enza!
s Toniek
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 122. 1907.
Vrijdag 22 Februari
21e Jaargang.
7LAND,
^LAND,
;kersbuil.
rijiersiDWel
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
ring Ie pachten
en Bloed-
nde Pillen,
I te koop,
Bultenlandseb Overzicht.
a
iPOEDERS
>0 Centiaren
10 Centiaren
fLAND,
Iren 10 Centiaren
GEVRAAGD
&OOP
Gerstestroo
500P
er te bekomen,
tersknecht
sulster,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S,
X DE JONGE-VERWEST. ie Goes
P. D'HLfiJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Rechtszaken.
')J)ELJi ÜHG" -
dezer ziekte uw borst
?ij en zijn uwe longen
ikt dan de
AN AKEN.
n echter meer merkbaar
i, dan geen beter middel
AN AKEN's
en heilzaam verken,
aebben KOORTSE" »n
lan neme men mei ctea
ag VAN AKEN's
tte klagen over zenuwen
i prikkelbaar geworden,
ölf en anderen neem dan
uik van enkele flesschen
i'n bij H. VAN AKEN,
st te S e 1 s a e t e, oud-
uizen te Gent en Hoofd -
bij firma SCHULTE
erder te Goes bij Gebr.
Idelburg bij DE ROOS
LUITWIELER en B£-
d bij RAAS te Rilland
te Tholen bij W. POT-
dyke by DE COCK.
idelandein den Zuid-
geweest by wijlen A.
oedekenskerke, in Leen-
sn molen, in pacht bij
■uchtboomen, in de
in Eversdijk, bewesten
plaats, in pacht by G.
den na het rooven oogst
bekemen en inschrii-
aezorgen vóór of op
tari 1907, ten kantore
ELE Hz., te Goes.
mder letter R, Hulp-
haartsdijk.
TE Jz.,
Biggekerke.
ironder twee aan de
EKKEBUS,
Koudekerk e.
u d e 1 a n d e.
ars en Lammers
o o p
ide Meid benoodigd,
ïggekerke.
f met Maart
was gevraagd, bij
orte Gortstraat 340,
a a g d
,re leefiijd, huisgezin
KA BOORD, Wol-
ige-Verwest - Goes.
k
S
tj
IEDER EN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
SN VAN
"van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
21 Februari 1907.
Voor eenige maanden deed een roerend
verhaal in de pers de rondte over 'n moeder
die in beoepen fioanciëele omstandigheden
verplicht was hare kinderen van de open
bare naar de christelijke school te zenden.
Het goede mensch schreide tranen van
gehechtheid aan de openbare school.
Het dramatische van dat verhaal maakte
het verdacht, en bovendien,de heer Dekker
die woonde ter plaatse, waar deze roman
speelde, ging op onderzoek uit en liet het
lioht der waarheid vallen op dit opge
smukte, onware verhaal.
Nu ja, aei de vrijzinnige pers, als het niet
heelemaal waar is te Scheveningen, dan zal
bet toch wel ergens waar ayn. We weten
wel wat hetdwingt ze om in te gaan bij
de christelijke school, zeggen wil.
Na komt van eenige inwoners uit den
achterhoek van Overysel een breed gemo
tiveerd protest tegen tyraenie, die broode
loos maken wil wie zjjn kinderen naar de
christelijke school zenden zal.
Feiten worden breed gemeld, namen
worden genoemd. Onderzoek is mogelijk.
En nu?
Nu zwijgt de vrijzinnige pers, althans in
onze omgeving, muisstil
Zelfs de vermelding van bet feit zoekt
men te vergeefs.
Begrijpt men nu toch niet, dat op die
wiize, bij ieder die nadenkt, de vrijzinnig
heid in een zonderling licht verschijnt?
Voorzeker, niemand kan instaan, vooreen
heetgebakerd of al te ijverig partijgenoot.
