NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No. 214. 1907 Donderdag 13 Juni. 21e Jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISCH VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed S, J. DE JONGE-VER WEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Zij die zich met 1 Juli a.s. op ons blad abonneevenont vangen tot aan dien datum van nu af de nummers gratis. F. C. O. M. HOMBACH en C. IJSEBAERT. Snippers uit de oude doos. Zoo werd Petrus Wassius pred. te Thiel- rode, door de Brugeche Synode van 8 Mei IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25. Enkele nummers0,025. UiTÖAVE DER FIRMA EN VAN van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Onze Candidaten voor de Provinciale Staten herstemming 25 Juni a.s. zijn Distriet Middelburg: Mr. P. DIELEMAN, S. LOTJWERSE en L. J. TAN VOORTHUIJSEJf. District Hulst: P. F. FRUYT1ER, 12 Juni 1907. Wij geven enkele staatjes der verkie zingen in onze provincie heden nog eens, wegens enkele vergissingen in de opgaaf van gister. De uitslag der Statenverkiezingen in Zeeland is uitgeloopen zooals te verwachten was. Dat Vlissingen, Zierikzee en Sluis reeds bij eerste stemming blijven zouden gelijk zij waren, was duidelijk. Dat in Middelburg onder anderen de krachtiger actie der sooiaal-demoeraten, en de nieuwe eandidatuur van een land bouwer tot een herstemming zouden leiden was evenzeer te voorzien. Dat het in Hulst loopen zou, gelijk 'tging was erenzeer vrij zeker, dank zij de krachtige aotie van Zelandia voor Moes en de verdeeldheid der katholieken. Dat Goes antirevolutionair zou blijven stond eohter slechts vast bij de inge wijden 't was voor 't gros der buiten staanders, voor de tegenstanders vooral twijfelachtig. Deze laatsten hadden zelfs al gedroomd van drie Dieuwe zetels met Mulder voor ons als consolatie-prijs. Kenners onder ons verzekerden eohter dat Goes ditmaal anti-revolutionair blijven zou. En zoo is 't geschied dat met ver pletterende meerderheid, in weerwil van het gescheld der vrijzinnige pers, en van prof. Treub, en al het gerede voer en gedebatteer van Noltings en de Klerks, 204 FEUÏLLSTOÏT. DOOR SCALDIS. Kerkelijke Verordeningen In de eerste tijden der Hervorming in Zeeland. Hebben wij een vorigen keer gezien, wat der ouderlingen en diakenen verplichting was in de bediening, nu willen wij onze aandacht bepalen, wat er in Vlaanderen de bakermat der Hervorming door de hoofden der kerk geantwoord werd op de vraag„of het bijwonen van bruiloften en gastmalen en bet bezoeken eener her berg, ook geoorloofd was aan de predi kanten, en het genot van vermakelijkheden en dragen van goud en andere kostbaar heden aan alle Christenen Het eerste gedeelte dezer vraag kwam ter tafel op de Cl. te Stekene den 11 Oot. 1578. De vergadering was zoo mild om de geoorloofdheid daarvan uit te spreken, mits de dienaar met voorzichtigheid tewerk ging en geen ergernis gaf. Volgens besluit der Cl. van Westkapelle d.d. 9 Mei 1581 werd eohter deHervormden niet toegestaan een bruiloft te bezoeken van hen, die door Roomsche priesters ge trouwd was, d&ar waar eene Herv. ge meente was; dus van zelf ook aan de predikanten niet. Zoo werd ook ter Cl. van Oostburg van 12 Sept. 1581 de vraag opgeworpen, of een dienaar des Woords, die in een plaats kwam, waar een ambtgenoot van hem Woonachtig was, in een herberg gaan mocht en Wellemans, het liberalisme in Goes een mep ontvangen heeft dat het heugen zal. Maar dat Tholen ons zoo teleurstellen moest. Waren de