NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 135. 1907. Zaterdag 9 Maart 21e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. 5.
X
1
DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, ts Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDER EN WERKDAG DES AVONDS.
PFijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij die zich met 1 April op ons biad
abonneeren, ontvangen het tot dien
datum gratis.
IJK.
Goes in de voormalige weverij voor
verkoopers van nieuwe maten en gewichten
11 Maart, 912 uur
Apothekers, Goud- en Zilversmeden enz.
(fijnere weging) 11 Maart, 1—4 uur;
Wyk A 12 en 13 Maart
B 11 15
C 16, 18 en 19
D 20 en 21
J3 22 23
telkens van 's morgens 9 tot 12 en 's na
middags van 1 tot 4 uur.
8 Maart 1907.
Hat Nieuwsblad voor Nederland, een 2e
rangs politiek dagblad, verhaalt dat de
heer Heemskerk bezig is te traohten een
ministerie uit de rechterzijde, of uitreohter-
en linkerzijde saam te stellen.
Daar gelooven wij niets van.
Daartoe is de heer Heemskerk op staat
kundig gebied te veel man uit een stuk,
te veel kenner der historie, te zeer tegen
voeter van wijlen zijn. braven vader die
in dat cas van zaken, het lijmen en kram
men en bijeen knutselen van beginsellooze
en beginsellosse zaken ministeries in
dubbelen zin een premier was, maar dan
ook een gezonde politieke actie, een ont
wikkeling met name onzer partij in prin-
cipiëelen zin voor jaren heeft achteruit
gezet, en die antirevolutionairen welke hij
in de wacht sleepte, voor goed van ons
vervreemdde.
Eu dan de voorzitter onzer Kamer
club premier in een zakenkabinet, waarin
Tydemans en Marohants heel broederlijk
zouden aanzitten met Kolkmans en Loh-
mans en Talma's I
Het moet een verzinsel zijn.
Het is eigenlek schande, dat wij, den
eenigen keer, dat wij naar aanleiding van
de crisis een woordje mee zeggen, dit
doen om op een dergelijk onmogelijk be
richt in te gaan.
Men passé toch op voor de fuik.
V. d. Brugghen en Van Lijnden zijn hier
bakens in zeede dreigende vinger van
'n Keuohenius waarschuwing ook voor het
hedeu
Eu dan de liberalen vertellen al vast
dit zij de rechterzijde niet behoeven te
danken, wanneer die hen uit het moeras
helpt, waarin zij zichzelf geworpen heb
ben 1905 is hun nog steeds hun jubeljaar.
Welnu, dan ook aan hen alleen de eer.
Het verweer van den heer v. d. Sanden
in ons vorig no. overgenomen is geen ver
weer maar een schuldbekentenis, een bs-
vestiging van de feiten hem door de uit hun
brood gestooten Bergentheimers ten laste
gelegd. Be man heeft niet alleen zijn
draconisch besluit om met 1 April a. 7
werklieden met hunne gezinnen uit hun
brood te stooten, omdat zij hun kinderen
naar de chr. school willen zenden, niet
ingetrokken, maar het tevens als een be
hoorlijke daad geprezen en den last zijner
gehuld van zich afgewenteld op den rug
van dg. Diemer, die den stoot gaf tot 't
stichten dier school.
Zelfs de Middelb. Crt is hem afgeval
len. Zij zegt naar aanleiding van zijn
stukje: «Hij had zijn werkvolk niet moeten
verbieden hunne kinderen naar de bijzon
dere school te zenden. Dat is niet zijn
'.errein en ook niet zijn werk, nog minder
in overeenstemming met zyn steeds inge
nomen standpunt Dat is en blijft een
ongeoorloofd pressie-uitoefenen dat is de
brood «al stellen, wat wij bij anderen zoo
zeer afkeuren. En die handeling is niet
te verdedigen, zelfs niet door de bewering
dat er zooals dhr. v. d. Sanden schreef
bij een ander wel werk zou te vinden zijn.