Het kan gebeuren, even goed aan onze
zijde, dat hel beginsel door het recht van
den sterkste wordt verdrongen, en dat om
tijdelijke winst gewetens-tvrannnie niet
wordt ontzien.
Daarmee staat of valt een beginsel niet.
Maar een bedrijf, als blijkens het ook
in ons blad opgenomen adres aan de
Koningin van Becgentheim behoorde toch,
door de vrijzinnigen allereerst om hun
beginsel, niet doodgezwegen, maar onder
zocht, en zoo het juist is, met deo geesel
der openbaarmaking gestraft te worden.
De vrijzinnige pers hondt nogal van
onderzoek, en dat is te prijzen.
Laat Handelsblad of Telegraaf of welk
ander onzer vrijzinnige bladen ook, de
onderteekenaars van het adres, wier namen
bekend zijD, eens onderwerpen aan een
interview, opdat Nederland oordeelen
kan of dit geval soms van dezelfde kracht is
als dal van het vrouwtje te ScheveniDgen.
De lords van de Middelburgsche
courant hebben ook daar den domper op gezet.
Zie het domperprentje in de M i d d. C r t.
van gisteren met 't woord »lords" er op.
Meermalen is ook in ons blad gewezen
op de treurige toestanden inzake de ver-
valsching van levensmiddelen. Dit kwaad
schijnt al meer en meer grootere propor-
tiën aan te nemen, zoodat er nooit genoeg
tegen gewaarschuwd kan worden. Dezer
dagen is er weer een stem tegen opgegaan
en wel in de 2e Kamer bij gelegenheid
van de begrootiDgsdisouesie. Naar aan
leiding van een post /kosten van een
Rijkebureau om het onderzoek van han
delswaren en gebruiksartikelen", bracht
dhr. Schaper in het midden, dat hij niet
begreep, waarom de winkeliers de rap
porten van het Bureau betreffende het
onderzoek dezer artikelen geheim moeten
honden, vooral niet, waar de vervalschin-
gen op zoo groote schaal plaats hebben
uls tegenwoordig. De tentoonstelling door
dr. Greshoff georganiseerd, strekt ten
bewijze daarvan.
Paar was een soort cacao, die voor de
helft uit aardappelmeel, peper, die hoofd
zakelijk uit houtzaagsel bestond. Ook
roet koffie wordt ontzettend geknoeid.
Vooral met de zoogenaamde gezondheids-
koffie". Eens gebruikte, afgetrokken thee,
wordt met looizuur vermengd, opnieuw
verkocht natuurlijk als prima waar.
Koffiestroop bestond uit een mengsel van
doodskop, Brusselsohe aarde en steen-
kolengruis.
Smakelijk eten en drinken.
In tal van plaatsen, aldus De Standaard
terecht, wil men een Chr. Sohool bouwen,
maar zit met de bouwkosten.
Bij de Openbare Sohool zit men daar
nooit meê, want de gemeentekas is er goed
voor, en als die tekort schiet, geeft het
Rijk nog aan extra-subsidie tonnen gouds.
Maar voor hen die een School met den
Bijbel wensehen, is het bezwaar groot.
Met de onderwijzers-traktementen heeft t
men nu geen moeite meer. Die betaalt
het Rijk, en bij pas gestichte scholen zal
men met het minimum wel moeten volstaan.
Ook de verdere kosten van ameublement,
school behoeften, verwarming en schoon
houden, leveren geen bezwaar op. Die zijn
te vinden uit de schoolgelden.
Maar voor de kosten van bouw is men
slechts met één vierde gedekt. Van één
vierde van de bouwkosten geeft de Staat
de rente. Blijven alzoo de drie-vierden van
School en onderwijzerswoning.
Toeh schijnt 't niet onmogelijk ook deze
te vinden. Vau nu af behoeven de bestaande
scholen voor haar gewone behoeften niet
veel meer te oollecteeren. Laat nu de milde
gevers, wat ze dusver voor de Schoolcol-
lecten gaven, voor den Schoolbouw afzon
deren, en het geld is gevonden.
