NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No 208. 1907. Donderdag 6 Juni.
21e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
ftalteiludseh OverzleM.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
DE JÖNGE-VERWEST, te
D'HUU, te Middelburg.
Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Zij die zich met 1 Juli a.s.
op ons blad abonneerenont
vangen tot aan dien datum van
nu af de nummers gratis.
Onze Candidaten voor de Provinciale
Staten stemming 11 Juni a.s. zijn
District Middelburg:
Mr. P. DIELEMAN,
S. LOUWERSE en
L. J. VAN VOORTHUIJZEN.
District Vlissingen:
K. HOUTERMAN,
P. MERCKENS en
P. J. SIEGERS.
District Goes:
A. S. J. DEKKER,
D. MULDER,
M. NOORDIJKE en
J. WONDERGEM.
District Tholen:
Mr. J. A. DE WILDE.
District Sluis:
E. BONTE,
A. M. MENDRIKSE en
Jhr. H. A. WTTEWAAL VAN
STOETWEGEN.
District Hulst:
P. F. FRUYTIER,
F. C. O. M. HOMBACH,
P. MOES én
C. IJSEBAERT.
District Zierikzee:
Mr. D. ENGELBERTS.
Jhr. J. C. F. HOEUFFT én
A. TIMMERMAN.
Snippers uit de oude doos.
S C A L D I S.
UIT DE PROYINCIE.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Engeland.
Van goed ingelichte zijde wijst men er
op, dat een ontbinding van het parlement
aan het einde van de zitting van het vol
gende jaar waarschijnlijk is. HetHooger-
huis zal toch in de volgende zitting de
nieuwe onderwijswet wel evenmin aan
nemen als die van verleden jaar. En de
198
FEUILLETON.
DOOE
Over het onderwijs in Zeeland in
vroegeren tijd,
Zoo kwam dan nu den 15 Juni 1801
de eersteden 29 Juli 1803 de tweede en
den 3 April 1806 de derde Wet op het
lager onderwijs tol stand, welker werking
met den 1 Juli van laatstgenoemd jaar
werd ingevoerd, en waarbij voor zooveel
de openbare school betrof, geen ander
dan algemeen Christelijk onderwijs histo
risch en zedelijk voorgeschreven werd.
Er werd bepaalt dat«onder het aan-
leeren van gepaste en nuttige kundigheden,
de verstandige vermogens der kinderen
ontwikkeld en zij zeiven opgeleid zouden
worden tot alle Maatschappelijke en Chris
telijke deugden."
Wat het leerstellige van den godsdienst
betreft, deze Wetten, als bestemd voor
een Nationaal schoolwezen, konden niet
toelaten, dat het onderwijs hier gegeven
■werd door den schoolmeester in de gewone
schooltijden, hoewel dit door de bijzondere
kerkgenootschappen kon gedaan worden.
De nationale schoolwet heeft onder ver
schillende regeeringsvormen haar 50-jarig
bestaan mogen beleven, gedurende welken
tijd er zeer zeker veel gedaan ia tot ver
heffing en verbetering van het onderwijs.
Haar lot was echter beslist toen andere
behoeften zioh deden gevoelen, en bij de
Grondwetsherziening van 1848 werd be-
regeering kan niet ten tweeden male in
verwerping van haar onderwijs-politiek
berusten.
De Britsch-Indisehe pers slaat een steeds
uitdagender toon aan. De in het Engeisoh
geschreven inlandsehe courant India bevat
artikelen waarin de Koning van Engeland
persoonlijk aangevallen wordt. Er wordt
daarin gezegd, dat al werd de gansche
Engelsohe bevolking van wapens voorzien,
ze toch door de millioenen inboorlingen met
knuppels uit het land gejaagd zou worden.
De bond van Europeanen heeft er bij
de regeering en de overheid met nadruk
op aangedrongen, toch niet te lang te
wachten met het nemen van doortastende
maatregelen.
F r a n k r ij k.
