NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
No. 91. 1907.
Donderdag 17 Januari
21e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
S. I DE JONGE-VERWEST,
F. P. D'HUU, te Middelburg.
re Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDER EN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,025.
T
Wed.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
te*
IJK
Goes, ook voor Kloetinge, Kaftendijke,
'«-Heer Hendrikskinderen en Wissekerke
11, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20, 21, 22
en 23 Maart.
Een bezoek aan Rijssen.
De heer W. Hovy schrijft in d Standaard
het volgende
Op uitcioodiging van den heer P. van
Vliet, Tweede Kamer-lid en Voorzitter van
het Ned. Werkliedenverbond //Patrimo
nium'', die mij daarbij den daartoe strek-
kenden wensoh overbracht van het Bestuur
van den Chrislelijken Textielbond, heb ik
mij Vrijdag 11 Jan. op weg begeven naar
Rijssen, in gezelsohap van de heeren
Van Vliet, Aalberse, lid der Tweede Kamer
voor het district Almelo (waarin Rijssen
ligt, en Henri Polak, voorzitter van den
Alg. Ned. Diamantbewerkersbond, daartoe
aangezocht door den Sociaal-democrati-
scheo TexlieJbond.
De heer Vau Vliet wenschte zoo gaarne
nk het bezoek, dat hij reeds had afgelegd
bij de heeren Ter Horst Co. (waarbij
de heer Wielinga hem had vergezeld) nog
eene poging gewaagd te zien om een einde
te maken aan het droeve geschil, waarvan
nu reeds gedurende zeven weken eene
werkstaking van een duizendtal arbeiders
en arbeidsters in de fabrieken van genoemde
firma het gevolg is. Op den voorgrond zij
gesteld, dat de heeren Ter Horst Co.
uitdrukkelijk hadden verklaard geen be
middeling van buiten te zullen aanvaarden,
doch het hangende geschil alleen met hun
eigen werklieden te willen beslechten.
Dit was dan ook de reden, dat zij ge
weigerd hadden niet aan hunne werk
lieden om zioh bij de Textielbonden aan
te sluiten doch zei ven in contract te
komen met eene organisatie, die niet
samengesteld was uitsluitend uit het per
soneel der arbeiders aan hunne fabrieken.
Natuurlijk, dat deze wetenschap ons
tamelijk pessimistisch stemde. Hoe zouden
wij ontvangen worden wat zouden wij
kunnen uitrichten Deze vragen lagen
voor de hand, maar het antwoord was
minder gemakkelijk te geveD. Ware bet
niet, dat ik sympathie gevoelde voor het
streven en de volharding van den heer
Van Vliet, ik zou stellig verkozen hebben
thuis te blijven.
Thans besloot ik te gaan met een stille
bede in het hart, dat het den Heere mocht
believen ons te gebruiken om nog iets tot
stand te brengen tot verbetering van den
ellendigen toestand, waarin zoo vele ge
zinnen door dit treurig eoDfliet waren
geraakt.
Rijssen ligt tussohen Deventer en Almelo
en is een onaanzieclijk stadje van 6000
iBwoners. Het levert weinig natuurschoon
en weinig afwisseling op. De twee groote
jutespinnerijen en weverijen der lirma Ter
Horst en Co., waarin, naar ik meen, 1022
arbeiders en arbeidsters hun middel va«
bestaan vinden, zijn het middelpunt in dit
plaatsje, dat bijna geheel van baar bestaat.
Toen wij aan het station aankwamen stond
een groepje //stakers" mot de handen in
den zak uit te kijken welke bezoekers uit
den trein zouden uitstappen. Kalmer luid-
jes, die er alles behalve uitzagen, alsof zij
door hartstocht geprikkeld waren, kan
men zioh moeilijk voorstellen.
Alras bleek het, dat de heer Van Vliet
kennissen onder hen had tengevolge van
zijn eerste bezoek, want wij vonden ter
stond een leidsman, die ons bracht in een
der beide hoofdcafé's van het stadje, waar
wij de leden van het Bestuur der Tex
tielbonden (Verveld van //Unitas"en Voogs-
geerd van /;de Eendracht") ontmoetten,
en ook kennis maakten met den Voorzitter
van het stakings-oomifé.
