enhuis, l
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
FalriBl
NOCK.
ülÜR
ie „BLÖSM"
RIJïÏNC
No. 189. 1907.
Dinsdag 14 Mei.
21e jaargang.
en te bp,
EDEN.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
BHlteiluiscli Oierziell
te koop
fbraak te koop:
ibode
de Meid
kii>
©ic2L
lante Zaak
rswaren
Artikelen.
ende
necht
neeht
feeelit
enstbode
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed S, J. DE JON GE-VERWEST, te Goes
F. 'P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
195
Snippers uit de oude doos.
ELB ÜJBO.
yvvyyyyy
REN- en KAPOK-
EN.
OLLEN-, KAPOK-,
en ZEEGRAS-
SSEN.
p. 50 kt.o.
lied gebouwd
11
ARDT, Nisse.
er
AB, Domburg.
r
JSMAN Mz.,
IERE, „Tram-
Aan hetzelfde
e koop.
SSEB, O o st
er weet- Goe»
Hof te „Ssvake",
omen en inschrij
ven \óór of uitei-
s teu kantore van
NEER VOORT te
n ter overname
Bj Wegeling's
r.
den loop
erooskerke.
weken,
kerke (W.)
oden eene sedeit
nde Timmer*
dorp van een der
tieven aan het
STERBAAN
ZELAAR, Korte
9j_
er
MAAS te Kou-
er
ARS Az., Aag-
Adresboekb.
Middelburg.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
V-'
Werkstaking Rijssen.
Ontvangen bij den penningmeester van
het Steuncomité f 9 van de afd. „Middel
burg" vau „Patrimonium" op 27 April j.l.
11 Mei 1907.
De Bykspostspaarbank.
Het aantal inleggers bedroeg 31 Decem
ber 1881 (de instelling werd 1 April 1881
opgericht) 22.881, 31 December 1890
281.870, 31 December 1900 829.131, 31
December 1905 1.184.316, op 1 April
1.282.975.
Het bedrag der inlagen was in 1881
f 1.126.961, in 1890 f 12.973.500, in 1900
f39.212 559, in 1905 f61.446.453. Van 1
Januari tot 1 April 1907 f 16.542,859.
Het saldo-tegoed der inleggers bedroeg
op 31 December 1881 f858.622, 31 Decem
ber 1890 f21.250.500, 31 December 1900
f84.697.013, op 1 April 1907 129 miljoen
gulden.
Het aantal inleggers bedroeg op laatst
genoemden datum voor Zeeland 52872.
Het grootste aantal levert Noord-Holland
met zijn circa 353 duizend inleggershet
kleinste contingent levert Drenthe met
zijn ruim 18 duizend. Over 't geheele
rijk zijn er 1283 duizend inleggers. Het
geheel aantal ten volle aantal afbetaalde
spaarbankboekjes bedraagt, over het tijd
vak 1 April 1881—1 April 1907 662.268.
Het saldo-tegoed bedroeg op 1 April
1907 vooronzeprovinoie Zeeland f7.092.207.
Totaal voor het gansche rijk 140 miljoen
gulden. Het aantal inlageD, door middel
van formulieren, ten dienste van scholen,
beplakt met spaarbankzegels, ter gezamen
lijke waarde van fl in 1887 8094, be
droeg in 1906 81.789.
Het aantal werklieden, op wier naam
spaarbankboekjes werden genomen bedroeg
in 1881 3270 en in 1907 15.729.
Het kapitaal der Rijkspostspaarbank op
1 April 1907 aanwezig was belegd als
volgta. in staatsschuld f 68 351.485, b.
in schuldbrieven van provinciën, gemeenten
en waterschappen f36.671.714, o. in schuld
brieven van spoor- en tramwegmaatsohap-
pijen f 12.357.666, d. in schuldbrieven
aer maatschappij voor gemeente-orediet
f 1.088.165, e. door hypotheekbanken uit-
FEtflLLETQET.
door
S O A L D I S.
1 e r s e k e.
II.
Alleen de larven van de oesters hebben
ztvemvermogen, maar als zij dit verloren
hebben, kunnen zij zich niet meer ver
plaatsen.
Waar zij op den bodem neervallen
blijven zij, aan een of anler voorwerp
vastgehecht, om er verder op te wassen of
vernietigd te worden. Vergaan is het lot
van de meesten. Diepte, temperatuur en
zoutgehalte van de zee zijn voor veler
groei ongunstig en wie op voor hun ver
deren wasdom geschikte plaatsen vallen,
worden door allerlei gevaren bedreigd.