Op zulke gronden stnurt mengeen per
soneel wegHoe onwaardig de bewuste
voorganger in zjjn gemeente ook tegen-
over hem handelde, daarom mocht hij diens
volgelingen nog niet in hun rechten ver
korten. Dien voorganger bestrijden, houden
binnen de perken, daartoe had hij zich
moeten bepalen. Kwamen de arbeiders,
door dien voorganger aangehitst, in hun
plichten tegenover hem te kort, dan was
het de taak der firma Van Roijen geweest
den heer v. d. Sanden de banden boven
het hoofd te houden. Zjj hadden de on-
willigen kunnen straffen, desnoods met
ODtslag. Maar in hunne vrijheid ten op
zichte van hunne kinderen had men hen
niet mogen aan banden leggen."
De afstraffing komt wel wat laat. Doch
hier heeft de Middelbargsche nu eens niet
den domper op gezet. En de liberale werk
gever uit Bergentheim kan 't er mee doen.
Hier is de erkenning van vrijzinnig de
mocratische zijde dat hij zich aan gewetens
dwang heeft schuldig gemaakt.
Gisteren hebben wij gemeld dat dezer
dagen een luitenant door een Aljeher is
vermoord.
Dit feit is aan de dagbladpers in Neder
land getelegrafeerd.
Maar als daar een Atjeher door een
luitenant wordt vermoord, dat wordt niet
overgeseind, het wordt niet eens geboekt,
het kan slechts toevallig eenige jaren na
dato aan het lieht komen.
Tenminste dat sehijnt zoo.
Javanious schrijft in het a.-r. Frieseh
Dagblad het volgende
«Een paar jaar geleden maakte ik de
reis van Holland naar Indië. Aan boord
was een groot detachement aanvullings-
troepeD, w.o. 15 onderofficieren. Wij reis
den 2e klasse, en kwamen dus met deze
mensohen veel in aanraking. Onder hen
was ook een sergeant der maréchaussee
in Atjeh. Toen er gesproken werd over
de wreedheid soms in 't leger bedreven,
vertelde deze man als de meest gewone
zaak ter wereld 't volgendeEens waren
we op verkenning teden
We stootten op een troep gewapende
Atjehers. Sommigen dier lui werden neer
gelegd, anderen vluchtten, één gaf zich
over, (Laten we dit in aanmerking nemen
de man gaf zich over. Hij werd ge
boeid,-en aan een touw meegenomen.
Toen de pautrouille bij den bevelhebber
den officier terugkwam, vroeg deze „Wat
moet die vent „Die heeft zich overge
geven luitenant'', luidde het antwoord.
„Ben je gek", zeide de officier weer, „laat
dien vent eens pssen", (het teekent dat,
deze uitdrukking een staande uitdrukking
in N. I. leger is).
„De geleider van den krijgsgevangene
verwijderde zieh daarop met dezen en
kwam eenige oogenblikken later met 't
touw zonder krijgsgevangene terug.
„De laatste was eenvoudig vermoord.
Ik heb geenerlei motief om aan de waar
heid van dat verhaal, gestaafd door ver
soheiden collega's van dien onderofficier,
aangehoord door verscheidene burgerpas
sagiers, te twijfelen. Wat moeten de
manschappen en onderofficieren later doen
wanneer een offioier zoo'n last geeft?
Waar zoo'n geval als doodgewoon wordt
verhaald, wat zijn dan de niet doodgewone
verhalen
„Waar zoo'n door niets gemotiveerde
moord op één man wordt gepleegd, worden
er dan ook niet meerdere, misschien tien
tallen van moorden bedreven
„Dit zijn maar een drietal vragen."
Scheepsramp aan den Hoek van
Holland.
Men seint uit Londen
De bijzondere middagvoorstelling in het
Palace Theatre ten bate van de weduwen
en weezen der met do „Berlin" omgekomen
schepelingen, heeft veel bezoekers getrok
ken, onder wie de Nederlandsche gezant,
met de leden van het gezantschap, Lord
Claud Hamilton en de voorzitter van de
Great Eastern Spoorwegmaatschappij.
