NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
ft Balsemplliea
lig Teekenen.
Hordijk's Bank
No. 62 1906.
Dinsdag 11 December
21e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
-Huishoudster
Op de loer liggen.
i Mie Boerenlul elt
idiug leert.
Bronchitis,
Borstkwalen,
longen en adem-
gsorganen.
VAN AKEN,
loos 627a cent,
oor Holland bij firma
lie te Middelburg te
[ulderte Middelburg
S; te Vlissirgen bij
en BENIEST; 11- O ve-
te Rilland bij PK
olen bij W. POTTER.
Lange Noordstraat
het Stadhuis.
Iden h Deposito
tevergoeding.
aangeboden
18
GEVRAAGD
Iiaisorgrel..
idragend bruin
ird te koop,
Iof een aankomende
takersknecht,
T. C. BINDERS Pzn.,
r Neuzen.
ie Handknecht
;omende Meid
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
DE JONGE-VERWEST, te Goes
Zij, die zich met l Januari 1907
op ons blad abouneeren ontvangen
het tot dien datum gratis.
152
rïUÏLLETOIT.
i Jonge-Verweet Gom,
Snippers uit de oude doos.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
-J I
tJDULBVRG
[ondige en gewaar-
door 't gebruik der
cialist, te Selzaete,
gasthuizen van Gent,
t het Eere-Diploma in
onstelling van Luik.
iel wenschen te nemen
S in bovengenoemd te
ïlieven zich ten spoe
den bjj A. DE BESTE,
troodwagen en 2
lens den eisch der wet.
KERKSTRAAT 133,
h-
„Olmeveld",
Serooskerke.
Abeelen en Olmen.
„Klein O verduin",
Serooskerke.
Ires: Boekh. FANOY,
e 1 b u r g.
|tj JAN DE VJSSIR,
aet Maart of Mei
[aart of Mei
1DR. VAN VLA AN-
.ekerk e.
lof met Mei a.s.
lidsknecht
!id met boerewerk en
wd of ongehuwd, by
smid te Nieuwdorp.
[et Mei
LOUWS, Oostknpelle.
[aart of Mei
mdkneolit
YOS Az., Gapinge.
(n 1 Maart
E, benoodigd, by JOH.
venpolder
Iet Mei
DE VOOGD,
Yrou wepolder.
r s t o n d
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE der firma
EN VAN
Wat zonderlinge voorstelling maakt men
zieh toch in sommige kringen van het be
drijf en de uitzichten eener party
Da. Wagenaar van Leeuwarden, die
straks de Friesche heofdstad met de Maas
stad gaat verwisselen, moge het zyn om
te geraken tot opheffing- van deze plat-
vloersche voorstelling, meent dat de rech
terzijde op de loer ligt om de regeering
te bemachtigen. En een getuigenis van die
zyde is natuurlyk koren op den molen van
alles wat vrijzinnig heet.
Let er op wat overlegging heerscht wei-
bezien toch in het hart van hem die succes
als hoogste ideaal acht?
Zoo stelt men zich voor dat de eene
groep in het volksleven de andere van
het roer wil afdringen om het zelf in
handen te nemen. Zoo wordt het een
dryven en dringen om te komen boven
op het rad der fortuin, dat in zyn wen
telingen nu deze en dan gene onder brengt
of boven helpt. Een jagen en dry ven om
er de ander onder te brengen, waartoe
het middel niet met groote kiesheid be
hoeft gekozen te worden en alle instrument
welkom is.
Is er dan geen edeler motief voor een
staatkundige partij om te dingen naar de
macht of' te ijveren om de meerderheid
te verkrijgen, als het onhebbelijke bedrijf
dat door „loeren" wordt uitgedrukt om
den tegenstander te verdrijven?
Is het dan onmogelijk om te beseffen
dat er in den boezem eener partij, tegen
overgesteld aan de uwe of de onze een
beginsel leeft dat voor heel het vadeUand
ten zegen kan zijn
Is het dan gansoh onmogelijk om te
begrijpen dat er nog eenvoudigen zijn,
vrij van onheilige hartstocht, niet belust
op onderkruipersdiensten, maar lier en
moedig strijdende, door liefde voor volk
en vaderland gedreven, die niet loeren om
tot regeeren te komen, maar om door hun
beginsel zichzelf en anderen ten zegen
te zijn
In een 6choon beeld vonden we eens
(iddelbaren leeftijd, bij f
ooskerke (W.)
door
SCALD1S.
AARDENBURG.
II.
