NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 154. 1907
Maandag 1 April
21e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed, S J.
DE JONGE-VERWEST, ie Goes
BERICHT.
Familienamen in Zeeland.
in.
7)
Jonker Wildeboer vyas inderdaad zoo
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
1
PRIJS DER ADVERTENTIËN
3iec!ëtMsti$eu.
ras»
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
Wegens Paschen verschijnt Maan
dag a.s. ons blad niet.
IJK.
Wolphaartsdijk, 5 April.
Heinkenszand, ook voor 's-H. Arends-
kerke 8 en 9 April des voormiddags.
Zijn de patronymics alleen van belang
voor de geslachten, die ze voeren en een
enkele maal voor de kennis onzer taal,
van belang voor onze Geschiedenis zijn
de namen, ontleend aan de afkomst der
geslachten, die ze dragen. In deD ouden
tijd was er veel minder verkeer tusscben
de verschillende landen en tusschen de
deelen van 't zelfde land onderling. Ves
tiging in een andere, althans in een verder
verwijderde, plaats was betrekkelijk zeld
zaam en wie zich uit den vreemde ergens
nedersloeg, werd nog zeer lang als vreem
deling aangezien. Geen wonder, dat men
hem licht naar zijn vreemde afkomst be
noemde. Verhuizing geschiedt niet zonder
reden. Wanneer enkele personen zich elders
nederzetten, vindt dit doorgaans zijn oor
zaak daarin, d&t zij in de plaats hunner
vestiging meer kans op vooruitgang zien,
dan in die welke zij verlieten vooral am
bachtslui cd dergelijke zoeken licht elders
hun brood, omdat op elke plaats slechts
zeer enkele uitoefenaars van 'tzeltde be
drijf naast elkander hun bestaan kunnen
vinden. Vroeger, toen de ambaehtsheeren
veelal verlof moesten geven tet de ves
tiging in een gemeente, was er dikwijls
geen sprake van, dat b.v. twee timmer
mans of twee smeden op één dorp geduld
werden, wie eenig ambacht geleerd had
en zich als baas wilde vestigen, was ge
noodzaakt eldeTB zioh te vestigen, tenzij
toevallig in zijn woonplaats een „vacature"
was.
Dooh behalve deze verhuizing van en
kelen heeft men in vroeger tijd nu en dan
verhuizingen in massa gehad. Vooreerst
werden deze in Zeeland niet zelden ver
oorzaakt door dijkbreuken, die gansche
heerlijkbeden voor bewoning ongeschikt
maakten. Gelukkig nog de dorpelingen,
die zoo'n ramp hadden zien aankomen, en
FEUILLETON.
Toen zij pas in het gezelschap van de
bloem des adels in de residentie verscheen,
zag zij een weinig ernstig, maar aldra ver
drongen zich zoo heeren als dames rondom
de nieuwe gravin, en werd zjj het middel
punt, waarom alles scheen te wentelen. Zjj
vergat alles en gaf zich geheel aan het
betooverend genot over van te worden
gevleid en bewonderd. Weldra werd zij aan
alle voorname heeren en dames voorgesteld,
en deze wederkeerig aan haar. Vooral haar
gastvrouw, mevrouw Wildeboer, maakte
veel werk van haar en de jonker, eenige
zoon van den minister van finantiën, week
schier niet van hare zjj de. Die jongeling
scheen betooverd door hare verschijning
en vroeg haar al spoedig voor een dans.
Met hem opende Agnes dan ook het bal.
Het was een prachtig paar, en werd door
tal van anderen gevolgd, die in toiletten
met elkaar wedijverden, terwijl menige
jonge freule Agnes benijdde, die zulk een
schitterende intrede in de wereld deed. De
zalen schtiterden van licht, en schenen in
Oostersohe tuinen herschapen te zijn. De
muziek stemde overeen met al wat hier
schoons was te zien en te genieten. Het
geheel geleek voor Agnes een tooverpaleis.
