No. 213. 1907,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
beiders
en Stieikalvers.
Woensdag 12 Juni
21e Jaargang.
HISTORISCH
en Zonen
engstreulen
GHRISTELIJK-
ing van verkregen
redigende verkla-
idaten in het belang
velen ondergeteeken-
Statenverkiezin-
sesten aandrang
KEBEEKE,
-NSEN VAN
PUTTE,
EELAAR,
ELLEMAN.
II. Üalvereu.
efcering op
he Beurspolis
ssiraw ran 1720.
1 f60.000.000.
Pieaii" ran 1819.
fis. 22.000.000.
elfeurg,
el, compleet,
-£VHAAGD
tunoleii,
OOP
OOP
ÖÖP
beider
.eclrt
'knecht
kersknecht
ienstbode
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed, S, J. DE JONGE-VERWEST, ie Goes
Zij die zich met 1 Juli a.s.
op ons blad abonneer en, ont
vangen tot aan dien datum van
nu af de nummers gratis.
Vertrouwend wachten.
Snippers uit de oude doos.
D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
UIT DE PROVINCIE.
~>T3LB TJB.G -
er Afdm. van het Alg.
'eden Verbond,
Jz., Kruiningen.
1IEER, Oudelande.
en Donderdag
CALJOUW.
end is het middel
.VI^M
Heofddepot:
UESSEGTSE,
•ogist. K. Noordstraat.
Serooskerke (W.)
men bij de Directie
eland
ten.
E. M. SMITS, Dam-
i d d e 1 b u r g.
voor billijken prijs
poort, Middelburg
ffing Centrifuge:
en ïeelen, tegen
rijs, bij
G r ij p s k e r ke.
AANÜEREN,
Koudekerk e.
o n d
rk en woning be-
ed. J. KARELSE,
erland.
ber
DE, St. Laurens.
tober
echt gevraagd bij
11Laurens.
of later
f ongehuwd, voor
1DSE, St. Laurens.
o n d
j. HEUSEVELDT,
9, Middelburg.
ober
eid.
ERS, Schroeweg,
e-Verwent - Goea.
m
V-V
ir
..-r*
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02c.
UITGAVE DER FIRMA
HM VAN
De lezers vinden den uitslag der
Statenverkiezingen, voor zoover be
kend, op de 3e bladzijde van ons blad.
Eens hef was in de grijze oudheid
was daar een machtig leger van twee-en-
dertig duizend man, door rampen en on
trouw gedund tot een hoopje van drie
honderd.
Deze driehonderd, vertegenwoordigen
in de geschiedenis de Gideonsbende. Veel
gemengde volk was heengegaan. En nu
verhaalt de geschiedenis eerst van een
profetie die zegt: door deze driehonderd
mannen zal ik Isrel verlossen en de
Midianieten in Isrels hand geven en later
van de overwinning bij Sukkoth.
Ongetwijfeld is het verhaal u bokend
en we behoeven het dus niet te herhalen.
We willen het slechts heden in herinne
ring brengen nu de partijstrijd alweder
fel woedt. Niet zien en nochthans ge-
looven dat was het wachtwoord voor den
oud-Testamentischen strijder. En dat
wachtwoord blijft door alle eeuwen heen
het parool voor hen die gelooven.
Blind in de uitkomst, ziende in het ge
bod was het kernachtige woord waardoor
onze vaderen hun roeping tot plichtsver
vulling teekenden.
Welke der twee overtuigingen die in
den boezem der natie om de prijs kampende
palm der overwinning zal wegdragen is
van groote beteekenis en van veruit ziende
gevolgen.
Maar die vraag behoeven wij niet te
beantwoorden. De uitkomst ook van dezen
stembusstrijd ligt in Gods hand.
Het kan best zijn dat God de Heere
ons als in 1905, door tijdelijke nederlaag
verootmoedigen wil of louteren.
Indien eene nederlaag dan maar niet
aan onze traagheid, aan gebrek aan ijver
of geen inzicht mag geweten worden.
Uw Koninkrijk Kome t
203
FEUSLLETOIT.
D00B
SCALDIS.
KORTGENE.
II. (Slot).
Wijl het veer echter, wederzijds aan
de AmbaohtsgerechtigdeH in eigendom be
hoorde, en deze, naar het scheen, niet die
medewerking betoonden, welke vereisoht
werd, tot het in stand brengen van deze,
vooral voor den landbouw zoo gewensehte
zaak, bleef men er lang over handelen.