Talrijk zijn hunne vijandenstrenge
vorst kan hen doodenstorm en watervloed
hen met zand of slib bedelven.
Rekening houdende met allerlei omstan
digheden, is het vooral zaak voor drie
dingen te zorgen en weldat van het broed
zoo weinig mogelijk verloren ga; dat de
oester, bij zijne ontwikkeling, zoveel mo
gelijk tegen nadeelige invloeden beveilgd
wordeen ten derdedat de vissoherij aan
behoorlijk toezicht onderworpen zij.
Vallen de jonge oestertjes op een sehelp-
achtigen bodem, aan welke schelpen zij
zich kunnen vasthechten, dan noemt men
dituit de natuur gevallen zaad, en heeft
men slechts alleen de moeite te doen, dit
op te vissohen. Is dit evenwel niet het
geval, dan gaat men kunstmatig te werk.
Om het broed te verzamelen, wat inden
gwnei plaats heeft, zaait men dan Behelpen
gegeven, pandbrieven f2.968.053, terwijl
het totaal-bedrag der, met de Rijkspost
spaarbank gesloten, nog loopende prolon-
gatieoontraoten op 1 April 1907 bedroeg
f 16.810.500.
Het aantal, voor den dienst der Rijks
postspaarbank opengestelde kantoren der
posterijen en op 1 April 1881 nog slechts
353 bedragende, was op 1 April 1907 tot
1433 gestegen.
In 1906 beliep
lo. het totaal der gelden, overgedragen
a. van de rijkspostspaarbank, op de Bel
gische f12.451, en b. van deze op de rijks
postspaarbank f 15.243, derhalve te zamen
f27.694.
2o. het totaal der terugbetalingen
f60.852 en wel a. in België op Neder-
landsehe boekjes; f27.103, b. in Neder
land, op Belgische boekjes f33.748.
Voorwaar sprekende eijfers. Sprekend
in een zelfs voor den doolste verstaanbare
taal van het onschatbare nut dezer inrich
ting, en van de deugdelijkheid van haar
energiek beheer.
Staal taant.
Minister Staal, die als een komeet plot
seling langs het politiek hemelgewelf op
waarts zwierde, schijnt even snel aohter
den geziohtseinder te zullen verdwijnen.
Eerst was het éen Staal, dl Staal.
En toen Staal naar het lichaam verdween,
danste men om «den geest van Staal,"
terwijl men niet weinig wierook brandde.
En thans is deze schitterende komeet
reeds weer aan het tanen.
De Kamerverslaggever van Het Volk
scheen daarvan reeds een voorgevoel te
hebben, toen Mr. Troelstra nog den eed
van Staaltrouw aan het kalfsvel zwoer.
Toen lazen wij al iu Het Volk:
„Van den anderen kant zullen de anti-
mjlitaristen, die den minister steunen in zooverre
hij goed doet, evenzoo geneigd worden tot het
inzicht, dat er met dezen onberekenbaren man
geen land te bezeilen is en dat het toch
eigenlijk, juist voor de zaak van het volksleger,
beter zou zijn, als hij zijn plaats ruimde voor
een ander."
En nu schrijft de militaire medewerker
van de Vrjjz.-dem. Arnhemsche Courant:
uit, of men legt, op daartoe geschikte
plaatsen, voorwerpen neder, waaraan het
zich kan vasthechten.
Hiervoor gebruikt men veelal gewone
dakpannen deze worden met kalk bestre
ken om later de jonge dieren gemakkelijk
te kunnen losmaken. Worden deze pannen
nè den neerslag opgenomen, dan bevinden
zich daarop 20 tot 30 reeds als oestertjes
kenbaro diertjes.
Om ons een denkbeeld te kunnen vor
men van het vele werk daaraan verbonde»,
zij gemeld, dat er in den grootsten bloei
tijd van de enltuur soms wel 20 millioen
pannen in de Oosterschelde worden uitgezet.
Wel heeft men later een en andermaal be
proefd andere voorwerpen te gebruiken
waar 't afsteken overbodig is, maar 'l
bleek steeds, dat de pannen nog het beste
materiaal was. In den laatsten tijd heeft
men 'echter nog een aaier hulpmiddel
gevonden om het broed te kunnen op
vangen.