Aardenburgeenmaal de aanzienlijkste
stad in dit oord, wier wallen vóór de slech
ting ongeveer 70 II.A. gronds bevatten en
meer dan 1200 woningen omgaven, is thans
een stadje van den tweeden rang en 1V, uur
vau Sluis gelegen.
Is de stad nu op verre na niet meer wat
het voor eeuwen geweest is,'t is toch nog
een vroolyke, vriendelijke plaats, waarin
veel meer teekenen van welvaart dan van
kwyning zyn op te merken. Ook kan geen
stad of dorp in het district Sluis met haar
vergeleken worden in fraaiheid van om
streken.
Hoofdzakelijk in den landbouw vinden
de meeste inwoners een bron van bestaan
veel bracht daartoe ook by toen het stadje
den 31 Mei 1826 door Koning Willem met
eene weekmarkt werd begunstigd, te hou
den op Maandag, welke weekmarkt den 7
April 1852 gevolgd werd door het instellen
eener voorjaars-veemarktbeide markten
brachtten den landbouwers en ook den in
gezetenen veel voordeel aan.
Komen wy de stad binnen door de eenige
fc°g gespaarde Waterpoortontwaren wij,
dat zij hoofdzakelijk bestaat uit een lange,
breede straat, waarin nog tal van fraaie
heerenhuizen en oude, maar goed onder-
ponden gevels, waaronder die van 't wees-
de positie der antirevolutionaire partij ge-
teekend. Het zij hier, om zijn duidelijkheid
en waarheid herhaald.
Het behoort in het politieke partij leven
te gaan als aan het ziekbed.
Een praotiseerend arts aan een ziekbed
door list of naijver verjagen, om zeil' in
zijn plaats te schuiven is baatzuchtig,
hel kan roekeloos zijn, eu 'tis altijd lal.
Maar recht tot zulk een verdry ven kan
geput worden uit de stellige overtuiging
dat de arts die er nu practiseert, den
kranke niet helpt, maar dat een ander
artsenij bezit die den lijder wel helpen kan.
Dan dryft niet baatzucht, maar ontfer
ming. Dan is niet op de loer liggen om
te verdryven maar zucht tot redden
in 't spel. Zoo nu staat bet met den anti
revolutionair, voor zoover deze althans
ernst maakt met zijn beginsel.
Het vaderland is die kranke en de arts
wordt door de regeering voorgesteld.
De vryzinnige arts poogt op zijn manier
de lyder er boven op te brengen. Maar
in plaats van vooruit gaat de lyder naar
zyn ernstige overtuiging achteruit.
Daardoor, en daaraan en niet aan in
halige practijken ontleent de antirevolu
tionaire party het zedelijk recht van haar
optreden.
Dat optreden beteekent voor ieder ern
stig mensch de betuiging het achteruit
gaan van den lijder ligt aan de verkeerde
behandeling van den arts.
Bij een andere methode zou genezing
nog mogelijk zyn.
Revolutie-tinctuur helpt den lyder niet,
daarom zy mij vergund Evangelie-extract
te geven.
Tegen de Revolutie het Evangelie was
het middel waarmee den antirevolutionair
uittoog en zich tot een party formeerde.
Met die medicijn, onze beginselen ge
noemd, is de antirevolutionaire partij uit
getrokken en heeft menige overwinning
behaald, en vertrouwt zy nog menige over
winning te kunnen behalen.
En is dit zoo, geeft menig hart en menig
leven getuigenis van de waarheid van dit
eenvoudige beeld, dan doorziet ge ook op
op eens dat er van loeren op gezag, of
van boozen naijver by den waren antire
volutionair, die der wereld in-het najagen
van succes niet gelykvormig is geworden,
geen sprake kan zyn of mag.
huis uit 't jaar 1631, die echter zyn trappen
verloor.
Bezoeken wy de openbare gebouwen dan
valt ons het eerst in 't oog het nieuwe
stadhuis, dat aan een ruim, beplant plein
ligt. Het vroegere raadhuis werd in 1627
aangekocht en in orde gebrachtmen zou
het voor eene gewone woning aangezien
hebben, indien het beeld der Gerechtigheid
in den voorgevel stond. Gaan wij het tegen
woordige, in modern-gothische stijl opge
trokken gebouw binnen, dan maken wij
kennis met het zeer belangrijke archief.
Opmerkelijk zyn 108 stuks charters en
brieven op perkament, gedeeltelijk nog
voorzien van de aanhangende zegels van
een Duitschen Keizer, van Engelsche Konin
gen, Hertogen van Bourgondië, Graven van
Vlaanderen, Valois, Holstein en andere
Heeren. Met het oudste stuk, van 1201,
hebben wij al even kennis gemaakt; het
jongste en tevens het eenige uit de 17e
eeuw is van 1651overigens eindigden zij
met Karei V. Wy vinden er ook nog een
perkamenten-register, zeer net geschreven
van omstreeks 1350, waarin de copiën der
oudste charters, met Vbtamsche vertalingen
er nevens. Voorts geven talryke kaarten,
plattegronden en afbeeldingen een voor
stelling van den vroegeren bloei der stad.
