No. 187. 1907.
21e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Zaterdag 11 Mei.
rsknecht.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Meid
VNTASlE's
enz.
ELSE.
dknecht
MEID
iende Meid
.ÜIJSHAN Mz.,
iin).
.,V
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed= S, J. DE J0NGE-VERWEST te Goes
F. F. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
UIT DE PROVINCIE.
of met October
ïecht benoodigd big
Meliskerke.
kunnen werk be*
LN, I e r s e k e.
|l of met October
Meid
sen Paarden-
|ANCKE Jr., 'tHof
[Hing terstond
ne IMeicI
AN WAARDE,
urstelling
«houdster
jden 40 jaar, in een
en. Adresboekh.
burg.
•gezin bestaat gele
en van I of meer
I de scholen of kan-
bezoeken,
boekh. D'HUIJ.
;tober
P VISSER, 'tHof
■_g-
iber a.s.
KORTE, Domburg.
ctober
fober
LviEeid.
VISSER, Oost-
1^
tober
jdigd en een Kalf»
rek. 12 Juni, bij
l g t e k e r k e.
Itnao—zlerikzejk.
a g e 1 ij k s alleen
maf 18 Mei 'smid-
In-Zondag en -Mnan-
21, 22, 23, 29, 30 en
ikzee.
Dins. 21
Woen 22
Dond. 23
Vrjjd. 24
Zater. 25
Zond. 26
Maan. 27
Ons. 28
Woen 29
Dond. 30
Vrjjd.31
7,30
7,30
6 30
7,30
7,30
7,30
7,-
6,30
7,30
6,30
7,30
3,-
3,-
8,-
3-
8-
3,-
3,-
3>-
3,-
3,-
3,-
L8. ROTTERDAM.
Sard Zondags, van
Middelburg en Rot-
nks^ren) van Vlis-
^e.bnrg 6,30 en van
l K 1ST.
4.07 6.47 9.27
6.40 9.20
5.48 6.28 9.08
5.36 6.16 8.56
5.29 6.09 8.49
5.20 6.— 8.40
5.58 5.38 8.18
.07 6.47 9.27
3.20 68.40
3.08 5.48 8.28
3.05 5.45 8.25
3.— 5.40 8.20
1.SS J.3J 8.1f
i I
ast
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
SN ¥AK
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
UK.
Breskens 13 Mei en 14 Mei des voorm.
Groede 14 Mei des namiddags en 15 Mei.
Nieuwvliet 16 Mei des voormiddags.
Cadzand 16 Mei des namiddags.
Zuidzande 17 Mei des voormiddags.
Retranchement 17 Mei des namiddags.
Sluis, met uitzondering van Oud-Heille,
22 en 23 Mei.
10 Mei 1907.
Ander licht"
Het weekblad Jong Holland heeft inzake
't ontslag van Klaas Mennink te Bergen-
theim een onderzoek ingesteld bijv. d.
Sanden, administrateur der erven v. Roy en
zeiven die Mennink ontsloeg.
Het resultaat volgt hieronder:
Uit het daarop door ons ontvangen antwoorll
blijkt, dat ds. Diemer inderdaad de zaak niet zoo
van.alle zijden heeft bezien, als met het oog op
den ernst zijner beschuldiging ware gewenscht
geweest.
De heer v. d. Sanden toch deelde ons mede,
dat het de thans ontslagen werkman is geweest,
die den schrijver in „Patrimonium" een stuk
inspireerde, waarin de heer v. d. S. werd voorge
steld als iemand, die zijne arbeiders alle vereeni-
gingsleven verbiedt, hoewel de betrokken
arbeiders in een ingezonden stuk in de„Zwolsche
Crt." verklaarden, dat hun patroon hen zelfs
aanried lid van deze organisatie te worden.