Zjj genoot onuitsprekelijk, en press zich
duizendmaal gelukkig, dat zij in het bezit
van geld het middel gekregen had om zulke
heerlijkheden te genieten.
bijtijds hun veege woonplaats verlaten
Meer dan eens werden dorpen met al hun
inwoners een prooi der golven. Zuid-Be
veland beoosten Ierseke, 't Land van Saaf-
tingen en 't Zuidland van Schouwen be
nevens enkele dorpen in 't Borselensche
gingen voor goed verloren. Noord-Beveland
en een groot deel van Zeeuwsch-Vlaan-
deren waren één woestenij van slib en
water, toen wij den vrijheidskamp met
Spanje aanvingen tot ongeveer 1600.
Al die rampen veroorzaakten verhuizin
gen op groote sehaal. Een tweede aan
leiding daartoe lag in de oorlogen. Reeds
de burgeroorlogen der middeleeuwen dwon
gen sommigen, zich elders neer te zetten,
daar de overwinnende party niet zelden
al haar tegenstanders 'tland ontzegde.
Te Middelburg in 't Rijksarchief is een
uitgebreide lijst van allen, die door graaf
Willem V na zijn overwinning by Zwarte-
wale uit Holland en Zeeland verbannen
werden, 't Ligt in den aard dor zaak, dat
men zich in den tyd der langdurige oor
logen liever verwijderde uit die oorden,
waar de kryg by voorkeur gevoerd werd,
dat b. v. onder Maurits en Frederik Hen
drik Zeeuwsch Vlaanderen geen verkies
lijke woonplaats bood. In de derde plaats
waren de vervolgingen om des geloofs wil
oorzaak van verhuizingen. Voor Zeeland
komen drie vervolgingen in aanmerking.
1.De vrywel onbloedige vervolging van
Parma. Deze landvoogd - 't verpersoonlijkt
Jesuïtisme - dwong na de onderwerping
van de Zuidelijke Nederlanden alle Prote
stanten binnen een bepaald tijdsverloop
'tland te verlaten, tenzij ze in den schoot
der Moederkerk verkozen weder te keeren-
2. De bloedige vervolging van Lodewijk
XIV na de herroeping van 't edict van
Nantes. S. De vervolging der Salzburgsche
Protestanten door den hebznGhtigen (nog
meer dan fanatieken) aartsbisschop Leopold
Anton, graaf vanFirmian. De eerste twee
vervolgingen voerden een stroom van bal
lingen naar heel Noord-Nederlandvan de
eerste kregen Zeeland en Holland het
leeuwendeel de derde voerde een kolonie
naar West-Zeeuwsch Vlaanderen.
Van al die verhuizingen zijn de sporen
in de familienamen te vinden, ten deele
doordien zij overeenstemmen met namen,
in de oude woonplaats der geslachten,
die ze dragen, inheemsch. We zullen in 't
zeer door de nieuwe gravin van Waldstein
gefrappeerd, dat hy reeds nu de gelegen
heid zocht haar eenige oogenblikken van
het gezelschap af te zonderen, om haar iets
vertrouwelijks te zeggen. Later bleek, dat
de geheele partij er zelfs op aangelegd was,
om die twee jongelui met elkander in kennis
te breDgen.
De jonker vroeg aan Agnes of zy ook
smaak had in aquariums. Zijne mama had
een bijzonder schoone kersversch uitParys
gekregen, en hy stelde aan zijne danseres
voor zich een weinig te verkoelen door in
de aangrenzende kamer dit kunststuk te
gaan bewonderen.
Agnes ging met hem, en hy deed zyn
best al hare opmerkzaamheid te boeien,
terwijl hy haar allerlei mededeelde omtrent
waterplanten en waterdieren. Onderwyl
trachtte hij haar telkens in de oogen te zien
om daar te lezen, of hij ook eenigen invloed
op haar uitoefende, of zy ook inderdaad in
hem belang stelde. Maar deze jonker viel
volstrekt niet in haar smaak. Hij was haar
te onbeduidend. Geen enkel flink en degelijk
woord kwam uit zyn mond, niets dan laffe
vleieryen onaardigheden. Neen, dacht zij,
dan is de kapitein, wiens portret in de som
bere kamer van het kasteel hangt, een veel
flinker persoon. Er spreekt uit die trekken
veel meer degelykheid en eenvoud. Maar
wat ziet zij daar Op eenmaal heeft gravin
Agnes bemerkt, dat zy niet alleen met den
jonker in de Kamer is. Daar staat een heer
voor eene schilderij, geheel verdiept in het
geen zy voorstelt. Agnes kan hem slechts
van terzijde gadeslaan, maar zyne houding
teekent adel en zijn gelaat, dat door het
vervolg meer dan eens gelegenheid heb
ben, op 't hier gezegde terug te wijzen,
doch behandelen gemakshalve de „afkomst-
namen" hier niet in de volgorde, welke
de geschiedenis, maar in die welke de
Aardrijkskunde aan de hand doet.