Gildepenningen spreken van haar handel
en haar nijverheid, zegels en zegelstempels
van haar oude regeerders.
Van haar kloekmoedige, door ona ge
schetste, verdediging in 1672 een
glansrijk lichtpunt in donkere dagen
getuigd ook hier den degen van den dap
peren Beekman, door den Heer D. Bader-
macher van Nieuwerkerk, aan Aardenburg
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
10 December 1906.
Antwoordt een zot naar zijn dwaasheid.
Ieder kan het niet, maar een eenvou
dige handwerksman deed het eens.
Newman Hall, een beroemde prediker,
sprak in de openlucht, toen een zooge
naamde vrijdenker opstond en zei„N aar
mijn meening heeft de uitvinder van'tgas
meer bijgedragen tot verlichting der we
reld, dan alle papen bij elkaar
Natuurlijk bracht deze onderbreking
een opschudding in de vergadering teweeg.
Opeens stond een andere man op, die er
uitzag als een schoenmaker of zoo iets en
riep„Ik ben ook voor de vrijheid in
denken en spreken. Men heeft het recht
den spreker in de rede te vallen, maar
ook daarop te antwoorden." Luide bravo's
van alle kanten van de zijde der vrij
denkers. „Maar hoe verschillend onze
inzichten ook zijn, in één ding zijn wij
het allen eens, dat ieder van ons eenmaal
de dood wacht. Nu verwacht ik vau den
geachten spreker, dat, als straks zijn doods
uur aanbreekt, hij een gaslabrikant laat
roepen".
Verder ging de spreker niet, zoo storm
achtig was de bijval.De prediker werd
van dat oogenblik af met rust gelaten en
kon zijn prediking zonder verdere stoornis
voortzetten.
Minister De Meester is, ovenals inder-
tyd en nog, minister Pierson mordicus
tegen protectie.
Wat hem niot belet om nog een half
miljoen meer te slaan uit het tarief van
invoerrechten.
Te begrijpen is dit niet, dewyl toch
België ook protectie heeft eu er niet op
achteruit maar vooruit gaat.
En nog minder is 't te begrijpen sedert
het vryzinnige kamerlid De Boer in de
jongste vergadering der Liberale Uni6 be
toogd heeft dat bij protectie de bedrijven
in de steden tot hoogen bloei zouden ko
men en sedert het oud-liberale kamer
lid Plate in 1905 in een kiezersvergade
ring beweerd heeft te vreezen dat tenge
volge van protectie als door minister (nu
oud-ministerHarte bedoeld de loonen
zouden stijgen
Ons dunkt dat de loonen stijgen, en de
nijverheid vooruitgaat en de bedrijven in
geschonken, ter gedachtenis van de luister-
lijke verdediging der stad, met eene nette,
op perkament geschrevene geschiedenis er
van. De degen hangt in een daarvoor ver
vaardigd kastje, met dit vierregelig onder
schrift van Bellamy:
„Dit 's Beekmans degen, in wiens onver-
ij win bre vuist,
Hij 't veege Nederlanddoor Fransch geweld
[verguisd,
Op 'd Aardenburgschen wal mauhaftig deed
[herleven,
Door lladermachers gunst den roest des
[tijds ontheven".
Van nieuweren tijd zien wij het afbeeld
sel van haar hoog vereerden burgemeester
in de fraaie raadszaal met haar prachtige
lichtkroon en de zilveren medaille, die den
dank der inwoners van Maldeghem voor
in 1854 broederlijk verleende hulp vertolkt.
Het rijke en in zijn soort aangename
gasthuis bestond reeds in 1294. Het tegen
woordige, nieuwe gebouw werd aanbesteed
den 28 Febr. 1873. 't Gelijkt nu wel een
buitenplaats en zelfs stal- en koetshuis
ontbreekt er niet, al huisvest dat koetshuis
de fraaie lijkwagens, waarvan ook de inge
zetenen der stad gebruik kunnen maken.
Ook het prachtige Buiten Bloemendaal,
met zijn waterpartijen, trotsoh geboomte,
gazons en bloem- en heesterperken is een
bezoek overwaard.
Zooals wij reeds zagen is de stad aan
alle zijden door houtgewas omringd en
schilderachtig komen haar muren en daken
uit, tusschen het weelderig groen van hagen
en boomgroepen.