De heer v, d. S. verklaart het ontslag als een ge-
volg van de besliste onbetrouwbaarheid van ge
noemden arbeider, die, na jarenlang te zijn
gehandhaafd als machinist en zijn volle loon ont
ving, hoewel ziekte hem gedeeltelijk, vaak geheel
belette zijn werk te verrichten, niettemin zijn
patroon zeer onwaardig behandelde. Zoo is hij
een der eersten geweest, dia wist en vertelde dat
„men" iets tegen den heer v. d. S. in het schild
voerde. Onder eede voor den rechter gehoord,
nadat een moordaanslag op ge
noemden heer was gepleegd, heeft
hij dit niet kunnen ontkennen.
De heer v. d. S. noemt het dan ook beslist
onwaar, dat het ontslag van Men
nink iets met de s c h o o 1 q u a e s t i e
of met het adres aan H.M. de Ko
ningin heeft uit te staan.
Derhalve erkent dhr.v. d. Sanden zei ven,
Klaas Mennink met zijn gezin,na 28-jarigen
trouwen dienst te hebben weggejaagd,
omdat deze le. hem beschuldigd had zijn
arbeiders alle vereenigingsleven te ver
bieden en 2e. een der eersten is geweest
die verteld heeft dat men tegen v. d. S.
iets in het schild voerde.
Inderdaad twee gruwelijke feiten 1
Neen, de straf is veel te licht geweest
voor dezen misdadiger
Zeggen, dat iemand zgn knechts van
de vereeniging houdt, en dat men iets
tegen hem in 't schild voerten dat alleen
te straffen met overgave aan den honger
dood met vrouw en kroost1
Dat had een zwaardere straf moeten
zjjn
Doch scherts ter zijde.
Intusschen uit de toelichting, reeds
vroeger over dat ingezonden stuk van drie
werklieden door dhr. Huizinga in Patrimo
nium gegeven, is reeds gebleken dat de
eerste beschuldiging niet geheel juist is,
en wat de tweede beschuldiging aangaat,
daar zal ook nog wel een ander lichtje op
vallen, is te denken!
In ieder geval, lezer, zoo ge nog iets hebt
voor Klaas Mennink, zendt het dan. Men
kent nu zijn misdaden, uit den mond van
V. d. Sanden zelfmen kan derhalve oor-
deelen of zijn ontslag gerechtvaardigd was.
Als een leeken des tijds zij gemeld dat
het Hoofdbestuur van den Bond van Neder-
landsohe Onderwijzers een pleidooi, bij
wijze van reolame voor de openbare school
in de wereld gezonden heeft.
De hoofdgedaohte in deze circulaire die
vóór de openbare en dus tegen de bijzon
dere school komt pleiten, en de dringende
smeekbede bevat om hunne kinderen toch
niet naar de onder slechte voorwaarden
levende bijzondere maar naar de eenig
goede openbare school te zenden is dat
er geen afdoende redeD of behoorlijke
argumenten zijn om de kinderen aan het
openbaar onderwijs te onttrekken.
Of er argumenten zijn
Klinkende zelfs
Een mensohenleeftijd lang heeft het
christelijk volksdeel voor zijn bijzondere
scholen tonnen gouds geofferd, versmaad-
heid gedragen, achteruitzetting verduurd,
soms zelfs zijn broodwinning verloren.
Getuige de Bergentkeimsche machinist.
Zoodra nu de mannen van de openbare
school ook eens met zulke argumenten
kunnen komen zal samenspreken moge
lijk zijn.
Daden bewijzen allijd nog meer als
woorden. Maar zoolang de mannen van
de openbare sehool nog niets ten offer
brengen voor hun eigen beginsel moesten
zij liever zwijgen over deugdelijke argu
menten van anderen.
Bij het openen van de twee scholen op
Het Zand eene met 75 en eene met 64
leerlingen werd door een bekend voor
stander van het openbaar onderwijs ge
klaagd over het verspillen van belasting
penningen voor het bijzonder onderwijs.
