No, 204. 1907.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Zaterdag 1 Juni.
21e Jaargang
HISTORISCH
Buitenlandse!! Overzieiti.
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed, S. J. DE JONGE=VERWEST„ te Goes
F. P. D'HUU, te Middelburg,
PRIJS DER ADVERTENTIËN
10)
FEUILLETON.
Het vijfde rad aan den wagen.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Wij zien ons thans in staat gesteld
aan onze lezers het heuglijke bericht
te brengen dat Hare Majesteit de
Koningin en Zijne Koninklijke Hoog
heid den Prin9 der Nederlanden op
Donderdag, Vrijdag en Zaterdag 12,
13 en 14 September a s een bezoek
zullen brengen aan deze Provincie.
Hare Majesteit en Zijne Koninklijke
Hoogheid zullen Donderdag 12 Sep
tember in den voormiddag te Mid
delburg aankomen en van daaruit
Viissingen, Zierikzee, Goes, Oost
burg, Neuzen en Hulst bezoeken.
Verdere bijzonderheden omtrent
dit bezoek zullen uit den aard der
zaak eerst later kunnen worden be
kend gemaakt.
31 Mei 1907.
Jhr. mr. A. F. de Savornin Lokman.
Onderstaand woord van mr. L. v. Andel
in onze Walchersche, waarmee wij volko
men instemmen, zal den jubilaris, die het
„Nemini me manoipavi" (ik heb mijn vrij
heid aan niemand verpand) in zijn wapen
schild voert, hebben goed gedaan.
Lohman verstond het woordZoo gij niet
wordt als een kindeke, gij zult het Koninkrijk
Gods niet ingaan. En als wij uit onze herin
nering te binnen roepen, op welke kinderlijk
eenvoudige wijze jhr. Lohman als hoogleeraar
aan de Vrije Universiteit in den kleinen kring
zijner discipelen zijne colleges met gebed opende
dan gaat ons hart nog open en staat het ons
nog helder voor den geest, welk een machtigen
invloed van dezen eenvoudigen, bescheiden
Christengeleerde tot zijne leerlingen uitging.
Zijn werk als politiek man is bekend. Wat
dit omvat kan men nagaan als men zich slechts
voorstelt, welk een gemis het zal zijn, als eens
zijn scherpe figuur op het eerste bankje aan
de rechterzijde der Kamer zal worden gemist.
God verschuive dit oogenblik nog lang.
Den omvang van den stillen arbeid voor
School en Kerk door jhr. Lohman verricht kan
men zich bezwaarlijk voorstellen. Geen enkel
School- of Kerkbestuur dat zijn raad of hulp
inriep, ging ongetroost heen.
Doch nietalleen opbouwend en verdedigend,
ook aanvallend en vernietigend was zijn op
treden. De openbare school en haar verde
digers hebben het vaak ondervonden. Alleen
(Een verhaal voor het volk
VAN
Emil Frommel.)
Gondel schreef aan haar vader den dood
van de oude Meesteravrouw, en toen de
boer van Eikenhof dat las, was 't hem
alsof een vaste hand, die tot nog toe over
hem was uitgestrekt geweest, plotseling
geweken was, en hij kon 't in geen dagen
kwijt worden, dat zij niet meer onder de
levenden was.
Meer dan een half jaar was voorbij
gegaan. Toen zaten de oude Petemoeien
Gondel eens op het balkon en spraken
over oude tijden. Petemoei nam een
bundel vlas en spoelde die langzaam op
en zeide onderwijl„Hoor eens, Gondel
ik heb a wat te zeggeuGondel zag
haar verwonderd aan. „Ja, Gondelzoo
gaat hetde eene dierbare na de andere
gaat heenhoe lang ik nog bij je wezen
zal, weet ik niet, maar gij hebt niets
opgemerkt -„Wat dan zeide het
meisje verschrikt. „Nu, dat er iemand
is die u liefheeft, en wiens hart door uwe
stem als door een pijl getroffen is."
„Wie zou dat moeten zijn F" „Weet
gij het dan niet? Die immers, die voor u
naar den dokter gegaan is en die u den
anjelier gegeven heeft. Zijn vader was
gisteren bij mij en beeft het mii gezegd.