Alle pogingen op de overdreven eisohen
dier Heeren afstuitende, werden intussohen
Gedep. Staten, bij besluit van 5 Juni 1861
gemachtigd tot het overnemen van de
rechten op dit veer van Amb. Heeren,
hetzij tegen vrijwillige afstand op billijke
voorwaarden, of wel bij onteigening.
Doch ook tot het voorstel van Gedep.
Staten, om voor 20 of 25 maal de zuivere
opbrengst van het veer, door Amb. Heeren,
gemiddeld over de laatste 10 of 20 jaren
genoten, de rechten op het veer finaal over
te nemen en daarbij de kosten van over
dracht ea overeenkomst mede voor reke
ning der Provincie te doen komen, werden
die Heeren ongezind bevonden, waarom
later tot onteigening moet worden over
gegaan.
Nadat nu bad plaats gehad en de ver
schillende werken aanbesteed en voltooit
waren, werd ook later nog met Provinoiale
subsidie de aanlegsteiger gebouwd, welke
steiger in gebruik werd genomen in Juni
1868 en waardoor dan ook de verbinding
met de overige deelen van ons gewest
Hoe zoudt ge ooit die bede met ernst
op de lippen kunnen nemen, indien ge
niet arbeid aan Kerk en Zending, aan
School en Staat, aan Pers en spreekzaal,
aan barmhartigheid en opvoeding, aan
ambt en wetenschap aan het leven uws
volks in zijn geheel, dat ook uw leven is.
Natuurlijk, ieder naar zijn gaven en
krachten. Niet iedereen kan, of behoeft
zelfs vooraan te staan. Maar ge weet wel
daar is ook een steunen in den strijd.
De inwoners van Sukkoth wenschten
het strijdende legertje geen brood en geen
eere te gevsn, omdat de handpalmen van
de vorsten aau welke zij cynsplichtig
waren nog niet in hun bezit waren.
Bezorgt ons eerst de overwinning, be
vrijdt ons eerst van den vijand en dan
zullen wij u helpen en steunen, zeiden ze
Is dat recht?
Is dat edel?
Of, zou het niet beter zijn, als God er
ons toe verwaardigt te zoeken bij de drie
honderd te behooren?
11 Juni 1907.
De Staten van Zeeland bestaan uit 19
antirevolutionairen, 16 vrijzinnigen en 7
katholieken.
Hedenavond zal blijken of deze ver
houding alzoo gebleven is.
De redactie van het Verkiezingsnommer
van L>e Bevelander niet te verwarren
met de redactie van De Bevelander, die
geheel buiten dit verkiezingsnommer
staat heeft zeer tot haar leedwezen
naar zjj ons mededeelt, aan de Kiezers
de onwaarheid vertelt dat de weerplieht-
belasting van f 1 per week een vinding
zou zijn van het vrijzinnig-democratisch
program, terwijl het er juist eene was van
den antirev- heer Heemskerk. De Centrale
antirevolutionaire kiesvereeniging te Goes
heeft in een stroobiljet aan de Kamper-
landsche Kiezers, te goeder trouw, deze
onjuiste mededeeling van 't verkiezings
nommer bevestigd, met een verwijzing
naar een uitlating van Zelandia.
De redactie van het verkiezingsnummer
verzoekt ons deze haar mededeeling met
betuiging van haar leedwezen aan onze
vooral ook door het nu kunnen_aanleggen
van stoombooten niet weinig gebaat
werd.
Het wapen van Korlgene bestaat uit:
zes stuks zilveren en zwarte palen over
's hands gesteld, met een hoofd of bovenste
gedeelte des wapens, van blauw beladen
met drie naast elkander staande gouden
sterren.
En nu gaan wij een kijkje nemen op
het dorp zelfwe zijn er slechts enkele
minuten van verwijderd.
Wij zien al aanstonds dat het een, in
nog al welig houtgewas gelegen, lief
plaatsje is, waar wij eene meest land
bouwende bevolking aantreffen, die er
tamelijk veel welvaart aanbrengt. Overi
gens is er op het eenvoudige dorpje niet
veel bijzonders voor ons te zien. Alleen
de sierlijke atsluiting voor de begraafplaats
trekt onze opmerkzaamheid. Dit mooi stuk
werk is een gesohenk van een der vroegere
Amb. Heeren van Kortgen: dhr. A. van
Hoboken, aan wien het dorp veel te danken
heelt.