onzen daar niet zoo beginsellos geweest om den mensehenredder met het Statenlid te vereenzelvigen, en daardoor De Casembroot, den liberalist, boven den eigen bekwamen beginselvasten partij genoot te stellen, wij zouden met te meer genot op deze stemming kunnen terugzien. Dat nu de onzen te Hulst hard mede werken om de drie candidaten die zieh aan een herstemming moeten onderwerpen, naar de Staten terug te zenden, en voor de eigen vrienden in Middelburg, op te komen met een ijver die ziehzelve overtreft. Gode de eer voor de aanvankelijke overwinning. Zuid Holland. De Eerste Kamer kan voorloopig niet meer om. Rotterdam I. Herstemming v. Vessem (c.-h.) met 3287 en Spiekman (soo.) met 2087. Jennes (1.) had 1560. Rotterdam II. Herkozen v. Star eren (a.-r.) met 3679. Herstemming tussohen v. Aal tea en v. Dorp, beide (1.) met 2509 en 2417. Helsdingen (soe.) en Spiekman (soe.) be kwamen resp. 781 en 1189 stemmen. Rotterdam III. Herslemming tussohen Kolkman (k.) met 1795 en v. Dam met 1729, Van Kol (soo.) had 332. Rotterdam IV. Herkozen v. d. Pols met 3693. Herstemming tussohen De Monchy (1.) en v. Stolk (1.) met2582 en 2403. Van Hinte (soo.) had er 647. Rotterdam V. Herstemming tussohen v. Asch v. Wijek (a.) met 2137 en Zimmer man (I.) met 1769, Ter Laan (soo.) had 615. (In Rotterdam II ging de zetel van den antirev. Voorhoeve verloren dewijl om taktische redenen onzerzijds aldaar in plaats van 2, slechts 1 candidaat gesteld was, waardoor de zetel van v. Staveren reeds bij eerste stemming behouden bleef). De chr.-historischen wonnen 1 zetel te Leiden en de katholieken 1 in Schiedam. Leiden. Gekozen Pera (aftr. a. r.) met 2885, Brunt (chr.-hist.) met 2842 en Van Wijk (aftr. a. r.) met 2840. De liberalen haalden 2820de socialisten 282. Schiedam. Gekozen L. Hoogerbrugge en den predikant der plaats aldaar ontbie den. Ook hierop werd toestemmend geant woord, in zooverre namelijk als er „geene ongeschiktheid'' geschiedde. Wij zien er uit, dat het verschijnen van eén predikant in herbergen, ook toen al, voor min voeg zaam werd gehouden en dat hetbetamender werd geoordeeld, zoo de leeraars voor onderlinge bezoeken gastvrij hunne huizen openstelden. Bevreemend is het zeker voor ons, dat het laatstgenoemde verzoek, zooals in onze dagen, geen stilzwijgende gewoonte was laten wij eohter niet vergeten dat de Kerk nog in here opkomst was. Het houden van herbergen, of liever kroegen (cabarets, was dan ook door de Antwerpsche Synode van 8 Sept, 1570 ongeoorloofd verklaard,en de kroeghouders die de Herv. Godsdienst beleden, zouden vermaand worden dit beroep te verlaten, als een Christen onwaardig en aanleiding gevende tot veel sohandaleD, waarin het niet anders kon, of zij moesten schuldig worden, daar zij onverschillig alle soort van personen voor een vuil gewin ontvingen. Wij willen hier nog enkele bepalingen bijvoegen Ofschoon het niet geoorloofd werd gerekend kermissen en progessiëD, bij te wonen, en tooneelvertooningen te geven, al betroffen zij ook Bijbelsohe onderwerpen besloot eohter de Antwerpsche Synode van 2 Febr. 1576, dat de Hervormden met ma tigheid en tot een goed einde mochten ge bruik maken van eerlijke spelen en uitspan ningen (esbatements), als met den degen,den boog, den bal,'t vuurroer of muziekinstrumen ten enz., mits zij geen kwade strekking had den. Ofschoon de bijwoning van de Room- (ohr.