No, 93 1907.
Zaterdag 19 Januari
21e Jaargang,
Hiisnaiskiesrcebt.
Buitenlandse!) Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed
S, X DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUiJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDER EN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De leer van het algemeen kieHrecht
berust op de individuiUistiisoho opvatting
der maatschappij.
Dat wil zeggen dat men zich de maat
schappij denkt als bestaande uit los van
elkaar levende personen, individuen. Ge
lijk de zandkorrels aan den oever der zee,
die ieder op zich zelf een geheel vormen
en voorts los van elkaar bestaan en door
den wind los daarheen geworpen worden.
Zoo nu bestaat de maatschappij niet.
Integendeel, zij bestaat uit kieine oor
spronkelijke kringen, is ontstaan uit huis
gezinnen, en wordt daaruit voortdurend
in stand gehouden.
Het huisgezin ie de cel waaruit de
maatschappij is opgebouwd.
Dat is het beginsel hetwelk by de ver
dediging van dit kiesrecht wordt in het
oog gehouden. Het te aanvaarden geeft
blijk van practischen zin, van 6en open
oog voor de waarheidvoor het feit dat
het staan aan het hoofd van een gezin
waarborgen geeft van belangstelling in
de belangen van zichzelf en anderen van
ssin voor orde en gezagvan aanleg tot
maatschappelijke saamwerkingzoodat de
beteekenis van het huisgezin als de oercel
waaruit de maatschappij is opgebouwd,
tot haar recht komt.
Het huismanskiesrecht is inderdaad, ge
lijk het Kamerlid Hruutmelkamp wel eens
heeft betoogd, „een houdbare, een alge-
meene, een reohtvaardige grondslag.'' Het
voert niet tot overheersohing van den
eenen stand over den andere*. In alle
standeu zijn gezinnen, en van elk gezin
wordt b\j die het hoofd is kiezer. Het is
niet onrechtvaardigwant het stelt geen
eiachen van stoffelijk bezit, waarover de
mensch toch zoo weinig te zeggen heeft
en dat zoozeer van de omstandigheden
buiten hem afhankelijk is. En het is in
overeenstemming met de natuur der samen
leving, die leert dat, waren er geen huis
gezinnen, maar slechts individusü, er ook
geen maatschappij op aarde zou bestaan
als een geordend samenhangend geheel.
Ook in de souvereiniteit der kriDgen
ligt een machtig argument tot aanprijzing
van dat kiesrecht.
Bij de verdediging van het kiesrecht
voor gezinshoofden het was bij de be
handeling der wet Tak in 93 heeft
het Kamerlid Mack&y dit duidelijk in de
Tweede Kamer uiteengezet.
Hot ataan aan het hoofd vaD een gezin,
zoo sprak hij, geeft waarborgen. Dat zijn
personen die geleerd hebben te zorgen niet
alleen voor zichzelven, maar ook voor
anderen zij hebben meer verantwoorde
lijkheid leeren krijgenzijn geroepen de
zaken ook van anderen te beheerenzij
zyn gewend aan meer ordeen bovenal
zjj hebben geleerd in den organieken kring
waarin zy geplaatst zyn, eenige souve
reiniteit uit te oefenen in eigen kring. En
dat zou in den toekomsfcigen kiezer wel
geapprecieerd moeten worden".
En een ander Kamerlid, de heer Talma,
schreef
„De verhoudingen in den Staat van volk
tot overheid enz. vinden wy naar hun wezen
terug in 't gezin. By de onderlinge ver hou
dingen van vader, moeder, kinderen, broers
en zusters, komen al die elementen op den
voorgrond, die wij in denstaatterugvinden.
De eigenaardige opvoeding die men van
het hoofd van het gezin krijgt door het
staan op die plaats, is zeker heel wat dieper
en degelyker voorbereiding voor de ver
vulling van zyn burgerplicht dan een cursus
in de geschiedenis onzer staatsinrichting".
Het lust ons niet over de beteekenis en
de positie van den huisman breed uit te
wijden. Men kan er dichterlijke artikelen
over schrijven. Doch het komt ten slotte
alleen hierop neerDe huisvader of de xet
hem gelijkgesteldeby v. de oudste zoon
$ia zijn moeder welke weduwe is heeft te
vertegenwoordigen bij verschillende ge
legenheden de celibatair zelfs, indien hij
zich een maatschappelyken kring kiest,
waarin hy zyn licht laat schijnen, die
allen gevoelen het gewicht hunner roeping,
zy hebben verantwoordelijkheid te dragen
voor het welzijn van zich en hun gezin of
don kring waarvan zy de belangen hebben
te dienen.