Het wapen van Aardenburg bestaat uit
een roode burg op een veld van goud.
K
de steden tot meerderen bloei geraken,
is wel iets om toe te juichen.
En de maatregel waardoor men tot dien
gelukkigen staat komt, verdiende te wor
den geprezen.
Doch zie, juist het tegendeel geschiedt.
Minister De Meester zegt dat door de
protectie de welvaart niet bevorderd, maar
geschaad, en de draagkracht niet verhoogd
maar verminderd zal worden.
Zou er niet eens een Kamerlid straks
in de Kamer willen opstaan om den minis
ter te vragen wie nu gelyk heeft, hij of
zijn geestverwanten Plate en De Boer
Naar de Bedrijfsopbrengst.
De vryzinnige bladen zijn bezig om de
landbouwers vertrouwd te maken met het
denkbeeld dat, wanneer straks de belas
tingwetten er door zijn, ook zy over de
brug zullen mogen komen.
Over billijkheid of onbillijkheid van die
nieuwe belastingen belastingen naar
draagkracht heeten zy in de gemoedelijke
taal onzer vryzinnige wottenmakers,
laten wij ons vooralsnog niet uit.
Wij zijn slechts van meening dat ons
volk, en ook de landbouw, beter af waren
geweest met de Tariefwet, ook al had die
ook, om met het kamerlid De Beer te
spreken, de nijverheid in de steden ge
schraagd, de dorpen ontvolkt en de arbeids-
loonen omhoog gedreven. Trouwens
een uitspraak waar moeilijk tegen te rede
neeren valt, want het is door de ervaring
niet te bewijzen 1
Maar de vrijhandelsgezinde liberalen
verwerpen de tariefherziening en dwepen
nu met de belasting naar draagkiaeht,
hetgeen zooveel zeggen wil als aangename
belasting, een belasting die zich lekker
dragen laat, waarnaar men bunkerend dient
uit te zien, en waaraan men, zoo 't biljet
maar eenmaal thuis bezorgd is, zich haasten
zal met blijdschap te voldoen.
Onder al die schoone woorden tot aan
prijzing der inkomstenbelasting, opcenten,
en dergelijke, loopt echter veel klatergoud
door.
Een vrijzinnig blad schreef familiaar weg
dat het den boeren wel duidelijk zou zijn,
dat een aanslag in de inkomstenbelasting
heel wat rechtvaardiger is, omdat die reke
ning houdt met de werkelijke bedrijfs
opbrengst
En nu een bezoek gebracht aau de oude,
indrukwekkende St BavoJcerk. Hoog boven
de huizen rijst de toren en het dak van
het statige bedehuis. Wij vinden het ruime
gebouw in een uithoek der stad op een
uitgestrekt, met iepen en kastanjes beplant
grasplein.
Blijkbaar was het plan des bouwmees
ters geweest om twee torens aan den
westergevel te stichten en de geheele
bouw toont aan, dat de kerk uit ver
schillende tijden dagteokend en herhaal
delijk verauderd en vergroot werdde
voorkerk is uit het begin der 15e eeuw,
en de achterkerk werd eerst in 1667
voltooid, want eerst na den Munsterschen
vrede kon de kerkrestauratie voortgaan.
De herstellingen aan den toren en de
achterkerk werden in 1654 aangevangen,
waaraan ook het Kapittel van St. Bavo te
Gent het zijne moest bijdragen in de kosten.
Ook de Staten Gen. gaven verscheidene
subsidiën o. a in 1654 4000 in 1659
15800 en in 1664 1500 gld.
Den 14 Juli 1661 besloot de stadsre-
geering een koperen leeuw te doen maken
om op den kleinen toren te zetten en 30
Mei 1669 om het Generaliteitswapen in
den gevet te doen plaatsen.
In 1874 werd het gebouw opnieuw met
zorg ten deele nagezien en hersteld en zoo
werd o. a. den 5 Febr. van dat jaar aan
besteed het verplaatsen van den predikstoel
en het maken van nieuwe banken, welk
werk werd aangenomen door .Tan Baas i
van Oostburg voor 2700 gld. Toch bleek j
het, na deze flinke restauratie dat het 1
'ieuwe Gotische raam niet al te goed past
1 ij den ouden Iïomaanschen ingang. j
Verbeeld u, de werkelijke bedrijfs
opbrengst bij een landbouwer. Vergelijk
bijvoorbeeld die opbrengsten alleen dei-
twee laatste jaren maar eens.