-hist. aftr.) met 2256 en Nolet (k.) met 2138. De liberalen Versteeg (aftr., tevens lid van Gedeputeerde S(aten) en Bos bekwamen resp. 1576 en 1359. Oouda. Herkozen de 3 antir. met 5600 tegen 5300 op de liberalen en 610 op de socialisten. Do meerderheid bedroeg 5140. Alfen. Herkozen de chr. candidaten met 4700 van de 6300. Brielle. Herkezen de liberalen met 1756. Colder (a.-r.) had 757. Troelstra (soe.) 618. Delft. Herkozen de katholiek Vreeburg met 2467 van de 40G0. Dordrecht. Herstemming tussohen Van Schelt, (a.-r.) met 2434; Jongkindt (l. aftr.) met 2136Bilderbeek (lib. aftr.) met 2067 Stoop (soc.-dem.) met 592. Dat wordt een vrijzinnig monsterverbond en een zetel voor den anti-revolutionair, gevolg vandetak- tiek onzerzijds om maar 1 candidaat te stellen tegen de 2 aftredenden. Qorinchem. Herstemming tussohen Boll (1. aftr.) met 3000, De Gijzelaar (c.-h. aftr.) met 2973, De Vos (c.-hmet 2144 en Robbé (1.) met 2841. De socialisten hadden 140 en 113 stemmen. 's-Gravenhage. Herstemming tussohen de 5 aftredende liberalen met 9009 4 11000 stemmen, de chr. candidaten (Talma, Van Liefland en v. Weyler met 8000 en Ter Laan en Troelstra met 2500. Dus 7 link- sohe tegen 2 reohtsche. Wat dat worden moet Leiderdorp. Herkozen v. Heemstra (a.-r.) en v. d. Meer (k.) met 5600 en 5D0O tegen 1700 op den liberaal. Middelharnis. Herkozen De Wilde (a.-r.) met 2336 tegen 1135. Oud-Be jerland. Herstemming tussohen Diepenhorst (a.-r.), Verhoeven (aftr. a.-r.), Overwater (I.) en VJielander (1.) met 2501 tegen 2412 stemmen. De (soo.) Bergmeijer had er 144. Deze beslissen hier. Sliedrecht.Gekozen Gevers Deij noot (a.-r.) 2936 en Goedhart (aftr. a.-r.) met 3014. De liberalen hadden 1900 stemmen. Het aftr. a.-r. lid Kleijn wensehte niet meer in aanmerking te komen. Vlaardingen. Herkozen de chr. candi daten Hoogenboom en IJzermans met 5500 en 5200 tegen 2200 op den liberaal en 412 op Troelstra. Zoetermeer. Herkozen de chr. candidaten Fisenne en Krap met 3200 tegen 2000 op de liberale. sche godsdienst verboden werd, het ge leiden der dooden naar het graf nauwelijks en onder uitdrukkelijke voorwaarde va* niets bijgeloovigs te plegen werd toegestaan en het voor beter werd geacht geene rouwkleederen te dragen, als gevend aan leiding tot Roomsoh bijgeloof, verordende noohtans de Anlwerpsclie Synode van 2 Febr. 1576 het volgende voorsohrift: „Aangezien God van den beginne alle schepselen ten gebruike en voordeeleder menschen geschapen heeft, waarvan Hij hun het gebruik heeft toegestaan en bevolen, zonder ze te eenigen tijde te misbruiken volgens Zijn Heiligen wil (Gen. 2 9 Ps. 105 1 Tim. 4), staat het allen geloovigen en Christenen vrij, volgens Gods wil en gebod, ten allen tijde alle schepselen, van God geschapen, te gebruiken, zonder ze te misbruiken, hetzij goud of zilver, edel gesteenten, fluweel, satijnkosteljk laken enz., een iegelijk volgens zijn staat, in een zuiver geweten met mate en dankbaarheid, zooals de Apostel schrijft (1 Tim. 4, Rom. 13, 1 Cor. 8) want den reinen zjn alle dingen rein, (Titus 1)". Ónder de straffen, die den leeraars, na een of ander misdrijf werden opgelegd, behoorde ook de plechtige schuldbelijdenis voor de gemeente of voor de Class.vergadering. Men meende dat de gemeente, wier dienaar de predikant was, daarop reoht had, dat de verzoening er door bewerkt kon worden en dat het een heilzaam straf middel was ter verbetering. Onderscheidene voorbeelden zijn er ons van bewaard ge bleven. De uitslag is een ontzettende terugslag voor de vrijzinigen in heel den lande, een bestraffing van het kleingeloof der Christe nen en een aanmoediging te meer