Vooreerst hebben we de namen Van
Oosten en Van Westen Van Noorden of
Van Noord{tis in Zeeland, zoover ik weet,
geen inlandsche naam, maar ik kan my
hierin zaer wel vergissen
Van Zuiden is mij onbekenu, doch Besuyen
zal daarom wel weinig in beteekenis ver
schillen. Ik geloof, dat er achter die namen
niets dan een weinigje humor steekt, en
zoek de bakermat der Van Oostens en
Van Westens niet al te ver; misschien
woonden ergens b.v. twee Jannen naast
elkaar, die men naar de ligging hunner
woningen als Jan van Oosten en Jan van
Westen onderscheidde. De naam Besuyen
ziet er wat ouder uit. Uit den aard der
zaak zijn er maar weinig namen aan vreemde
landen ontleend op zichzelve staande ver
huizingen uit 't buitenland waren zeldzaam
en bij massale verhuizingen was benoeming
naar H land van herkomst geen voldoende
onderscheiding. Ik herinner mij alleen den
Engelschman en Turk dooh 'tis vrij
onzeker, of deze namen op afkomst wijzen
beide kunnen oorspronkelijk scheldnamen
zijn, terwille van karaktereigenschappen
of om andere reden gegevenvan den
naam Turk dunkt mij dit al zeer waar
schijnlijk. Ook kunnen zij aan uithang
borden ontleend zijn (waarover later).
Meer in getale zijD de namen aan die der
gewesten van ons Vaderland ontleend
Den Hollander, Van Gdder(en), De Zeeuw,
De Vries, Van Vlaanderen enz. Omtrent
elk van deze een opmerkingDe n in
Den Hollander, is 't gevolg van de (Zeeuw-
sehe) weglating der h van i/ollander ons
gehoor verzet zich tegen 't onmiddellijk
op elkaar volgen van twee klinkers.
Van Gelder en) wijst terug naar den tijd,
toen de naam Gelder/and nog niet in zwang
was en zou ook kunnen slaan op de stad
Gelder, nu Geldern, thans tot Pruisen be-
hoorende, maar oudtijds de hoofdstad van
Op Zuid-Beveland, althans te Goes,wonen
Van Noordens en Van Noortsop Schouwen
wonen Van Zuijens. Op Tholen is de naam De
Vulder van Noorder van ouds inheemsch. Red.
donkere hoofdhaar reeds iets ernstigs heeft
doet haar by vernieuwing aan kapitein Van
Zelm denken. Maar neen, zy vindt hier
meer. Zij vindt hier niet alleen eenvoud en
zachtzinnigheid, maar ook mannelijke vast
heid. Dit moet een inan van karakter zyn.
De negentienjarige maagd was zoo ver
diept in de beschouwing van dien heer voor
de schilderij, dat zy vergat jonker Wilde
boer op zijne aardigheden te antwoorden,
die 'haar eerst vreemd aanstaarde, en toen
zeide„Mag ik uw antwoord vernemen,
gravin Of wilt ge ook liever naar de bal
zaal terugkeeren P"
Agnes begreep dadelijk, dat zij eene
lompheid had begaan, en werd bloedrood.
Zy hervatte nu het gesprek weder, en vroeg
onbevangen aan haren geleider, wie die
heer was, welke zich zoo in de schilder
stukken verdiepte. Deze keerde zich nu
ook om, en de jonker stelde hex aan de
gravin voor als baron Goudstein.
Baron Goudstein boog en trad nader.
Toen zijne oogen die van Agnes ontmoetten,
was het alsof er een bliksemstraal in haar
ziel schoot, en zy gevoelde, dat zy opnieuw
sterk kleurde. De baron moest ook zoo iets
ondervonden hebben, want ook hy kleurde,
en vatte dadelijk het gesprek op over de
schoone schilderij, die hy bewonderd had.