Deze weldoener van Kortgene stond 75
jaar lang aan het hoofd van het bekende
groot handelshuis te Rotterdam. Bij zijne
eerste komst ia de gemeente gaf bij 200
gld. aan de armen en gaf dit jaarlijks
gedurende 20 jaren.
Daarbij gaf' hij, voor nuttige doeleinden
vaak aanzienlijke bijdragen, en vóór zijn
dood, welke 14 Jan. 1850 voorviel, bedaoht
hij de armen nog met een legaat van 500
guiden.
De kerk, wel het voornaamste openbare
gebouw, gaan wij nu bezoeken. Bij de
laatste indijking van den polder, in 1681,
werd door de toenmalige bezitter dezer
gronden, Willem vm Nctmu, Heer van
lezers mee te deelen. Zij bad deze onjuist
heid ontleend aan een ander blad, zonder
de juistheid er van te controleeren.
De persoonlijke vinnigheden in een
vrijzinnig-democratisch te Goes verschij
nend blad aan 't adres van De Bevelander
waren geheel misgeplaatst. Niet deze maar
die van het Verkiezingsno. is de schuldige.
Overigens zal over deze quaestie van
Volksleger enz. wel 't laatste woord nog
niet gesproken zijn.
Liefde heeft het gewrocht.
Een eeuw geleden zoo verhaalt uDe
Wereldstrijdstond ergens in het
Noorden 'van ons werelddeel een oude
kathedraal en boven in 't gewelf, in een
van de bogen was gebeeldhouwd een
mensohenaangezieht van wondervolle
schoonheid.
Langen tijd had men 't niet opgemerkt.
Maar op een helderen dag heeft de zon
het verraden. Door een schuin venster
kwam ze 't kerkgebouw binnensehijnen,
en zij zooht met baar stralen langs muren
en bogen, en al verder gleed haar licht,
al verder totdat zij gevonden had het
wondersohoone gelaat. En 't was, of het
baar verdroot, hef weer in duisternis te
hullenwant ze talmde, totdat iemand,
die zich in de kerk bevond, opkeek naar
boven en plotseling getroffen werd door
de schoonheid van het beeldhouwwerk.
Toen 't eenmaal de aandacht had ge
trokken, kwam men van heinde en verre
om het te bewonderen. Eiken schoonen
dag in dat jaargetijde, wanneer de zonne
stralen het wisten te vinden, stonden, jaar
in jaar uit,nieuwsgierige mensohen beneden
in 't ruim der kerk, en zij wachten totdat
het heldere licht zijn glans er over spreidde,
en zij verbaasden zich dat door een men-
sohenband iets zoo schoon was gewrocht,
en zij waren dankbaar dat zij 't mochten
zien en vergaten 't bun gansohe leven niet.
In een oude oorkonde vond later een
priester de geschiedenis van het wonder
sohoone aangezicht.
Toen men bezig was de kathedraal te
bouwen, kwam waarvandaan wist men
niet een grijsaard, gebogen onder 't
gewieht van zijn jaren en zorgen, en hij
Odijk, bij den ouden dikken toren, die door
een nieuw omkleedsel werd omringd en
welke toren van een zware luidklok was
voorzien, de tegenwoordige vrij ruime
kerk gebouwd.
Het bedehuis werd tot zyn dienst inge
wijd den 14 April 1688 door ds. Petrus
Lacher, de jonge van Middelburg met eene
leerrede, des morgens over Exod. 2024 en
des namiddags naar Ps. 133 geheel.
Het orgel, 't welk wij voor ons zien, werd
nieuw gebouwd in 1819 en de kosten ervan
uit vrij willige bijdragen der gemeenteleden
gedekt. Het instrument werd ingewijd den
25 Juli van genoemd jaar door ds. Jan
Foppe naar aanleiding van Ps. 3313. By
deze plechtigheid werden de laatste ge
zangen Ps. 1341 en Ps. 150 1, als beurt
gezangen door mannen en vrouwen aange
heven.
De 30 stuks doelmatige petroleumlampen
werden door een ingezetene ten geschenke
gegevende eerste verlichting er mede
had plaats den 4 Jan. 1871. Tengebruike
bij den Doop ontving de gemeente 16 Febr.
