NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No. 109. 1907. Donderdag 7 Februari 21e Jaargang, CHRISTELIJK- HISTORISGH te DIENSTBODE. ^houdster Viezigheden. VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. Snippers uit de oude doos. PRIJS DER ADVERTENTIËN >ELBüBG lei a.s. Isknecht In letter A( boekh. an De Zeeuic Middelburg. iddelburg Te bevr. boekh. tSSE. gevraagd \ooskerke (W.) 1MDIENST. falzoordon vm. 4,45, 2,15, 5,20, 8,5. Lar Hulst -vm 0,20,9,10 |9,10. Isingen— Middelburg. singen Zeiltcarkt 4,40r 5,50r, 7,55, 9,30,11, 15b, 2,—, 2,45b, 3,30, 55, 7,50b, 8,50,9,40b, van Badhotelr Ver- f en«b vervoeren 5,15r (alleen op werk- i 10,15, 11,45, f 12,30, 4,15, +5,5,60, +6,55, |25, ll,10r. goederen en loopen tot i 9,40 waar r bgstaat i overige tot Zcilmarkt. 'EEN B.B.00SEND. I ,,2o 2,o7 +,I0 p,3o 2,17 4,2° >,40 2,25 4,28 >,50 2,37 4,4° -2,484,51 1,23 3,14 5,«2 ,38 3,23 5,21 ,45 3,36 5,34 ,50 3,40 5,38 !,0S 6,— |,26 6,23 1,42 6,42 |,10 7,10 4,15 4,39 4,58 5,20 1,35 4,08 5,45 „384,11 5,48 1,5' 4,24 6,2 I,— 4,32 6,12 ,21 4,56 6,36 'li,37 5,08 6,46 ,505,166,56 I58 5,22 7,6 ,08 5,28 7,16 4,IO7,— ,5 5,15 8,5 1,35 5,57 9,40 40 7,— 10,4S 7.50 II,o5 8,— u,19 8,lo ll,23 8,20 n,3i 8,32 11,39 8.51 i3,ol 8,59 12,07 9,12 12,18 9,15 12,20 9,50 10,11 10.27 10,50 8,1$ 11,10 8,39 11,34 8,58 ii,53 9,20 12,14 9,45 '2,34 9,47 13,37 10.02 l2,5o 10,o7 12,57 10.28 l,so 10,37 1,30 10,41 1,38 10,55 1,46 11.03 «,54 JE IV. 4.07 6.47 9.27 12.37 4.— 6.40 9.20 12.30 3.48 6.28 9.08 12.18 3.36 6.16 8.56 12.06 3.29 6.09 8.49 11.59 3.20 6.— 8.40 11.50 3.0+ 5.44 8.24 11.34 2.58 5.38 8.18 11.28 4.07 647 9.27 3.20 6.8.40 3.08 5.48 8.28 3.05 5.45 8.25 3..,5.40 8.20 2-55 5-35 8.15 12.37 11.50 n.38 ".35 11.30 11.25 opschriftDEAE. M. H1FAR1NUS. |0. SVSCEPTO. I. M. aamde) drievoudige vaar zij tussohen twee van het onderschrift 1 dan NEIHALEN. opschriftDEAE INUARINIUS AMB- iTSUIS V. R. L. M. .rsteenen is nog be- tuk, zijnde de voeten toria-beeld, dat op 't rkanten pilaster ge- cetting aan den muur 'eg het meeste is dus |n gegaan. Maar ook altijd op zich zelf ïyfsel uit den grijzen .atselijk oogpunt be steenen wel steeds den geschied- en en boeien. Zij staan getuigen, dat reeds izer jaartelling, Wal door een zeevarend olk, dat niet geheel taal en zeden der yerd. schrijver der oudheid eekend, dat verkon- ee en een halve eeuw bewaarplaats in Dom- t menige andere voor ^tbare bijzonderheid, vaar de geschi, denis 1EDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25. Enkele nummers 0,02®. UITGAVE DER FIRMA EN VAN Het Neo Malthusianisme een, althans van deze plaats niet te omsohrijven kwaad, vindt onder alle Linksche partijen ver dedigers en verdedigsters. j Zoo herinnert De Rotterdammer aan het dezer dagen gevierde 25 jarig bestaan van den Neo Malthusiaanschen Bond, bij welke gelegenheid het woord gevoerd werd door niemand minder dan den oud-miniBter Van Houten, mevr. dr. Aletta Jacobs, weduwe van het Tweede Kamerlid Gerritsen, en den heer F. Mol, een der leiders van de fi. D. A. P. Mr. Van Houten dan zeide: Wat zitten we toch nog onder den druk van historische vooroordeelen, dat daarvoor nog j inoet worden gestreden! Dat eerst in de negen- j tiende eeuw deze bond is opgericht, terwijl toch de zaak, die zij voorstaat, zelfs zéér oud is. Voor- j heen werd de groote geboorte in bedwang ge- houden door de groote sterfte, doch thans, nu de