En nu is 't gezin de kring in't klein, en
deze weer de maatschappij in 't klein. Men
zou er het beeld van de concentrische cir
kels op kunnen toapasson. Zy zyn gelijk
vormig doch verschillen in grootte, doch
elk heeft zyn belangen, en die ze bevor
deren dat zyn de huisvaders, if elk afzon
derlijk if allen saam.
En dat allen saam geschiedt nu in het
belang der gemeente if der provincie, of
van 't land. Op velerlei manierin allerlei
veveeniging door menigerlei roeping die
men te vervullen heeft; ook bij de stembus.
En dat in 't belang van den staat die ten
slotte al die verschillendekringen waarvoor
zij leven en werken omvat.
Voorgeslacht en tegenwoordig geslacht
en opkomend geslacht en nageslacht, 't zit
alles aan elkander vast. Want er ligt in het
huismanskiesrecht, een belofte van duur
zaamheid verscholen.
Gelijk onze voorouders vast aaten aan
hun voorgeslacht, zoo zitten wij weer aan
hen, onze kinderen op hun beurt aan ons
vast. Wij zetten 't werk der ouderen voort;
straks bouwen de jongeren voort op 'tonze.
Het menschdom is door alle eeuwen heen
een eenheid, ook in 't verantwoordelijk
heidsbesef voor de prompte bewaring van
het vaderlijk erfdeel, als voor de onge
schonden overdracht van dat goed aan de
eigen nakomelingen.
En de kracht van het organisch leven,
ook op het gebied der staatkunde, ligt voor
een groot deel hierin dat het is gebouwd
op werkelijkheid.
Ziedaar de grond voor onze aanvaarding
in beginsel van het hnismanskiesreoht.
Het spreekt echter van zelf dat wy er
niet mee af zyn met maar steeds te her
halen wij willen huismanskiesrecht.
Tusschen de leer en de practijk ligt een
groote afstand, die dit voegen wij er
terstond bij evenwel best is af te leggen.
Wat de leer van het huismans-kiesrecht
aangaat, deze staat lijnrecht tegenover de
leer der volkssouvereiniteit, waaruit de
hierboven gewraakte revolutionaire indivi
dualistische opvatting der maatschappij
rechtstreeks is voortgevloeid.
In dien zin is de opvatting van het huis-
mauskiesrecht zuiver anti-revolutionair, en
wordt zij dan ook door de anti-revolutio
naire partij in haar program van beginselen
en haar program van actie met zekere voor
liefde aanvaard.
Maar nu komt het aan de praktyk toe.
Tegen het individualistisch staat het
organisch kiesrecht.
En een organische regeling van het kies
recht, daar is het gezinshoofden-kiesrecht
De Standaard heeft dit laatst nog her
innerd! slechts een der grondslagen van.
Het gezinshoofden-kiesrecht mag for
meel niet zijn een verkapt algemeen kies
recht al zit het principieel nog zoo zuiver
in elkaar.
Het moet in zich de waarborg hebben
dat niet het eene volksdeel door het andere
wordt overheerd. Er moet mede gepaard
gaan evenredige vertegenwoordiging. Zelfs
zou 't in de practyk wel eens noodig kun
nen zyn dat er een meervoudig stemrecht
aan verbonden werd.
Maar dit is van later zorg.
In ieder geval is onderlinge bespreking
in onze pers nu meer dan ooit noodig.