Gedurende de wintermaanden wordt
n.m. bij open water door een aantal
visschers de fcorkcmew-visseherij uitgeoefend
welke vissoherij soms tot 't midden van
den zomer wordt volgehouden.
Dit schelpdier is in ons gewest, als
voedsel niet gewild, maar des te meer
wordt het gezocht op de kustplaatsen in
Grool-Brittani'ê. Zelfs op de Londensche
visohmarkt wordt het als een belangrijk
invoerartikel verhandeld. Deze visch wordt
veelal van hier eerst naar België verzonden
en kunnen de visschers dan aldaar ongeveer
25 cents per emmer van dit schelpdier
besommen.
Bij de oesterteelt hebben de schelpen
van de korhanen het gebruik der dakpan
nes zeer doen verminderen, en waardoor
„Minister Staal had in vele opzichten het
karakter van een vrouw; opvliegend en wuft
in het besluiten, overgevoelig en verongelijkt
als hem bij de uitwerking bezwaren werden
voorgelegd, die ook hij niet tot oplossing kon
brengen. Dan werd hij kribbig en stelde zich
op het standpunt dat hij alleen goed en dat
al zijn onderhebbenden dwars wilden. Geen
Minister, die van de hoofdambtenaren van zijn
departement zich zoo volkomen vervreemd had
en wiens plannen indien ze hebben bestaan
voor allen zonder uitzondering zoozeer een
gesloten boek zijn gebleven. Men dwaalt dan
ook niet weinig als men Staal voor een. man
van hervormingen houdt."
Wij vinden het niet aardig, dat Staal
door zijn eigen vrienden met sleenen
nageworpen wordt.
Wij zonden bijna genegen zijn hem te
verdedigenals dit niet totaal onmogelijk
ware. (Friesch Dagblad.)
Het is iedere partij die geen verant
woordelijkheid te dragen heeft eigen om
grooto en vele eischen te stellen.
Sterk in hun isolement fungeeren zij
als de heelen en alle anderen zijn halven.
Volkomen bewust dat zij althans hunne
woorden niet in daden zullen behoeven
om te zetten zouden zij het misschien niet
zoo onaangenaam vinden als ze anderen
eens met hun hoofd tegen den muur zagen
loopen.
Z'q eischen alsof de wereld hun toebe
hoorde.
Leve de principes.
En die niet geneigd is die principes
op de allervlugste manier te verwezenlijken
wordt onmiddellijk als conservatief in den
hoek geduwd.
De scherpste woorden zijn niet scherp
genoeg om zjjn bedrijf te laken.
Dit oude lied hebben reeds jarenlang
de sociaal-democraten gezongen en. de
christen-democraten zingen het hun met
goeden moed na. Een oud wijsje met
eenigazins gewijzigde woorden en namen.
Bij al die krachtige uitspraken zal men
steeds weldoen te bedenken dat sprekers
en schrijvers buiten schot zullen blijven.
Het woord geschreven of gesproken
is in Nederland vrij, mits niemand be-
leedigd worde.
dan ook voortdurend groote vraag naar die
schelpen is. Hebben wij gezien, dat er
soms 20 millioen pannen te water werden
gelaten, thans is dit niet meer dan 2 a 3
honderdduizend. De jaarlijksobe opbrengst
van deze Kor hanen- vissoherij, ten dienste
der oester-cultuur, wordt tegenwoordig
begroot op ruim 15000 gulden.
Toch schijnt, in weerwil er soms sehelp-
auigers worden gebezigd de voorraad
schelpen nog niet groot genoeg te zijn voor
de aanvraag, waarom, men, om dit tekort
aan te vullen, deze overal elders, tot zells
in de Zuiderzee gaat op vissohen.
De jonge oestertjes worden nu, om ons
zeiven bij de pannen te bepalen, aan deze
blijvende gehecht, naar de „putten" ge
bracht, waar ze verblijven tot het volgende
jaar, wanneer zij, met kalk en al, door
middel van stompe mesjes van de pannen
verwijdert worden, en opnieuw in bakken,
met ijzergaas overspannen, naar de putten
worden gebracht. Door deze bakken kan
het zeewater vrij stroomen en kan de
oester door geen slib of vijand overvallen
worden.
In weerwil de grootste voorzichtigheid,
welke men in aeht neemt bij het afsteken,
worden er nog velen gekwetst en gaan
deze voor den groei verloren.
