No. 94. 1907.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Maandag 21 Januari
21e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
«even en Sparen.
Sprokkelingen uit de historie.
S, X DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Jteciitsziiiiwi.
UIT DE PROVINCIE.
Goes. Omtrent de vergadering van de
Breede Watering van gister meldt de
Goosche Courant nog het volgende
üW —11 ammI I am H
IEDF.REN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per drie maanden franco p. pSf 1,25,
Enkele nummers0,02'.
Meer dan ooit misschien spreekt men
in onze dagen over (egenstelliugeu.
Antithesen, klein eo groot, zijn niet van
de iueht, en worden door den een als
donderbuien, die overgaan zullen, aange
zien en door den ander als nuchtere werke
lijkheid, aaamgegroeid met het ieveD,
vast en blijvend.
Laat ons, naar aanleiding van de Nieuw
jaarsoproeping van de rijksinstelling tot
sparen ons gebracht, en van de vele uit-
noodigingen tot geven die ons gedurig be
reiken eens een oogenblik spreken over
de tegenstelling tusschen geven en sparen.
Want ook hier vindt ge een antithese.
Sparen en geven. Beide is een deugd
hoogelijk te prijzen, en aan welke zijde
van ons volksleven, de rechter oi de linker
zijde de een of andere van deze deugden
het meest beoefend wordt is niet zoo ge
makkelijk uittemaken. Wij althans zouden
niet gaarne den een boven deu ander in
het beoefenen van een van deze deugden
prijaen.
Maar niemand die het leven, zoo rijk
geschakeerd, meeleeft, of op de hoogte ia
van de dagbladpers, zal kunnen twijfelen
san welke zijde meer voor het eene of meer
voor het andere wordt gepleit.
In anti-revolutionaire kringen, met de
kerk nauw verwant, wordt er steeds op
gewezen dat het geven meer in eere moet
komen, omdat geven het beste sparen is,
want men vergadert daardoor een achat by
onzen Vader in de hemelen, een schat dien
aiot nooh roest verteert, en geen dief
stelen zal.
Daar hoort men steeds dat door geven
iets betera, iets hoogers zich ontwikkelt,
een zedelijke veerkracht gewonnen wordt,
die boven het egoïsme verheven is, een
ideale bezieling, die het hart niet toesluit,
maar verwijdt, verruimt en opent.
Meer, veel meer wordt aan de vrijzinnige
zijde de nadruk gelegd op sparen, op zich
zelf te pry zen.
Maar, met geen woord wordt daarbij
gerept van de erkenning dat God eigenaar
is van onze goederen, en wij slechts be
heerders zijn.
De deugd der offervaardigheid, ook daar
niet onbekend, wordt op den weg der open
baarheid meer gezocht, door openbare
inschrijvingen of openbare uitvoeringen.
Sparen eerst of in ieder geval by het geven
genieten.
Nu menigmaal, vooral in dit jaargetijde,
de vraag om te geven, zoowel als deroeping
om te sparen ons wordt voorgehouden,
dacht het ons ontijdig nooh ongepast eens
te wijzen op twee deugden die niet tegen
over elkander behoeven gesteld te worden,
maar die in de praotyk wel eens tegenover
elkander komen te staan.
Ook hier geldt: het eene doen en het
andere niet nalaten. -
19 Januari 1907.
Verledenwaek meldden we het overlijden
van den Vlaamechen schilder Th. Ver-
straete, ook in Zeeland, vooral in Znid-
Beveland, geen onbekende. Na meer dan
twaalf jaren lijdeus de sohüder stierf
een langzamen dood, n.l. aan verlamming
van hersenen en ledematen werd Ver
strakte dezer dagen ten grave gebracht.
Hoe die vreeselyke ziekte over den be
gaafden kunstenaar gekomen is, wordt
ons nu gemeld.