Alleen is het de vraag, of een onzer
groote Onderwijsvereenigingen niet zou
kunnen besluiten deze zaak op zich te
nemen. Vroeger heeft Christelijk-Nationaal
in dezen reeds zooveel gedaan.
Konden alle plaatsen waar men bouwen
wil en hulp behoeft, op die wijs in ouder
ling verband worden gebracht, en de gevers
voor collecten nu huD geld aan zulk een Cen
trale Vereeniging toevertrouwen, zoo kon
deze geld opnemen, en het liep vanzelf vlot.
Op 't oogenblik stelt de lezer belang in
den uitslag der verkiezingen in Transvaal.
Enkelen, o.a. De la Rey, waren reeds bjj
candidaatstelling gekozen. Ook Botha en
Smuts zijn gekozen. De meerderheid is aan
de Nationalisten (dat zijn Engelsohen die
met de Boeren meegaan) en aan Het Volk,
dat is de oorspronkelijke Boerenpartij
waarvan de voorzichtige Botha de ziel is.
De mijncandidaat Fitzpatrick heeft te
Pretoria den Nationalist Solomon, die door
de Boeren gesteund werd, verslagen. Dit
was de belangrijkste verkiezing waarop
aller aandacht gevestigd was.
Het tegendeel van Botha, namelijk in
voorzichtigheid, is Ferreira, die een paar
maanden geleden met eenige vrienden een
roekeloozen inval vanuit Duitsch Oost-
Afrika in Transvaal deed en ten slotte te
Kimberley in de tronk terechtkwam. Hij en
zijn makkers zy'n ter dood veroordeeld,
terwyl slechts een Potgieter voor
begenadiging werd aanbevolen.
Evenzeer boezemt eenig belang in de
beslissing omtrent het presidium in den
Rijksdag.
De vorige zitting was een lid van het
Centrum voorzitter, wijl het Centrum in
partijsterkte de meerdere was, en, volgens
't gebruik, door de overige partijen, als
zoodanig geëerd werd.
Nu is het centrum nog wel de sterkste
partij, maar nu is de verhouding anders.
De regeringspartijen hebben nu de hoof
den bijeengestoken, om het centrum van
zijn eereplaats te verdringen, en een voor
zitter aan te wijzen uit de kartell-partijen.
Eo zoo werd graaf Udo Stolberg (oons)
met 214 stemmen tegen 164 die op dr.
Spahn van het centrum werden uitgebracht,
tot voorzitter van den Rijksdag gekozen.
Dr. Paasehe (nat. liben Kaempf (vrijz.
volksp.) werden ondervoorzitters.
In het Fransohe parlement heeft de zoo
genaamde gematigde geest van Briand ge-
triqmfeerd, en is de onverzoenlijke geest
van Clemenceau teruggedrongen, Briand
heeft zijn leermeester in politieken zin
overtroefd de groote meerderheid heeft
zioh aan zijn zijde geschaard. En zoo
koos de premier eieren voor zijn geld en
gaat nu met Briand den weg op die wel
licht uitloopt op het sluiten van contraeten.
Misschien zijn beiden hierbij gedaehtig
aan het bekende II y a des accomodements
avec le eiel, hetwelk vrij vertaald zeggen
wilmet de kerk valt nog wel te schipperen.
Over de manier waarop de scheur tus-
sohen Briand en Clemenoean gedicht werd,
zullen wij 't maar niet hebben.
Laat ons belangstellend afwachten hoe
zij beiden 't met de kerk in orde krijgen.
In zekeren ziu z\jn zij nu op weg naar Ca-
nossa, waar wel harder koppen zich hebben
gebogen.