Volgens de Fransohe bladen konden de
afgevaardigden der stakende zeelieden
gezagvoerders, machinisten en matrozen
die te Parijs met den minister van
marine onderhandeld hebben, niet meer
van hem gedaan krijgeD, dan dat hij
beloofde de maatschappijen te zullen ver
zoeken de stakers niet te straffen inet
ontslag of anderszins, en in zijn pensioen-
ontwerp eenige wijzigingen in bijzaken aan
te brengen. Tooh seinden de afgev aardigden
naar de verschillende havens, dat zij,
overtuigd met voortgezette staking het
doel toeh niet te zullen bereiken, aanrieden
den strijd op te geven. Het antwoord was
aanstonds uit eenige havensals gij de
600 fr. pensioen (voor de matrozen) niet
kunt verkrijgenkom dan terugwij
blijven staken.
Intu8sehen trachten de Italianen reeds
hun voordeel met de staking te doen.
Volgens de Matin heeft de Italiaansohe
regeering de Navigazione Generale Italiane
opgedragen, dadelijk een dienst van Li vorno
op Ajaecio en Bastia, de havens van Corsica,
te openen, met ten minste twee booten in
de week. De regeering zal subsidie geven.
Tot recht begrip verhaalde de Nieuwe
Courant dat de Fransehe zeelieden door de
zoogenaamde inscription maritime sinds de
dagen van Colbert in een eigenaardige ver
houding staan tegenover den Staat. Die in
schrijving der zeelieden voor den dienst in
de staatsmarine kwam neer op de invoering
van den algemeenen weerplieht ter zee,
paald «het geven van onderwijs is vrij."
Tooh moest zij nog negen jaren lang voor-
loopig in dienst blijven, alvorens het der
Regeering gelukte de sohoolwet der
«Bataafsche Republiek" te doen vervangen
door eene «Sohoolwet van hel Koninkrijk
der Nederlanden"zooals die, als Wet van
den 13 Aug. 1857 in het Staatsblad No.
103, door den Koning is uitgevaardigd.
Eohter werd op den duur deze Wet nog
niet voldoende geacht voor de behoefte
van het opkomend geslacht, want na 21
jarigen dienst moest zij weder voor eene
andere wijken, met een tegenoverallekerk-
genootsehappen nog neutraler karakter.
Deze laatste schoolwet dan, die van 17
Aug. 1878, St.blad no. 127, is 1 Nov. 1880
in werking getreden daarna nog gewijzigd
bij besluit van 11 Juli 1884 om den 1
Sept. d. a. v. in toepassing te worden ge
bracht. Bij de vrijheid tot het oprichten
van bijzondere scholen, zorgt zij dat er in
elke gemeente een voldoend getal open
bare soholen aanwezig is naar de behoefte
gemengde bevolking, gelijk daartoe bij de
Wet van 1806 de grondslagen gelegd zijn.
Hoe later de schoolstrijd in ons land
opnieuw ontbrand is, weet iedereen.
Een teekenend gevolg daarvan is dan
ook geweest, dat de Wet van 1884 nog
maals gewijzigd werd bij besluit van 5
Juni 1905, St.blad no. 152, welk besluit,
door het verleenen van ruimere Rijks
subsidies aan de bijzondere scholen, dezen
zeer ten goede komt.
Door deze vrijgevige beschikking, leeft
men nu verder in de verwachting, dat in
de toekomst, de gelijkstelling van openbaar
en bijzonder onderwijs een voldongen feit
zal worden.
Met dit algemeen overzicht, ten opzichte
het onderwijs, dat in hoofdzaak een uit
vloeisel was met het oog op de oude tijden,
kunnen wij wel volstaan. Wij willen nu
vervolgens eens nagaan, wat er, omtrent
werkkring, salarissen, vereischte kundigheden
en zoo voort, van onze oude „schoolmees
ters" te zeggen is.