Ons eerste werk was, belet te vragen
bij de heeren Ter Horst Co., ten einde
he» in den loop van den middag te mogen
bezoeken, hetgeen ons terstond welwillend
werd toegestaan, en wel legen drie uur.
Inmiddels hadden wij den tijd om een
pnderhoud met de genoemde bondsbesturen
te hebben, die ons o. a. het volgende me
dedeelden Reeds sedert meer dan een
half jaar was onder het fabriekspersoneel
het bewustzijn ontwaakt, dat er eene ver
betering moest komen in de vigeerende
loonregeling.
Mochten al sommige loonen iets beter
zijn, over het algemeen was zulks niet het
geval en stond de lage loonstandaard, bij
tamelijk langdurigen arbeid, eene gezonde
maatschappelijke en geestelijke ontwik
keling in den weg. Men had de directie
daarvan in kennis gesteld en gemeend
eene algemeene verhooging van 20 pCt.
Ie mogen vragen. Deze was echter door
de directie onaannemelijk verklaard, doch
wel was er het gevolg van, dat in over
leg met de directie eene commissie werd
gevormd, bestaande ten deeie uit niet aan
gesloten arbeiders, welke een sohema zon
opmaken eener naar haar inzien billijke
loonsregeling.
Deze commissie heeft haar taak met veel
ernst opgevat en ook uitgevoerd, zooals ook
de Directie tegenover ons getuigde, en als
resultaat van haar arbeid voorgesteld
sommige loonen met 5 pCt., andere weer
met 10 pCt., nog andere met 15 pCt. en
sommige met 20 pOt. te verhoogen. Het
resultaat dezer verhoogingen zou naar
hunne berekening zijn, dat f 16.000 méér
aan loon zou zijn uit te betalen, De iirma
Ter Horst Co. heeft evenwel deze voor
stellen onaannemelijk verklaard en van
haar zijde eene regeling opgemaakt, welke
haar eene vermeerdering van loon van+
f9000 kosten zou.
Jammer, dat daaromtrent geen onderling
overleg is gepleegd, doch dat de firma
h&ar regeling heeft ingevoerd dus den
werklieden opgelegd met de bepaling,
dat die zou ingaan Maandag 12 November.
Toen dit bekend was is eene vergadering
van het geheele personeel belegd, en daarin
de drie voorstellen na discussie aan stem
ming onderworpen. Daarvan was het resul
taat lo. dat men den eisch van 20 pCt.
verhooging voor het geheele pers meel liet
valleD, 2o. dat de loonregeling van de
Directie werd verworpen, 3o. dat de voor
stellen van de commissie uit de arbeiders
werden aangenomen, waarvan ook der
Directie mededeeling is gedaan.
Toch zijn allen den 12 Nov. aan het
werk gegaan, terwijl verwacht had kunnen
worden, dat zulks niet zou zijn geschied,
teneinde den schijn te vermijden, alsof men
zioh ten slotte toch had neergelegd bij de
loonregeling, door de directie vastgesteld.
Niets minder was het geval. Men had be
sloten het werk neer te leggen bijaldien
de directie op haar stuk bleef staan. Doch
als oplossing daarvan is mij ter oore ge-
komen, dat men zioh had gevleid, dat eene
commissie uit de notabelen van Rijssen
zich had opgemaakt om de directie te
bewegen mildere bepalingen te willen
toestaan, hetgeen later bleek niet het geval
te zijn geweest.
Daardoor is de staking begonnen nadat
reeds de eerste maal uitbetaling van loon op
den nieuwen voet plaats had gehad, waarbij
tevens aau het licht wae gekomen (althans
volgens bewering der arbeiders) d at wel eene
lotsverbetering was tot stand gekomeD,
maar voor niet méér dan 350 personen,
duj j van het geheele personeel.
Besloten werd onder ons, dat wij bij
ons bezoek trachten zouden, de Directie
te bewegen, alsnog in te gaan op de voor
stellen der arbeiders. Immers, op een loon
van pl.m. f6700 per week of bijna f350,000
per jaar, bedraagt de gevraagde verhooging
van pl.m. f16,000 nog geen 5 pCt., terwijl
het verschil tussohen hetgeen de Directie
bereid was te geven en wat gevraagd werd
slechts 2 pCt. bedroeg.