In de nabijheid van Het Zand ligt Aagte-
kerke. Voor 30 jaren was daar hel cijfer
der leerlingen op de openbare school ge
daald tot beneden de tien. De gemeente
raad weigerde in de bestaande vacature
een hoofd der school te benoemen, maar
Gedeputeerde Staten deden wat des ge-
meentebestuurs was en benoemden een
onderwijzer.
Na 27 jaren werd de school opgeheven,
maar al die jaren was de school uit de
belastingpenningen betaald en nog werd
hemel en aarde bewogen bij de opheffing.
Ziedaar één staaltje van de verkwisting
voor de openbare school, en nu gaat men
spreken over de belastingpenningen voor
het bijzonder onderwijs.
Begrijpt men dan toch heelemaal niet
dat ieder verstandig menseh zegtGenees
meester geneest uzelf!
Anti-papisme.
Onder dit opschrift schrijft het roomsoh-
katholieke Zelandia deze driestar
Een Katholiek priester beveelt in de
Maasbode aan om in Schiedam en Leiden,
waar de Katholieken de sterkste der Chris
telijke partijen zijn, bij de aanstaande
Statenverkiezingen geen Katholieke maar
anti-rev. eandidaten te stellen, omdat men
voor alles heeft te zorgen, «niet zoo zeer
om de Katholieke partij sterker te maken
in de Prov. Staten, maar vooral om anti
liberale zetels te winnen".
«Wat hebben wij" zoo vraagt deze
priester «er aan ons idéé van Katholieke
candidaturen te hebben doorgedreven, als
wij op slot van rekening de zaak verliezen".
Juist het gaat niet om een Katholiek
zeteltje meer of minder, tnaar het gaat
om een sterke anti-liberale meerderheid.
De anti.-rev. Rotterdammer, na zeer te
recht te hebben opgemerkt, dat «zulk een
woord waardeering verdient", dat «het
getuigt van tact en verstandig doorzicht"
en dat «het blijkt geeft van de bekende
opoffering der Katholieken, reeds zoo me
nigmaal bewezen" zegt vervolgens zeer
juist
Gelukkig, dat de Provinciale Staten zeiven
zijn ze eenmaal door roomsche medewerking
rechts geworden en blijven ze door dien steun
ook rechtsch, getoond hebben en verder zullen
toonen, dat aan de roomschen hun rechtmatig
aandeel in de Eerste-Kamerzetels toekomt.
Hetzelfde geldt ten aanzien van het college van
Gedeputeerden.
Dit geldt niet alleen alle Provinciale
Staten, maar ook de Kamer. De anti-rev.
leiders en staatslieden weten de opofferings
gezindheid der Katholieken te waardeeren
en kennen steeds ons ons rechtmatig aan
deel toe.
Dat bij de stembus een Katholieke
candidaat allijd ten achter staat bij een
i Anti-rev. of Christ.-hist, oandidaat is een
feit, dat men erkennen moet, waarvan de
anti-rev. leiders, het verdrietige inzien,
omdat niet deanti-revolutionnairendaarvan
de oorzaak zijn, maar de Vrijzinnigen, die
bét vuurtje van het anti-papieroe altijd
stoken, als zij er voordeel mee kunnen
behalen, dat hun oandidaat zegeviert en de
Katholiek valt.
Dat is, zegt de Rotterdammer, na
tuurlijk hatelijk voor de Roomschen.
Maar minstens even verdrietig voor onze
plaatselijke leiders, die alle mogelijke moeite
doen om de christelijk-protestantsche kiezers
ook op den roomschen candidaat te doen
stemmen, maar daarin, door het van vrijzinnige
zijde opgewekte antipapisme, blijkbaar niet
volledig kunnen slagen.
Dit is volkomen juist. Het is goed, dat
het eens wordt gezegd. De anti-rev. leiders
geven door geheel hel land doorslaande
bewijzen, dat zij het antipapistisch vuurtje
willen uitdooven, maar het wordt voort
durend opgerakeld door de Vrijzinnigen,
die het weten aan te blazen bij lauwe,
kleinaohtige anti-rev., maar vooral bij
Christ.-hist. kiezers.
