NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
No. 12l
1907.
Donderdag 21 Februari
21e jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST. te Goes
F. P.'D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Snippers uit de oude doos.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
2N VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere rege! meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
EafflMsamarasïE^BSRsaïBBEaEajsBBasMJSsaHsgaissssBasssïSiïasBssfflSBEa
R IJ8SEN.
In dank ontvangen van de Mannenver-
eeniging Matth. 18 20 te Terneuzen f 5.
De redactie bljjft zich gaarne voor meer
dere zendingen aanbevelen.
20 Februari 1907.
Wij lezen in de Middelburgsche Courant
De reactionairen in het leger hebben
niets onbeproefd gelaten om dezen Minister
den voet dwars te zetten de reaotion-
nairen buiten het leger, in de Kamer,
hebben het hunne er toe bijgedragen, door
in den beginne generaal Smeding in be
scherming te nemen, om den geest van
lijdelijk verzet, die uit dergelijke circu
laires spreekt, aan te wakkeren.
De gevolgen van het kwaad, hiermede
gesticht, kuunen niet uitblijven.
Verbeeld uDen Beer Poortugaal re
actionair Haast alle hoofdofficieren re
actionair! Burgemeester Van LeeuweD,
Rengers, Stork, op 't kantje af reactionair!
De gevolgen van het kwaad zouden niet
uitblijven Maar de herrie in de Middel-
burgsehe kazerne dan, waar de Middel-
burgsohe lords hun domper op houden, is
die ook al gevolg van voet dwars zetten P
Zijn die 6 miliciens die daar zoo op hun
poot gespeeld hebben, daartoe gebraeht
door lezing van de broohure-Smeding of
van 'tstuk van Den Beer Poortugaal, of
van de Eerste Kamerdebatten, of door
iets anders
De Middelbargsche spreekt van „reactio
nairen''. Maar wat is 't anders wanneer
zij denk aan haar mooie prentje
op 't daar gebeurde haar domper houdt?
AU een koe l
Mr. Mendels heeft iD een Zondagsbijeen-
komst der vrijden kers-vereenigiug „De
Dageraad" te Amsterdam, blijkens het
verslag in Het Volk van 19 dezer, gezegd
„De sociaal-demooratie is vereenigbaar
met eiken godsdienst, mits die godsdienst
vereenigbaar zij met de sociaal-democratie".
Nog al duidelijk, zou men zeggen.
Maar hiermee krijgen zij dan ook gelijk
die steeds beweerd hebben dat christendom
en sociaal-demoocatie onvereenigbaar zijn.
180
0m t»iy «J» f f«l W
DOOR
S C A L D 1 S.
Strenge winters in Zeeland.
II. (Slot.)
Ook in de 19e eeuw zwaaide de winter
koning zijn scepter nog al eens geducht.
Kenmerkten zich de winters van 1810,
'12, '13 en '14 door felle koude en langen
duur, zij bleven echter in strengheid achter
bij den winter van 1819 op 1820. Deze was
een der koudste, welke men in vele jaren
beleefd had, en overtrof zooal niet in hevig
heid dan toch in langdurigheid de strenge
winters van 1795 en 1798. Te dier tijde
was op de Schelde, zoover het oog reikte,
niets dan ijs te zien. De winter was reeds
vroeg begonnen, van 8—17 Dec. 1819 had
men zelfs sterke vorst, waarop nu tot den
24 weder dooi inviel.
Met een zware sneeuwvlaag op den 25
hervatte zich evenwel de vorst, welke bij
een 'aanhoudenden N.-O. wind de koude
allengs in scherpte deed toenemen, en op
10—12 .Jan. buitengewoon hevig deed zyn.
In den wiuter van 1822 op '23 klom de
vorst iu Jan. allengs tot eene gestrengheid
°P, welke sinds eene eeuw voorbeeldeloos
mocht heeten, zoodat zelf de Schelde te
Antwerpen tusschen eb en vloed geheel
dicht vroor. Men had dan ook in Zeeland
O f nieuw het schouwspel dat in 't laatst van
Januari de meeste overzetveeren per voet
konden overgetrokken worden.
