jer's Koffie NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No. 64. 1906. Donderdag 13 December 21e Jaargang. GHRISTELIJK- HISTORISCH Knecht gevraagd eerste Knecht Op de loer liggen. GROOTHEEST, fderden leeftijd LÏÏIJH, 26 te Leiden, S en STAL op aan. Ie lieden, makersknecht Jen-Arbeider Dienstbode >f aankomende echt (Wordt vervolgd.) VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S< J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUiJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Zij, die zich met 1 Januari 1907 op ons blad abonneeren ontvangen bet tot dien datum gratis. Snippers uit de oude doos. 'DJELB UIIG - ysteem Prof. LIEBIG, r g steeds versoh ver- Korte Delft. i H. M. de Koningin, bestaande, goed be- mmeerde >n. Voornamelijk 1® >en tusschenprvsonen. k der tegenwoordige HOUTEKIAN, .KKER, Klare Beek. TERS van Heinkens- 1 Februari a.s. h. h., of Moeder en Meid-alleen, om bij waar te nemen. [aart a.s. A. VAN NIEUWEN- 0 Nieuw dorp, Zuid- t Maart W. LAMAIN, Kamperland. et Mei WISSE, Poppen- rke). mden aan VISSE, Onderwijzer, (W.) t Mei ZLvdleld. )URLEIN,Waterwyk, 1 b u r g. of met Mei MARINISSEN, ordweg, Middelburg. Goudahierover aan hebben verklaard, dat at het (voord erfzonde. werd uitgelaten, doch s daarvan 't verderf en. 't in den grond in de is met de Classis, maar i erfzonde in den ge- zwakheid der Coorn- dat ze hem zouden Gouda beschuldigden 'as, pred. te Oudewater ^deputeerden verklikt e Bruscenus met David e Schoonhoven benoemd oek te doen. jerak den 10 Oct. 1606, veder onder de afwe- wordt daar nogmsals broeders te Gouda, die e uit al hun gebeden door aanleiding gaven Goudsche gemeente, iet twee andere predi- redeputeerden der sy- n, waarop debroedeis irden dit verbetert 1e oot alzoo de beide par ot den vrede, hetwelk ilmannus Cupus, pred. wij Bruscenus nergens dus niet in staat zyn lsmede plaats en tijd te vermelden. yf IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1,25. Enkele nummers0,02'. UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. (S1 o t.) Niet alleen de vrees dat de partijen der rechterzijde en inzonderheid de antirevolu tionaire, op de loer liggen om het regeer- kasteel te berennen en zioh van de macht der regeering te verzekeren, word tj onder de ernstige mannen onder onze tegenstan ders gezegd of gefluisterd, maar evenzeer wordt de vrees geuit dat de christelijke partijen, eenmaal de maoht in handen hebbende, door een geest van uitsluiting of kwelzieke tyrannieoverhunnemedeburgers zullen willen heerschen. En erkend moet worden dat de geschie denis stoffe te over levert om die vrees te wettigen. Dat heerschen van den één over den ander, dat dwingen tot ingaan tot de denk beelden die men voor ziehzelf als onfeil bare heeft omhelsd is op allerlei manieren beproefd, onder allerlei leuzen en door alle partijen. We hebben het streven en drijven der liberale partij van '48 tot '80 maar in her innering terug te roepen om voldoende bewijs te leveren. Maar ook dezelfde geschiedenis die wij doorleefden levert het bewijs dat over- heerschen van den één door den ander altijd op geestelijke schade en verlies van invloed en eere te staan komt voor de partij die de overheersohing onderneemt. Op het toppunt van maeht en invloed stond de liberale partij in de dagen van den Minister Kappeyne. Een volkpetition nement was zelfs niet in staat haar tot deinzen te bewegen. En ziet nu, een kwart eeuw later, de ruïne van haar maeht Zoogenaamd, als is 't dan ook door een enkele stem in de Tweede Kamer, in de meerderheid met een vrijzinnige regeering, is de teekenende uitroep van een harer bestgezinden waarmee de huidige begroo- tingsdiscussiën gekarakteriseerd worden begrepen met het woord„Al te saai''. 