Agnes was op dit gebied, zooals wy reeds
weten, zeer goed tehuis, veel beter dan in
de aquarellen, en weldra ontspon zich tus
schen haar en den baron eenallerlevendigst
gesprek over schilderstukken.
De jonker begon, tot zijne teleurstelling
te bemerken, dat hy te veel was, en daar
zioh juist op dit oogenblik de muziek op
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 eent, iedere regel
meer 10 cent.
'I graafschap Gelder. De naam De Zeeuw
is natuurlijk buiten Zeeland ontstaan, ge
geven aan een Zeeuw, die zioh elders had
neergezet. Bij De Vries treft ons de schrijf
wijs met een V, overeenstemmende met de
Nederlandsche uitspraak en de vroegere
schrijfwijs van den vroegeren volks- en
landsnaam Friezen, Friesland). Men spelt
thans .Friesland met een F in overeen
stemming met de Friesche uitspraak en
ook met de schrijfwijs van den alouden
volksnaam door de Romeinen (Frisii).
Van Vlaanderen wijst op Vlaamsche her
komst, maar niet op verhuizing tegelijk
met vele andere landgenooten. K. W.
3Ö~Maart 1907.
Tot 15 April liggen op alle gemeente
huizen de Kiezerslijsten ter inzage.
Ieder die meent dat hij op de kiezers
lijst zijner gemeente behoort voor te komen,
neme dus een kijkje, of drage het bestuur
zijner kiesvereeniging op, om dit voor hem
te doen.
Dit geschiedt kosteloos en op het ge
meentehuis mag en zal men de controle
niet bemoeilijken.
Wie ten onrechte van de lijst gelaten
is, vrage onder overlegging van stukken
terstond verbetering aan.
Denk aan de Gemeenteraads- en aan de
Statenverkiezingen.
Vergeet ook niet, dat er bijna nimmer
een Kamer-ontbinding waarschijnlijker was
dan in dit jaar.
Een maand er bij.
Eerst was bepaald, dat de adressen tegen
den vaccinedwang uiterlijk met 1 April
moesten opgezonden worden.
Deze termijn is thans met één maand
verlengd.
Dat is goed gezien.
Wij wiiden geen aanmerking maken op
de voorbereiding dezer adresbeweging, ge
dachtig aan het spreekwoord „De beste
stuurlui staan aan wal".
Maar in verband ook met den korten
tijd, hebben wij wèl terstond begrepen,
dat er van een indrukwekkende aotie geen
sprake kon zijn.
Door den datum van inzendingeen maand
te versohuiven en op 1 Mei te stellen, kan
er nog heel wat goed gemaakt worden.
Maar dan zij „aanpakken!" het wacht
woord.
nieuw deed hooren, verontschuldigde hij
zich, zeggende dat hy voor den naasten
dans geëngageerd was, en zyne danseres
moest opzoeken. Agnes wandelde met den
baron zeer langzaam naar de balzaal terug,
en vergastte zich met hem op het gezicht
der dansers.
„Zjjt gy voor den volgenden wals reeds
gevraagd, gravin?" begon na eenig stil
zwijgen de baron.
„Neen, mijnheer".
„Mag ik dan de eer hebben uw cavallier
te zijn-?"
„Zeer gaarne, mynheer".
Én pas begon de muziek den bedoelden
wals te spelen, of de baron en de gravin
openden weder den trein.
„Welk een prachtig paar 1" hoorde men
op verscheidene plaatsen fluisteren.
Ook mevrouw Wildeboer moest dit er
kennen, en haar zoon bemerkte met leed
gevoel, dat die twee elkaar zeer vriendelijk,
ofschoon schuchter aanstaarden. Agnes
wist niet meer in welke wereld zij was
een tot nog toe ongekend gevoel maakte
zich van haar meester, en pas was de wals
geëindigd, of zy begon hevig te beven, en
had den sterken arm van de baron hoog
noodig om haar naar een stoel te geleiden.
Daar gekomen sloeg zij de oogen neer,
en beschouwde verstrooid 't mooie bouquet
rozen, dat zij op haar borst had gestoken.