De Katholieken kunnen veel doen om
het anti-papisme geheel uit te dooven.
Zij hebben slechts te handelen volgens
het advies dat thans een Kath. priester
in De Maasbode geeft.
Ook bij de lauwe, kleinzielige kiezers
maakt op den duur edelmoedigheid indruk.
Als daarom de Katholieken hun rechten
op een eigen candidatuur opofferen, daD
helpen zij mede het antipapisme met
wortel en tak uit te roeien en geven zij toch
niets prijs, wanneer het op verdeelen van
den buit aankomt, wijl dau niet klein
zielige lauwe kiezers, maar verstandige,
ontwikkelde, eerlijke leiders en staatslieden
aan het woord zijn.
Het congres voor Zondagsrust dat ver
leden week in Den Haag gehouden is, heeft
de aandacht weder eens opnieuw gevestigd
op dit belangrijke sociale en religieuse
onderwerp.
Gaan we in dit opzicht voor-of achteruit?
Deze vraag maakte ook een onderwerp
van bespreking op het congres uit, en het
is meestal het oogpunt waaruit de sprekers
deze vraag bezien dat 't antwoord bepaalt.
Een der sprekers, jhr. Von Weel6r, zag
de toestand ongunstig aan. Het licht ont
breekt wei niet, maar er is nog maar al te
veel schaduw. Lichtzijde is dat de over
tuiging van de noodzakelijkheid en 't goed
recht voor ieder menschop 'nwekelijkschen
rustdag in breeder kring is doorgedrongen.
Maar de schaduwzijde wordt gevormd door
de hardnekkige tegenwerking van sleur en
zelfzucht die in de practyk op verzet van
de maatschappij tegen Zondagsrust neer
komt.
Gansch anders sprak de voorzitter Prof.
Van Veen. Hij verklaarde van rondom de
drommen dichter te zien worden van hen
die overtuigde voorstanders zijn van Zon
dagsrust. Hij verwacht ook een Zondags
wet die velen bevredigen zal.
Niet het minst rekende de voorzitter op
de toenemende belangstelling der vrouw,
die van zoo grooten invloed zijn kan op de
hervorming van maatschappelijke toe
standen.
Op de vraag of we in Zondagsvieren voor
of achteruitgaan, ligt waarschijnlijk de
waarheid in het midden.
Daar is geen gebrek aan schaduw maar
het licht heeft toch de overhand.
Slechts één ding uitgezonderd. Zondags
rust voor loonendeu arbeid wordt minder,
maar het komt ons voor dat daarom Zon
dagsheiliging nog niet meer wordt.
En toch op den duur geeft alleen 't besef
dat hier een goddelijke ordinantie ligt, die
geen enkele levenskring straffeloos over
treedt, voor een machtige sooiale actie ge
noegzame drijfkracht.
Open de consciëntie van het volk voor
het gebod des Heeren en de Zondagsrust
zal op betere grondslagen rusten en duur-
j zamer zyn, als gedreven door sociale be-
langen.
Ons oog viel in ons dagblad op
een paar cijfers die voor onze Zeeuwsche
lezers wel eens mogen oververteld worden.
Vooreerst het cijfer dat de enkele uien
van den stormvloed van 12 Maart van het
vorige jaar voor de polders en waterschap
pen in Zeeland heeft gekost.
Daarvoor wordt opgegeven 2,244,657
gulden, twee millioen, twee honderd vier
en veertig duizend en zooveel guldens of
22'/j ton gouds.
In de tweede plaats dat de bevolking
onzer provincie op 1 Januari jl. in totaal
bedroeg 228,347 personen. De slechts lang
zaam klimmende bevolking in Zeeland
telde dus slechts de helft van Amsterdam,
en stond ODgeveer wet die van Den Haag
gelijk.
Heemskerk.