Slaan wij jle kerkelijke acteboeken van
vele gemeenten in ons gewest op, dan
vinden wij voorbeelden te over, om hierop
in te gaan. Enkele aanteekeningen zullen
wij echter maar aanhalen.
Om ons onderzoek te openen, willen wij
dan eerst opslaan het „Algemeen School
reglement", zooals dit moest nageleefd
worden, in alle stedenheerlijkheden en
dorpen, staande onder de Generaliteit. Dit
Reglement is van kracht gewaest tot 1795.
Wij volgen het, zooals dit den 31 Maart
17 25 opnieuw is gearresteert.
Ten eerste mooht niemand schoolhouden,
die niet daartoe bevoegd was, op eene
boete, voor de eerste maal van honderd,
de tweede maal van twee honderd en de
derde keer van drie honderd guldens en
„arbitrale eorreolie".
Hij die tot schoolmeester, koster en voor
zanger werd gekozen, werd eerst geëxa
mineerd door afgevaardigden der classis.
De vereischte bekwaamheid bestond niet
alleen in boeken en geschreven brieven
„promptelijk" te kunnen lezen, maar ook
een goede hand te kunnen schrijven; de
Psalmen Davids bekwaam zingen en „tes
nooddruft" rekenen.
Zij moesten ook vrome, godzalige lieden
zjnin de fondamenten der Chr. Geref.
Religie wel ervaren, daarin onderwijzen
want elke zeeman en visseher aan de zee
kust kon aldus voor den dienst in de oor
logsmarine voor zoover noodig, worden
gebruikt. Als vergoeding voor dezen weer
plieht, stelde Colbert het hulpfonds in voor
de „in 's Konings dienst verminkten",
waaruit invaliden de helft hunner vroegere
soldij konden krijgen. In 1709 wees een
koninkl. besluit dit „demisolde"óók toe aan
de matrozen en officieren der koopvaart,
als pensioenen na afgeloopen diensttijd.
De werklieden stortten geregeld een deel
hunner soldij en daaruit onstond een kapi
taal van vele millioenen, dat in de konink
lijke schatkisten der Lodewjken, der
Conventie en van Napoleon I verdween.
Met rente berekent men het kapitaal dat
de Republiek had moeten overnemen (maar
nooit zag) op ongeveer 3 milliard. De zee
lieden eischten bescheidenlijk slechts 436
millioen.
De Republiek kende uit kredieten die
daarvoor werden uitgetrokken, den zee
lieden die vroeger halve soldij trokken
een gemiddeld pensioen toe van 300 fr.,
dat eohter voor de kustvisschers eerst na
50 jaren dienst dus ongeveer op hun 70e
jaar begint.
Alle partijen hebben in beginsel toege
geven, dat de toestand der zeelieden ver
betering behoeft. Doch terwijl de regeering
en het parlement draalde kwam de repu-
blikeinsche afgevaardigde, Siegfried, met
een plan voor den dag, dat de verwach
tingen der zeelieden tot het uiterste spande,
Matrozen zouden 600 fr. pensioen krijgen,
kustvaarders 800 tot 1000 fr., -loodsen,
officieren 1100 tot 1500 fr., zeekapiteins,
machinisten, scheepsartsen 1600 tot 1800
fr. De regeering dacht er niet aan Haar
ontwerp wilde 360 fr. toekennen aan de
matrozen en ten hoogste 1000 fr. aan de
zeekapiteins. Die voorwaarden verklaarden
de zeelieden voor onaannemelijk en zoo
begon de strijd.
Spanje.
Bij 't proces tegen Ferrer en de anderen
die beschuldigd worden medeplichtig te
zijn aan den aanslag op den koning en de
koningin van Spanje, heeft Ferrer, het
hoofd van de bekende moderne school te
Barcelona, ontkend, dat hij een anarchist
van de daad was of ook maar tot dergelijke
daden de menschen trachtte aan te sporen.