Zijn de bakken in de putten gebracht,
dan blijven deze aldaar staan tot de
oestertjes voldoende grootte en kracht
hebben, om op de pereeelen te worden
uitgezaaid. Daar verblijven zij, tot aan den
tijd, dat ze voor den handel leverbaar zijn.
De oesterbanken zijn sedert 1870 door de
regeering verpacht, en dat dit nog al wat te
beduiden heeft, bljjkt wel uit de vermeer
dering der pachtsommen, welke het Ryk er
yan beurt, Bedroegen die in 1870 slechts
Waarom zou men er dan geen gebruik
van maken
Men weet dat het kalme, beredeneerde
Noorden, het om zijn hedendaagsche litte
ratuur zoo geprezen Scandinavië meer dan
ooit opgang maakt.
Toch bleef ook hot nuchtere Noorden
niet vrij van Saminisme.
Marc Helys is de schuilnaam van een
schrijver over het Noorsche volksleven,
vertelt in een kort geleden verschenen
werk van tucht en orde in Zweden.
Hy betoogt hst nut van het gewennen
van zuigelingen in kinderbewaarplaatsen
aan orde en tucht.
In een dier bewaarplaatsen met een
zuigeling in ieder bedje lagen even zoo
veel zoete kindertjes met open oogjes voor
zich uitstarend.
Toen hij zoo vroegtijdige philosofie be
wonderde legde men hem uit dat zij hun
uurtje afwachtten om te schreeuwen
F r a n k r ij k.
De ministers Clemenceau vooral
zullen het in de Kamer deze week taai
hebben. De maatregelen tot wering van
vak-organisaties uit Staatsambtenaren, 't
ontslag van een paar raddraaiers die de
regeering hierbij trachten te dwarsboomen,
de kapitalistische, bourgeois-woorden door
socialistische ministers als Briand daarbij
losgelaten, dat alles en nog veel meer was
reeds de vorige week in da Kamer door
Jaurès, den leider der socialisten ter sprake
gebracht. Deze en andere sscialisten richt
ten tot Clemenceau de scherpste verwijten
wegens zijn „onderdrukking" van het ver-
eeniginsrecht van ambtenaren. Jaurés
hoopte dat deonderwijzersnaar de Arbeids
beurs zouden komen om „in meer recht-
streeksche gemeenschap te treden tot het
volk''. Doch hij eindigde «vin0 redeniet;
op zijn verzoek werd het debat tot heden
verdaagd. De algemeene indruk was, dat
het kabinet het houden zal.
Toch z\jn er die meenen dat het met
zijn laatste versehooning loopt en decom-
12000 gld, twaalf jaren later toen de banken
voor dertig jaren verhuurd werden, stegen
deze tot de kolossale som van drie ton goud.
Door deze hooge pachtprijzen heeft dan
ook de teelt dezer schelpdieren eene onge
kende vlucht genomen.
Allerlei oorzaken hebben er echter in
den laatsten tijd toe medegewerkt dat die
vlucht schijnbaar haar toppunt heeft be
reikt en daardoor de prijzen van voorheen
niet meer te maken zijn. Waar tegen
woordig meer aanbod is dan vraag, wordt
de markt, vooral voor de prima kwaliteit,
zeer gedrukt.
De bekende en veel besproken besmet
ting van oesters uit Bergen op Zoomsche
putten, door afvalwater van fabrieken enz.,
heeft, vooral gedurende de afgoloopen cam
pagne, veel bijgedragen tot de malaise,
welke tegenwoordig in den oesterhandel
heerscht. Voor puike waar kan men even
wel in 't buitenland nog tamelijk loonende
prijzen bedingen.
Dat toch de afzending nog al wat te be-
teekenen heeft, blijkt ons hieruit dat in
Dec. 19U6 van uit Bergen op Zoom, Krabben-
dijke, KruiningenIerseke en Bruinisse nog
verzonden werden 580 duizend leverbare
oesters.
En hoe grootte en kwaliteit voor de
markt kunnen uiteenloopen, zien wij uit
den varieerenden pril8- Wegen do 100
stuks oesters 100 kilo, dan kon d9 ver-
kooper bedingen 95 a 100 francs en had dit
aantal slechts het gewicht van 40 kilo, dan
daalde de prijs tot op 10 12 francs.