voor de kiezers in Friesland en O verijsel, waar het gaat om de meerderheid. De Eerste Kamer bljft In het voor de Zuid-Hollandsehe libe ralen mooiste geval kan de verhouding der partijen in de Staten, die nu 46—36 is, 45—37 worden. Nu verloren zij reeds 3 zetelsLeidén, Schiedam eri Rotterdam I. Hun aanval op Rotterdam IV, Gouda, Sliedreoht en Rid derkerk werd afgeslagen. En bij de herstemmingen hebben zij haast geen kans. Weer ziet men het verschijnsel dat het liberalisme afbrokkelt. Reeds schuiven in enkele distrieten enkele sociaal-democraten zich in den kring der in herstemming komenden in. In Rotterdam I loopt zeer waarschijnlijk de socialist wanneer zijn partij eisohen stelt aan de vrijzinnigen met een hunner zetels weg. Want de vrijzinnigheid zit, gelijk ds. v, d. Valk het Maandag te Goes zoo juist uitdrukte, gelijk de rat in de val, en zal om er uit te komen, wel niet onbereid bevonden worden, haar staart af te bijten. Het optreden van ds. v. d. Valk te Goes Maandagavond was een succes. Deze spre ker wist den juisten toon te treffen, en boeit zelfs den tegenstander door de macht van zijn woord. Vele weifelende kiezere uit Goes en om streken zullen door zijn heldere uiteen zetting waar het om ging, zijn gewonnen. Overigens wenschen wij als onze mee ning uit te spreken, dat vergaderingen met vrij entree en debat moeten afgeschaft worden. Vrije entree stelt de zaal open gelijk Maandag te Goes weer bleek voor allerlei kleine en groote kwajongens, die door den tegenstander worden gebezigd om hen toe te juichen, en de vergadering in de war te sturen. Deze menschen blijven dan in den regel achter in de zaal, zoodat 't moeilijk valt voor een voorzitter om te onderscheiden waar de levenmakers zitten. Iu geen geval zullen wij althans er voor Goes toe meewerken dat vrijzinnig-demo- 1582 veroordeeld om voor zijne gemeente schuld te belijden, welke schuldbelijdenis hem door Theodoras Verhaer, pred. te Hulst naar een formulier door de Synode opge steld, den 20 Mei daarna zou afgenomen worden. Aan Joh. Yserman, ons reeds van vroeger bekend, die eigendunkelijk van de ge meente te St. Kruis was gescheiden, werd door de Cl. van Sluis van 12 April 1583 op gelegd in 't openbaar voor die gemeente schuld te belyden, 't welk den daarop vol genden Zondag plaats had, ten overstaan van ds. Comanttus van Sluis. Yserman zou bovendien nog in 't bijzonder voor die van St. Anna ter Muiden en Kadzand moeten schuld erkennen. Later, toen hij pred. was te Moordrecht, werd hij nog eens tot schuld bekentenis veroordeeld. Tot schuldbekentenis voor de Clasis werd veroordeeld Joh. Capito, pred. te Brugge, die zich tegen zijn ambtgenoot Theodorus van den Berghevergrepen had. Hij wei gerde echter, maar beweerde dat van den Berghe voor God, voor de Classe en voor den Kerkenraad zijn schuld erkennen moest. Minder halsstarrig was Franciscus Bor- luwtdie gereedelijk zijne verkeerdheden voor de classis beleed. Óok Joh. Noortman, dienaar te Oostburg, weigerde de classis zijne ontrouw te erkennen onverklaarde, dat hij zich op de Synode van Hulst van 7 Mei 1583 verdedigen zou. Men mag aannemen, dat onze Liturgische Formulieren hun aanzijn te danken hebben niet alleen aan de zucht om eenheid en getrouwheid in het voorstellen der waar heid te bevorderen, maar ook inzonderheid om onkundige en zwakke dienaars, gelijk J oraten worden toegelaten tot dergelijke door de reohtsche partijen georganiseerde vergaderingen, wanneer deze geopend eu gesloten worden met