Hij had er niets van geweten dat Morales,
de man die de bom geworpen heeft, met
zijn moorddadig plan omging. Ook had hij
hem geen geld gezonden om naar Madrid
te gaan. Het openbare ministerie las echter
een paar brieven van Ferrer voor, waaruit
het bloeddorstigste anarchisme sprak. De
dolken en bommen moesten vergiftigd zijn,
omdat elke wond doodeljk zij Enz.
Toen het O. M. uitlegging vroeg over den
naam anarchist, dien hü zichzelf in zijn
brieven gaf, antwoordde Ferrer„Dat was
maar een grap".
Hij erkende herhaaldelijk geld te hebben
gezonden aan de anarchisten Wallina,
Malato, Estevanez en Moral.
Zijn school kreeg een legaat van zekere
juffrouw Merrier te Parijs ter grootte van
36,000 frs. Dat zij anarchistisch is, ont
kende Ferrer; hij noemde haar rationa
listisch.
In ieder geval heeft Ferrer geen aange-
namen indruk gemaakt.
Middelburg. Hedenmiddag kreeg op
de Ylasmarkt zekere vrouw Hoogesteger
een toeval, op het bureau van politie ge
bracht oordeelde dr. Kinderman dat over
brenging naar het gasthuis gewenscht was.
Vlissingen. Hedenmorgen kwam hier
binnen H.M. monitor „Piet Hein" en ligt
gemeerd in de eerste binnenhaven.
Vlissingen. De officier-machinist 2e
klasse J. J. Jöbsis, gedetacheerd aan de
werf der Kon. Mij. „De Schelde" alhier,
wordt met 1 Juli geplaatst bij de directie
der marine te Amsterdam.
De Commissaris der Koningin in
Zeeland maakt bekend, dat in het jaar
1907 de jacht op waterwild wordt geopend
op 1 Juli.
Goes. Met hartelijken dank ontvangen
door de wjkzustsreen gift van f7,50
voor verleende hulp en een gift van f 2,50
voor de zieken en een pak kleeren.
Borsselen. Maandag benoemde de ge
meenteraad dan heer D. Wisse tot Wet
houder. De raad besloot geene medewér-
king te verleenen aan de invoering van
breede velgen.
en een goede methode hebben jde jonge
jeugd te leer en.
Niet alleen de meester, maar ook zjn
vrouw moesten lid der Geref. Kerk zjn.
De bereids aangestelde schoolmeesters
waren gehouden de Confessie e n de Catechis
mus te onderteekenen op poene van ontslag.
De meesters en zjn huigenooten werd
verboden andere middelen van bestaan te
hebben, zj mochten niet tappen, 'gelagen
zetten, gemeene middelen pachtenof de een
of andere winkelnering uit oefenen.
De meester moest persoonljk onderwijs
geven, behoudens ziekte, of wanneer er
te veel kinderen ter school kwamen, in
't laatste geval mocht h j een ondermeester
aanstellen.
De schooluren waren, het geheele jaar
door van acht tot elfen van één tot vier ure.
De vacantietijden warenWoensdag en
Zaterdag na den middag en nog twee volle
weken in het jaar, maar in geen geval
op „Paapsche" feestdagen. De meester
was gehouden de kinderen te doen leeren
het Vader Onzede twaalf artikelen, de tien
geboden, het morgen- en avondgebed, mits
gaders het gebed voor- en na den eten.
Iedere veertien dagen of eens per maand
moest hj de kinderen doen schrijven en
iedere maand bj dit schrijven een prjs
uitloven.
Om bedriegerij te voorkomen, mocht de
meester op straffe van twaalf gulden, geen
kaart of monster van bekwaamheid uit
hangen „tenzij met eigen hand gemaakt
of geschreven".
Hj moest ook de kinderen van de Geref.
religie, de vragen van den Catechismus
leeren, welke de volgende ZoBdag in de
kerk zouden behandeld worden.