De vorige week gaven wij in ons Pers
overzicht een aan Het Handelsblad ont
leende physionomie van dezen leider der
antirevolutionaire partij. Wij zeiden reeds
dat deze persoonsbeschrijving blijk gaf
van een verkeerden kijk op ons anti
revolutionairen.
Wij willen dan ook, door het aanbrengen
van eenige lijnen, dit beeld eens wat meer
in overeenstemming met de werkelijkheid
breDgen.
Een liberaal weekblad deelde dezer
dagen mede dat mr. Heemskerk «vroeger
alles behalve Calvinist was, ja zelfs een
der heftigste tegenstanders van de Kuyper-
richting'' en publiceerde stellingen door
Mr. H. verdedigd op de bijeenkomsten der
Debating Society (te Leiden) van 416 Nov.
1874. Deze, door Mr. H. verdedigde stel
lingen hielden' eene bestrijding in van
die, welke door Dr. Kuyper in zijn „Het
Calvinisme oorsprong en waarborg onzer
consiiluti on eelevrjhederi" ontwikkeld waren.
Het H. Wbl. gaf er zijn verwondering
over te kennen, «dat de man, die dit ver
pletterend requisitoir (als in Mr. H.'s stel
lingen werd uitgesproken) uitsprak tegen
het drijven der Standaard-partij, thans
hoofd dier partij in het Parlement is en riep
ten slotte verbaasd uit«Inderdaad, het
kan soms zonderling loopen met iemands
politieke overtuiging".
Hier is echter niets vreemds aan.
Iedereen zal wel den een of ander weten
die vroeger een ongeloovige, een tegen
stander, een onverschillige, een vijand was,
en thans vooraan staat in den strijd voor
onze beginselen en rechten.Dat is eenvoudig
een gevolg van den permanenten arbeid
des H. Geestes die de menschen weder-
baart en gewillig maakt om ook op staat
kundig terrein den Heere te dienen.
In de Rotterdammer lezen wij een aan
haling uit 't verslag van hetgeen mr. Heems
kerk zelf dienaangaande gezegd heeft, in
een kiezersvergadering te Goudriaan.
Spr. weDseht dan in de eerste plaats het
woord te voeren over de grondbeginselen,
welke uitgangspunt zijn bij het opbouwen
van een stelsel van Christelijke Staatkunde,
doeh wil daarbij eerst van deze gelegenheid
gebruik maken om een enkel woord te
spreken over datgene, wat in den laatsten
tijd over den persoon van Spr. in de bladen
is geschreven. (De heer H. deelt hier
mede, wat het H. Wbl. geschreven had)
en vervolgt dan Deze mededeelingen zijn
juist, In sommige bladen is men er toen
over gaan schrijven, hoe de verdediger van
die stellingen aniir. werd. De Rotterdammer
meende toen ontdekt te hebben, hoe dit
plaats gegrepen heeft. Dr. Kuyper zou mij
dien avond overtuigd hebben.
Dat is niet zoo. Wel is Dr. Kuyper zelf
op die vergaderingen verschenen om mijn
betoog te weerleggen, doeh aldus de
heer H. «ik meende toen, dat ik het
Dr. Kuyper dien avond eens goed gezegd
had, wat Dr. K. van zijn zijde ook wel
gedacht zal hebben". Door het debat met
Dr. K. was ik geenszins in mijne over
tuiging geschokt of veranderd. Deze wijzi
ging greep eerst eenige jaren later plaats.
Niet tengevolge van het met Dr. K. gevoerde
debat, „maar doordat liet Voor mij een on-
weerlegbare waarheid werd, dat Christus in
de wereld is gekomenom zondaren zalig te
m iken, en aan het kruis is gestorven ter
verzoening van zonden", Dat was na dien
tijd voor mij het uitgangspunt, waardoor
voor mij een geheel aüder licht viel op
de grondslagen van het reoht enz.
