NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No, 86. 1907. Vrijdag 11 Januari
21e Jaargang.
HISTORISCH
BUSSEN.
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed, S. J. DE JONGE-YERWESI te Goes
F. P. D'HUIJ. ts Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers 0,026.
UITGAVE DER FIRMA
SN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De heer Huizinga schrijft onder meer
in Patrimonium
De firma Ter Horst heeft aan de ver
slaggevers der groote bladeu een
opgave van de loonen verstrekt, doch
die opgave is zóó gedaan, dat ze het lezend
publiek op een dwaalspoor brengt.
De lirina deelt mee dat van de 120
zakkennaaisters er 66 zijn, wier hu:sge-
nooten Diet naar de fabriek gaan. Van de
54 vrouwen verdienen andere huisgenooten
de volgende loonen van f 6 lot f 7 door
20 personen, waarvan de vrouw zakken-
naaister, wordt verdient van 7 tot 8 gulden
door 3 personen van f8 tot f9; door 5
van f9 tot f 10 door 5 van f 10 tot f 11;
door 8 van fll tot f 12door 5 van f 12
tot f 13 door één van f 13 tot f 14en
door één persoon van f18 tot f19.
Wanneer buitenstaanden bovenstaande
opgave lezen, dan zullen velen zeggen
nu, dat gaat met de loonen nogal. Maar
wij zullen een en ander in een ander en
beter daglicht plaatsen.
Wanneer de firma van //andere huis
genooten spreekt, dan moeten de lezers
niet denken dat bovengenoemde loonen
worden verdiend door één persoon aoo
als de oppervlakkige lezer den indruk
krijgt maar dat die loonen van 10, 11,
12, 13, 14, 15 gulden enz. door meerdere
huisgenooten in één gezin worden verdiend.
Ook tracht de firma nog op andere
wijze het publiek omtrent de loonen op
eed dwaalspoor te brengen.
Mr. Sybrandy heeft onlangs, vóór de
staking in het Twentsch Volksblad een
opgave der loonen gegeven. Die opgave
is volgens de firma niet juist, wat uit
het volgende blijkt, ontleend aan De
Telegraaf.
Mr. Sybrandy noemde dc volgende loo
nen voor de brekerjf 6,60 a f 7.80
de firma geeft op f8.16 a f 10.05. Voor
'f afval sorteeren noemt de een f 6.20, de
firma zegt f7.
Voor de krasserjmr. S. voor vol
waseen mannen f6.50, de firma Ter Horst
f7.20; voor de voorspinnerij: respectie
velijk f7 25 en f7.10 A f819. Veor de
klossen-afnemers, jongens van 12 tot 17
jaar, geven beiden op f3.50.
In de eigenlijke s-pinnerij wordt volgens
mr. S. door een volwassen vrouw f4,
soms f 4,50 verdiend, de firma geeft op
f4 A f6,37; meisjes van 12 tot 17 jaar
verdienen er f 2,50de firma geeft als
leeftijd der meisjes op 14 tot 16 jaar en
als loon f3,30 A f 4.
De opsteeksters (afneemsters), meisjes
van 12 tot 14 jaar verdienen volgens mr. S.
fl,80 A f2,50, volgens de firma Tec Horst
f2,10 A f2,80; in de spoelerij verdienen
jongens van 12 tot 18 jaar, volgens be
doeld volksblad, gemiddeld f2,50, soms
f3,50, terwijl de firma opgeeft f2,30 A
f4,80. Aandekopmachine(inslag-maohines)
verdienen volgens mr. S. de werklieden
van f6,50 tot f7,50, volgens de firma f6
tot f8,75 en in de sterker ij volgens den eeu
f9 A f 10, volgens de firma f 9,59 Af 12,90.
Laten we eerst opmerken, dat de firma
gebruik heeft gemaakt van het noemen
van een hoog loon, als f 10,05, dat eens
één enkele keer door een arbeider is ver
diend. En wat het verschil betreft met
de opgave van mr. Sybrandy en der firma,
merken wij op, dat de eerste de loonen
heeft genoemd vóór dat sommige loonen
iets waren verbeterd, en de tweede een
opgave doet, nadai zij de bekende con-
sessiee aan de arbeiders had gedaan.