Wat Rusland betreft, thans zjjn daar in
het geheel 137 afgevaardigden voor de
nieuwe Doema gekozen. Daarvan zijn 8
monarchisten, 16 gematigden, 9 octobristen
1 lid van de partij voor vreedzame hervor
ming, 29 cadetten, 19 soc.-dem., 4 leden
der arbeiderspartij, 37 van de linker-
groepen, 40 nationalisten, 3 leden der
uiterste linkerzijde en 7 partijloozen, die
echter in het oppositiekamp zullen plaats
nemen.
Gekozen is verder te Moskau prins Dol-
goroeki, de leider der cadetten; voorts
KroetsjevaD, 'n heftig anti-semiet en ultra
monarchist.
De meerderheid is tegen de regeering
en een zware strijd staat Stolypin te wach
ten, tenzij hij de kracht van een Bismarck
aan de stuurmanskunst van een Keizer
Wilhelm weet te paren.
GEMEENTERAAD.
Middelburg. In de Woensdag gehou
den gemeenteraadsvergadering was voor
zitter den heer burgemeester. Afwezig de
heeren Gratama en v. Dunnë met kennis
geving. De notulen worden goedgekeurd.
Ingekomen stukken. Verslag art. 52 der
Woningwet; de begrooting voor 1907 van
de vereeniging //Vreemdelingenverkeer"
welke is vastgesteld in ontvangst en uit
gaaf op f1597,50; van de heeren Japikse,
Fokker, Dull en v. d. Bilt, dat zij hunne
benoeming hebben aangenomen als be
stuursleden der Godshuizen, de eerstge
noemde, behoudens goedkeuring van den
Minister van BiunenlaDdsche Zaken. Dit
wordt voor kennisgeving aangenomen.
De voorzitter geeft thans in overweging
te benoemen een lid van den Raad tot lid
der Godshuizen en daarna een voorzitter.
De heer v. Teylingen zegt, dat hij liever
zou zien dat het bestuur der Godshuizen
eene aanbeveling deed, en daarmede dus
te wachten tot deze zal zijn ingekomen.
Benoemd wordt de heer nar. A. A. de Veer
met 8 stemmeD, terwijl op de heeren
Fruin, Heijse, Schorer, Verhage en Snouck
Hurgronje resp. 3 en 1 stemmen worden
worden uitgebracht. Tot voorzitter wordt
thans benoemd de heer J. P. Fokker met
12 stemmen, tegen 3 op mr. De Veer.
De heer De Veer neemt zijn benoeming
aan, onder dankzegging voor bet ver
trouwen in hem gesteld.
Tot lid der oommissie, bedoeld bij ar
tikel 11 der verordening op de heffing
van eene belasting naar het geschatte
inkomen (vacature J. F. v. Dunné) werd
benoemd de beer J, F. v. Dunné met 14
tegen 1 stem op den heer mr. R. Fruin.
Benoemd wordt tot leeraar in de oude
talen en de oude geschiedenis aan het
Gymnasum (vacature dr. Wagner) de heer
dr. L. A. J. Burgersdijk jr. te Leeuwarden
met 14 stemmen.
Tot leden der commissie tot wering
van schoolverzuim worden benoemd uit
de ouders van schoolgaande kinderen op
eene lagere school de heeren J. R. Domenie,
E. H. P. Peek en mevrouw E. C. Berdenis
van Berlekom geb. Tilanus, aftredende
leden.
Tot lid dier oommissie, uit de meerder
jarige ondet wijzers aan de openbare lagere
sohool, de heer P. W. van Milaan, hoofd
van school K.
Tot lid dier commissie, uit de meerder
jarige onderwijzers aan eene bijzondere
lagere school, de lieer A. J. Romeijn,
onderwijzer aan de Christelijke school in
de Gravenstraat.
Tot leden dier commissie uit de meerder
jarige inwoners der gemeente, mevrouw
P. S. H. Ghijsen, geb. Proos, en de heer
L. A. E. van der Leije, beiden aftredend.
De staat oninbare posten der belasting
naar het geschatte inkomen over 1902 be
draagt f561,385. Goedgekeurd.
lste suppletoir kohier schoolgeld. Her-
halingsonderwijs 1906/1907. Goedgekeurd.