1866 een fraai zilveren doopbekken, en in
1870 een kostbaar damasten tafellaken met
de noodige servetten ten dienste van het
H. Avondmaal, en later, in 1872, tenge
bruike op den predikstoel een sierlijk inge
bonden bijbel met platen van Keur.
De predikantswoning, vroeger eigendom
van Amb. Heeren, werd in 1842 door de
gemeente aangekocht, ook meest door bij
dragen der gemeenteleden. Het gebouw
werd in 1870 belangrijk vergroot en ver
fraait, waarvan de aanmerkelijke kosten ad
2800 gld. bijna geheel zijn gevonden uit
giften, van de gemeentenaren en van som
migen elders wonenden.
En zien wij dan dat te voren, in 1869, het
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
vroeg den bouwmeester hem mee to laten
werken aan het Godshuis.
De bouwmeester was bang dat de beven
de hand en het zwakke oog van den oude
de sierlijke lijnen van het beeldhouwwerk
zouden bederven, maar hij had medelijden
met zijn grijze haren, en hij zette hem aan
den arbeid in de sehemerschaduw van een
boogwelving.
Eenige dagen later kwam iemand op zijn
stelling en vond er den ouden man dood,
zijn gereedschap lag ordelijk naast hem, de
bekwame meesterhand was verstijfd, zijn
gelaat was op zy gewend naar dat rnen-
sehenaangezicht van wondervolle schoon
heid dat hij er gebeeldhouwd had, 't gelaat
van de eene die hij had liefgehad, maar die
hy in den bloei haars levens verloor.
En de werklieden, de beeldhouwers en
de andere kunstenaars, uit de deelen van de
kathedraal kwamen en zagen 't aangezicht
en ze zeiden „Dit is "t schoonste werk van
alle, want liefde heeft het gewrocht!"
Alleen wat liefde doet, is waarlijk schoon.
Velen kunnen denzelfden arbeid ver
richten, dezelfde deugd beoefenen, dezelf
den plicht vervullen.Maar waarde ontvangt
het werk door het beginsel dat den werker
dryft. 't Beginsel der zelfzucht maakt zelfs
de deugd tot ondeugd, 't Beginsel der lief
de geeft heerlijken glans aan het eenvou
digste werk.
Daarom is Christus' werk het schoonste,
dat ooit op aarde werd verricht, want
Liefde heeft het gewrocht.
Daarom willen wij ons door de Liefde
van Christus laten dringen en Hem vragen,
dat Hij ons liefhebben leere, en dat Hij ook
onze eenvoudige daad der geheelonthou
ding make tot een werk van waarachtige
liefde. (Neder lander,
Onze Middelb. correspondent sohrijft
De verkiezings-toebereidselen in ons
district kenmerkten zich tot heden door
een buitengewone kalmte. Om de belang
stelling in sommige kringen te teekenen
moge het feit dienen dat uw correspondent
voor een tiental dagen gevraagd werd,
door iemand die wel eens publieke be-
kerkgebouw belangrijk verbouwd werd,
waarvan de kosten 2800 gld. bedroegen en
ook deze gedragen werden door by dragen
der ingezetenen, dan moeten wij erkennen
dat men te Kortgene vrij wat offers durft
brengen ter behartiging van den openbaren
eeredienst.
Toen dan na de indijking van den pol
der de kerk gesticht en den toren her
steld was, verzocht de door ons genoemde
Heer van Odijk den 1 Oet. 1687 aan de
Cl. van Walcheren een leeraar in de Pa-
roohie aan te stellen.
Wij lezen dienaangaande in de acte van
gemelde Classie: «Dat de Staat de Heer
van Odijk geaeoordeert heeft een predikant
en schoolmeester te Cortgene te benoemen;
hij verzocht de Cl. de instelling ven den
publieken Godsdienst, en volgens kerkor
dening aldaar te beroepen. Gedeputeerden
gesteld om die zaak te dirigeren. Het
Communicatie van de drie naburige pre
dikanten een kerkenraad geformeert, die
nu verzocht hand opening - 13 Mei 1688
«Wordt beroepen Comelis Snoeck, pred.
te Borsele, en zal die kerk met de andere
van N. Beveland op de lijst gesteld worden
17 Juni 1688".
De keuze dan gevestigd zijnde op ds#
CORN E LIS SNOECK
nam deze het beroep, als eersten dienaar
van Kortgene aan.