Met deze prezen voor oogen, behoeven
wij niet te vragen of er ook wei eens ver
koop uit nood plaats heeft, en wordt door
die inferieure kwaliteit de markt waarde van
prima soorten noodwendig tegen gehouden,
binatie reeds klaar hebben, waarin Com.
bes, de oud-priester, thans kerkvervolger,
weer de eerste viool spelen zal.
Jaurès rede van Zaterdag eindigde met
een formeele in-slaat-van-besohuldiging-
stelling aan 't adres der ministers Clemen
ceau, Barthou, Viviani en Briand, welken
beiden laatsteu hij hun jongste revolutio
nair verleden in herinnering bracht. Viviani
was ter neer geslagen, Briand nam een
minachtende houding aan.
S p a nj e.
Een plechtig Tedeum werd Vrijdag
avond gezongen in het paleis te Madrid
ter eere van de voorspoedige bevalling van
koningin Victoria. De Prins zal waarschijn
lijk Alfonsus heeten, zoodat zij die voor
hem den naam Karei begeeren, opdat nog
eens een Karei V op den Spaansehen troon
moge zetelen, hun wenseh niet bevredigd
zullen zien.
Sedert de geboorte van Ferdinand VII
in 1784 is aan geen regeerenden koning
van Spanje een mannelijke erfgenaam
geboren, De thans 21-jarige koning werd
geboren na den dood van zijn vader Al-
fonsiu3 XII. die de eenige zood was van de
regeerende Koningin Isabella II, dochter
van Ferdinand VII. Gedurende de geheele
19e eeuw telden de Bourbons in Spanje
slechts weinig vertegenwoordigers.
De in 1789 vastgestelde, maar eerst in
1830 openbaar gemaakte pragmatieke
eanotie erkende de regeling der erfopvol
ging in vrouwelijke lijn, die in vroeger
tijd bestaan had, opnieuw en sloot de thans
nog bestaande oarlistisohe zijtak uit. Elke
gebeurtenis, die aan de Carlisten nieuwe
hoop ontneemt, wordt in Spanje beschouwd
als een versterking van de liberale idee,
want beide takken vertegenwoordigen be
paalde over-leveringen.
Koning Alfonsus XIII is door zijn Oosten-
rijksehe moeder in demodernestaatkundige
opvattingen opgevoed en weet zeer goed
dat wanneer hij in het uiterste van con
servatisme zou vervallen, hij het Carlisme
slechts zou aanmoedigen. En een vrijzinnige
regeering schijnen de Spanjaarden nu een
maal niet te verlangen, waarin zij trouwens
niet zoo heelemaal ongelijk hebben.
Groote kosten zfin er san de teelt ver
bonden en zal dit schelpdier dan ook nooit
een volksvoedsel worden, maar steeds een
artikel van weelde blijven. Die hooge
kosten hebben evenwel deze lichtzijde, dat
er tal van werklieden een goed stuk brood
mede verdienen.
Daarom is het ook zoo dubbel jammer,
dat er door die algemeene malaise weder
verscheidene huisgezinnen naar de Nieuwe
'Wereld vertrokken. Ook dit is een over
tuigend bewijs en wat niet pleit voor den
blij venden bloei der oestercultuur en de
daarmede gepaardgaande welvaart der
plaats. Het dorp verder door wandelende,
zien wij aan alles, dat wij ons in eene wel
varende gemeente bevinden. Tal van mooie
nieuwe woonhuizen treffen wjj aan, waar
van enkele zelfs heerenhuizingen mogen
genoemd worden. Van den bloei en de han
delsbelangen van Ierseke getuigen ook
zeker het doelmatig ingericht Post- en Tele
graaf kantoor met directeurswoning, welke
gebouwen aanbesteed werden, den 19 Oct.
1876 en aannemer van dit werk werd dhr.
C. Lindenberg van Wemeldinge voor de som
van 8560 gulden.
Iets moois en antieks kunnen we hier ter
plaatse nog bezichtigen, het welk we niet
mogen nalaten. Het zjjn twee gedreven en
gegraveerde drinkkroezen, afkomstig van
het vroeger bier zoo bloeiende handboog
schutters gilde.
De kroezen zijn, zooals we zien, versierd
met bloemornament en attributen van het
Gilde. Op beiden lezen we in randschrift
de inscriptie„Aencomende het Gilde van
den Edelen Handtboge van Yerseke, Anno
1628",
(Slot volgtj.