hygiëne veel beter is geworden en de bevolking dus zeer snel toeneemt, ja hier te lande elke 65 jaar verdubbelt, moet wel de geboorte worden beperkt. Wanneer steeds de toeneming zoo was gegaan, hadden Adam en Eva in de 16e eeuw na Christus in ons land kunnen geboren worden en zou toch het land even vol zijn als nu. Deze verwijzing naar Adam en Eva is in den mond van dit Eerste-Kamerlid wel eenigszins comiseh. Hij zal van dat his torisch verhaal omtrent Adam en Eva wel niet veel gelooven. Doch hooren wij hem verder Voorheen was de sterfte echter veel gtooter en hadden er door oorlogen, ziekten enz. groote ♦opruimingen" plaats, die nu achterwege blij ven. Ik zelf heb nog beleefd, dat 3 pCt. der bevolking van Groningen door cholera stierf. Sedert de betere hygiëne gebeurt dat niet meer. De feitelijke oprichter van den Bond is Jenner, die de vaccinatie uitvond en daarmee duizenden en duizenden kinderen in het leven behield. De schaduwzijde der vacoinatie is der halve volgens mr. Van Houten, dat er zoo veel meer menschen in het leven blijven. Ten slotte haalde de redenaar er ook de Kerk nog bij, onder groote vroolijkkeid der vergadering. Hij sprak En de kerkelijke tegenstanders »Wanneer er totaal niets verstandigs ineer tegen te zeggen is, dan gaat de Kerk het aanvallen 1" Ga ik evenwel 174 rSSTILLETOIT. DOOK SCALD1S. Sluis. I. Ons weder naar het Zuiden begevende, is eene der oudste, en in den oorlog meest beproefde Vlaamsche steden, voor heden aan de beurt van ons bezoek het eertijds zoo machtige en bloeiende Sluis. Het draagt waarschijnlijk zijn naam naar de sluis in den Zuiddïjk, een der oudste straten der stad, die eenmaal de zeedijk was, welke Aardenbwger-s,mb&<sh.t, bewesten Ee beschermde tegen het Zwin. De watergang van dit Ambacht was hoogstwaarschijnlijk de Lambius- of Lam- bertusvliet, die mede zijn naam als Latn- binsvliet aan de plaats gaf. Aan de zoomen van het Zwin, op die voor handel en scheepvaart, tussohen de havens van Brugge en Aardenburg, zoo gunstig gelegen plek, breidde de buurt bij de Sluis zich uit en ook buitendijks werden weningen gebouwd op grondge bied aan Aardenburg behoorende. Het latere Sluis schijnt ontstaan te zijn uit de vereeniging van twee buurten, die ieder baar eigen schepenbank hadden in haar eigen Parochiekerk. In 1290 was de plaats belangrijk genoeg om door Guij van Dampiere tot een vrijstad verheven te worden. Drie jaren later ver kreeg zij tolvrijheid te Damme en dus ook deor geheel Vlaanderen In 1295 werd de stad door Jan van Genesis, waarop de .vromen" zich beroepen, nog eens zelf nuchter na en ik kom tot de slotsom dat daaruit volstrekt niets tegen de beperking van het aantal geboorten is af te leidenwèl zegt God .gaat heen en vermenigvuldigt u", maar Hij verdelgt het menschdom toch ook nu en dan, Is het niet sohandelyk, dat op deze wyze spottend het Neo-Malthusianisme werd verdedigd. Mr. Van Houten zeide nog: Ten slotte wijs ik nog op het verband tusschen het feminisme en het N.