Als prop. bij de Cl. van Walcheren
werd hij in Sept. 1681 beroepen te Bor
sele, alwaar hij einde November d.a.v.
bevestigd werd.
Vandaar herwaarts geroepen nam hij te
Borsele afscheid den 8 Mei 1689 en werd
te dezer plaatse in den dienst bevestigd
15 dito, door denzelfden ds. Lacher van
trekkingen heeft vervuld, of Luoasse het
weer halen zou, en dat Maandagavond,
dus de avond voor de verkiezing, de eerste
spreker in openbare vergadering optrad.
De propaganda schijnt ditmaal in 't bij
zonder het district Goes tot jachtveld ge
kozen te hebben.
Onze verkiezing verschijnt als een
repetitie van die van 1905, maar in ver
kleinden vorm en in kalme.- optreden.
Beide partijen trekken onder het oude
vaandelde antithese op.
Die antithese, daar is al wat mee gesold.
Men heeft ze al dood verklaard, maar ze
verrijst telkens als een shipx. Men heeft
ze al geprezen en gelasterd. Men heeft ze
al rechts en links, van onderen en van
boven, van achteren en van voren bekeken.
Men heeft ze in carioatuurbeeld den volke
voorgesteld als een worstelend monster.
Men heeft ze in minder kieseh redenaars-
beeld al voorgesteld als de lintworm die
zioh door onze politiek kronkelt.
Maar de anti-these is publiek domein en
laat niet met zich sollen. Zy ziet u aan
waar g'u ook zet.
Tegen de Revolutie het Evangelie, dat is
't opschrift van 't vaandel der rechterzyda.
En dat op het vaandel der linkerzijde is
Staatkunde en godsdienst behooren niet ver
mengd te worden.
Ziedaar de anti-these.
Maar menschen, zegt mr. Troelstra te
Gouda, die lintwurm heeft geen rechtsche
en ook geen linksche, maar een kapitalis
tische kop. En, couform aan dit advies,
poogde de kleine groep der christen-demo
craten de anti-these buiten de deur te zetten
en hare volgelingen te verzamelen rondom
een vaandel dat tot opschrift had „demo
cratie" en andera niet.
Maar, och arme, of het haar ook slecht
bekwam.
Geen 24 uren na het verschijnen van zoo
danig advies publiceerde de secretaris van
het partijbestuur dat hy althans niet
wenschte gerekend te worden aan zoo
onnatuurlijk bedrijf de haand te leenen.
En toen weder een etmaal voorbij was
publiceerde het eenige toonbare groepje
christen-democraten dat, zioh buiten Den
Helder geopenbaard heeft, dat in Den
Haag-Scheveningen, dat zij althans de
Middelburg, die de kerk had [ingewijd.
Hij diende de gemeente tot aan zijn dood
den 18 Nov. 1690.
Door veertien ambtgenooten werd ZEerw.
tot op heden opgevolgd, waaronder wij
aantreffen
JOHANNES KROMSIGT,
van wien wij nog even iets uit zijn levens
boek willen opteekenen, te meer nog wijl
vele Kortgeners, zich dien ijverigen dienaar
Dog wel zullen herinneren.
Geboren in 1839, werd hij oand. bij 't
Prov. Kerkb. van Utrecht en kwam, als
zoodanig het eerst in dienst te Wijk bij
Heusden, den 8 April 1866. Vandaar her
waarts beroepen, diende hij deze gemeente
van 1 Mei 1870 tot 8 Mei 1883, toen hij
naar Leiderdorp vertrok en vandaar 30
Aug. 1885 naar Dordtrecht. Daar ter stede
overleed hij 31 Oot. 1905.
Hij was op al zijne standplaatsen een
zeer gezien leeraar, wat nii zijn dood ook
nog bleek, want den 13 Febr. 1906 werd
er op de begraafplaats te Dordrechtna
mens vele vrienden van hem en ter zijner
eere een gedenkzuil onthuld.
Het monument bestaat uit een hardstee-
nen naald, rustende op dito voetstuk, waar
omheen een eenvoudig hekwerk; het ge
heel geornamenteerd en van symbolische
voorstellingen voorzien.
Op het voetstuk staat, behalve den naam
en de verschillende datums van geboorte
en sterven, de tekst Hebr. 4:9: «Er blijft
dan eene rust over voor het volk Gods".
En op de voorzijde«Uit liefde door vrien
den geschonken".
(Bevolking in 1824 740in 1907 1171
zielen.)
(o)