Sperling en Jansen zaten in do loge van de
koninklijke familie, waarop aller aandacht
was gevestigd. In den loop van den middag
werden door de bioscoop afbeeldingen ver
toond, met betrekking tot de schipbreuk,
alsmede de aankomst van Sperling en
Jansen te Locden. Toen de beeltenis van
de twee helden op het scherm werd ge
worpen, daverde het gebouw van luide
toejuichingen. Dit werd later herhaald
toen de burgemeester van Harwich hun
de bijzonderlijk voor deze gelegenheid
door het Palaee Theatre geslagen gouden
medaljes aanbood. Bij die aanbieding las
de burgemeester een telegram van koniDgin
Wilhelmina voor, waarbij H. M. een gift
250 pd. st. sohonk en haar innige sympathie
met de bedoeling van het fonds voor de
nagelaten betrekkingen der schepelingen
van de „Berlin" uitsprak. Het v oorgenomen
feestmaal in het Lagerhuis heeft niet plaats
gehad. De schikkingen waren tot het
laatste oogenblik geheim gehouden. Sper
ling en Jansen hebben een kort bezoek
gebracht aan het Lagerhuis. Van de galerij
voor aanzienlijke vreemdelingen „luister
den" zij eenige minuten naar het debat
over de marinebegrooting.
Gisteren zijn, gelijk wij reeds gemeld
hebben, op het wrak van de „Berlin" twee
schoten gelost. Bij het eerste schot brak
de top van den mast en bij het tweede
sohot is de mast verdwenen.
UIT DE PROVINCIE.
Middelburg. De onderoffioiers-vereeni-
giDg „Ons Belang", die naast verbetering
van maatschappelijke positie, zich ook
vooral ten doel stelt ontwikkeling der
leden, door het houden van wetenschappe
lijke vergaderingen en lezingeD, waarvan
ook te Middelburg een afdeeling is geves
tigd, hield gisteravond een vergadering op
de bovenzaal van het Militair Tehuis.
Als spreker trad op de heer P. Keule-
mans, van Middelburg, met het onderwerp
„Sociale Wetgeving".
Spreker door den voorzitter der afdeeling
de heer A. M. Nieuwland ingeleid begon
zijne rede met de mededeeling, dat hij
met genoegen wilde voldoen aan de uit-
uoodiging om hedenavond een spreekbeurt
te vervullen. Komende tot het onderwerp
schetste spreker op heldere wijze de be-
teekenis daarvan, de sociale nooden hoe
men hierin verbetering wil brengen de
groote moeilijkheid der sociale wetgeving,
door een juist beeld te geven der maat
schappelijke nooden en om hieraan de
wetten aan te passen.
Verder werden op uitvoerige wijze be
sproken de ziekte- en ongevallen-verzeke
ring, invaliditeits- enouderdomps-pensioen,
benevens aanverwante wetten.
Naar den aard der toehoorders behan
delde spreker het onderwerp op politiek-
neutrale wijze.
De voorzitter was zeer zeker de tolk
der aanwezigen, toen hij spreker den dank
der vergadering overbracht voor zijne leer
zame en boeiende voordracht.
Met ingang van 1 April a s., is de
brugwachter J. Zoeter, alhier, benoemd
tot sluisknecht aan de Oranjesluizen te
Sohellingwoude.
Naar het huis van bewaring alhier
werd heden overgebracht M. Z., van
's Heer Arendskerke, verdacht van diefstal
van konijnen.
Colijnsplaat. Wegens vertrek van dhr.
T. Mouthaan, naar Middelburg, komt er
eene plaats open in den kerkeraad der
Ned. Herv. Gemeente, waar genoemde heer
sedert jaren ouderling was. Ook de be
trekking van secretaris der commissie tot
wering van schoolverzuim komt daarmee
vacant. In het college van notabelen en
in de commissie van toezicht op de chr.
werkliedenvereniging zal hij gemist wor
den, daar hij op alle vergaderingen een
der eerste was. Sedert tal van jaren was
hij onderwijzer aan de openbare school
alhier en nu sedert 1 Nov. 1897 als zoo
danig gepensioneerd.
Zooals reeds enkele jaren te voren,
zal de „Bond van Waterbouwkundige
Ambtenaren in Zeeland" dit jaar in
den loop van April weder een examen
afnemen voor polder-opzichter. Eeue com
missie van 5 examinatoren en 2 plaats
vervangers is benoemd. Er meldden zieh
voor dat examen 24 candidaten aan.