Hij heeft aan zijn vader en moeder zijn
liefde voor u medegedeeld, zooals dat een
rechtgeaard kind betaamt, en zijn vader
is bij mij gekomen, omdat ik uwe moeder
ben, en uw vader alle rechten aan mij
beeft afgestaan. Zoudt gij hem kunnen
liefhebben
de titel van een zijner brochures «Waarheids-
en wetsverkrachting ter instandhouding van de
Openbare School onmisbaar", spreekt boek-
deelen.
Vaak viel een schaduw op zijn levensweg
ook door toedoen zijner geestverwanten. Geluk
kig hij, die in zijn hart overtuigd is, er niet aan
te hebben meegedaan, toen men Lohman nood
zaakte den katheder aan de Vrije Universiteit,
die hem lief was, te verlaten.
Er moet wel veel zijn omgegaan in het hart
van hen, die gemeend hebben dat prof. Lohman
aan de V. U. niet kon worden gehandhaafd,
toen zij bij de behandeling der Hoogeronderwijs-
wet bemerkten dat de edele man geen kwaad
met kwaad wilde vergelden.
En waar onlangs de bekende Standaard-
schrijver het rondweg erkende dat in 1894 is
gedwaald, toen de a.-r. partij meende met
radicale elementen te moeten samenwerken,
kunnen wij volstaan met den vurigen wensch
uit te spreken dat de toen geslagen klove op
politiek terrein nog eens moge worden gedempt,
liefst nog bij het leven onzer beide groote
mannen.
üe
Vrijzinnige dwang.
De Graafschapper vertelt van de helden
daden van den Fransehen gouverneur op
Madagaskar. Die durft wat aan. Men
oordeele
Verleden jaar verbood de vrijheidlievende
socialist aan de Christelijke jongemannen-
vereenigingen een gebouw te stichten, omdat
de vereeniging een Christel ij ke was.
Thans gaat hij verder. De volgende besluiten
zijn bekend gemaakt
ie. Op het geheele eiland is familie-gods
dienstoefening in tegenwoordigheid van hen,
die geen huisgenooten zijn, verboden.
2e. De bouw van iedere nieuwe kerk of
kapel is verboden.
3e. Uitbreiding van het zendingsterrein in
het nog niet gechristianiseerde deel van het land
is v e r b o d e n. En
4e. Elke Christelijke vereeniging is ver
boden.
Ook is nog besloten, dat geen scholier tot
een examen zal worden toegelaten, die niet
twee jaar lang de staatsschool heeft bezocht.
Deze bepaling heeft ten doel de leerlingen
van de Zendingsscholen te treffen.
De vertegenwoordiger der Fransche zending
heelt dan ook, en natuurlijk, geprotesteerd en er
op gewezen, dat ook zij den vooruitgang en de
ontwikkeling der bevolking bedoelden.
Gondel verbergde haar hoofd in den
schoot van hare pleegmoeder. Deze nam
Hare lange vlechten in de hand en speelde
daarmede en zeide: „Kind 1 ik geloof dat
gij bij elkander past als de eene droppel
water bij de andere."
„Maar bij kan geen lamme vrouw ge
bruiken hebt gij hem dat niet gezegd F
Ik deug niets met mijn arm."
„Dat hindert niet. Daarvoor heeft hij
twee armen voor drie, die sterker zijn dan
uwe beide, als zij geheel gezond waren."
„Maar ik kan bij U niet weg, lieve tante 1
u verlaat ik niet voor uw dood."
„Dan zal ik u wat zeggen. Zie het is
tooh niet zoo goed, dat gij hier alleen
met- mij woont, zoo dicht bij het woud.
Ik heb altijd angst voor u. Ik trek met
u naar mijns vaders huis, dat is mijn
laatste wensoh, en lang duurt het toeh
niet meer."
„Maar ik heb niets geen huwelijksgoed,
dan alleen wat mij uwe liefde geeft."
„Gondeldaar is voor gezorgd. Gij bezit
meer dan hij. Weet gij aan wien de
Eikenhof behoort F"
„Ja, aan den smid van Eikenhof".