Bezwaarschrilt tegen den aanslag in de
belasting naar het geschatte inkomen over
1906. Die van Goeman wordt gehandhaaft.
Bezwaarschrift tegen den aanslag in het
schoolgeld 1906/1907 van mevr. Meijer.
Zij wordt gehandhaafd.
Het jaarverslag der Vereeniging Kinder
voeding wordt vastgesteld.
Voorstel van B. en W. om beschikking
over den post voor onvoorzien wordt aan
genomen.
Voortzetting van de behandeling van het
adies van den arts Verheijden en van de
door mr. A. A. de Veer overgelegde cir
culaire van de Gasthuisdirectie en het
voorstel van den heer van Dunné, in ver
hand met dat de heer van Dunné afwezig
is, stelt de voorzitter voor dit punt aan
te houden. Dit wordt goedgevonden.
Herstemming over het voorstel der com
missie van Fabricage betreffende de af
scheiding van het terrein van school Ken
dat van mej HattinkWill. Het voorstel
van de commissie wordt thans verworpen
met 8 tegen 7 stemmeD.
Voorstel van B. en W. naar aanleiding
vau het adres der afdeeling Middelburg
van den Nederlandsohen Bond van Onder
wijzers tot verhooging hunDer jaarwedden.
Zij stellen voor op dit voorstel afwijzend
te beschikken.
De heer Snouck Hurgronje zal voor het
voorstel van B. en W. stemmen met een
gemeDgd gevoel, alleen omdat de gemeente-
tinauciën het Diet toelaten. Het spijt spr.
dat hij dit moet doen, daar hij overtuigd
is, dat de salarissen der onderwijzers te
gering zijn hij zou gaarne B. en W. in
overweging geven, om bij eene volgende
begrooiing met het billijke verzoek reke
ning te houden.
De voorzitter geeft toe dat er voor eenige
onderwijzers wel een gering salaris wordt
betaald, doch het gaat niet aan met te
schiften, want dan komt men met de wet
in hotsing.
Zonder stemming wordt het voorstel
van B. en W. aangenomen.
Voorstel van B. en W. om afwijzend
te beschikken op het verzoek der Volks-
voetbal-vereeniging om gebruik te mogen
maken van deBurgerweide. Aldus besloten.
Op het adres van de vereeniging //Ver
gunning'' wordt afwijzend beschikt zonder
stemming.
Voorstel van B. en W. naar aanleiding
van het verzoek van J. P. Fokker om
een stukje grond van de gemeente te
koopen. De commissie van Fabricage wil
f3,30 per Centiare.
De heer Den Bouwmeester licht toe
waarom B. en W. zijn afgeweken van 't
eigenlijke tarief, daar zij vragen 60 cent
zooals het voor 40 jaar is geweest. Het
stukje is werkelijk gevonden want niemand
wist dat de gemeente dit in eigendom had
De heer e. d. Bee zegt dat het stukje
grond aan den publieken weg ligt, waarom
moet dit stukje nu voor 60 cent uit de
handen worden gegeven, daar de heer
Albertz toch ook f 330 moest betalen.
De heer Den Bouwmeester zegt dat de
heer Albertz destijds géén grond kocht
doch huurde en er is meermalen van den
prijs afgeweken, o. a. het Balkengat.
De heer v. d. Bee handhaaft zijn meaning.
De heer Tak zegt dat de heer Fokker
het stukje grond wil hebben, dus hij weet
ook niet waarom hier moet worden afge
weken. Ook de beer Sprenger is er voor
om f 830 te vragen.
Het voorstel om het te verkoopen voor
f 330, wordt met 9 tegen 6 stemmeD aan
genomen.