De opgave van Sybrandy en die, welke
wij reeds in ons blad hebben genoemd,
komen vrijwel overeen.
Laten wij nog eena zeggen, dat, behalve
het bazenpersoneel, eenige sterkers en een
30-tal wevers, die twee getouwen bedienen,
een loon verdienen van 9—10 gulden,
dooh dat de groote meerderheid der vol
wassene mannen een loon verdienen van
67 gulden per week gemiddeld. De
01'beidsters in de spinnerij (volwassene)
verdienen van f3,50 tot f5,per week
gemiddeld, om nu van de jeugdige per
sonen maar niet eens te spreken.
Wij zullen trachten het publiek wat
beter en volgens de waarheid in te lichten.
Laat de firma bedenken, dat wij beschik
ken over onze arbeiderspers.
Bondsleden, laten wij allen ons best doen
om deze stakers te steunen. Er moet als 't
ware een wedstrijd tusschen de verschillende
organisaties ontstaan, wie het meeste kan
bijdragen.
Bedenkt wel, het is geen staking van 30
of 40 man, maar er zijn er ongeveer 1000.
En daar moet wekelijks een groote som voor
noodig zijn.
De speciale berichtgever van Het Volk
heeft in eenige woningen der Rijssensclie
fabrieksbevolking een bezoek gebracht,
teneinde met de toestanden aldaar goed
op de hoogte te komen.
Hij geeft daarvan eenige schetsjes in
bovengenoemd blad, waarvan wy er één
overnemen.
We zijn een woning binnengetreden,
van een der meest bevoorrechte families
onder de fabrieksbevolking en waarvan
het wekelijksche inkomen, behalve vrij-
aardappelen bedroeg f 12.50.
De man verdiende op de fabriek gemid
deld 6 gulden per weekeen dochtertje
vau 15 jaar f2.50, nu de firma eenige
verhooging had toegestaan, terwijl een
zoon van 18 jaar op het naburige Njj ver
dal, in de textielindustrie f 4.50 verdiende.
Van laatstgenoemd bedrag ging wel
f0.75 af als huur voor de fiets, doch de
opbrongst van het stukje land beliep ook
ongeveer dit bedrag, zoodat het inkomen
der drie werkkrachten f 12.50 was.
De woning, gevuld met meubelen als
vermeld, zag er zindelijk maar armoedig
uit. Het 15-jarig meisje zou men nauwe
lijks een leeftijd van 10 jaar hebben toe
gekend ze was nietig, klein en had de
onfrissche kleur van het fabrieksvolk.
Een reeds in den ouderdom van één jaar
verschrompeld wezentje lag onder de lom
pen in een kinderwagen bedolven.
Hoe oud bent u, moedertje? vroegen
we de vrouw des huizes bij 't binnentre
den. Ze aarzelde, zei in Rijssensch dia-
lekt „Vief 'n durtig
Vijf en dertig riepen we verwonderd.
Nu ja, 'twas gezegd, we waren nu ge
noodzaakt de vrouw te verklaren, dat we
haar zeker schatten op ver in de vijftig.
Ze zag er erbarmelijk uit en kuchte bij
ieder door haar gesproken woord.
U heeft zeker zakken genaaid
Ja, maar nu m'n jongen ook verdient
en het meisje, heb ik het zakkennaaien
er aan gegeven. Het was geen leven en
'k moest oppassen voor het kleine kind.
Hoe zoo
't Kucht zoo meneer en de kleinen heb
ben het bier gauw beet, de longen van
onze kinderen zyn niet sterk, want de
zakkenstof zit te gauw in de keel. God
dank dat ik de zakken niet meer behoef
te naaien, dan was 't heelemaal ellendig.
Zeg eens vrouwtje, kom je rond met
die f 12.50
Rondzei ze glimlachend't mot wel
meneer, maar ons, menschen, komt heel
wat te kort. Toch hebben wij nog geen
klagen, in andere gezinnen is het nog
slimmer.
En je hebt ook een stukje land en in
dat hok daar een koebeest?
Het stukje land moeten we hebben voor
de eigen aardappelen en aan het koebeest
wordt niet of weinig verdiend.