Veratraete stond, zoo zegt men, te Sohore
te schilderen. Hij was dien dag ongemeen
lastig-, de kinderen, die dikwijls, terwijl
Hij te schilderen stond, op zyn handen
stonden te kijken gewoonlijk liet hij
ze maar begaan waren hem nu eeD
hinder hij snauwde ze af en joeg ze weg
als lastige vliegen. Zijn kameraden, in de
nabijheid, hadden het opgemerkt en hoor
den hem zeggen, opeens zeggen: „dat is
aardigterwjjl hij met de hand over
de oogen wreef, „dat is aardigik kan
jjiefc meer zien
weinig later viel Lij omver mi kg
hy bewusteloos. Zijns vrienden snelden
toe, poogden hem op te wekken, maar*
vruchteloos. Hij moest naar Vlake, een
uur verder. Denzelfden dag bracht de
boot den armen lijder, langs het kanaal
van Zuid-Beveland en de Schelde voorbij
de plaateen, waar hij zoo vaak met het
penseel in de hand had gewerkt, naar
Antwerpen. En dit was zooals we kunnen
begrijpen, het begin van het tragisch einde,
dat twaalf jaren later volgde.
Weer zijn de bisschoppen in Frankrijk
bijeen en wel in het kasteel la Muette
van den graaf en de gravin de Tranquevüle
aan den rand van het bosoh van Bologne.
Sinds Woensdag zijn de besprekingen in
vollen gang, doch de vergaderingen ziju
strikt geheim. De tachtig bisschoppen,
onder wie de hoogbejaarde aartebisschop
van Parijs, hebben zich direct na de ope
ning in vier afdeelingen of commissies
verdeeld, ieder met afzonderlijke werk
zaamheden. Verschillende kwesties, voor
namelijk die van de inrichting van den
eeredienet, de geldmiddelen, semioariën
zijo aan de eerste drie commissies opge
dragen, terwijl de vierde zich voornamelijk
bezig houdt met de huisvesting der gees
telijkheid, het reoht op de godsdienstige
stichtingen, het zingen in de kerk en
andere daarmede in verband staande on
derwerpen. 's Middags houdt men gemeen
schappelijke vergaderingen onder presi
dium van den aartsbisschop van Bordeaux.
Behalve die vergadering op het kasteel
la Muette, trekt de omzendbrief van Com
bes zeer de aandacht. Naar men wil is
het Combes, die in dien tweeden zooge-
naamden «encycliek'* don Paus in het
gevlei komt, er om te tl oen de positie van
Briand en Clemeneeau te verzwakken en
zelf aan het bewind te komen. Het vati-
oaan weet echter te onderscheiden tusschen
de dingen, die Combes nu vertelt en het
doel, dat hij nastreeft. Dat doel moge nu
afkeurenswaardig, in allen gevalle niet
prijselijk zijn, de waarheden, welke hij
in zijn schrijven verkondigt, zijn maar al
te waar, zeggen de prelaten. Hoe het ook
zij, de regeering in Frankrijk zit in een
lastig parket.
XXXV.
Velen volgen met groote belangstelling
de kerkelijke gebeurtenissen in Frankrijk.
Daar herhaalt zich de oude geschiedenis
van den strijd tusschen staat en kerk.
Wie zal het ten slotte winnen, vraagt men
zioh zeiven af, Parijs of Rome?
Er is een tijd geweest, dat Rome op
zyn beurt den strijd aanbond in Frankrijk
tegen de belijders der waarheid, tegen de
volgelingen van Oalvijn, tegen de Huge
noten. We bedoelen meer Ofzettelyk den
strijd en de geloofsvervolging in de 17e
eeuw, vóór en na de intrekking van het
edict van Nantes.
In het begin der 17e eeuw mocht zich
de Protestantsche kerk in Frankrijk in
matigen bloei verheugen. Over het ge-
heele land telde men meer dan 750 wel
geordende gemeenten, met over het alge
meen welvarende leden. Zelfs de adelstand
was er in vertegenwoordigd. Vier duizend
edelen van hoogeren of lageren rang waren
de belijdenis van Calvyn toegedaan. Ook
de meest nijvere burgers behoorden er
toe. De boerenstand was voor 't meerendeel
Roomsch. Als staatkundige partij telden
de Hugenoten mede. Een 25000 man
konden zy in oorlogstijd te velde brengen.
Een 260 vestingen hadden zy in bezit.
Met dapperheid en moed waren zy bezield,
overtuigd van de oprechtheid hunner zaak
en de eindelijke zegepraal hunner begin
selen. Naast God was hun hoop gevestigd
op Hendrik van Navarre, Doch die hoop
bleek Qdel. Oek hier zou het woord be
vestigd worden: „Vest op prinsen geen
betrouwen".