's-Heer Arendskerke. Benoemd tot
zetter voor 's Bij ka belastingen de heer
J. J. de Jager inplaats van den heer J.
de Vriend die naar N.-Amerika vertrok.
Heinkenszand. Na bekomen goed
keuring van den Edel Achtb. Heer bur
gemeester alhier, heeft het bestuur der
schietvereenigiBg „Nimrod" giften inge
zameld ten bedrage van f61. Om daarvan
met hetgeen zich nog op de spaarbank
bevindt van een vorig feest, de schoolkin
deren te laten feestvieren ter gelegenheid
van de 300ste geboortedag van Hichiel
Adr.z. de Ruiter.
Krabbendijke, Hadden we hier al
dhr. Muasert om te spreken over het
Ned. Werkl. Verbond, dhr. Huizinga oir
het streven van Patrimonium uiteen te
zetten, Donderdagavond trad ook een
ij veraar voor den Chr. Nat. Werkmans
bond op nl. dhr. Kerkmeijer uit Middel
burg ooi de totstandkoming, doel en
werking van den laatsten bond uiteen
te zetten.
Ontstaan in de dagen van den kerkelijke®
strijd der doleantie, sloot dezo bond ziok
nauw aan bij de Ned. Herv. Kerk. Ook
deze boud wensoht op christelijken grond
slag te arbeiden tot heil van den werkman
(in den rui asten zin opgevat) en wel in
't bijzonder voor de leden der Ned. Herv.
Kerk. Aan het verzoek om na de openb.
verg. in de consistorie samen te komen,
werd geen gevolg gegeven. De dagen zijn
zoo lang, dat half 7 voor degenen die
werken, te vroeg is. De verg. was dan
ook niet druk bezocht, voor een deel dan
nog meisjes en kinderen.
Hoedekenskerke. Naar wij vernemen,
worden hier pogingen in het werk gesteld
om een 3de postbestelling te verkrijgen.
Schore. Heden had de landbouwers-
knecht O. B met het snijden van Vee
voeder het ongeluk dat de zwingen braken
en hij alzoo de ros zoodanig tegen het
liehaam kreeg dat onmiddellijk genees
kundige hulp woest worden ingeroepen.
Men schrijft ons uit Rilland-3ath
Niettegenstaande het grondgebied onzer
gemeente uit uitgestrekte bouwgronden
bestaat, is toch de finantieele toestand der
gemeente niet rooskleurig te noemen.
Jaarlijks wordt dan ook een vrij hoog
bedrag aan hoofdelijke» omslag geheven,
heeft het Burgerlijk Armbestuur een groot
subsidie uit de gemeentekas noodig en is
de Rijkssubsidie niet gering. De oorzaak
van dien toestand is Diet ver te zoeken
en ligt voornamelijk aan het groot-grond-
bezit en het uitoefenen van het bedrijf in
eigen beheer. Van de vele polders waaruit
onze gemeente bestaat worden slechts in
de Reijgerbergsohe en Mariepolder pachters
aangetroffen, in de overige polders, met
name de Völker-, Anna Maria-, Da-
roes-, Eerste- en Tweede Batbpolder,
Frederiea- en Zimmermanpolder worden
slechts zet-kasteleins aangetroffen. Ook
mindert het aantal paoht-landbouwers in
den Reijgerbergschenpolder. Het ligt voor
de hand dat zet-kasteleins in verschillende
zaken niet zoo veel bijdragen en ook niet
zoo hoog aangeslagen kunnen worden in
de belastingen dan pachters. Ook leed onze
gemeente flnaDtieel een gevoelig verlies
door het op zulk een noodlottige wijze
genoodzaakt vertrek van den vorigen di
recteur der Engeleohe polder. Het is be
kend dat genoemde directeur veel goeds
deed, vooral op het gebied van het arm
wezen. Menige oude van dagen die niet
meer of heel weinig in staat was te werken,
werd door hem ondersteund. Jaarlijks
ontving het bestuur van de algemeene
broQdcommissie alhier, welke oommissie
zich ten doel stelt om in de wintermaanden
aan weduwen en weezen, ouden van dagen
en zeer groote gezinnen brood te ver
schaffen of te bed eelen, een flinke gift van
den directeur, benevens nog een lliake
bijdrage van de Maatschappij. Andere