Het jaar 1838 begon met een felle vorst,
■yrelke niet alleen in gestrengheid, maar
Nog een bekentenis
in diezelfde Dageraadsbijeenkomst beeft
mr. Mendels gezegd
Daarom acht ik de oplossing dér school
kwestie in onze partij verkeerd. M.i. mag de
soc.-dem. onder geen enkele voorwaarde gelde-
lijken steun geven aan instellingen die broei
nesten zijn onzer tegenstanders. De christelijke
school van thans is het instrument om de
kinderen het anti-socialistisch instinkt bij te
brengen, niet om de ethische en zedelijke zijde
van het evangelie te onderwijzen. Het lijkt
mij verkeerd, om zelf de ammunitie te ver
strekken, waarmee de politieke christenen de
kanonnen tegen ons zullen laden".
Men ziet het, in deze Dageraad is het
licht nog niet. Of liever het is er, maar de
domper van den Nacht zit er op.
Geen geld voor de christelijke sohool
van thans
O ja, dat kennen wij wel.
En dan waarborgen 1 Dat keunen
wij ook.
't Is goed dat de zorg voor onze scholen
niet in dergelijke handen berust'.
De heer C. S. Schout, voorzitter van
Patrimonium te Middelburg en lid van bet
comité voor Rijssen meldt ons naar aan
leiding van 't schrijven van Iras dat hij,
en zeker meerderen van het steun-comité
niets gezien hebben van propaganda met
Het Volk en dergelijke, daar zij zieh tijdens
den aanvang der vergadering bijna, zoo
niet altijd, in de vestibule hebben opge
houden ter inning van intreegelden en ter
8amenspreking met de beide stakers. De
heer Schout heeft wel af en toe eens een
kijkje in de zaal genomen, doch heeft geen
colportage gezien. Toch wil hij Iras gaarne
gelooven en tegen herhaling maatregelen
treffen in de vergadering van het Steun
comité.
Omtrent de ingezonden stukken in ons
blad merkt bij terecht op dat zij meest
loopen over het Stakingsrecht in 't al
gemeen, wat hem te meer spijt, dewijl
het Sociaal Congres zieh hierover reeds
in 1891 ondubbelzinnig heeft uitgesproken,
behoudens de beperkingen. Wij zijn het
met hem eens dat de inzenders geen recht
hebben, ons, die nog op ditzelfde stand
punt staan, „Christelijke roodheid" te
verwijten. De betiteling van Patrimonium
tevens in langdurigheid vele winters over
trof. De thermometer toch teekende dage
lijks de koude van het Russische klimaat
aan. Het ijs was zóó sterk dat men over het
Zijpe geregeld per voet ging naar de Anna
Jacoba Polder, ja zelfs ging men te voet van
Zijpe naar St. Annaland.
De verschroeiende hitte, welke op den
7 Juli 1845 in onderscheidene streken van
ons Vaderland den plotselingen dood van
menigen veldarbeider veroorzaakt heeft,
moest zeker voor een even ongewoon ver
schijnsel gehouden worden, als de koude,
welke in den morgenstond van den 14 Maart
van dat jaar de thermometer tot ö'A graad
beneden 't nulpunt dalen deed. Trouwens,
de winter van 1844 op '45, waarin de
koude, bepaald in de maand Maart nog met
zulk eene voorbeeldelooze gestrengheid
heersohte, en die van 30 Nov. tot 26 Maart
alle scheepvaart stremde, was ongetwijfeld
de langdurigste, waarvan de heugenis is
bewaard gebleven. De zacht ingevallen
dooi op 22 Maart verhinderde intusschen
niet dat men met Paschen (23 en 24 Maart)
nog op het ijs eieren nuttigde.
Gelijk de winter toen traag afscheid nam,
zoo langzaam naderde ook de lente, terwijl
het aanhoudende gure voorjaarsweder op
den 2 Juni door zomerwarmte vervangen
werd. Ondertusschen kenmerkte zich dit
jaar door eene vreemdsoortige ziekte in de
aardappelen, welke een volslagenmisgewas
van deze vrucht veroorzaakte en alzoo aan
de mindere volksklasse een voornaam voe
dingsmiddel ontnam, zoodat by het stijgen
van den pry's der levensmiddelen, dewinter
met angst werd tegemoet gezien. Depris
der aardappelen steeg hier te lande tot tien
gulden per mud.
in een particulier schrijven als „Christelijk
socialistisch" is dan ook onverdiend en
grievend.