Gelijk wy reeds vroeger gezegd hebben
(o a. in ons no. van 14 Oct. 1905) de kans
van slagen van het beginsel van huismans-
kiesreoht is nu grooter dan ooit. Ons be
ginsel heeft in de onderwijszaak gezege
vierd wie weet wat er nog gebeurt met
ons beginsel in de kiesreoht-quaeetie
18 Januari 1907.
Wat reeds een paar jaar lang ter sprake
werd gebracht en ook gewenscht, n.l. het
bezoek van H. M. de Koningin aan onze
provincie, schijnt dezen zomer nu in ver
vulling te zullen gaan. Het zal dan, naar
we hopen, geen tocht zijn door een deel
van Zeeland naar aanleiding van droeve
gebeurtenissen, zooals in Maart j.l. treuriger
gedachtenis, waar deernis en medelijden
de koninklijke harten vervulde bij het
zien van zooveel leed en ellende, maar
een ware vreugdeto«ht, zoodat op ieder
dorp en in iedere stad, waar de vorstelijke
personen doortrekken of toeven, het aloude
Oranje boven, van oud en jong zal worden
gehoord. Oranje en Nederland is een en
zoo moet het blijven. Ook dit bezoek aan
ons gewest zal er ongetwijfeld toe bijdra-
dragen, om die eenheid bij vernieuwing
te doen uitkomen en te bevestigen. Reeds
worden nu al bijzonderheden van het be
zoek gemeld. Toeh moeten we die melden
onder voorbehoud, want het program, stel
het ware reeds in hoofdzaak opgemaakt,
kan tot op het laatste oogenblik gewijzigd
worden.
Men spreekt er van, dat H. M. behalve
Goes ook Zierikzee van uit de
hoofdstad Middelburg de beide Vlaanderen
zal bezoeken, elk deel op een dag. Dan
zullen ook de Nederlanders aan de over
zijde van de schelde de vorstelijke per-
soDen, want ook de Prins komt begrij
pelijker wijze mede, met vreugde kunnen
begroeten, een voorrecht, dat ze ongetwij
feld op hoogen prijs zullen stellen.
De geestdrift in de beide Vlaanderens zal,
gelijk overal in de provincie algemeen zijn.
Het bezoek aan Zeeland zal vermoedelijk
een geheele week duren. Indien H. M.
's Maandags te Middelburg arriveeren en
Zaterdags vertrekken, en men rekent be
halve twee dagen voor het voormalige 4e
en 5e district, ook nog een dagje er af
voor Vlissingen en Goes, dan blijft er
waarlijk voor hetplatteland van Walcheren
niet veel bezoektijd meer o\ er.
Intusscheo is het o. i. het best, om kalm
aftewachten het ofïioiëel program. Immers
bij alle voorloopige berichten past het
woord vermoedelijk". En zooals men
begrijpt, vermoedens rusten op geen so-
lieden ondergrond, 't Is in dezen meer een
wensohen dan een weten.
Kr entenoorlog.
Een paar ook door ons overgenomen
tegenstrijdige artikelen over krenten in
het Handelsblad en het Nieuws van den
Dag had den Ameterdamffchen correspon
dent van de Avondpost aanleiding gegeven
om den draak te steken met de medische
wetenschap.
Eerst kwam P. in het Hbl. er op wijzen,
dat krenten heb lekkerste, voedzaamste,
gezondste, best verteerbare en goedkoopste
voedingsmiddel zijn, dat krentenwijn even
lekker en veel onschadelijker is dan
gewone wijn (krentenwijn kost maar tien
cent de flesch en ieder kan die ook thuis
maken) en dat bijgevolg by eiken maaltijd
niet alleen apennootjes maar ook en in
veel grooter hoeveelheid krenten moeten
gegeten worden.
Iemand was juist van plan, eer de
krantenmarkt kolossaal ging rijzen, oen
schip krenten op te doeD, om krenten te
eten en als ze veel duurder geworden
waren, te verkoopen, toen dr. Schrijver
in het N. v. d. D. kwam vertellen, dat
krenten volstrekt onverteerbaar zijn, dat
ze byna geen voedingswaarde bezitten,
dat ze schadelijk zijn in de maag en nog
eehadelijker in de darmen. Vandenwyn
werd niets gezegd.
De lezer van het N. v. d. D. had het
schip krenten nog maar niet besteld.
Dr. J. de Groot komt nu in In en om
de Keuken aan den krentenoorlog een eind
maken door op te merken
Wanneer de ontlasting wordt onderzocht van
iemand, die krenten heeft genuttigd, dan wor
den deze daarin onverteerd teruggevonden.