De» 15 Augustus 1589 was Hendrik
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
III, de laatste der Valois, door den dolk
steek van den dominicaner monnik Clement
gevallen, nadat hij Hendrik van Navarre
tot zijn opvolger had benoemd.
Een zware strijd wachtte den Calvinis-
tisehen troonopvolger, daar hij niet de
man was, dien de verbondene Liguisten
wensehten. Efc al gedroeg hij zieh in dien
strijd dapper, al belegerde hij zelfs in
1590 Parijs, weldra zag Hendrik IV in,
dat hij door wapengekletter en krijgmans-
roem alleen, niet in staat zou wezen, de
algeheele uit elkaar spatting van Frankrijk
te voorkomen. Een andere maatregel was
noodig, waartoe hij dan ook overging.
«Parijs is wel een mis waard", sprak hij
en de kroon van Frankrijk wel de over
gang naar de Roomsche kerk. Den 21sten
Juli 1593 zwoer hij ten aanhoore van
velen in de kathedraal van St.-Denis te
Parijs zijn geloof af.
Diep teleurgesteld waren de Calvinisten
of Hugenoten zooals begrijpelijk is. Wie
had zulk een handelwijze van den ridder
lijken vorst, den kweekeling vanBezaen
zoon eener eoht-hervormde moeder, ook
kunnen verwachten
Wel was hij ietwat lichtzinnig en ook
soms los van zeden, wat ergernis genoeg
had gewekt, maar men schreef dit alles
veelszins op rekening van zijn jeugdigen
leeftijd, van zijn groote inschikkelijkheid
en van het verleidelijke krijgsmansleven.
Daarenboven onderwierp hij zich met
weemoed gevolg van oprecht berouw?
aan de kerkelijke vermaning, zoodra de
kerk in ernst en met getrouwheid zijne
vergrijpen hom onder de oogen bracht.
Wordt zeifs niet van dezen Caivinstisohen
leider verhaald, dat hij bij overtreding van
het 7e wetwoord, hij had zich schuldig
gemaakt aan de onteering eener jonkvrouw
zich in het openbaar aan de kerkelijke
discipline onderwierp
Om den persoon van Hendrik IV een
weinig te doen kennen voegen we hierin
een karakterschets van de hand van
Duitechland's grooten historicus Ranke.
Hendrik IV, zegt deze, was geboren met
de eenvoudigste neigingen, üij gaf aan
doedelzak en rietfluit de voorkeur boven
kunstmatige muziek veel hield hij er van
zioh met de mindere klasse op te houden.
Zooals hij eenmaal op de veldtochten onder
de gemeene soldaten hun roggebrood met
hen gedeeld had, mengde hij zieh thans
op de rivierveeren, in de herbergen, waar
hij op zijne jachttóchten kwam, zoo lang
mogelijk onbekend, onder het volk, en
knoopte allerlei gesprekken aan.
Ook op de kermissen en markten ver
soheen hij en deed zelf inkoopenmaar
bij bood altijd zeer weinig, de helft, een
derde van wat men vroeg. Wie aan den
koning verkocht, had er gewoonlijk geen
voordeel bij. De hartstocht van de laatste
Medieeïsehe Valois, om door mildheid te
schitteren, beheerschte hem niet, eerder
het tegendeel. Hij wist, dat men hem
gierigheid verweet en lachte daarom.
Wanneer men hem zag, viel spoedig het
contrast in het oog tusschen zijne grijze
of witte haren, die zijn sohedel en zijne
slapen vóór den tijd bedekten, en zijne
krachtige gelaatstrekken en mannelijke
houding. De eerste waren afkomstig van
de wederwaardigheden, die hem van zijn
jeugd af hadden getroffen de laatste wa
ren de gevolgen van een krachtige, door
de inspanning der jacht en van het krijgs
leven versterkte gezondheid. Verdubbelde
inspanning scheen hem toe het beste middel
te zijn om van de jicht, welke hem som
tijds plaagde, bevrijd te worden. Hij ver
moeide iedereen.
Hij was enkel levenskracht en levens
lust niet geheel vrij van het oynisme,
dat daarmede pleegt gepaard te gaan
vooral niet in den omgang met de andere
sekse. Uiterlijke waardigheid moest men
niet bij hem zoeken.