Schoon in elke tegenspraak een kern
van waarheid ligt, acht hij, en wij doen
dit met hem, het op dit oogenblik on-
gewenseht er op in te gaan. Hoofdzaak is
dat de stakers moeten geholpen worden.
En omtrent de aanleiding tot de staking-
zijn, ook in ons blad, gegevens genoeg
geleverd, door betrouwbare mannen op
sociaal gebied, om te blijven aandringen
op warmen steun, zonder de spreuk uit
het oog te verliezenhet eene doen en
het andere niet nalaten.
In alle landen zijn er wel die pleiten voor
het stemrecht der vrouw.
Onder die zyn er die meenen dat het een
miskenning, een vernedering van haar sexe
is, als ze, de gelijke van den man, niet aan
een bestuurstafel worden toegelaten.
En onder die zijn er ook die, wat heet
gebakerd, niet kunnen wachten tot zy de
publieke opinie ten gunste van hun ver
zoek hebben gestemd. Zoo waren er tal van
dames, die vrouwen-kiesrecht begeeren,
samen gekomen in Londen, om dóór een
daad, zich en den haren het stemrecht te
veroveren.
Zij gingen met groote beweging in op
tocht naar 't Parlement, maar werden voor
hun spectakel maken gestraft met boete of
gevangenisstraf.
Alzoo werden zij martelares voor de
„goede zaak".
Gelukkig dat zoovelen begrijpen dat het
huisgezin een heerlijke, grootsohe roeping
aanbiedt en dat in het huisgezin de grond
gelegd wordt voor 'n gezond maatschappe
lijk leven.
Stelt de lezer belang in den laatsten
brief van Zendeling Paton van de Nieuw
Hebriden (Aniwa) te lezen. „Mededeelingen
vuu het Zendingsveld" publiceerde den
brief zonder te waten dat de Zendeling
zoo juist overleden en dit derhalve zijn
laatste brief was.
Zendeling Paton heeft jaren lang alleen,
en in den laatsten tyd door andere Zen-
Bij het voortdurend verschaffen van
zooveel mogelijk arbeid aan de behoef-
tigen in dien bangen winter, mocht men
evenwel deze ramp gelukkig heelen,
waartoe een bij uitstek zachte winter en
eene spoedige daling in de prijzen der
levensmiddelen gunstig medewerkte.
Het jaar 1853 was nog niet ten einde
gespoed, of de winter deed zich met bui
tengewone gestrengheid gevoelen. Na
een drie jaren achtereen niet bijzonder
stuursoh en bar te hebben aangezien, viel
de vorst ons reeds op den l2 Dec. met
des te meer felheid aan. Deze barre
winter kenmerkte zieh ook nog daardoor
dat er in de eerste dagen van Januari
1854 zeoveel sneeuw viel, zelfs buiten de
heugenis, dat gedurendo eenigen tijd bijna
alle communioatie middelen gestremd
warenmitsgaders als gevolg van den
zeer ongunstig uitgevallen oogst in 1853
door eene buitengewone duurte der levens
middelen, welke bij de hooge prijzen der
granen, als daarmede iu verband staande
naar evenredigheid mede op eene onge
hoorde wijze in prijs stegen.
De winter van 1854 op '55 overtrof
intusschen zeer dien des vorigen jaars,
zoowel in langdurigheid als gestrengheid.
Na eenige dagen afwisselend tusschen
vriezend en onstuimig weer, viel de vorst
in den nacht van 15 op 16 Januari in en
duurde tot 25 Febr. voort, terwijl de
strengste vorst op den 17 den dier maand
werd waargenomen.
Gedurende vele jaren heerschte de
winterkoning niet zóó geducht meer, maar
na zoo'n lange periode van zacht optreden,
liet hij zich des te meer en strenger gevoelen
in den beruchtea winter van 1890 en '91,
delingen geholpen op deze eilanden in de
Zuidzee gearbeid. De Heere heeft het
werk zijner dienstknechten alhier on dor
menscheneters zóó rijkelijkwillen zegenen,
dat twee der eilanden, Aneitjoem en Aniwa
geheel gechristianiseerd zijn. Toch zijn
7 Zendelingen door de Kannibalen ver
moord twee van hen werden door de in
boorlingen verslonden Van de martelaren
is John Williams wel de meest bekende.