gebed. De houding der vrijzinnigen was, èn vroeger toen dhr. Oosterbaan sprak, en nu, toen ds. v. d. Valk optrad, onder het gebed zoo paganistisoh onhebbelijk, dat wij tot dezen maatregel in 't vervolg wel moeten adviseeren. Wij antirevolutionairen zijn nu eenmaal gewoon in onze vergaderingen te bidden en te danken en wij zijn ook gewoon van onze gasten te verwachten dat zij zoo fatsoenlijk zijn ons bij de verrichting dezer heilige functie niet te storen. En aangezien wij nu met dit goede gebruik niet wenschen te breken, moeten wij er wat anders op verzinnen, en dat isGeen vergaderingen meer met debat met tegenstandersGaat dit nu een enkele onzer te ver, welnu, hij hebbe dit dan zelf te wetendoch stelle dan entree opdat althans geen kinderen en andere niet-den- kende drukte-sehoppers uit de vrijzinnige partijen kunnen binnenkomen. Zeer van nabij op de hoogte met de aotie door de Katholieken bij deze ver kiezing in Goes ontwikkeld, brengen wij hier gaarne een woord van dank aan deze bondgenooten, die met een ijver en trouw, welke boven onzen lof zijn, weken aaneen hebben gewerkt en medegewerkt om deze verkiezing, mocht het zijn, te doen slagen. Dank aan het wakkere R.-K. orgaan de Nieuwe Zeeuw sche Courant dat veelszins voortrefïelij ke artikelen gaf ter voorlichting; en in zijn verkiezingsoourant met zoo greot talent de plaats in de bres wist in te nemen aan de Centrale Kiesvereeniging, met name den voorzitter en den seeretaris van ge noemde vereeniging, de heeren Lambers en Mudde, en aan ae leiders te Goes, die op zoo loyale wijze hebben medegewerkt. Zonder den steun der Katholieken son deze overweldigende stemmenmeerderheid niet zfjn bereikt. In verband met bovenstaande merken wij nog op dat deze aotie der Katholieken dagteekent van 1904, een gevolg van den tegenslag met de eandidatuur-Timans. Toen toeh waren de katholieken niet er in den eersten tijd vele waren, te hulp te komen. Zelfs nog de Synode te Dordrecht, in 1578 gehouden, achtte het wel raadzamer en zekerder, dat alle dienaren hetdoopsformu- lier zouden volgen dan een ieder zijne eigene verklaring vrij te te laten, doch zij legde tooh het gebruik van dat formulier niet gebiedend op en toont door hare bepa ling, dat er nog menig predikant was, die zich b(j den doop vrij achtte „in zijne eigene verklaring", zonder zich van 't for mulier te bedienen. Ook de Synode van Brugge van 4 Nov. 1579 achtte het „belan gende de eenheid in de bediening des doops avondmaal, avondgebeden en andere ge beden" wel goed, dat zich alle kerken zou den regelen en schikken naar de manier, achter den catechismus staande, maar zjj voegde daarbij„zooveel het mogelijk is", en toonde daardoor, deels dat zy van haar voorschrift geen onovertreedbaar gebod maakte,deels dat er gemeenten waren,waar dat voorschrift niet gevolgd werd. Ook eenparigheid in 't bidden vóór en na de kerkelijke vergaderingen oordeelde men doelmatig. Nadat op de Cl. van Brugge van 28 Febr. 1581 besloten was in de volgende bijeenkomst te handelen over het opstellen van een „bekwaam en liefelijk gebed", werd dit den 9 Mei d. a. v. opgedragen aan de predikanten Captto, Arcerius en Noort man. En dit geschiedde, zoo luidt het op merkelijk bijvoegsel „om der eenvoudige dienaren wille". Ook voor de opening en sluiting der classikale vergaderingen werd later, in de Cl. van Sluis, opgelegd aan Bruscentis, Comantius en Van den Houte een gebed te formuleren.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1907 | | pagina 1