Hoe scharrel je rond, moeder
Moeder en dochter gingen aan 't over
leggen en oprekenen van huur, fondsen
fabriek, brandstoffen, brood, margarine^
meel, kleeren, klompen, petroleum, enz.
enz. totdat ze tot een bedrag kwamen
van f 11.9472. waaraan ze ten slotte toe
voegden we komen nog te kort, want
er zijn nog zoovele kleine huiselijke uit
gaven, die niet dadelijk voor den geest
komen, maar toch iedere week uitgaven
kosten. Maar tooh, vervolgde de vrouw,
icij mogen nog niet klagen.
Hoe slaapt u
Zij wees op twee donkere gaten in den
wand, bedsteden, gevuld met jutelappen
en muffig riekende matrassen, 't Meisje
sliep in een hol van 't koehok Lachend
verklaarden moeder en dochter, dat men
zich er- in moest schikken.
Toen we vol afgrenzen voor de muffe
slaapholen terugdeinsden, bevestigde een
inmiddels naderbij gekomen buur, dat
die toestand nog niet de slechtste was in
Rijssen.
Toen z\jn we verder gegaan, namen uit
een lange rij arbeiderswoningen er ééne
voor ons onderzoek. Werkelijk, men had
in de eerstbezochte woning de waarheid
gesproken, daar was 't heilig, vergeleken
bij den toestand van de ongelukkigen die
dit varkenshok bewoonden.
Wij laten onze lezers hierover oor-
deelew.
Ontvangen van N. te Goes f 0,50.
10 Januari 1907.
Kiesrecht. Past op
Wij kunnon bij de aanstaande Gemeente-
raads- en Statenverkiezingen het gemakke
lijkst werken wanneer wij nu zorgen dat al
onze geestverwanten dit jaar op de kiezers
lijst komen.
Daarom zij nogmaals het volgende her
innerd.
Voor 1 Febr. 1907 moet de belasting
kiezer zijn aanslag over 1906 ten volle
hebben voldaan.
Wia pas in Febr. betaalt moet met zijn
voldaan biljet vóór 1 Maart naar het ge
meentehuis gaan.
Wie in 1906 naar een andere gemeente
verhuisde, moet vóór 15 Febr. a.s. met zijn
voor voldaan geteekend aanslagbiljet naar
het gemeen tehuis in zijn nieuwe woonplaats
gaan om zich aan te geven.
Wie geen kiezer is krachtens belasting,
die moet zich op secretarie of gemeentehuis
aangeven als woning-, loon-, examen- of
epaarbankkiezer.
De woningkiezer mag tusschen 1 Augustus
1906 en 31 Januari 1907 niet meer dan
eenmaal zijn verhuisd in dezelfde gemeente,
en 'n zekeren huurprijs in de week betalen.
Een stukje land in huur mag bij de huis
huur opgeteld worden.
Woniugkiezers die al op de lijst stonden
en in hetzolfde huis wonen als verleden
jaar, behoeven zich niet op nieuw aan te geven.
Loonkiezers mogen tusschen 1 Augustus
1906 en 81 Januari 1907 niet meer dan een
maal van patroon veranderd zijn. Zij moeten
ook een zeker loon verdiend hebben dat in
do gemeente waar zij wonen voor het kies
recht is aangegeven.
Pensioen of lijfrente mag bij het loon
worden opgeteld.
Kost en inwoning mag ook bij het looa
worden opgeteld.
Loon, kost en inwoning kan ook door den
zoon die in het bedrijf zijner ouders werkt,
als aanspraak te geven op kiesrecht worden
aangemerkt.
Wie vast loon heeft en wegens ziekte of
verwonding twee maanden of korter niet of
niet ten volle zijn loon trok, mag toch het
volle loon, alsof hij 't gehad had, in rekening
brengen.
Wie in een onderneming werkt, waar het
werk een zekeren tijd van het jaar wegens
den aard van het werk stilstaat, mag ook
dien tijd meetellen alsof hij toen net als
altyd gewerkt en verdiend had.
Inkomen, lijfrente of pensioen van de
vrouw mag by 't loon van een man bijgeteld
worden. Inkomen, pensioen of lijfrente van
de minderjarige kinderen mag voor de helft
bij het loon vvn den vader opgeleid worden.