Dergelijk klein verschil kon toch geen
overwegend bezwaar opleveren, kwam ons
voor. Voorts meenden wij, met alle vrij
moedigheid der directie het verzoek te
mogen doen de bestuurders der Vakbonden
tot een onderhoud toe te laten, daar wij
de overtniging hadden gekregen, dat het
optreden dier mannen niet dan lof ver
diende en het niet hel minst aan hen was
tos te schrijven, dat alles zoo uiterst ge
regeld ging in de plaats, zoodat ook de
vertegenwoordigers der oi erheid moesten
getuigen dat van wanordelijkheden of ruw
optreden, zelfs tegenover het kleine deel
der arbeiders, dat het werk niet had neer
gelegd, veel minder tegenover de patroons,
eenige sprake was. Ik zag dan ook een
half dozijn marechaussees heel rustig bij
de kachel zitten in het cafétje, waar wij
eenige verversohing namen, en vernam
uit hun mond, dat er voor hen niets te
doen was.
De ontvangst bij de heeren Ter Horst
Co. was uiterst welwillend, doch onze
voorstellen mochten geene genade in hunne
oogen vinden. Zij waren niet bereid de
bestuurders der vakbonden te ontvaDgen,
doch wilden alleen met hun eigen arbei
ders spreken, hetgeen hun zelfs zeer aan
genaam zou zijn. Zij hoopten ben dan te
kunnen overtuigen, dat hun nieuwe loon
regeling wel een vrij aanzienlijke lotsver
betering zou aanbrengen, en op onze bewe
ring, dat daardoor slechts ongeveereen derde
der arbeiders werd gebaat, kregen wij ten
antwoord dat de tijd niet voldoende was
geweest om de uitwerking te kunnen be-
oordeelen. De arbeiders hadden nk de
invoering der nieuwe regeling niet zoo
spoedig moeten ophouden. Dan zouden zij
zeiven hebben bemerkt dat hun toestand
wel verbeterd was.
Veel werd door ons gesproken om te
wijzen op het groote belang, dat spoedig
een oplossing moeht worden gevonden van
het loopend geschil. Ernstig drongen wij
aan op de wenschelijkheid, de bestuurders
der Vakbonden te ontvangen, opdat deze
ook de bezwaren der Directie mochten
vernemen, die zij als vakmannen beter dan
wij zouden kuDnen beoordeelen.
Het mocht ons evenwel niet gelukken,
de heeren van opinie te doen veranderen.
Ons vleiende dat onze argumenten tooh
nog ten slotte eenige uitwerking zouden
hebben, vroegen wij vergunning ons bezoek
den volgenden morgen le mogen herhalen,
nadat de heeren nog eens ernstig over de
zaak zouden hebben nagedacht en onder
ling overleg gepleegd. Die vergunning
werd ons gaarne gegeven. Echter bleek
ons den volgenden dag, dat onze hoop ijdel
was geweest, want ook toen zijn wij niet
verder gekomen. Wel hebben de heeren
beloofd met eene commissie uit de arbeiders
te spreken.
Meer konden zij ons niet toestaan.
Moge deze bespreking nog tot een gun
stig resultaat leiden, want bestendiging van
dezen gespannen toestand kan niet dan
diep te betreuren zijn en hoogst demorali-
seerecd werken.
Wij keerden met een bezwaard hart
huiswaarts, doch ook met het bewustzijn,
te hebben gedaan wat in ons vermogen was.
De indruk, dien ik van de toestanden
te Rijssen ontving is, dat er ingrijpende
veranderingen zullen moeten komen, zoo
wel in het belang van de fabrikanten als
van de arbeiders. Gaarne erken ik, dat
de heeren T. H. Co. voor een moeilijk
probleem staan en gaarne neem ik hun
verzekering aan, dat de concurrentie steeds
lagere prijzen afdwingt, zoools zij zoo
welwillend waren ons met de stukken aan
te toonendoch de in de fabrieken gevolgde
methode is, dunkt mij, niet vol te houden.
Er zijn te veel arbeiders en veel arbeid,
die door jongere krachtnn met beter gevolg
zou kunnen geschieden, wordt nu door
oudere verricht. Zeer zeker valt hierbij
niet te miskennen een welwillendheid van
de zijde der patroons, die hen ertegen
doet opzien het aantal arbeiders aanzienlijk
te verminderen en zich van minder ge
schikte krachten te ontdoendooh het
groote aantal drukt vanzelf de loonen
naar beneden. Dit kan logisch Diet anders,
en eene geleidelijke verandering, waar
door één man meer moet produceeren, zal
wel de noodzakelijke oplossing zijn om op
den duur tot betere toestanden te geraken.