154 FEUILLETON. DOOR SC AL DIS. AARDENBURG. IV. Aardenburg met Sluis en andere om liggende plaatseD, behoorden bij de invoe ring der Reformatie, onder de Classe van Brugge. Dit duurde tot 1584 a '85 toen door den Prins van Parma, de Vlaamsche Geref. Kerken, zóóna waren uitgeroeid, dat er geene andere dan Neuzen, Sluis en Oostende overbleven. Wat een ontzettend verschilte voren was er een lijd dat men in Vlaanderen veertien Classen telde en nu kon er niet ééne uitgemaakt worden. Bij de drie bovengenoemde gemeenten werd in 1586 Axel gevoegd en nu vroegen de Walchersche Broeders, dat deze vier kerken zich bij hunne Cl. zouden voegen. Onder hevig protest en tegenkanting van vele kerke- raadsleden der betrokken gemeenten ging dit verzoek toch door, doch het geschiedde alleen „voor dien tijd en Diet bij publieke authorisatie", gelijk ook, blijkens dehande- lingen der Middelburgsche Synode d.d. 1591 art. 16 Oostende, Axel en Neuzen genoemd worden„appendentiën der Walchersche Classis voor dezen tijd*'. Dooh toen in 1587 de Spanjaarden meester van Sluis geworden waren, nam ook daar, zoo ook in Aardenburg en geheel Vlaan deren de Herv. godsdienst een einde. Den 12 Mei 1604 werd Aardenburg door jPripa Maurils wederom bemachtigd en Als bij onderling overleg bepaalt men zich tot administratie ven arbeid, en deinst terug voor de brandende vraagstukken van belasting-hervorming, sociale wetgeving en landsverdediging. En toch het kon zoo heel anders zijn We zouden als klein land groot kunnen zijn in menig opzicht, indien door onze leiders en door ons volk, voorzoover dat kan geacht worden in geestelijken ziD meeteleven in plaats vaD tijdelijke winst, ook wel door het dwaze middel van over macht, het ideaal werd begrepen. Isrel was klein bij Babel vergeleken, Griekenland was klein ten tijde van de Perzische heerschappij, Rome was klein toen Carthago bloeide en Nederland was ook in de dagen van De Ruijter straks zullen we er overvloedig aan herinnerd worden klein tegenover de grootmach ten van Europa die in zijne dagen den strijd aanbonden. En tooh beheersoht een zoon uit Isrel, in eenigen zin de wereldgeschiedenis, Griekenland heeft de oude wereld door zijn geestelijke scheppingen overwonnen, Rome is de hoofdstad der gansche Chris tenheid geworden en het kleine Nederland van de zestiende en zeventiende eeuw heeft getriumfeerd voor aller oog. Door geestelijk goed en niet door over macht of op kromme wegen. Indien de geschiedenis ons ooit een duidelijke les heeft gegeven dan is het wel deze, dat we nooit dwazer kunnen doen dan door het gezag te bemachtigen. Daar voor op de loer te gaan liggen is het werk van een dwaas. Dwang opleggen wreekt zieh altijd en zeer spoedig ook. Eerst dan als door de kracht onzer be ginselen en den ernst van ons optreden in e. w. door geestelijke of zedelijke meer derheid het gezag ons toevalt, de regeering ons wordt gegeven dan is de tijd gekomen om gehoor te geven aan die roeping vol ernst, nooit van gunst, vol zorgen meer dan van genot, vol plichten, meer dan vol rechten. Zoo was het in 1901. Zonder op de loer gelegen te hebben om een zittend Kabinet te besloken viel aan de rechterzijde de taak te beurt om de regeering te leiden. van krijgsbezetting voorzien. Het gewicht der plaats deed het besluit nemen om de vestingwerken te herstellen. In October werden hiervoor aanzienlijke som men aangevraagd en op den Hen van diezelfde maand werd aan de Cl. van Middelburg een eigen predikant voor Aar denburg verzocht. Er werd besloten vooreerst een dienaar derwaarts te zenden bij leening voor den tijd van twee maanden en den eersten door het lot te doen aanwijzen. Voorts om bij de Classen van Schouwen en Z.