Wie op Zon-en feestdagen geen „kost''
verdient, behoeft voor deze dagen niets af
te trekken. Hy wordt toch gerekend op die
dagen „kost'' genoten te hebben.
Loonkiezers moeten zich ieder jaar tus
schen 1 en 15 Febr. aangeven, de nieuwe
dus zoowel als de oude.
Men behoeft niet op te geven hoeveel
men verdient. Men vol- taat met te zeggen
dat men het bij de wet vereisohte loon
geniet.
Spaarbankkiezers zyn zij die op 1 Febr.
1907 sedert minstens een jaar f 100 op het
Grootboek hebben of f 50 op de Rijkspost
spaarbank, in een gemeentelijke of in een
andere erkende spaarbank.
Ook de examenkiezers behoeven zich niet
ieder jaar aan te geven.
Het liegt. Het liegt er maar op los in
Het Volk. En 't ergste is, hoe herhaalde
lijk ook gesignaleerd, hoe dikwijls weer-
leegd, het brave blad doet maar steeds,
of het van den prins geen kwaad weet
In zijn jaaroverzicht van 1906 rakelt
het o. a. deze legende weer eens op
„Het ministerie-Kuyper is op geen
gebied zóó doorgehold als op het mili
taristische, het deed de begrooting van
oorlog met 4'l2 miljoen stijgen en toen
deed de rechterzijde daar als één man
aan mee".
Zoo, als 't daar staat, krijgt ieder lezer
den indruk, alsof 't Ministerie-Kuyper en
de rechterzijde de uitgaven voor onze de
fensie zoo opvoerden uit zich zelf, schryft
De Tijd.
Ook de liberale propagandisten, onlangs
nog de heer Reyne, die toch als Kamer
lid beter moest weten, stellen herhaaldelijk
deze zaak onvolledig en dus onjuist voor.
Wel zijn de legeruitgaven gestegen onder
het vorig Ministerie, zelfs met 6V2 millioen
Het Volk weet 't dus niet eens juist)
maar men vertelle er dan ook onmiddellijk
bij, dat dit kwam door de uitvoering van
de onzalige legerwetten, waarmede het
vooruitstrevend liberale kabinet Pierson-
Borgesius-Eland ons tijdens zyn bewind
heeft opgeknapt.
Wij vloien ons natuurlijk niet, dat zekere
propagandisten van het slag van Rood-
hDyzen, Reyne, Het Volk e. t. q. het nu
voortaan juister zullen mededeelen, maar
't blijft o. i. toch goed, telkens weer op
onjuiste voorstellingen de aandacht te
vestigen.
In Gorinchem is de Friesch Ghr. Histo
rische candidaat met elf stemmen in de
minderheid gebleven, hetgeen te voor
spellen was nu de vrijzinnigen een alge
meen geacht, aan „kerkelijken'' geparen
teerd, invloedrijk notaris hadden candidaat
gesteld.
Ook hebben politieke logen en laster
wellicht ook het hunne er toe by gedragen.
De (vrijzinnige) „Gorinchemsche Cou
rant" toch schreef brutaalweg het vol
gende
„Nu onder de regeering der vrijzinnige mi
nisters het onderling vertrouwen en de wel
vaart in ons land toenemen en de geloofsver
deeldheid haar invloed niet meer uitoefent op
't zaken doen, zijn de inkomsten des Rijks met
een belangrijk cijfer gestegen, zoodat die tien
opcenten, als herinnering aan 't financieel be
heer der kerkelijke partij, wel kunnen en wel
zullen verdwijnen."
Even te voren wordt gezegd, dat de tien
opcenten //eene erlenis waren van het
Kuyper-ministerie, dat te ruim geleefd had
met 's lands geld". Het accres der in
komsten onder het tegenwoordig bewind
gevolg van terugkeer van het onder
ling vertrouwen heeft dan die opcenten
weer overbodig gemaakt
Hoe is 't mogelijk Een blad, dat zoo
iets aan zijn lezers durft voorzetten, moet
geen hoogen dunk van hun onderschei
dingsvermogen hebben.
Deze liberale overwinning en de logen
waarmee zij bevochten is, zij een waar
schuwing ook voor onshet zal er in
Juni, ook op Walcheren en de Bevelanden
heet toegaan. Clubs en kiesvereenigingen,
doet dus nu uw best.