Evenzoo weten wij, dat het vliesje, dat de krent
omhult, beslaat uit een stol', die door de spijs-
verbeteringssappen niet of nauwelijks wordeu
aangetast, en dat krenten, omdat zij zoo moeilijk
verteerbaar zijn, zelfs iu een gezonde maag na
langen tijd nog worden teruggevonden. Zulke
moeilijk verteerbare stollen prikkelen voortdu
rend de maagkliertjes tot afscheiding van
maagsap, wat in dit geval beteekent tot veel
nutteloozen arbeid terwijl ook van den spier-
wand van de maag heel wat vruchteloos werk
wordt gevergd. Er zijn dan ook veel menschen
wier magen geen krenten „verdragen", en voor
een maag, die niet geheel normaal functioneert
(en hoe vele zijn er zoo nietis het gebruik
van krenten fataal.
„In den darm gedragen de krenten zich niet
veel verstandiger", zegt dr. S. terecht. Zij prik
kelen den darmwand, waardoor de samen
trekking en zoodoende de spoedigo ontlediging
van de darmen bevorderd wordt. Dat doen
alle onverteerbare bestanddeelen van ons voedsel
en dat is op zich zelf zeer nuttig. Eet men
echter veel krenten (en dat zou toch noodig
zijn, als men er een voedingsmiddel van wil
maken) dan verandert die nuttige eigenschap in
een nadeelige, en ondervinden de darmen den
schadelijken invloed van een te sterke prikke
ling. Een ander gevolg is, dat de voedende
bestanddeelen, die de krent bevat, er niet of
slechts zeer onvoldoende aan onttrokken kunnen
worden en grootendeels met de onverteerde
vrucht het lichaam weer verlaten. Doch niet
alleen de werkelijke voedingswaarde van de
krenten zelf is daardoor veel geringer dan ze
volgens de samenstelling, dus in theorie, is
ook de voedingswaarde van de voedingsmid
delen, waarmee de krenten vermengd zijn,
wordt daardoor geringer, zooals door speciale
onderzoekingen gebleken is. Het gevolg hiervan
is, dat krentenbrood niet voedzamer is, maar
in voedingswaarde aanmerkelijk lager staat dan
gewoon brood.
Als prikkel voor den smaak, als genotmidde
dus, mogen de krenten (mits goed gewasschen)
in de keuken in eere blijven, als voedings
middel hebben zij zoo goed als geen waarde,
en het gebruik van veel krenten is altijd af te
keuren.
Zoo was het ons ook altijd geleerd
en wy zullen ei- ons maar aan houden.
Duitschland.
Te Berlijn zijn de kiezec3 op een zwaren
electoraten veldslag voorbereid. Van de
zes kiesdistricten zijn er vijf in handen
der soeiaal democraten. Alleen het 1ste
district, de binnenstad, waar het Paleis
is, wordt door een lid der vrijzinnige volks
partij (wy zouden hier zeggen een vrij
zinnig domoeraat) vertegenwoordigd.
De aftredende Kump wordt bestookt
door den bekwamen sociaal democraat
dr. Arous.
In het 2e district kampt de populaire
liberale burgemeester Reicke met den af
tredenden Fischer.
In het 3e district wordt de aftredende
Heine bestookt door Rosecou (vrijz. volks
party).
In het 5e disvrict moet de aftredende
Schmidt kampen met de vrijzinnige Cassel.
In Charlottenburg tracht de conservatief
Boddin den aftredende Zubeil te ver
dringen.
Het land staat overeind van al de spre
kers en debaters.
Het is eigenlijk schande om het te zeg
gen, maar er valt uit politiek oogpunt
een voor Von Bulow cn Dernburg hoogst
gelukkige beurtenis te oonstateeren. De
tydingen uit Zuid-West-Afrika zyn slech
ter 1 Er wordt uit Port-Nolloth geseind,
dat de vredesonderhandelingen in Dama-
raland plotseling afgebroken zijn. Een
ernstig gevecht is aan den gang in da
buurt van Keetmanshoop, en men zegt
dat de opstandelingen krachttgen tegen
stand bieden 1
Uit menschelyk opzicht is dit een ramp
te achten. Er gaan weer memschenlevens
mee verloren. Maar wie kan ontkennen
dat deze catastrophe een peliek buiten
kansje is voor de regeering en haar liberale
en anticlericale helpers 1
Wy merken dit op, ongeacht onze mea
ning dat het Oentrum een fout beging
toen het bij den te verwachten uitslag,
met hehulp der vaderlaudloozeu eti wilden
van allerlei slag zyn verzet tegen het door
de regeering op goede gronden gevraagd
crediet volhield.