De baron bemerkte dat er tranen in hare
oogen waren, en zeide
„Gravin van Waldstein, ge hebt u stellig
te veel vermoeid. Laat ons daar ginds by
de groote glazen deuren gaan zitten. Ik zal
U 'n glas wijn halen, Gij zyt zenuwachtig".,
Als Piet op Klaas wacht en Klaas op
Piet, gebeurt er niets.
Concept-adressen verkrijgbaar bij ds.
Pierson te Ressen.
Advocaat-generaal Reitsma eisohte in de
gisteren gehouden strafzitting van het
Haagsche gerechtshof bevestiging van het
vonnis der Middelburgsohe rechtbank, ge
wezen tegen Th. de 0., werkman te Axel,
waarbij hij tot 1 jaar en 6 maanden ge
vangenisstraf werd veroordeeld wegens
mishandeling, zwaar lichamelijk letsel
tengevolge hebbende, na vroegere veroor
deeling. Hij zou nl. den 25 November des
vorigen jaars in een herberg te Zuiddorpe,
bij een schermutseling iemand een steek
met een mes in de borst en een steek in
de ribben hebben toegebracht. Advocaat
mr. J. Adriaanse te Middelburg, pleitte
vermindering van straf en vrijspraak, voor
zoover het ten laste gelegde toebrengen
van zwaar lichamelijk letsel betreft.
Wegens vormgebrek eischte vervolgens
het O. M. vernietiging van het vonnis der
rechtbank te Zierikzee, gewezen tegen H.
M., koopman te Zierikzee, en veroordeeling
tot eene geldboete van f25, subsidair 4
dagen hechtenis, wegens wederspatmigheid
ter gelegenheid van een executorialen
verkoop.
UIT DE PROVINCIE.
Blijkens het 51ste verslag van de
Vereeniging tot het bezoeken der armen te
Middelburg werden in 1906 nieuw in
geschreven 22 gezinnen of alleen loopende
personenhet getal aanvragers bedroeg
100, dat der aanvragen 644. De rekening
sluit met een goed saldo van f 422,92, maar
toch is het resultaat over het afgeloopen
jaar weder niet schitterend, daar dit be
drag werd verkregen door verkoop van
een effect ad f 498,28, terwijl het goed slot
der vorige rekening was f276,96, samen
f770,24, zoodat de vereeniging feitelijk
f347,33 aehteruitisgegaan. Aangiften werd
f2308,87 ontvangen.
Goes. Vrijdag 5 April a.s. vergadert
de afdeeling „Zeeland" van de vereeniging
„Het Nederl. Rundveestamboek.
Met ingang van 1 April a.s, is be
noemd tot onderwijzer aan de R. N. L.
„Och neen mynheer, 't ia niets", stamelde
Agnes, maar meteen stond zy op, om naar
de aangewezen plaats te gaan, waartoe de
baron haar zijn arm bood.
Onder een grooten rozenstruik nam zy
plaats, terwijl de baron vóór haar bleef
staan, om te zien of het ook wat beter met
haar werd. Ja, zy werd kalmer, maar tel
kens als in het gesprek hare oogen die van
den baron ontmoetten, sloeg zij ze«chuchter
weer neer, en vestigde ze onmiddellijk op
haar bouquet.
„Houdt gij veel van rozen vroeg baron
Goudstein, terwyl zy er juist een afplukte.
„O, ja heel veel mijnheer".
„Dan zou ik ook wel wenschen eene roos
te zijn", antwoordde hy
„Maar mijnheer, welk een denkbeeld
Ik zou u dan afplukken, en dan kwyndet
gy weg", sprak Agnes zeer gevat, en
waagde het opnieuw naar hem op te zien.
Maar zyne oogen zeiden haar zoo beslist,
dat hij inderdaad meende wat hy zeide,
dat zij er'niet aan twijfelen kon, dat het
geen koketterie was.
„Ja, wegkwijnen", zei hy nadenkend.
„Mag ik eene dier schoone rozen, welke
op uw boezem zijn, gravin?"
Zonder spreken voldeed Agnes aan zyn
verzoek en hij stak de bloem in zyn knoops
gat. Nu bemerkte hy ook, dat de gastvrouw
en haar zoon in de nabijheid waren, en dat
de laatste een veelbeteekenenden blik op
zyn knoopsgat wierp, waar juist de roos
een verheven plaats hpid verkregen.
f Wordt vervolgd],