En nu den brief van Paton, die omtrent
aen stand van zaken op dit oogenblik het
volgende meldt
„Gij allen zult u zeker verblijden te ver
nemen, dat onze zending bestendig voor
uit gaat, ook door den goeden waudel en
den y ver onzer christenen. In den laatsten
tijd hebben vele heidenen den afgoden
dienst met al den aanhang vaarwel gezegd
en hebben den eenen waren God leeren
kennen, en helpen nu mede opdat ook
anderen het Evangelie hooren. Onze Chris
tenen hebben hunne kerken en scholen
vergroot of vernieuwd. God heeft aan onze
zending bijna 20.000 bekeerlingen gegeven
en van deze zijn 330 onderwijzers en pre
dikers, die ons in ons werk ter zjjde staan.
Op de Nieuwe-Hebriden hebben we thans
27 eilanden met zendolingen en iulandsche
leeraars bezet en wij hebben den bijbel ge-
geel of gedeeltelik in 27 nieuwe talen ver
taald, alle dialecten door de zending in
schrift, gebracht. De druk geschiedde voor
't grootste deel door het Britsch en Buiten-
landsch Bijbelgenootschap en cmze Chris
tenen batalen daarvoor in arrowroot, welke
door Christelijke vrienden in het vaderland
wordt gekocht en verkocht.
De heidenen in het binnenland van de
drie grootste eilanden zijn met elkaar in
oorlog en voor eenigen tijd zijn er nog 22
mensehen gedood. Bedroefd over dezen
toestand gingen drie onzer Christenen
ongewapend ben opzoeken, maar ook deze
vredestichters werden doodgeschoten.Daar
zij Christenen waren, werden de lijken be
graven. Spoedig daarna liet 'n kannibalen-
hoofdman éen weder opgraven; het vleesch
werd gekookt en verslonden.
Zoo zal de strijd wel voortduren tot de
Heere Jezus in zijne genade onze gebeden
verhoort.
Op eenige van de noordelijkste eilanden
Velen onzer zullen zieh zijn barsch op
treden in dien tijd nog wel levendig her
inneren. Nadat inen in 1890 bij een warmen
zomer, een ruimen oogst had ingezameld,
trad in 't begin van Deo. een felle vorst
in, welke zóó in hevigheid toenam dat
nog vóór Kerstmis, alle binnenwateren van
Zeeland bevroren waren, en daardoor de
scheepvaart geheel gestremd werd. Deze
winter evenaarde die van 1740.
Het Zijpe, bij Bruinisse b.ad zich 8 Jan.
vastgezet, waardoor tal van voetgangers
de Anna Jacobapolder konden bezoeken
en ook omgekeerd, wat sinds 1838 niet
had plaats gehad. Op het ijs had men een
tent geplaatst, waarin allerlei versnape
ringen te koop waren. Niet lang kon men
echter hiervan gebruik maken, want ten
twee ure in den morgen van den 10 dito,
brak het ijs, bij een gier tij, met donde
rend geraas, op.
Ook de postverzending geraakte geheel
in het ongereede. De postboot van Stavè-
nisse op Viane ging nog éénmaal per dag,
met veel moeite over, totdat op 20 Jan.
een storm uit het Z. W. het ijs zóódanig
ophoopte, dat alle verbinding werd afge
sneden. N&dit dit vijf dagen geduurd had
besloot het Postbestuur, om alle stukken,
van Stavenisse over land te doen vervoe
ren naar Anna Jacobapolder en te trach
ten van daar Zijpe te bereiken, wat dan
ook eindelijk, na ontzaglijke inspanning
gelukte.
Vooral de bakkers en het broodetend
publiek in Schouwen-Duiveland waren de
dupe van den strengen winter-Reus. De
eersten begon het aan gist te ontbreken
om hun bedrijf voort te zetten, ja zelfs
hadden enkelen hunner reeds maatregelen
heerschen onder de heidenen nog devreese-
lijkste gruwelen. Zeer oude menschen en
erge zieken w«rden eenvoudig, wanneor
zij niet meer in staat zyn door werken op
den akker hun brood te verdienen, geworgd
of levend begraven.