1U A. PO i U w
Hoofdbestuur der Landbouw-Maat-
schappij.
Vergadering van het Hoofdbestuur van
Donderdagmiddag 1 uur.
Voorzitter de heer C. A. H. Wagtho
wegens ongesteldheid van den heer mr.
P. C. J. Heunequin.
Vertegenwoordigd zijn de afdeelingen
Walcheren, Zierikzee, Tholen, Kruiningen,
Ileiukenszand, Noord-Beveland, Oostburg,
Hulst, Axel.
De oommissie belast met de regeling
van de collectieve inzending naar de
tentoonstelling te 's-Gravenhage is ver
tegenwoordigd door de h.h. J. Polderdijk,
v. Oeveren, A. J. Dorst, J. J. Mol, E. v. d.
Boscb, P. C. W. Swemer, L. J. Roggen-
band F. Hombach en P. J. v. Dixheorn.
Uitgenoodigd deze vergadering bij te wonen
zijn de heeren F. O. O. M. Hombaeh en
O. A. II. Wagtho, voorzitter en secretaris
van het Zeeuwsoh-Belgisoh trekpaard dr.
D. J. Hissiuk, directeur van het Rijks-
land bouwproefwtation te Goes, en I. G. J.
Kakebeeke, Rijks-landbouwleeraar in Zee-
iend, J. P. M Cauiman, Rijkslandbouw-
leeraar in Zeeland en N.-Brabant en C.
Zwagerman, zuiveloousulent der Maat
schappij.
De afgevaardigde va« de afd. Kruiningen
maakt nameriB het bestuur dier afd. be
zwaar tegen het vaststellen der statuten.
De voorzitter zegt dat ze reeds lang
hangende zijn, dus dienen te worden be
handeld.
De afgevaardigde der afd. Axel zou
art. 9 willen wijzigen in het belang van
het Hoofdbestuur. Hij zet dit in het breede
uiteen met het oog op de geldmiddelen.
De heer e. Weel bestrijdt deze meening,
het behoort in het huishoudelijk reglement
en niet in de statuten tehuis.
De heer Vor sterman van Ogen is het
eens met den heer v. Weel.
Bij art. 3 vraagt de heer Dominicus of
iu ditart.ook voordetuinbouwmaatsohappij
een plaats is, wat de heer v. Ogen ontkent.
De heer Camman geioeft ook dat de
vergadering zioh niet druk behoeft te
maken over den tuinbouw, die toeh door
alle gemeentebesturen gesubsidieerd wordt.
Da heer Dominicus gelooft dat men hier
moeilijk de statuten kan goedkeuren tenzij
het huishoudelijk reglement bekend is.
De heer v. Ogen is dit wel eens, doch
gelooft dat wanneer art. 5 gewijzigd werd,
dit bezwaar te ondervangen was.
De heer v. Weel is het eens met den
heer Dominicus, men kan de statuten
doorloopen, doch niet vaststellen.
De voorzitter zegt dat de statuten dienen
te worden vastgesteld, anders blijft dit
weer hangen tot April.
De heer Hissink gelooft dat waar de
Maatschappij al zoo lang zonder statuten
is deze nog wel wat kan wachten, dan
kan tenminste iedere afdeeling worden
gehoord wat nu niet is gebeurd.
De heev Moolenburg ziet geen heil iu
uitstel. Hij vindt niets bijzonders in deze
nieuwe statufeu. Zij zijn eene verbeterde
uitgaaf van de oude, hij zou ze willen
vaststellen. Het voorstel om uit te stellen
werdt verworpen met 17 tegen 5 stemmen.
De statuten worden al zoo aangenomen
zooals deze zijn voorgesteld.
Thans wordt door den voorzitter voorge
steld eene commissie te benoemen voor
het huishoudelijk reglement, omdat dit
tijdig zal worden gezonden aan de afdeelin
gen. Wordt goedgevonden.
De afdeeling Tholen stelt voor adhaesie
te betuigen aan het bij de regeering inge
diende adres van den Bond der Neder-
laDdsohe Suikerfabrikanten inzake zwaar
dere belasting der saccharine.
Het Hoofdbestuur stelt voor een adreg