-Malthusianisme, immers dit laatste heeft veel te dankenaan het ontwakend bewustzijn van de vrouw, dat zij nog iets anders heeft te doen dan kinderen ter wereld en naar het graf te brengen. Mevrouw Gerritsen trachtte meer met voorbeelden te imponeeren. Zij noemde onder meer een geval van een volkomen gezonde, doch arme vrouw, die na een groot aantal zwanger schappen verklaarde zich liever in het water te willen werpen dan nogmaals een kind ter wereld te brengen. En de heer Mol voegde er aan toe In de kleinste krotten wonen te Workum gezinnen met 12, 13 tot 17 kinderen toe. Een arme vrouw, die 14 kinderen had gehad, heb ik hooren zeggen, dat .Goddank 't kerkhof ook zijn deel had", een vader heb ik met voldoe ning hooren verklaren, dat er van zijn zes kinderen nog maar één over was. Het is inderdaad verschrikkelijk dat op zulk een wijze de propaganda voor het Neo Malthusianisme woedt gevoerd. In de vrijzinnige en sociaal-democra tische pers zijn de bezwaarden tegen der gelijke viesheden met een lantaarntje te zoeken. Mannen als dr. Pinkhof zijn eenlingen. Hun woord wordt overstemd door de ge tuigen a la mr. Van Houten, mevrouw Gerritsen en Mei. Zelfs Het Volk dat pretendeert 't arbei dersblad bij uitnemendheid te zijn laat de aansporing tot deelneming aan dit grove kwaad in haar kolommen toe. Haar Tilburgsehe medewerker schreef nog gister in een artikel, waarvoor zij zeiven op de eerste bladzijde van baar hoofd blad de bijzondere aandacht vraagt (zie baar 2e blad van 5 Febrdat het Nieuw Malthusianisme is „een teere quaes- Reuessein den strijd tegen de Vlamingen, gedeeltelijk verbrand, maar in 1325 toen de heerlijkheid aan Jan van Namen be hoorde, was zij weer machtig genoeg om het waterrecht van het Zivin aan zieh te trekken. Dit was echter den naijverigen Bruggenaars een doorn in 't oog. Zij vielen de stad aan, Jan van Namen werd gevaDgen genomen en richtten zij er groote verwoes ting aan. Zoo ging de plaats onder voor- en tegen spoed vooruit. Haar ligging aan het Zwin, zoo breed en diep, dat er zeeslagen ge leverd en oorlogsvloten uitgerust werden, deed haar klimmen in bloei. Talrijke „Oosterlingen", schippers en kooplieden van de Oostzee, bezochten haar en Guicci- ardin noemt Sluis nog als een van de schoonste en veiligste havens van Europa. Meer dan 500 schepen konden te ge lijkertijd in haar haven liggen. Maar er gingen ook jaren over haar hoofd die met een zwarte kool in hare geschiedenis staan aangeteekend. Zoo werd zij in 1348 vreeselijk geteisterd door de pest en in 1360 door een verschrikkelij ken brand. In 1882 verloor de stad, even als Aarden burg een groot getal harer strijders onder Filips vm Artevelde in den slag bij Rosebeke, terwijl iu 1385, ten gevolge eener mislukte zamenzweering in haar midden een sterk kasteei werd geboud door Filips van Bour- gondië, destijds Graaf van Vlaanderen. Deze bevestigde daarenboven de stad met sterke muren. Zijn zoon Jan stichtte eenige jaren later, tegenover het kasteel, den „toren ven Bourgondtën". Ook blijde dagen mooht zij binnen hare veste doorleven. Binnen hare wallen bad van I—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. tie", en dat het is en blijven moet „privaat- zaak". Wat zeggen wil dat ieder dit maar voor zichzelf moet weten. Zoo laat men aan die zijde een groot deol van het Nederlandsohe volk al meer afglijden. Is er een kwaad waartegen wij moeten blyven protesteeren, dan is het wel dit; en zulks te meer dewijl het liberalisme het niet doetintegendeel het in bescher ming neemt. 