-Beveland te verzoeken, dat ook zij dit op hunne beurt zouden doen. Dit laatste verzoek werd zelfs door deGecomm. Raden aangedrongen, dooh beide Classen gaven een weigerend antwoord, omdat deze landstreek „voor eene appendentie van Walcheren werd gehouden, hetwelk dus den last moest dragen." Vijf leeraars namen nu den dienst, bij leening waar, t. w.Nicolaas Olivarius van VlissingenAnthonie van den Berghe van Middelburg; Johs. Bijkelen van Arnemuiden; Herms Faukelius van Middelburg en Henrs. Heiningius, mede van Middelburg. Toen ds. Rijkelen den dienst begon 20 Maart 1605 was er nog geen Avond maal gehouden, noch een' kerkeraad be noemd. Men verlangde naar de eerste plechtigheid en verzocht, dat dit, bij ge legenheid van het Paaschfeest zou plaats hebben. Aan dit verzoek werd voldaan en men zou op den 10 April Avondmaal vieien, terwijl ten zelfden dage in Maart de nu eerstgekozene ouderlingen en diakenen aan de gemeente werden voorgesteld. Deze warenals ouderlingen Herman Souers, auditeur en Simon Smit, kramer op de markt en als diakenJan Paauuj Tijdelijk van die taak ontheven heeft niet de rechterzijde pogingen te doen om te herwinnen wat verloren is, maar de natie, het Nederlandsehe volk, heeft uitspraak te doen over den weg dien zij het veiligst te bewandelen acht, en daartoe hare leiders te kiezen. Wie waarlijk voor de eere Gods mag opkomen acht die te heilig om ze door StaatsdwaDg anderen op te leggen, maar kiest alleen den weg der vrije overtuiging. Gods naam en Gods eere kan in plaats van geheiligd, ook in den politieken strijd ontwijd worden, door allerlei middelen en langs allerlei wegen, maar nooit zullen die ontwijd altijd zullen die geheiligd worden als we den strijd opvatten met de overtuiging dat op het terrein der diepste levensbeginselen geen andere beslissing kan of mag bestaan dan naar de eeuwige ordinantiën Gods, zijne volken gegeven. 12 December 1906. Alles op z'n tijd. Dit woord ontleend aan de behandeling der Staatsbegrooting van dit jaar past, dunkt ons uitnemend op een verlangen dat, hier meer gematigd en daar meer onstuimig gewenscht,ook ditmaal het hoofd weder even boven het veld der algemeene bespiegelingen uitstak. We bedoelen het vraagstuk van het kiesrecht. Nog steeds men weet het wel blijf het kiesrecht aan bezit gebonden. Dit is een doorn in het oog van allen die zich democraat heeten en ook allen antirevolutionairen is het niet naarwenseh. Maar om verschillende redenen. De democratie wenscht niet minder als numerieke overmacht, opdat do arbeiders partij in aantal sterker als eenige andere, heersche. Ook de antirevolutionaire partij wenscht niet minder dat de machtige groep der arbeiders stem in het kapittel hebben zal, en daarnevens wenscht de antirevo lutionaire party dat voor de talrijke groe pen in onze steden, voor alle corporatiën evenzeer het zeggenschap in de zaken van algemeen belang open zij. Maar onder deze ééne voorwaarde dat bosmaker en Jan Wartius, kanonnier den 9 April eerste Paasehdag werden zij bevestigd. Eindelijk, na herhaald verzoek ontving de kerkeraad den 8 Mei van 't zelfde van de Staten van Zeeland het bericht, dat deze 500 gld. 