De heer L. Smit, voorzitter van Patri
monium te Goes ontving nogvan M. f 1,50.
Wij blijven deze zaak dringend aan
bevelen. (Red. Zeeuw).
16 Januari 1907.
Enkele ledeo onzer clubs leggen ieder
jaar bezoeken af bij die christenmanneu
welke nog geen lid der biesvereeniging
zijn of den leeftijd bereikten om op de
kiezerslijst te worden geplaatst.
Dat zy daarbij nog al eens den neus
stooten, is een feit waarbij zij wel niet
lang stilstaan, doch waarop wij wel eens
een enkele maal de aandacht willen ves
tigen.
Het groote argument der vrienden die
in den Dooperschen hoekwoDen,en daarom
aan onze politieke actie niet meedoen, is
dat zij niet aan politiek doen.
„Ik doe niet aan politiek", zegt u zoo
menige goede vriend met wien ge op 't
gebied van maatschappij of inwendige
zending zoo aangenaam kunt samenwerken.
Ik doe niet aan politiekEn in zijn
medelijdenden glimlach laat hij u de min
achting zien die hij voor dit, immers door
u zelf zoo noodzakelijk gekeurde werk,
gevoelt.
Ik doe niet aan politiek
Wij hoorden getrouwe lezer» van De
Zeeuw van jaren her, voorstanders van
zoo menige actie op christelijk sociaal ge
bied, zioh zoo uitspreken.
De Nederlanderen aan den stijl her
kent men den hoog gewaardeerdon volks
vertegenwoordiger, die voor Goes zitting
heeft, schreef eens in haar toelichting
van het artikel Zelfbestuur van het chr.
Hist. Program, art. 7.
„Dikwijls hoort men iemand met zekere
zelfingenomenheid zeggenik doe niet
aan politiek. Toch steekt daarin niets
voortreflijk8. Iemand die den moed heeft
een gezin te vormen en zich aan dat gezin
te wijden, staat hooger dan de zelfge
noegzame celibatair, die uitsluitend zorgt
voor zich zelf. Zoo staat ook hij, die zijn
vrijen tijd, zyn gaven en krachten bezigt
voor een kring waarvan hij deel nitmaakt,
hooger, dan hjj die zich aan alle publiek
leven eenvoudig onttrekt. Het arbeiden
voor gemeente, provincie en land is, al
thans wanneer 't uit toewijding geschiedt,
een voortrefielijk werk."
Voortreffelijk gezegd.
Laten onze vrienden op hunne tochten
ter kiezersteelt zich deze woorden her
inneren. Allicht winnen zij er nog een
kiezer mee.
Het Kamerlid mr. Schokking heeft inder
tijd aan Minister Rink gevraagd met het
oog op het toenemend misbruik van Gods
Naam, aan de wanden der scholen, zoo van
openbare als bijzondere te willen doen
schrijven Gij zult den Naam des Heeren
uws Gods niet ijdellijk gebruiken.
De Minister zegde overweging toe.
De Volksonderwijzer, orgaan der sociaal
democratische onderwijzers, is hiermede
niet ingenomen.
Het schrijft:
s-De Minister mag toch niet vergeten, dat de
openbare school toegankelijk is voor allen.
Welnu, de vrijdenkers zullen er zeker geen
genoegen mede nemen, wanneer hun kinderen
op de openbare school geloofsdogma's worden
ingeprent.
Dit toch zou liet geval zijn, wanneer aan de
wanden van de N ederlandsche scholen de spreuk:
»Gij zult den naam Uws Gods niet ijdellijk
gebruiken", werd opgehangen.
Hier tocK wordt niets minder beweerd, dan
dat de God vati de christenen de God van allen
is. Dit ligt geheel opgesloten in het woordje
Uws, niet waar
Wij, openbare onderwijzers nu, wenschen
hiertegen op te komen.
Wij protesteeren daartegen in naam van de
neutraliteit.
Deze heeren zijn o zoo bang voor
degma's. En toch op alle scholen,
ook op de openbare worden dogma's j
geleerd. Vaststaande waarheden natuur- t
lijk niet te verwarren met axioma's, j
Maar toch waarheden waarbij, ook voor i
het kind, wel degelijk gelooven op gezag
te pas komt.