6 Februari 1907. Met genoegen kunnen wij constateereD dat de Roomsch-Katholieken en Anti-revo lutionairen in het kiesdistrict Goes tot overeenstemming zyn gekomen in betrek king tot hunne gemeenschappelijke ge dragslijn bij de a s. Statenverkiezing. In een j. 1. Zaterdag onder voorzitter schap van den heer BuijseteGoesgehouden samenspreking tusschen afgevaardigden der beide centralen in dit statendistrict werd, na een langdurige bespreking, door den heer Lambers van Ovezanae namens zjjn katholieke medeafgevaardigden voor gesteld de candidaturen der 4 aftredende anti-revolutionairen, of zoo een dezer zich niet meer herkiesbaar stelt, in ieder geval de candidaturen van vier anti-revo lutionairen krachtig te bevorderen. Dit voorstel, of liever deze voorslag werd met algemeene stemmen aangenomen. De voorzitter liet niet na onder instem ming van alle aanwezige antirevolutionaire afgevaardigden, te constateeren dat de Roomsohe Centrale Kièsvereeniging door haar besluit, waartoe ook de kiesvereeni- ging te 's-Heerenhoek had meegewerkt, getoond heeft, van den ernst der zaak, en den staatkundigen toestand goed door drongen te zijn, en landsbelang boven partijbelang te stellen. Die kiezers onzerzijds welke in de ver kiezing van antirevolutionaire statenleden belang stellen doch weigeren mee te wer ken aan de verkiezing van een Katholiek, mogen van dit zelfverloochenend optreden des: Roomsehen in 't district Goes wel eens goed nota nemen. in 1430 het huwelijk plaats van genoemden Filips de goede bijgenaamd met Isabella van Portugal, waarbij de Vlaamsche jonkvrouwen in praal wedijverden met de Vorstin. Later ontstak de toorn van hareerfvij- andin opnieuw. Door naijver aangespoord besloot het trotsehe Brugge het kleinere Sluis eene geweldige kastijding toe te dienen 5000 Bruggenaars sloegen het be leg rond de staddoch de Sluisenaars weerstonden, onder den kloekmoedigen burgemeester Willem Carrehunne vijanden zóó krachtig, det deze het beleg moesten opbreken de dappere Carre stierf daarbij den heldendood. In 1468 was er nogmaals blijdschap binnen de muren der stad. De beroemde Karei de Stoute werd er met Margaretha van York verloofd en werden deze den 29 Juni van dat jaar in ondertrouw op genomen door den Bisschop van Doornik. Filips van Cleve tartte er in 1488 de Oostenrjjksche overmacht en als het laatste bolwerk der Hoekschen, speelde Sluis, op het einde der 15e eeuw, onder Frans van Brederode en Jan van Naaldwijk, in den wanhopigen strijd tegen Maximiliaan een groote rol, maar het langdurig beleg der stad bracht haar eene schade toe, die niet weer hersteld werd. Een groot gedeelte der huizen werd nooit herbouwd, de Oosterlingen, herhaaldelijk door het volk mishandeld, lieten er zich niet meer zien, het Zwin begon hoe langer hoe meer te verlanden, met de voorspoed van Sluis, dat in de 15e eeuw meer dan 10,000 inwoners telde was het gedaan en in 1566 werd de stad aan Brugge verkocht. Tengevolge van het verraad van Chimay Het wordt tijd dat de Eerste Kamer de begrooting van oorlog aanneemt, want het liberalisme wordt grof. De Vaderlander, redacteur het Kamerlid Roodhuijzen, en medewerkers o. a. de Kamerleden Goeman Borgesius, D. de Klerk, Reyne, Eland, Roessingh en Smeenge, schrijft Voor het figuur der Eerste Kamer is't maar te hopen dat zij de begrooting-Staal maar verwerpt, dan kan 't duidelijk worden voor het kiezerscorps hoe de samenstelling van dit lichaam, dat feitelijk geheel aan allen invloed der kiezers onttrokken is, uit den tijd en o n- duldbaar is. Enfin, dat is maar een quaestie van tijd de oogen gaan meer opende tegen woordige Eerste Kamer