De besten uwer moeten terstond de loop
graven in. Met andere woorden, denkt om
de kiezerslijstenl
Volksleger in België.
Ook in België begint de liberale pari ij
met een volksleger te dwepen.
Toch op andere wijs dan hier.
Het hoofdorgaan der liberalen in Belgid
merkte tooh onlangs op, dat een Volksleger
vermoedelijk 100 miljoen 'sjaars aan de
Staatskas zou kosten, terwijl België nu
slechts 56 millioen voor zijn leger betaalt.
Dus bijna het dubbele.
Maar, zegt 'tblad, België is rijk genoeg
om 50 millioen meer voor zijn defensie
te betalen. Een land, dat zioh niet sterk
wapenen durft, zinkt in onbeduidendheid
weg.
Ook voor ons land is het niet kwaad
hiernaar te luisteren.
Tegelijk zijn leger verdubbelen en zijn
uitgaven inkrimpen, lijkt op koud vuur
en droog water.
Bezuinigd moet worden op alle noode-
looze uitgaven. Streng en scherp. En dit
kan ten onzent, want, vergeleken met
andere landen, kost de defensie pro rato
veel te veel.
En ook, versterking van ons leger is
noodig, want een volk, dal voor zijn onaf
hankelijkheid geen offer over heeft, boet
het respect voor zijn onafhankelijkheid
bij het buitenland in.
Maar het is volksmisleiding, indien men
aan de goè gemeente diets maakt, dat een
sterker leger minder kosten zal.
Ook al verkort men den oefeningstijd
nog iets, een grooter leger met goed kader
en goede bewapening koet meer.
Laat ónze liberalen zich dit nu eens door
hun vrienden in België laten gezeggen.
Standaard
4c
Loonsverhooging.
Onlangs vestigden we de aandacht op
het feit, dat de Pennsylvania Spoorweg
maatschappij het loon van haar personeel
met 30 millioen gulden verhoogd had.
Blijkens de laatst ingekomen berichten
hadden de United Steel coreoration en de
Standard Oil Company dit voorbeeld ge
volgd, en de eerste aan haar 60,000 werk
lieden, de andere aan haar 35,000 arbeiders
een verhoeging van 10% toegestaan. Ook
de Fall River Company verhoogde met
10% het salaris van de 25,000 man van
haar personeel. En van de New-York
Central spoor, en de St. Paul, de Union
Paoifie spoor e. a. komen soortgelijke be
richten in.
Over het algemeen loopt het loon in de
Vereenigde Staten derwijs op, dat de ver
hooging van het loon overtreft de ver
hooging van de koopprijzen voor huis
houdelijke behoefte. De werkman eet beter,
is beter gekleed, werkt korter, en int meer
surplus, dan het surplus aan inkoop hem
kost.
Vrijhandel is er niet, maar de arbeid
neemt steeds toe, de werkuren dalen, en
de arbeider kan bij ruimer loon beter leven.
Bij ons is dit andersmaar hier staat
tegenover, dat men ten onzent roemen
kan nog altoos het mysterie van den t rij-
handel hoog en heilig te houden.
Voor ons een schrale troost, maar niet
voor den dweper.
Als hij zijn vrijhandel maar behoudt,
heeft hij 't er voor over, zioh te bekrim
pen en er armelijker aan toe te zijn.
Hij is dan tenminste een //bewuste"
arbeider, zich klaar en helder van het
voordeel van den vrijhandel bewust, ai
kwijnt hij er zelf onder.
Gelukkig Nederland. Ongelukkig Ame
rika Standaard.
Gouverneur Idenburg.
Het volgende ontleenen wy aan het
(vrijzinnige) Bataviaasch Nieuwsblad. Wy
houden 't er voor dat het wel waar zal zijn.
(Reeds vroeger) deelden wij mede dat gouver
neur Idenburg over het algemeen niet erg in de
West kon aarden. Levenswijze, zeden en ge
woonten in Suriname vielen hem tegen en het
stond daarom thans reeds vast dat hij na de
gebruikelijke dienstjaren naar Nederland zou
terugkeeren,