'sjaars hadden toege zegd, ter bezoldiging van een' gewonen, vasten leeraar. Deze gunstige lijding had tengevolge, dat men besloot zich tot de Cl. van Wal cheren te wenden, met verzoek om voor lichting en medewerking, opdat de jonge gemeente zich spoedig in het bezit van een eigen herder mocht verblijden. De Cl. zeide haar steun, terwijl inmiddels de dienst, bij leening zou voortgezet worden. Onder directie van den volgenden ge leerden pred. ds. Faukelius, werd dan den 9 Juli 1605 als eersten vasten dienaar beroepen JOHANNES ANTONIE SANDBERG. Geboren te Vlissingen werd hij als propo nent, alhier beroepen en bevestigd den 7 Aug. 1605. Hij diende de gemeente tot aan zijn overlijden den 17 Febr. 1629. Als jongman was hij 12 Dec. 1610 ge huwd te Arnemuiden met Sara Surbach, dochter van Godefridus S., pred. aldaar en van Martlid van Laar. Gedurende de dienst van ds. Sandberg nam de gemeente belangrijk toe, ofschoon de Woensdagavond-beurt ingesteld den 11 April 1605 over het geheel zóó slecht bezocht werd, dat zij den 13 Aug. d.a.v. reeds provisioneel werd opgegeven. Des Zondags daarentegen kwam, evenals te Sluis en te IJzendijke veel volks uit Vlaan deren ter kerke, Wyl evenwel, zoo onder de steeds tal geen enkele der groepen door stemmen- aantal anderen aan zich onderwerpe of het zwijgen oplegge. Dat is een eisch, het zij gaarne erkend, die heel wat moeilijker te vervullen is als het algemeen stemrecht, waarbij iederen meerderjarige, het zij dan met vrouwen kiesrecht ingesloten, of ook wel zonder dat, een stembiljet ontvange. Stemrecht zonder census zeker. Maar daarom nog geen stemrecht als natuurrecht van alle meerderjarige man nelijke of vrouwelijke personen, maar stemrecht aan hoofden van gezinnen en hiermee gelijk gestelden. In het huisgezin, de maatschappij in 't klein, wordt de toekomst des volks geboren, maar ook de levensgedachte ge kweekt die op geestelijk terrein den volks geest beheerschen zal. Ziet de geslachten om ons heen, hoe talryk ook de afwykingen zijn mogen en hoe ver, lang, zeer lang is hun herkomst in geestelijken zin te bespeuren. De taal is al het volk heeft een Zuid- Nederlandsch dichter gezegd. Maar die taal is geboren onder het volk, en door dichters in hun lied vertolkt, maar aan de vorming van de taal heeft al het volk gearbeid. Zoo ook arbeidt jaar op jaar, onbewust en ongemerkt, het volk, meest door en in het huisgezin, als in een kleinen kring die straks den grooten kring van al het volk omvat, aan de geestelijke ontwikkeling der natie in haar geheel. Deze het stembiljet in handen te geven is den wensch der anti-revolutionaire party en nu weten we zeer wel dat we, om tot dien wensch te geraken dit jaar, en ook de voorafgaande jaren geen stap gevorderd zijn. Maar we weten ook dat men het leven eens menschen bij jaren, gelyk dat van eene natie bij eeuwen telt. Ook hier geldtalles op z'n tijd Wie geregeld onze buitenlandsche over zichten volgt, zal instemmen met het onderstaande dat wij aan (Je Standaard" ontleenen Nog lang niet pluis. Pe illusie alsof het na Portsmouth en Algeciras in de internationale verhoudin- rijker wordende ingezetenen, als vooral onder de bezetting vele Vlamingen waren, voor wie de dienst van ds. Sandberg weinig vrucht kon dragen, werd den 26 Januari 1612, den Baljuw naar den Haag afgevaar digd, om aldaar tractement te verzoeken voor een' tweeden predikant, die in beide talen zou prediken. Een gunstig antwoord volgde, waarop den 6 Mei d.a.v. tot Fransch-Hollandsch predikant werd beroepen Seger PU, met wien we, te Romerswaal zijnde, reeds ken nis maakten. De dienst in de beide talen nam een einde bij het overlijden van ds. Petrus du Bois in 1698. Reeds te voren, in 1686, was er eene Waalsche gemeente gesticht, doch deze kon nog geen leeraar beroepentoen dit ein delijk gelukte kon de dienst in de Franscfc- Holl. talen vervallen, waarop de Nederd. Kerkenraad verzocht en ock de vergunning kreeg om een tweeden dieDaar te beroepen en kwam toen, als zoodanig in dienst ds. Jacobus Ratell. Dit duurde tot 1803 toen ds. de Groot als pred. alleen bevestigd werd. Door vijf en vijftig leeraars werd de ge meente, tot hedeD, bediend. Van enkelen willen wij het een en ander aanstippen. CHARLES EVERWIJN. (Fransch-Holl.) Hij