„Neen, mijn kind, hij behoort aan uwe
Tante en aan u. Laat ik u nu maar eens
alles vertellen. Gij weet dat de oude
Meesteiske uw Grootvader lief had, en hem
niet heeft gekregen tot man, omdat zijne
ouders het niet wilden hebben, daar zij
arm was. Nu, zoo heb ik ook iemand
liefgehad, en die was ook arm, en met dien
wilden mijne ouders mij ook niet laten
trouwen, en dat was de vader van den
Bmid van Eiken hof. Die is toen de wijde
wereld ingegaan, maar de Burgemeester
was zijn vriend en door dien heb ik altijd
berichten omtrent hem gekregen. Toen hij
ten huwelijk ging heb ik hem een uitrusting
doen geven. Hij is in zijn jonge jaren al
Toen gaf de gouverneur dit merkwaardige
antwoord
Uit erken ik, gij heft de bevolking op, maar
daarin ligt juist uw fout.
Gij bevrijdt de inboorlingen en maakt hen tot
zelfstandige menschen, maar wij behoeven geen
burgers, wat wij noodig hebben, zijn arbeids
krachten.
Men ziet, erg vrijzinnig en erg „reac
tionair,".
Engeland.
Wij deeluen reeds mede, dat door den
„First commissioner of W-rks" in Enge
land, Lewis Vernon Haroourt, een wets
ontwerp bij het parlement is ingediend,
strekkende tot uitbreiding van de wet op
het klein-grondbezit
Hij wil daardoor een klasse van arbei
dende kleingrondbezitterr vormen, die on
afhankelijk is van de groote grondbezitters.
Om dit doel te bereiken worden de County
Councils gemachtigd grond aan te koopen,
en dezen aan kleine boeren te verpachten.
Doch vreezende, dat de County Councils
wel eens niet tot de uitvoering daarvan
zouden overgaan bepaalt de wet verder
dat in dit geval aan commissarissen, te
benoemen door het departement van land
bouw, zal worden opgedragen de taak te
\ervullen die aan den County Council toe
komt. Het ontwerp bevat verschillende
bepalingen voor de uitvoering van dit
denkbeeld, dat, naar de heer Haroourt uit
eenzet, „geen liefdadigheid bedoelt", maar
dat de kleine boeren in staat zal stellen
tegen een behoorlijke pachtsom grond in
bezit te krijgen voor niet minder dan 14
en voor niet meer dan 35 jaar.
De liberale pers begroet dit ontwerp als
het begin van een uitgebreide grondher-
vorming; de bekende Jesse Collings be
treurt het, dat de wet slechts kleine pach
ters, geen grondeigenaars schept. En de
conservatieve bladen noemen het ontwerp
„ie onbeduidend om bij het Hoogerhuis
aanstoot te wekken'*.
vroeg gestorven, en hij had maar één zoon,
en dat is degeen, die nu de smid van
Eikenhof is. Hij woonde heel ver weg,
maar hij heeft mij altijd in eere gehouden
als een zoon zijner moeder. Eu toen nu
uw vader volstrekt van hier wilde, heb ik
en dat weet niemand dan de Burgemees
ter en de smid van Eikenhof den hof
gekocht, opdat die niet in vreemde handen
zou vervallen, en toen heb ik den smid
daarop gezet, opdat hij hier een voorbeeld
van werkzaamheid en ingetogenheid zou
zijD. En zie, zijn braven zoon, die zijn
ouders op de handen draagt, vraagt nu om
uw hand, en nu wil ik voor hem bruids-
werfster en voor u bruidsmoeder wezen.
Aan u behoort, als ik sterf, de geheele
Eikenhof met alles wat er in is".
Toen stond het meisje op en zeide
„Dat is te veel voor het vijfde rad aan
den wagen! Lieve tante! dat isteveel!"
„Kind, laat het u toch maar welgevallen:
wees gij nu maar het echte, eerste rad aan
den wagen, dien onze Heer© God u thans
schenkt en gebouwd heeft, en als gij het
beloven wilt, doe 'tdan nu maar terstond
- en meteen klopte zij aan het venster,
en do jonge blonde smid trad te voorschijn
en Petemoei zeide „Kom, Frederik, neem
uwe bruid en breng haar naar het buis
uwer ouders Zij bief de handen zegenend
over het jonge paar op, en de avondzon
wierp op dit schoone tafereel haar vreed
zaam en vroolijk schijnsel.
VII.
HOE HET VIJFDE RAD HET HOOFDRAD WERD.