Ook by onderhandelingen was elke
verontschuldiging hem voldoendehjj
verbeelde het niet, wanneer andere om
standigheden hem va» besluit deden ver
anderen. Ondanks den eenvoud van zyn
karakter wedijverde hij in doorzicht met
de bekwaamste diplomaten. Hij was ver
trouwelijk en aangenaam, maar kon ook
beleedigend en terugsteotend zijn, tegelijk
scherp en goedaardig. Zijn scherpheid
was echter slechts uitwendig en betrof
enkele personeninwendig was hij goed
en welwillend jegens iedereen.
De man, die hij was, is hij geworden
door het helder bewustzijn van zyn rang
en zijne roeping.
De vermaken en bezigheden van den dag
deden hem nooit zijne bestemming uit het
oog verliozen. Zijn scherpzinnigheid, zyn
waakzaamheid en bekwaamheid wydde
hij aan de volledige toepassing van het
monarchaal beginsel.
Zoo beschrijft Ranke den persoon van
Hendrik IV, die door zyn overgang tot
de Roomsche kerk zyn tegenstanders wist
te verzoenen en hunne kracht te breken.
Parys opende voor den vroegeren Huge
noot de poorten en bereidde hem een
zegeryke ontvangst, terwyl de Paus den
banvloek ophief. Zelfs Philips II maakte
vrede met hem. Zoodra de rust in Frank
rijk hersteld was, dacht hij toch nog een
oogenblik in ontferming aan zijne vroegere
geloofsgenooten en schonk hy hun bij het
edict van Nantes (13 April 1598), dat
onherroepelijk zou zyn naar het heette,
vrijheid van godsdienstoefening enhetvolle
genot van hunne rechten als Staatsbur
gers, benevens tal van andere voorrechten.
Voor de reehfbank te Middelburg heeft
terechtgestaan W. A. v. d. G., oud 30 jaar,
beklaagd van diefstal van 67 struisvederen.
Tegen hem werd zes maanden geëiseht,
met mindering.
Centrale Raad van Beroep. (Ongevallen
verzekering.)
In de gister te Utrecht gehouden open
bare terechtzitting had de uitspraak plaats
inzake
lo. het hooger beroep van de Rijksver
zekeringsbank tegen de uitspraak van den
Raad van Beroep te Middelburg, waarbij
met vernietiging eener beslissing van de
Bank, aan P. D., loodgieter te Vlissingen,
voorloopig een rente is toegekend van
f 1,35 per werkdag ter zake van een ongeval,
waardoor de enkel van zijn linkervoet is
gebroken. De Centrale Raad vernietigde
de uitspraak en bevestigde de beslissing
der Bank, waarbij getroffene een voor-
loopige rente van fO,9Q per werkdag is
toegekend
2o. hooger beroep van de Rijksver
zekeringsbank tegen de uitspraak van den
Raad van Beroep te Middelburg, waarbij
met vernietiging eener beslissing van de
Bank aan H. C. te Oost-en WeBt-Souburg
is toegekend eene rente van f0,51'/2 per
werkdag ter zake van een ongeval, ten
gevolge waarvan hij van den linkerduim
het nagellid en van den linkerwijsvinger
bijna 1 '/a lid mist, terwijl de stompen
benevens de middenvinger beperkte be
wegelijkheid hebben overgehouden. De
Bank had een rente van f 0,32 toegekend.
De Centrale Raad vernietigde zoowel de
uitspraak als de beslissing der Bank en
kende getroffene een rente toe van f 0,38 V2
per werkdag;
3o. hooger beroep van de Rijksverze
keringsbank tegen de uitspraak van den
Raad van Beroep te Middelburg, waarbij
met vernietiging eener beslissing van de
Bank aan J. E. D., mecanicien-ajusteur te
Sas van Gent eene rente is toegekend van
f0,13'/2 per werkdag, ter zake van een
ongeval, waardoor hij mist 2 leden van
den middenvinger der rechterhand. De
Bank had de door getroffene genoten wor
dende rente doen eindigen. De Centrale
Raad vernietigde de uitspraak, behalve
voorzoover daarbij is vernietigd de be
slissing der Bank, verklaarde dat er reden
is om de toegekende rente te herzien en
kende getroffene een rente toe van f 0,20'^
per werkdag.
MI<l<lelbursj. In de gemeenteraads
vergadering van Woensdag 23 Januari, worden
behandeld onderstaande zaken1, Notulen.