stamde, van vaders zijde, af van eene aanzienlijke Gentsche familie. Zijn grootvader Omaer. E., gehuwd met Martina Meese, was aldaar sedert 1567 meermalen Schepen van de Keure, later ontvanger van de Werken en in 1570 en '76 Thesaurier der stad. Zijn vader Charles komt er in 1584 voor al§ auditeur der rekeningen en behoorde gen botertje tot den bodem was geworden, gaat reeds nu weer onder opkomende wolkjes schuil. Pluis is het nog niet, en wederom schijnt in het Oosten de zwaarste drukking in de politieke atmosfeer te komen. Japan wapent zich geducht. Het brengt zyn leger op 750.000 man. En zijn vloot wordt haast bij den dag sterker. Deels door wat het uit de van Rusland genomen of opgevisehte schepen weer optimmert, deels door wat het nieuw bouwt. Amerika kwam door den rasstrijd in Californië reeds in moeilijkheiden nu hoort men weer, dat Rusland nog lang niet van Japan af is en dat de nadere onderhandelingen over de consequenties van het Vredesverdrag allesbehalve vlot ten. Zelfs China zou aan het wapenen zijn. Sommigen zeggen zelfs, met koortsach- tigen spoed. En aehter dit alles spookt dan aldoor nog de vraag, of het tusschen Duitschland en Engeland met de oude ruzie wel heele- maal uit is. Toestanden, die ook met het oog op onzen archipel min aangenaam aandoen. En onder dat alles tobben wij met onze defensie, zoo voor hier, als voor de Oost. Geen groot militair die een geniaal plan heeftgeen warm worden van het nationaal gevoeleen over en weer prateD, alsof de eeuwige vrede reeds was ingeluid. Konden we, hoezeer een klein volk, hierin ten minste niet iets grooter zyn. De Goesche Burgemeester en Allerzielen. De heer Tak (soc. dem.) heeft in de Kamer over de weigering der opvoering van het tooneelstuk Allerzielen door bur gemeester De Koning Kooy onder meer gevraagd intrekking van art. 188 2de lid der Gemeentewet („De Burgemeester waakt tegen het doen van met de openbare orde of zedelijkheid strijdige vertooningen"). De minister echter denkt er niet aan. Hij meent, dat de oppositie zich liever tegen de gemeenteverordeningen moet richten, niet tegen dezen regel, die goed is. De heer Tak zei in de zitting van Vrydag (blijkens de Handelingen) o.a.„De mi nister zegt dat de bevoegdheid is gegeven tot hen, die bij de overeenkomst met Parma van hunne bedieningen ontslagen werden en vestigde zich toen te Middelburg. Hy was gehuwd met Suzanna Lozelius de Vil- liersdochter van den beroemden Pieter L. de V., Raad en Hofprediker van Prins Willem I. Zijne beide zonen waren proponenten bij de Waalsche kerken doch onzen Charles, gehuwd met Jacornina deHond, dochter van den Vlissingschen predikant Jacobus de II, kwam het eerst in dienst te Breskens in 1624 en werd van daar herwaarts beroepen in 1626. Hij vertrok echter in het'zelfde jaar nog naar de Waalsehe gemeente te Gouda. JOHANNES FRELCATIUS, (Fr.-Holl.) Deze was een afstammeling der Fransche leeraren en Hoogleeraren van dien naam. Hy werd in 1624 bevestigd bij de Waalsche gem. te Groede. Vandaar her waarts beroepen, in plaats van ds. Sandberg werd hy bevestigd den 11 April 1629 en overleed te dezer plaatse den 30 Nov. 1635. Hij was alzoo met ds. Reghemorterus in dienst voor de beide talen. Zij kwamen evenwel den 15 Mei 1630 overeen dat ds. Frelcatius voor de dienst in het Fransch zou genieten f 100 uit de f 300 stadsby- drage en dat zij de overige f 200 gelijkelijk zouden deelen. Zij hadden alzoo hiermede de betrekkingen verruild. De Waalsche prop. Jean Frelcat, die 6 Febr. 1666 te Goes werd beroepentoteerste pred. der W, gemeente, kan zjjn zoon ge weest zijnook zijn kleinzoon. Slot volgt),

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1906 | | pagina 1