zelve heeft de laatste jaren daartoe veel bijgedragenze heeft toch weinig anders gedaan dan hare antiqua rische waarde verhoogen. En als politieke overwegingen de Eerste Kamer doen terugdeinzen voor de ver antwoordelijkheid van de verwerping dezer oorlogsbegrooting, en de bladen van rechts geven alle aanleiding dit niet zoo onwaar schijnlijk te achten, dan blijft dit ploertige Voorloopig Verslag over als een bewijs, dat dit achtbaar Staatslichaam zijn verplichtingen tegenover de Nederlandsche natie niet nakomt op faire en gentlemanlike wijze, maar als een belastingschuldige, die de woede over zijn ver plichting koelt aan den onschuldigen Rijks ontvanger en hem de rijksdaalders met een grauw voor de voeten werpt. Denk u de namen dsr straks genoemde heeren en deze woorden, en gij voelt dat het peil op treurige wijze daalt. De Nieuwe Courant protesteerde zacht- kens en Hei Vaderland sloot zich, zij 't ook veel te laat, er by aan, doch de overigen zwegen. En dat vraagt aan dr. Kuyper of hij 't eens is met de grofheid die mr. Tide- man van een anti-rev. blad te lezen kreeg. Wie roept hier mr. Goeman Borgesius, den leider van het liberalisme aller gading, ter verantwoording, voor wat in een blad, gedekt door 't schild van zijn naam, voor grofs geschreven wordt? De Nederlander neemt het terecht een monumentaal schandstuk. Het vraagstuk der Voorwaardelijke Ver oordeeling door minister Loeff aan de orde gesteld in een ontwerp tot wetswijziging, dat door het tegenwoordige ministerie is te Brugge, kwam in 1584 het geheele Vrije weder onder de macht van Spanje alleen Sluis hield des Prinsen zijde, doch moest zich 5 Augs. 1587, na eene roem rijke verdediging onder Arend van Groe- neveld aan Parma overgeven den burgeis met hel krijgsvslk werd vrije uittocht gegund. De geschiedschrijver Bur, dit zeven weeks beleg besprekende, zegt „dat de Gouver neur van Sluis met eenige kapiteinen den 13 Juni verordende, dat men in 't optrekken van de wacht zoude gebeden doen, dat God almachtig de gestelde wacht zou willen zegenen en des morgens vóór het aftrekken den Heer zou danken, voor de bewaring der stad en de forten hetwelk geschied is en begonnen den 16 Juni." Die gebeden werden den Heer opgedra gen door de twee predikanten, die nog in de stad waren overgebleven, t. w. Gilles van den Houte die in het Hollandsch pre dikte en Chretien le Bloeq die in het Fransch voorging. Deze gebeden, stipt volgehouden als zij werden, gaven zij aan dit beleg iets ernstigs, en voor onzen tijd ongewoons. Te dien tijde was dit anders, want het was ten spreuke geworden bij burgers en krijgsman „Vergeefs zijn poorten, wallen en vesten, Als niet en waekt der Alderbesten." Bij ons bezoek aan Aardenburg hebben wij een voorbeeld gezien van de kranige verdediging dier stad door de vrouwelijke bevolking. Ook de kloeke huismoeders van Sluis deden bij dit beleg voor hen niet onder en zullen de namen van de Slui8sche vrouwen Catharina Rose en Maaiken in den Hert, met eere bij 't na- I III Mg overgenomen, is eenige jaren geleden door De Rotterdammer principieel besproken en de zaak zelve door haar ernstig afgekeurd. Ook prof. Fabius in zijn joDgste boek sprak zich onvoorwaardelijk tegen dit on behoorlijk insleepsel in onze strafrechts pleging uit. Thans deed het ook mr. B. Gervin, antirevolutionair Statenlid voor Utrecht, in een artikel in Het Weekblad voor