Dat de Aarde in 24 uur om haar as
draait is er een van.
Maar 't dogma dat er een God is, die
zich in Zijn Woord geopenbaard heeft,
achten deze heeren op de openbare school
in naam der neutraliteit contrabande.
Zij protesteeren daartegen in naam der
neutraliteit.
En wij op onze beurt protesteeren tegen
hun protest in naam van de Christelijke
opvoeding.
Daarom zenden wij onze kinderen naar
de Christelijke School, waar de Naam
Gods in eere is, en het gebod Gods op
de consciëntie gebonden wordt, zonder
ook maar een zweem van mogelijkheid
dat straks een onderwijzer opstaat, die
dezen Naam bant uit de School en dit
Gebed krachteloos maakt.
In de practijk.
Als onze sooialislische hervormers de
gelegenheid krijgen huu denkbeelden in de
praclijk uit te werkeü, dan blijkt het steeds
duidelijk, dat theorie en praotijk niet altijd
op elkander kloppen. Niet alleen ods land,
ook Duitsohland levert daarvoor zijn be
wijzen. Naar het Handelsblad mededeelde,
heeft een Duitsch blad een onderzoek inge
steld naar de arbeidsvoorwaarden bij de
soc.-democratische verbruiksvereenigiDgen.
Het deelt, na onderzoek, de volgende
cijfers mede
«Van de 1417 winkelhouders hebben 67
een wekelijkschen werktijd van 40 tot 50
uren. Voor 388 winkelhouders in 62 ver-
eenigingen bedraagt de werktijd 51 tot 60,
voor 600 in 175 vereenigingen 61 tot 70,
voor 286 in 161 vereenigingen 71 tot 80,
voor 75 in 53 vereenigingen 81 tot 90 en
voor enkelen zelfs 96 uren per week.
,/De loonen zijn heel laag13 winkel
houders hebben een aanvangswedde van
minder dan 50 mark per maand. Voor
een van hen blijft zelfs het hoogste loon
onder vijftig mark. Voor 340 bedraagt de
minimum-, voor 42 de maximumwedde
50 tot 99 mark, voor onderscheidenlijk
495 en 127 100 tot 124 mark, alles per
maand. Boven 200 mark brengen het
slechts 22 winkelhoudersvijf van dezen
beginnen reeds op 200 mark hun hoogste
loon is niet bepaald. Winkelhoudsters
komen niet zoo ver. Van de 3106 krijgen
2238 een maandloon van minder dan 50
mark het hoogste loon voor de meesten
van haar ligt tussohen 50 en 75 mark.
//Onder de gezellen en gezellinnen zijn
er 68 met een weekloon van ten hoogste
9 mark 275 met 9 tot 12 mark 71 met
12 —15 mark en 112 met 65 tot 11 mark.
Het hoogste loon bedraagt bij 14 dezer 9
tot 12 en bij 20 van 12 tot 15 mark.
//Het oentraal-oomite der verbruiksver-
eenigingen besloot de winkels om 8 uur
des avonds te sluiten. Van de 774 ver-
bruiksvereenigingeD, waarvan de statistiek
spreekt, hebben slechts 275 dit besluit
uitgevoerd.
Nu weten we wel, dat het niet alleen
soo.-democraten zijn, die de zaken beter
kunnen „beredeneeren" dan „doen". Maar
als men deDkt aan de wijze, waarop deze
„hervormers" de toestanden beoordeelen,
dan komt tooh de vraag op, of een weinig
meer bescheidenheid niet gepast zou zijn.
(N. P. G. C.)
Voor de Nederlandsche sociaal-demo
craten kan zeker wel als lesje dienen dat
de minister van arbeid Viviani en de mi
nister-president Clemenceau in Frankrijk,
beiden heelemaal of driekwart sociaal
democraat aan een deputatie van werk
gevers te FoDgeres, waar een gedeelte
lijke staking is uitgebroken, uitdrukkelijk
hebben verklaard dat zij den prefect
(commissaris) van de provincie hebben
aangezegd te zorgen dat de vrijheid van
arbeid wordt geeerbiedigd. Ook drong de
minister-president san op een schikking.
Wie zich het debat bij (je stakingswet.