Ieder, die eeDige aandacht aan den
persoon van Spr. beliefde te schenken, wist
voor eenigen tijd, wat thans was meege
deeld thans blijkbaar niet meer.
Wat overigens de bewuste stellingen
betreft, er blijkt uit, «dat jeugdige over
moed aan Spr. in zijn studententijd niet
vreemd was". «Thans voegde de heer
H. hieraan toe worden ze door de
liberalen verdedigd,die daarbij
ook van overmoed niet zijn vrij te plei
ten"
Van de firma Winselmann ontvingen
wij een geillustreerde prijscourant van
haar naaimachines. Uit de velerlei photo's
en beschrijvingen blijkt hoe royaal de
firma gesorteerd ia en tot hoe groote hoogte
zij haar zaakt heeft weten op te voeren.
Men heeft in meerdere variatiën onder
anderen de familienaaimachine voor hand
en trapwerk, de «elastique" schoenmaker-
naaimachine en dergelijke. Tal van onder
deden zijn afgebeeld, waaruit blijkt dat
de firma kosten noch moeite ontziet om
hare machines te verbeteren, onder anderen
een inrichting voor het verstellen der
transporteur voor rondspoelmachines, van
welke inrichting de dames, die met deze
machine borduren, groot gemak schijnen
te hebben.
Aan 't uitgebreid verslag der Middel-
burgsche Raadsvergadering vanWoensdag,
ontleenen wil, wijl 'tnu wel wat oud is,
nog slechts het volgende
Afwezig de heeren Gratama, Heyse, Tak
en Boogaardt. Voorzitter de heer Sprenger.
Onder de ingekomen stukken komen voor
Het verslag omtrent dan toestand van 't
middelbaar onderwijs gedurende 1906.
Voor kennisgeving aangenomen. Van Jacs.
Goedbloed een verzoek om herkeuring voor
den dienst der Brandweer met het oog
op de voortdurende ziekte zijner oogen. In
handen van B. en W. gesteld. Van de
Maatschappij van Nijverheid, departement
Middelburg is bericht gekomen, dat de door
haar uitgeschreven Tentoonstelling van
Werktuigen voor kleine nijverheid enz.
wegens gebrek aan deelneming niet door
gaat en zij mitsdien bedanken voor het
door den Raad toegestane crediet. Voor
kennisgeving aangenomen.
Van Ged. Staten van Zeeland is over
gelegd een exemplaar van het koninklijk
besluit van 6 April 1907, waarin werd
medegedeeld dat H. M. de Koningin op
gehoord advies van den Raad van State,
afd. geschillen van bestuur dat zjj hare
goedkeuring onthoudt aan het besluit der
Gemeenteraad van Middelburg omtrent de
verordening op het verleenen van verlof
van onderwijzers en onderwijzeressen in
een buiten het geval van ziekte en aan
gehuwde onderwijzeressen in geval van
zwangerschap, mitsdien den Raad verzocht
wordt de noodige wijzigingen te willen be
vorderen. Voor kennisgeving aangenomen.
Van de Middelburgsche Bestuurdersbond
om het meterstelsel niet aan te nemen,
van de vrouwenvereniging „Samen Sterk"
verzoek om bij huwelijken welke worden
gesloten uit te reiken een brochure voor
het opvoeden der zuigelingen. Gesteld in
handen van B. en W. om advies. De
borgstelling voor den secretaris-penning
meester der Godshuizen, wordt op advies
van het bestuur gesteld op f6000. Dit
wordt goedgevonden.
Tot le onderwijzeres aan school K wordt
benoemd mej. Lookemeyer en tot 2e me].
Zegers.
In zake het voorstel van B. enW. tot
hot maken van nieuwe werken aan de
Gasfabriek, Waaromtrent reeds vroeger
door ons is melding gemaakt, wordt het
voorstel voor zoover daarop rapport is
uitgebracht, dus voor zooveel de genera
torovens betreft, zonder hoofdelijk^ stem
ming aangenomen.