Voorstel van B. en W. om af te wijzen
het verzoek van F. C. A. v. d. MinDe
en H. Vossenaar om subsidie voor een
wedstrijd van politiehonden. Wordt aan
genomen.
Den 15en Maart a. s. zullen voor de
arrondissements-rechtbank te Middelburg
behandeld worden de zaken tegen P. H.,
koopman te Middelburg, en J. P. d. R.,
onderwijzer te Kloetinge, beiden te Mid
delburg in hechtenis, de eerste beklaagd
van het opkoopen van militaire goederen
en de tweede van het plegen van onzede
lijke handelingen met kinderen.
UIT DE PROVINCIE.
Vlissingen. Hr. Ms. Kruiser //Noord-
Brabant" welke ongeveer een jaar aan de
Kon. Maatsch. //De Schelde" alhier in re
paratie heeft gelegen, zal de volgende week
naar Nieuwediep worden overgebracht en
zullen daar de proeftochten worden ge
houden.
Kortgene. De voordracht voor ge
zworen van den Stadspolder in plaats van
wijlen M. Noordhoek, bestaat uitlo. M. F.
Zuijdweg, 2o. D. Kallewaard en 3o. J.
de Korte.
Krabbendijke. Woensdagavond ver
gaderde de werklieden vereeniging „Onder-
liDg belang" in een der lokalen van de
openbare school, onder leiding van den
voorzitter Jacobusse. Na een kort woord
van inleiding, waarin hij er op wees, dat
slechts ongeveer een derdeder leden tegen
woordig was, gaf hü het woord aan dhr.
J. Huisinga, ambtenaar-propagandist van
Patrimonium. Deze begon met te zeggen,
dat de opkomst hem wel bevredigde en
meestal ten platte lande grooter is dan in
de steden. Spreker begon met er op te
wijzen hoe voer 1795 de arbeid georgani
seerd was, maar het daarna is geworden
de vrije concurrentie en daardoor de over-
heersching van 't zwakke door den sterke.
Elk voor zich en God voor ons allen, dat
was de leus. Het in gebruik komen van
machines, later door stoom en electriciteit
gedreven, bracht een heele omkeer in het
leven. Niet meer baas en knecht, maar de
groot kapitalist als eigenaar van alles, de
chef of meesterknecht als de bestuurder en
de bedrijfswerkman als verlengstuk van de
machine. In het bouwbedrijf de groote
aannemer, die alles nauwkeurig beciifert
en laat werken tot zelfs 's winters 10 uur
's avonds, maar dan daar tegenover ook
soms zelfs in den zomer werkloosheid.
Niet de meerdere produktie bracht de
ellende, want ook in deze is Gods hand op
te merken en meer goederen wekken meer
behoeften en deze kunnen bevrediging
vinden. De verkeerde toestanden op het
terrein van den arbeid riepen in alle landen
om organisatie der arbeiders. Deze kwam
in 1869 tot stand en in 1872 werd het alge
meen Nederl. werkliedenverb. opgericht,
waarin mannen van allerlei richting saam-
werkten. Toen evenwel de liberale partij
wilde dat dit verbond bij haar zou aan
sluiten en in 1874 werd aangenomen om
naar verplicht kosteloos neutraal volks
onderwijs te streven, konden de christen
mannen het er niet meer in uithouden en
ontstond 10 Jan 1876 naast dit verbond
't christelijk werkliedenverb. Patrimonium.
Spreker trok ook te velde tegen het
neutraal willen zijn, en zeide dat we alleen
op het kerkhof van neutraal zijn zouden
kunnen spreken.
De liberaal, de man van het Ned. VVerkl.
Verb, verwacht alles van ontwikkeling en
spreekt van het toeval, dat iemand zoo of
zoo werd geboren Patrimonium belijdt,
dat op den bodem aller vragen de zondeYigt,
Van opheffing van 't privaat bezit wordt
alles verwacht daar ligt de oorzaak niet,