Het was dan ook het kamerlid De Boer,
schoon zelf vrijzinnig, wel wat kras. Hij
noemde die lieve voorspiegeling omtrent
den aanslag naar de bedrijfsopbrengst, wel
geen boerenbedrog, immers het kon
onkunde wezen 1 maar hij moest er
toch tegen protesteeren. Want bepaling
der werkelijke bedrijfsopbrengst is niet zoo
gemakkelijk.
De heer De Boer schrijft in Het Handelsbl.
Er is een misverstand ontstaan naar aanleiding
van hetgeen ik over bovengenoemd onderwerp
in de L. Unie heb gezegd.
Gevolg daarvan dat ik, om tot een gemiddeld
bedrijfsinkomen van den landbouwstand te ko
men, verband zocht tusschen dat inkomen en
de pachtwaarde van den grond.
Hieruit is bij velen die het wetsontweip niet
kenden, de meening ontstaan dat het de bedoe
ling van den wetgever zoude zijn om deze be
lasting te regelen naar die pachtwaarde.
Gelukkig is niets minder waar 1 Komt deze
belasting, dan zal de boer, precies als elk ander
burger, zijn bedrijfsinkomen zelf moeten opgeven
en naar die aangifte worden aangeslagen, be
houdens natuurlijk het recht van contrüle dat
de ftscus zich zal voorbehouden.
Waarom ik dan dat bedrijfsinkomen met de
pachtwaarde in verband heb gebraehl, wil ik
gaarne even duidelijk maken.
Bij de publieke bespreking, waartoe deze
quaestie aanleiding zal geven, komt onvermij
delijk de vraag aan de orde, welke druk deze
belasting op den landbouw zal oefenen. M.a.w.
hoeveel zal die belasting bedragen.
Hoe zullen wij nu ooit over deze quaestie
kunnen discussieeren, zoolang wij niet weien
hoe groot het bedrijfs-inkomen van onzen boe
renstand is.
Hier staan wij nu voor de moeilijkheid dat
de meeste boeren het zelf niet weten en opgaven
doen die kant nog wal taken. Maar zelfs al
weten wij precies hoeveel een enkele boer in
een bepaald jaar uit zijn bedrijf haalt, dan helpt
ons dat nog niets. De uitkomsten van het bedrijf
zijn zoo afwisselend, de omstandigheden waar
onder het wordt uitgeoefend zoo verschillend, dat
zulke enkele gegevens ons niets zouden baten.
Wij moeten als uitgangspunt voor onze bc-
schovwingen zoeken naar wat gemiddeld onze
geheele boerenstand dooreengenomen over
jaren genomen, aan inkojnsien uit zijn bedrijf
geniet en dat gemiddelde kan slecht gevonden
worden uit een nauwkeurige waarneming van
het economische leven van onzen boerenstand.
De heer Treub die voor zijn fmancieele be-
In Mei 1904 besloten kerkvoogden, het
portaal van de voorkerk weg te nemen
en den toegang in den oorspronkelijken
stijl of althans zooals die kon geweest zijn,
terug te brengen.
De slanke toren is wat stijf van vorm,
en uit het dak rijst een smakeloos koepel
torentje, maar het geheel is toch grootsch
en indrukwekkend genoeg, om nog een
sieraad van Aardenburg te zijn en ge
tuigenis te geren van den bloei waarin
de stad zieh eenmaal verheugen mocht.
De klokken welke wij in den toren
vinden hebben tot opschrift: Soli Deo
Gloria Johannes Burgerhujs me feeit 1647''.
Om den tweeden rand der groote klok
staat„Isaac van Hees Bailluw Jan Berte-
loot en Cornells Boodt, regerende burge
meester der stad Aardenburg''.
Bezien wij het trotsche gebouw van
binnen, dan ontwaren wij dat het ook
daar nog veel bewaart dat herinnert aau
dagen van grootheid en welvaart. Zijn
haar grondslagen reeds in de 10e eeuw
gelegd, uit dien tijd zal wel niet veel meer
over zijn. Maar de hooge, ledige voorkerk,
rustende op twee rijen pilareD, heeft nog
veel merkwaardigs in haar Byzantijnschen
stijl in de bovengalerijen. Het lange smalle
koor, mede vrd twee rijen pilaren voorzien,
is minder belangrijk; 'tis tegenwoordig
de preekkerk en is uitstekend onderhouden.
In 't begin der vorige eeuw werd voor
rekening der kerk een orgel aangekocht
en boveD de predikstoel geplaatst. Het
instrument werd tot zijn dienet ingewijd
den 16 Juli 1809 door ds. U. Dresselhuis,
met eene leerrede over Ps. 92 2—4.
(Wordt vervolgd.
