweeden
male ondernomen, niet gelukt is. Het volk
heeft zich ditmaal niet laten misleiden. De
uitslag stemt tot dank aan Hem, die de
harten der menschen neigt als waterbeken.
Zij er ook een wederkeer tot den levenden
God in Geest en Waarheid.
Als er een blad tot een beJaching werd,
dan is 't de N. R. Ct. Die redactie droomde.
Zij zag heel Zuid-Holland rose gekleurd.
In elk district proclameerde ze de over
winning, ook zelfs daar, waar ieder wist
dat er geen kans op kon zijn. Zij verkeerde
nog in extase onder den roes van 1905 en
schreef een artikel: „Het staat er goed
voor". En thans is ze ontwaakt en vat haar
indruk samen in dit woord„'t Is alles
misère Zij heeft nu gezien, dat het volk
zich niet meer laat drijveD door leugens van
geloofsdwang etc. Zy is ontnuchterd. Ieder
kan nu begrypen, dat die redactie behoort
tot de profeten dis brood eten.
Het gekste staat het echter met de pro
fetie over de antithese, die dood verklaard
is. Is ze nu wezenlijk dood of leeft zij De
N. R. Ct. zegt ditmaal niet, maar meent
thans dat de dure sigaren het hebben ge
daan. De nederlaag moet toch een oorzaak
hebben. Vroeger speelde het liberalisme
met ds dure klompen en petten. Thans
heeft het zich gebrand aan sigaren.
Erkend moet worden, dat de 15 millioen
aan belastingen die bet liberale liberalisme
nog uit de zakken van het volk wil persen
voor de menschen geen peulschilletje is.
Het is de moeite zeker waard zich daar
tegen schrap te zetten. Maar de hoofdzaak
blijft de strijd tegen het révolutie-beginsel,
dat staat en maatschappij verwoesten wil".
Schandelijk.
Onder dit opschrift schryft De Standaard-.
Als een bewijs, hoe fel de haat is van
sommige vrijzinnigen tegen hun tegen
standers, mag zsker wel het volgend ver
jaarvers gelden, dat een der voormannen
van de anti-r evolution aire party te Haarlo
(district Ruurlo) ontving
Ik wensch U thans een jaar
Met weinig blijde dagen
Nooit wensch ik U een jaar
Van voorspoed en behagen I
Ik wensch U thans een jaar
Van pijn en droefenis;
Nooit wensch ik U een jaar
Dat vol van vreugde is.
Ik wensch dat Gij moogt eten
Met groote pijn en smart
Ik wensch, dat Gij nooit eet
Gezond en frisch van hart.
Dat God de Heer U zegent,
Dat zou mij eeuwig smarten;
Maar dat Gij hier verarmt
Wensch ik van ganscher harten.
Dat God U kind'ren geef
Dat zou mij eeuwig rouwen;
Maar dat Gij zondig leef
Wensch ik hier te aanschouwen.
En eind'lijk wensch .ik U
Het eeuwig zielelijden!
Maar nimmer wensch ik U
Den Hemel vol verblijden
Wij zyn het met De Standaard niet eens.
Wij hebben hier toeh te doen meteen
heel oud nieuwjaars- of verjaringsgedicht,
waarvan men, om 't goed te verstaan als
zegenivensch altydelk ecupiet moet
lezen in volgorde van regel 1,4, 3, 2 duB
de le regel gevolgd door de rest van achter
naar voren.
In de partij der Christen-Democraten
waarvan de heer Staalman het denkend
hoofd is, heeft de splijtzwam zieh al vroeg
vertoond. Reeds in 1902 weekten naar
links de democratische elementen los,
onder leiding van den democraat v. d.
Pers, om zieh tot een nieuwe zelfstandige
partij te organiseeren, thans, vijf jaar
iater, weder reehts de Christelijke elemen
ten, type Van Munster afgeworpen, om
zieh weer te begeven tot de anti-revolu
tionairen.
Of nu na den afval van kop en staart
de overgebleven romp 't zuiver Christen
democratisch karakter behield, zal, na de
jongste herrie in Amsterdam, nog wel
betwijfeld worden.
In ieder geval geen partij werd in den
korten tijd van haar bestaan zoo gekort
wiekt als die der Christen-democraten.
HetgeenTe begrijpen is; want Christenen
die geen Democraat, en Demoeraten die
geen Christenen zijn, laten zieh niet tot
één Christen-Demooraat saampersen.
Uit Sehore ontvingen wij een zaeht
protest tegen 't stukje van den Kiezer aldaar
in ons vorig no. Men is 't niet met hem
eens over de noodzakelijkheid der oprich
ting eener Kiesvereenigingen ook zonder
deze hebben de vrienden aldaar, ook te
Vlake, een kracht ontwikkeld die de
verbazing zelfs der tegenpartij heeft op
gewekt. Wij maken in het kort melding
van deze meening, dan kent men nu de
twee stroomingen. Trouwens die vindt men
op alle plaatsen waar nog geen Kies
vereeniging is. De een zegt't is noodig
de ander't hoeft niet. En die twee mee
ningen moeten één worden.