Wanneer een moeder sterft, die nog een
klein kindje achterlaat, wordt dit laatste
eenvoudig met de moeder levend begraven.
En ieder meisje, dat van 6 tot 12 jaar
oud is, wordt door haren vader of haren
oom voor den gewonen prijs van 6 tot 12
groote varkens verkooht, om de aanstaande
vrouw van een ouden heiden te worden.
Of zij al schreit, 't baat niet veel; de kooper
met z'n mannen nemen haar mee en dreigen
het kind dood te zullen schieten als het
wegloopt. Zou zjj het wagen later uit het
huis van „haren man" te ontvluohten, dan
wordt zy eenvovdig weder opgevangen en
naar huis teruggesleept, waarna de kooper
haar drie gaten in do borst brandt. Durft
ze niettemin nog weder de vlucht nemen,
dan worden gloeiende steenen in de oksels
van haar kniegewrichten gelegd en ont
staan er zulke brandwonden, dat zy voor
haar geheele leven kreupel is.
Vrouwen zijn de slavinnen van de man
nen, die ze naar welgevallen mishandelen.
Het dooden van 'n vrouw is geen misdaad.
Men zegt dan „de man heeft haar be
taald" en kan met zyn eigendom doen,
wat hy wil.
Wanneer het Christendom post vat,
verdwijnen al deze gruwelen, en dat niet
alleen onder hen, die het Evangelie leeren
kennen, maar ook onder de omwonenden.
Onze Christenen gaan geregeld naar de
kerk en de kinderen bezoeken de scholen.
Allen hebben hun huiselijke godsdienst
oefeningen en vragen 's Heeren zegen
wanneer zij zich aan den maaltijd zetten.
Zij geven blijken nieuwe creaturen te zijn
geworden in Christus Jezus.
Op Zondagnamiddag zal niemand de
kerk verzuimen om vrienden te bezoeken
of om wereldsehe pretjes bij te wonen,
en op Zaterdag wordt reeds het eten voor
den Zondag gereed gemaakt. Zij noemden
den Zaterdag de voorbereiding voor den
Zondag, of den kookdag, zoodat den ge
heele Zondag aan den dienst des Heeren
is gewijd."
genomen om door middel van zuurdesem,
zij het dan niet een smakelijk, dan toch
een gerezen brood te kunnen leveren,
doch, zooals gezegd, na vijf dagen isole
ment kwam er eindelijk uitkomst en werd
de eerste postboot met gejuich begroet.
Ook in het overige Zeeland zag men be
wijzen te over hoe fel de wintervorst regeer
de. Zoo maakte op 8 Jan. de landbouwer
Leendertse met een vijf cal personen uit
Wemeldinge een rijtoer per arreslede over
het Z.-Bevelmdskan&a.] near Hansweert. De
Zandkreek was mede gehet 1 diobt gevroren,
zoodat de bewoners van weerszyde elkan
der per voet konden bezoeken. Aan den
polder de Zuid-Kraaiiert in Z.-Beveland
ging men 10 Jan. over het ijs van de Wester-
Schelde naar den Nieuw- en St. Jooetland-
schen dijk, welke tocht 't eerst werd onder
nomen door dein havenmeester Kieboom en
sohipper K. Noels en later door vele anderen.
De oudste menschen heugden niet, dat dit
ooit vroeger had plaats gehad. Ten bewijze
dat de boude uitermate streng was, nam
men den 30 December aan de rijksland
bouwschool te Wageningen de volgende
proef
Een holle ijzeren kogel van l'/2 c.M.
wanddikte, werd gevuld met water en
daarna afgesloten in de openlucht by hel
deren zonneschijn opgehangen. Na onge
veer een kwertier uurs geharigen te hebben
sprong hij met een knal, als van een kanon
schot uit elkander. Deze proef, sedert ver
scheidene jaren bij strenge koude genomen,
slaagde toen voor de eerste maal.
De minimum-temperatuur, in den voor-
gaanden nacht aldaar opgenomen bedroeg
19 graden Celsius.