het Recht. Hij schrijft De nieuwe richting, die feitelijk het straf recht den rug heeft toegekeerd, maakt onder leiding van Von Liszt steeds krachtiger propa ganda en wint voortdurend in aanhangers. In schier eiken kring dringen hare beginselen door. Tot dusver heeft haar arbeid zich voorname lijk op theoretisch gebied bewogen. Pogingen om in legislatieven vorm de verkondigde be ginselen vast te leggen zijn alsnog, voorzoover betreft het gecodificeerde strafrecht, niet onder nomen. Bijna alle Europeesche strafwetten zijn nog gebaseerd op het beginsel der vergelding. Dat de nieuwe richting op dit gebied nog zoo weinig voordeel heeft behaald, is geen bewijs, dat het niet kan geschieden. Wel is in het volksbewustzijn het vergeldings beginsel nog diep ingeworteld en zal men er niet licht in slagen het uit te roeiendit neemt echter niet weg, dat men, zoo men van de zijde van de voorstanders van het strafrecht niet op zijn hoede is, er wel degelijk van de overzijde in kan slagen, zijne beginselen te doen triumpheeren. Langs lijnen van geleide lijkheid wordt het ongeschoolde publiek lang zamerhand onbewust met de beginselen der nieuwe richting vertrouwd. Bewijzen zijn hier voor aanwezig. De in vele kringen toenemende voorliefde voor voorwaardelijke veroordeeling en onbe paalde vonnissen leveren reeds het bewijs, hoe Von Liszt en zijne vrienden meer en meer beslag leggen op de publieke opinie. Reeds in menig land is de voorwaarde lijke veroordeeling bij de wet moge lijk gemaakt en ook ten onzent zijn in die richting pogingen aangewend. De schrijver heeft gelijk, zoo geraakt het volk al meer onbewust van de lijn af. Zoo gaat de beleekenis van straf als vergelding voor de zonde al meer teloor. Zoo maakt men van bet strafrecht al meer een medische proefneming, en van den misdadiger een kranke dien men met geslacht in herinnering blijven. De Gouverneur der stad had met den trom doen uitroepen, dat alle vrouwen, die te Sluis gebleven waren, zoowel die der soldaten als der burgers zouden verplicht zijn, te komen arbeiden aan de bolwerken tussohen den Blauwen toren en den Smee- torm. De door ons reeds genoemde vrouwen stelden zich aan 't hoofd der zustersohaar. Zij leidden als kapiteins hare zusters naar 'twerk en legden daarbij den grootsten moed en de opgeruimste vroolykheid aan den dag. Het bolwerk dat zij maakten noemden zy den Vrouwenberg of Venusberg. Alle mannen die er voorbij kwamen of het werk kwamen bezichtigen, werden door de vrouwen genoodzaakt om mede eenige manden aarde toe te dragen. Zelfs werd de „dienaar desGoddelykenWoords'' 1 ds. v. d. Houtedie ook het werk eens kwam bezien, verplicht om, evenals ieder ander man, zijn aandeel manden aan te voeren. Na de overgave der stad maakte een ge ducht garnizoen en eene bende van 1200 Turksche galeislaven het voornaamste deel der bevolking uit. Nu was het ook met den reeds sedert langen ty dkwijnenden buiten- landschen handel van Sluis geheel gedaan. De fiere Vlissingers hielden voortdurend het Zwin geblokkeerd en al wat er in of uit wilde, werd de buit der stoute Water geuzen, die voor den mond van datzelfde Zwin de „St. Mattheus", een der grootste galjoenen van de onoverwinlijke vloot (1588) wegnamen. De volgende keer hopen wij het verdere wedervaren der stad te vernemen. (Wordt vervolgd).

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1907 | | pagina 1