Voor de bruiloft sehreef Gondel een
langen brief aan vader en moeder, waarin
zij verhaalde, hoe alles was toegegaan.
Alleen mocht zij niet schrijven, dat de
Eikenhof aan haar toebehoorde. Zij ver-
zooht slechts om den zegen en of er niet
Rusland.
De Doema mag een weinig handelbaar
der zijn dan haar voorgangster, zij is nog
lang niet wat zij behoorde te wezen. Daar
om hangt haar ook steeds het Damooles-
zwaard boven het hoofd.
Thans begÏDg zij weer een grooten flater
door met 219 tegen 146 stemmen de motie
van afkeuring over het schrikbewind te
verwerpen, niettegenstaande men wist dat
de Tsaar er op had gehoopt.
De kadetten (eonstitutioneele democra
ten) dragen van dit resultaat de schuld.
Terecht werd hun door de rechterzijde
verweten den moed te missen om de moor
den, door de terroristen gepleegd, te ver-
oordeelen. De kadetten gaven als reden,
waarom zij niet vóór de motie stemden,
op, dat ze heftige debatten met de soci
alisten wilden vermijden.
Reeds hebbeD, als gevolg daarvan eenige
rechtsehe heeren den Tsaar gewezen op
de onmogelijkheid, met een Doema, als de
tegenwoordige, vruchtbaar werk te doen.
Ze drongen aan op ontbinding van de
Doema.
China.
Talrijke troepen worden wegens den
opstand, door de proviciale Ohineesche be
sturen samengetrokken in het bedreigde
gebied, dat zich uitstrekt over een rayon
van aanzienlijke uitgestrektheid, en waar
van Kanton het middelpunt is. De bewe
ging begon op 27 Mei te Wonkong, waar
alle civiele en militaire autoriteiten wer
den vermoord. De Yamens, zetels van de
plaatselijke besturen, werden verbrand.
Van den aanvaDg dus was de beweging
er een van ontevredenen met het door de
Chineosche onderkoning en hun onderge
schikten toegepaste bestuursstelsel. Een
later bericht meldde daD ook, gelijk
wij deze week onder onze Telegrammen
meedeelden dat de beweging gerioht
was tegen het bestaande bel-stingstelsel.
Ook zonder dat we nader doordringen in
de techniek van het Ohineesche pompsy
steem, weet men wat dat zeggen wil.
Mandarijnen en ondergeschikte ambtena
ren persen de bevolking, zonder mede-
één van hen ter bruiloft wilde komen.
Toen de brief in de stad kwam zond de
vader hem naar zijn oudste dochter
„Nu, dat's ook een huwelijk Dat
lijkt nel op haar, een smidsgezelnu, dat
goed, die kan haar helpen raderen te
maken,'1 zeide snibbig en spijtig de vrouw
van den Supernumerarius. Haar man kreeg
ook bij toeval den brief in handen, stoof
op en zeide: „Wat! hebt gij nog een
zuster, en daar hebt ge mij nooit iets van
gezegd F"
„Ooh, zij is een stumpert, en Vader heeft
haar thuis gelaten, en van haar wordt nooit
gesproken", antwoordde zijne eohtgenoote.
„Gij zijt toch ellendig, hardvochtig
boerenvolk In plaats van zoo'n arm kind
in een gesticht te brengen, laat gij haar
verworken. Neenj nu zou ik uw zuster
juist graag eens zien".
„Ik dank je zulke praatjes van boeren
volk". Wat zijt gij dan tooh Schrijvers-
volk zijt gij, en als mijn vader u niet
onderhouden hadt, dan hadt gij al lang
moeten verhongeren."
„Maak dat je weg komt,'' schreeuwde
de Supernumerarius en waarschijnlijk ware
het tot handtastelijkheden gekomen, wan
neer de vader nietjuist was binnengekomen.
Deze had al sinds Jang gemerkt, dat het
met die beiden niet recht meer in het
lood stond. Hij kwam nu echter alleen
om zijne dochter te verzoeken bij hare
zusters te komen, die beide erg ongesteld
waren. Maar de dochter verontschuldigde
zich, daar zij zich vóór dien avond had
uitbeloofd op een partijtje, en de andere
zuster het wel doen kon. Maar bij die
was de vader ook al geweest, en die had
zioh op denzelfden grond verontschuldigd.