Bj Kon. Beal. is benoemd tot nota
ris binnen het arrondissement Arnhem
ter standplaats de gemeente Njmegen, P.
de Maret Tak, thans notaris te Apeldoorn
Met 1 Juli is de klerk der posterijen
en telegraphie C. Kloosterman van Oude-
water naar Neuzen verplaatst.
Overgeplaatst naar 't 3e reg. infan
terie kapitein K. Muller, van het 2e, ge
detacheerd geweest bj het leger in Ned.
Indië.
Serooskerke. Dinsdagavond had dhr.
Dierikx uit Middelburg, die met een wagen
ledige bierflesschen huiswaarts reed, het
ongeluk, dat nabj Serooskerke de as van
zjn wagen brak. De knecht die van den
wagen viel, bezeerde zich licht, doch overi
gens liep het ongeval met de materiëele
schade af.
Hoedekenskerke. In de raadsvergade
ring van Maandag onder voorzitterschap
van dhr. burgemeester was dhr. Verbeek
wegens ongesteldheid afwezig. Tot eene
af- en overschrjving op de begrooting
van 1907 wordt na toelichting van den
Voorzitter, zonder discussie of hoofdelijke
stemming besloten. Ingekomen is een
verzoek van een paar ingezetenen om
te trachten een einde te maken aan den
overlast die blaffende en jankende honden
buitenshuis veroorzaken. B. en W. stellen
voor de verordening op de honden in deze
gemeente aan te vullen met eene bepaling,
waarbij aan dit euvel wordt tegemoet
gekomen. De Raaff vereenigt zich daar
mede en wordt in de verordening op de
honden geschrapt een artikel waarin thans
door het Prov. reglement op de bescher
ming van trekhonden wordt voorzien en
daarvoor in de plaats gesteld een artikel
waarbij houders van jankende, huilende
of blaffende honden die de rust der inge
zetenen verstoren, zjn gehouden die dieren
op eerste aanzegging van B. en W. binnen
huis te nemen. De verordening wordt
aldus opnieuw vastgesteld.
In behandeling komt thans het bekende
verzoek der vereeniging van burg. en secr.
inzake de breedte der veilingen en te ver
voeren lasten. B. en W. stellen voor niet
in te gaan op het verzoek, wat betreft de
breedte der veilingen, daar dit zoowel zjn
Geen lichtvaardige superstitueuse en de
Ger. religie nadeelige boeken, mochten ge
bruikt worden, op straffe van eerst ernstig
vermaan en bij verzet suspensie.
De meester was gehouden stipt te zorgen
dat de kinderen 's Zondags in de kerk
kwamen. Do straf, den kinderen opgelegd
moest niet te zacht of te wreed zijnmoest
het zjn, dan met roede enplak en „corres-
pondeerende met de huisdiscipline van de
ouders". De ouders mochten geen „ontstel-
tenisse" over de straffen des meesters
toonen.
De Roomsche kinderen mochten niet in
school brengen paapsche boeken, rozen
kransen, beeltenissen, crucifixen, schilderijtjes
of iets diergeljks zoo zj dit toch deden
werden ze uit de school gezet.
Ook moest de meester waken, 'tzij op
school, 't z j uit de school gaande, tegen het
misbrniken van 's Heeren naam, vloeken,
zweren, lasterenliegen,dobbelen,kaartspelen,
bijnamen geven en al zulke zonden.
Streng werd er gewaakt, dat jongens en
meisje3 van elkander gescheiden zaten, en
had de meester kostjongens in zjn huis dan
mocht hj geen kostmeisjes boven de
9 of 10 jaren hebben had hij kostmeisjes
dan geen jongens boven de 12 of 13 jaren,
op verbeurte van zes gulden voor elk kind,
boven „arbitrale correctie".
Van den rentmeester der geesteljke goe
deren, ontving de meester, telken drie
maanden zjn tractement, en iedere maand
het hem toekomende van de scholieren. Hij
had ook vrje woning ten laste zjner
Parochie.
(Wordt vervolgd.)
)e(-*»