grondbezitters doen dit niet. Door den heer
Harison werd ook een niet gering bedrag
aan hoofdelijken omslag betaald»
De gemeenteraad alhier heeft in zijn
laatste vergadering een belangrijk besluit
genomen. Overtuigd zijnde dat er veel ge
brek aan grond bestond tot het bouwen
van huizen en dat het voor particulieren
onmogelijk was grond te verkrijgen, heeft
ze besloten, altijd onder nadere goedkeu
ring van Ged. Staten, anderhalve hectare
grond aan te koopen, in pacht bij den land
bouwer J. Blok alhier, in eigendom toebe-
hoorende aan den Edelachtb. hear burge
meester van Middelburg. Op het bedoelde
terrein zullen ongeveer een 40 woningen
gebouwd kunnen worden. Voor het ver
krijgen der noodige fondsen zaleeD leening
worden aangegaantot nakoming van
richtige betaling van rente en aflossingen,
zullen daar onder worden verpand al de
eigendommen der gems ente.Deaflossingen
zullen plaats hebben in 30 jaarlijksche be
dragen van f 250, met dien verstande even
wel dat door de gemeente steeds een hooger
bedrag mag worden afgelost. Neemt men
nu in aanmerking, dat op een gedeelte
grond, in eigendom toebehoorende aan dhr.
O. de Jager, een 17-tal huizen worden ge
bouwd (op grond in erfpacht uitgegeven)
voornamelijk door personen, die vroeger
een eigen huisje hebben gehad in de des
tijds overstroomde Bathpolders, dat ver
volgens door den heer J. A. Oolpaart een
zestal woningen in do „haasjes" op eigen
grond worden gebouwd en dat naar ver
zekerd wordt dit jaar in de Bathpolders
nog een tiental dubbele woningen zullen
verrijzen, dan zal er zeer zeksr spoedig
geen gebrek meer aan woningen bestaan.
Rilland. In de Donderdag gehouden
gemeenteraadszitting waren afwezig de
heeren De Jager en Boot met kennisgeving.
In geheime zitting had het opmaken van
het kohier van den hoofdelijken omslag
plaats. Tengevolge van het vertrek uit de
gemeente van eenige gegoede ingezetenen
moest de factor worden verhoogd en werd
deze gebracht van 1,40 op 1,48 Het aantal
aangeslagenen bedraagt 370. DoorGedep.
Staten was nadere inlichtingen gevraagd
omtrent het in de vorige vergadering ge
nomen besluit tot aankoop van grond
inzake de volkshuisvesting. Aan dit ver
zoek werd voldaan en besloten na goed
keuring der besluiten door Ged. Staten zoo
spoedig mogelijk tot uitvoering over te
gaan. De grond die niet verkocht zal
worden, zal worden verpacht. Ook zal dan
b(j goedkeuring van Ged. Staten zoo spoe
dig mogelijk met de leening een aanvang
worden genomen. Uit het verslag van de
commissie tot wering van schoolverzuim te
Bath bleek, dat daar in 1906 vergaderingen
werden gehouden en dat tot voorzitter was
benoemd de heer Chr. Blok en tot secretaris
de heer M. Petri.
Schore. De heer Bermao, werkzaam
aan het station Vlake", is heden te Utrecht
geslaagd op het examen van leerling klerk
telegrafist en kan alzoo zijn standplaats
alhier behouden.
Aardenburg. Voor de verkiezing van
een lid van den gemeenteraad moet her
stemming plaats hebben tussohen de heeren
E. Bonte (kath.) met 97 en G. A. Voster-
man van Oyen (vrijz.-dem.) met 97 stem
men. Verder verkregen de heereD I. W.
van de Plassehe (lib.) 50 en P. J. Hol-
Israel (werkm. eand.) 24 stemmen.
Tholen. Van de Zeeuwsche weervis-
soherijen is de eerste panharing sedert
eenige dagen aangebracht, heel wat vroeger
dan het vorige jaarin den eersten tijd
zijn de vaDgsten gewoonlijk zoogenaamde
volle haringen. In de laatste jaren is de
haringcampagne voortdurend slecht geweest
en is niet eens brood op de visicherjjefl