Toen ging de vader heeD, nam den
brief mee en daeht er het zijne van, „Ja,
a,ls gij Gondel hier maar hadt, die zou
doogen met de armoede, die als een hard
nekkige fataliteit op de bevolking rust,
tot het laatste koperen muntje leeg. De
begeerigheid van de belastinginners wordt
natuurlijk nog verergerd door lage sala
rissen en somtijds verpachting van de be
lasting-opbrengst, waardoor misbruiken tot
de bestaansvoorwaarden van de belasting
inners worden gemaakt.
Onmiddellijk na het uitbreken van den
opstand te Wongkocg is van uit Swatow,
de havenstad nosrd-oostelqk van Kanton,
de generaal Li met een troepenmacht uit
getrokken. Dat belette niet, dat enkele
dagen daarna de dorpen Cheunglam en
Toengchoeng werden uitgeplunderdde
bewoners vluchtten naar Swatow. Om deze
stad tegen alle mogelijke mogelijkheden
te beschermen, werden vgp uit Kanton
1300 man troepen gezonden. Ook uit de
meer noordelijk gelegen provincie Shensia
werden troepen naar het tooneel van den
opstand gedirigeerd. Nog steeds bleken
de autoriteiten machteloos tegenover den
opstand te staan. Oproerlingen namen een
generaal gevangen en dwongen hem en
zijn familie tot zelfmoord. De generaal
zal wel een legerafdeeling bij zich gehad
hebben en de vraag is gewettigd, water
van deze geworden is. Ook Swatow, dat
aanvankelijk gebruikt werd als operatie
basis tegen de in het binnenland roovende
en plunderende opstandelingen, schijnt in
gevaar te verkeeren. De plaatselijke auto
riteiten vroegen althans aan die te Kan
ton, een kanonneerboot te zenden, waar
van de bestemming dan vermoedelijk zal
zijn, de rivier op te varen en daar den
opstand te bestoken. Inderdaad is een
boot naar Swatow vertrokken.
Het jongste bericht maakt melding van
een grooten slag, waarin meer dan honderd
man werden gedood.
Een bedenkelijk verschijnsel is, dat onte
vredenen uit andere provincies zich samen
trekken in het gebied rond Swatow en
Kanton Dat wijst op een organisatie, al
behoeft dan overigens niet veel autoriteit te
worden toegekend aan de Siatvanvereeni-
ging, die met haar proclamatie de Europe-
wel helpen. U w beste kind hebt gij ver-
stooten en van u weggedaan", klonk een
stem daar binnen. Zijn beide overige
meisjes lagen sinds drie dagen in een
harde koorts.
Zij hadden bij het verlaten van een
danspartij, die ze mee hadden gemaakt,
een zware koude gevat. De dokter trok
de schouders op, en wist niet waar het
heen wilde. In hun koortsijlen waren de
arme meisjes altijd tehuis op Eikenhof.
Zij spraken van den lindeboom en den put,
van het woud, van Meesterske en van de
kerk. Dan zagen ze weer Gondel in bruids
tooi trekken naar de kerk. Het was haar
ouders wonder om het hart, als deze kin
deren, zonder het te weten, hun alles van
vroeger weder voor den geest riepen. Het
verloop der krankheid was snel. Op den
zevenden dag legde de ééne, op den ne
genden de andere het gloeiende hoofd ter
ruste neer. Den dood hadden de echtelieden
neg niet in hunne woning gehad. Nu was
hij binnengekomen om opeens twee kin
deren mee te nemen. De boer van Eiken
hof had nacht en dag aan de sponde der
kranken gezeten, en wat daar in hem was
omgegaan, beschrijft geen pen. Hij was
tien jaren ouder geworden in nog minder
dan tien dagen. Da schoonzoons zorgden
voor de begrafenis. Een predikant ging
niet mee, dat was overbodig, maar zij
hadden een quartet besteld, die .een lied
zouden zingen over het scheiden en sterven.
Dat ging ook al weer heel anders toe dan
te huis. In de zwarte lijkkoets alleen rijden,
zonder zijn vrouw, alleen met de schoon
zoons geen liefhebbende handen, die de
lijkbaar droegen, maar koude vreemde
lieden aan alle kanten
{Wordt vervolgd,)