2. Stukken. 3, Staat van oninbare posten, be
lasting naar het geschatte inkomen over 1906.
4, 5, 2de suppletoir kohier der belasting naar
het geschatte inkomen en op de honden. 6,
Rekening van de Kamer van Koophandel en
Fabrieken over 1906. 7, 8, 9, voorstel van B. en
W. om aan den eervol ontslagen korenmeester
J. H. Wigard een pensioen te verkenen, en naar
aanleiding van verzoeken van de stoomtram
„Walcheren" om doortrekking van de rails aan
de Loskade, en van T. Rozemond om aanleg
van de waterleiding aan de Brandery molengang.
10, voortzetting behandeling afscheiding tus
schen het terrein van school K en van mejuffr.
Hattink-Wiil. 11 en 12, voorstellen B. en W.
naar aanleiding van 't verzoek van P. C. Labrijn
en C. D. Nagtglas Versteeg om aansluiting van
de badplaats Domburg aan de duinwaterleiding
en tot vrijstelling van J. M. Ditmars Zoon van
het bebouwen van een stuk bouwterrein aan de
Dokstraat. 13, voortzetting behandeling adres
Dr. Verheijden en de door Mr. A. A. de Veer
overgelegde circulaire van de Gasthuis-directie.
14, voorstel van den heer J. F. van Dunne tot
vervolging van een aantal belastingschuldigen
Middelburg. Bij kon. besluit is goed
keuring verleend aan het besluit van den
gemeenteraad ran Vlissingen tot verhoo
ging der jaarwedden van burgemeester
en secretaris van f2000 op f2500.
(Reeds in 't grootste deel onzer vorige
oplaag opgenomen).
Middelburg. Ongeveer 4 weken ge
leden werden op de «Duitsohland" der
Maatschappij Zeeland diefstallen gepleegd
van koperen voorwerpen. Een onderzoek
destijds ingesteld kon geen resultaat op
leveren, totdat het den adjunct-inspecteur
van politie alhier E. H. Tenokinek, gis
teren mocht gelukken, den opkooper
op te sporen bij wien de gestolen voor
werpen waren verkocht en de vermoede
lijke dader P. B. aan te houden, beiden
zoowel opkooper J. de H. als de verdachten
zijn ter beschikking gesteld van den heer
commissaris van politie te Vlissingen.
Vlissingen. De postsloep naar Bres
kens, die hedenmorgen van hier vertrok
is op de Schelde omgeslagen. De drie op
varenden werden door de prov. boot gered.
De mailboot kwam te 1274 uur binnen.
Een voorstel van Ged. Stoten tot wij
ziging van art. 16 e» 18 van het algemeen
reglement voor de polders en waterschap
pen onpervond nogal tegenkanting. Het
bestuur wilde zieh neerleggen bij het
voorstel van Ged. Staten, doch uit den
boezem der vergadering rezen stemmen,
die zieh verzetten tegen de voorgestelde
wijziging. Er werd voorgesteld, uit te
spreke», daj die wijziging met het oog op
de gevolgen, niet wensohelijk is. Ten
slotte werd besloten een relaas van het
verhandelde in de vergadering toe te zen
den aan Ged. Staten om de verschillende
denkbeelden in de vergadering over deze
kwestie geuit aan Ged. Staten bekend te
maken.
Aan een verzoek van W. Goetheer en
anderen om vergoeding over 1906 van
gepachte poldergrondeo, waarvan het
gebruik over de nog loopende vier paeht-
jaren opgezegd werd, werd voldaan,evenals
aaa een veTzoek vaa J. Sohrier om vermin
dering van paoht van poldergronden door
geleden schade van delfgrond.
Mededeeling werd gedaan, dat men in
de bestuursvergadering niet tot overeen
stemming is gekomen, welke ambtenaren
de vorige vergadering van ingelanden
wensohte te peneioneeren. Het bestuur
wilde alleen een pensioenregeling treffen
voor dan opzichter, een machinist, een
griffier en voor later aan te stellen vaste
opzichters. De vergadering vereenigde ziGh
hiermede.
Ingekomen was een voorstel van dhr.
Kloosterman, om aan elk ingeland een
plaatselijk reglement te verstrekken, welk
voorstel niet werd aangenomen.