NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 59. 1906.
Vrijdag 7 December
21e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Bultenlaadsch Overzicht
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST. te Goes
E. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Zij, die zich met 1 Januari 1907
op ons blad abonneeren ontvangen
het tot dien datum gratis.
afdeeling la
ssingen ovar-
re krijgstucht
an het Depar-
lerscheidings-
jderlandschbn
aan de vol-
3e reg. inf.
luit. G. Smit
P. Geill.
an de maand
iezoek plaats
lieid van de
van een p-e-
geoefendhcid
Ie commissie
dit examen,
le officieren;
apitein Van
ankeel.
er Inf. is be-
zieh zonder
ekader willen
zijn van '"'en
stingartJWii
lat z^j minder
in hebben aan
geoefendheid
litiewet lüüi.
Beusichern
rca twee uur
zieke moeder
aar boven te
ijn moest hij
aan, toen hij
iterhuis, waar
ontwaarde,
was van dat
eer, daar dat
en vermoe
ids gestikt of
zou hij toch
zijn, indien
iden. Daarop
heid en redde
oorhuis. De
de vrouw en
men in de
n Jan ervoor,
annemen, dat
ebben de an-
noedt, dat de
)m vallen van
personen die
de vrouw 74
aaren haar
jaar en Lena
neisjes waren
j haar grcot-
on besluit tot
lien van bij-
3 en 5 rent,
velijk 2, 6 en
igbaar gesteld
erdam van 21
vroeger als de
zijn uitgeput.
Is is de helft
keerd aan de
'ot bestrijding
ten, valTeude
oelde zegels,
)e bijzondere
ankeering in
ot en met 31
middernacht,
1907 buiten
had 't nr«
ïer brandende
raken. Deer-
in leeraar be-
op een lu-u-
hij zulks tiiet
de kerk zou
alle pogingen
te doen be
ien. De man
i, zoodat men
hulp van den
roepen.
hoed af te
idragen; doch
trvond mede
roerigheid en
in 's mans
ielde Proces-
te maken en
.al van eerste
De zaak
'eensen werd,
goede orde
ïienst vercor-
nisstraf, eene
ding van alle
allen.
/erzet zouden
wy zullen het
KleVerakerke
en steeds, om
in, Gez. 918
oord toen wij
w.
ader Budding
k hij kon zich
idel niet ver-
1835 aan den
et zijn besluit
dathij zich
van af heden
lingen. Dien-
ne bediening
,rt 1836 voor
.ropvolgendo
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
büse
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
6 Deoember 1906.
Omtrent de rede van mr. Goeman Bor-
gesius in de Kamer die volgens Het Han
delsblad „veel zwakke steeën" vertoonde
en zelfs een paar „onhandigheden" be
vatte, en door de overige vrijzinnige pers
voorzoover zij gezag heeft, wordt afge
keurd, schrijft Het Handelsblad (vrijz.)
Maar gedurende de rest van de rede was het
rumoer en de beweging in de Kamer meer van
humoristischen aard. Men vermaakte zich, e n
niet alléén rechts, al merkte de spreker
dat zelf niet, om sommige uitingen van den
spreker en om de niet zelden grappige effecten
die door zijn persoonlijke eigenaardigheden in
het u i t e r 1 ij k van wat hij zeide werden teweeg
gebracht. Enkele van zijn veel voorkomende
versprekingen deden de Kamer, die langzamer
hand tot hooge spanning met lachlust was
geladen, daveren van hilariteit en er waren leden
die inderdaad »tranen lachten".
Waaraan Het Friesch Dagblad (antir.) de
volgende opmerkingen vastknoopt:
Wij hadden liever gezien, dat onze mannen
méér het wezen en den vorm in overeenstemming
met elkander hadden gehouden en ernstige
zaken met ernst behandelden.
Overigens erkennen wij gaarne dat de tegen
stelling tusschen de aspiraties en het onbeholpen
laatste optreden van Mr. Borgesius echt humoris
tisch is en dat na ingespannen geestelijken
arbeid de humor vaak met onweerstaanbare
kracht de reactie (na zulk een inspanning) in den
vorm van onbedaarlijk lachen opwekt.
Zou het waar zijn, wat men beweert dat
de vader van het concentratieprogram en
dito ministerie als redenaar, in de Kamer
althans, er niet op vooruit gaat?
In arbeiderskringen neemt men het te
recht dit Kabinet, en inzonderheid den
minister Veegens, kwalijk, dat de invalidi-
teits-verzekering er onder dit Kabinët niet
komt.
In 't Propagandaboek van mr. Goeman
lBorgesius was in 1905 wel degelijk ver
klaard dat de invafiditeits-verzekering be
hoorde tot de meest dringende zakenen
de indruk was gevestigd dat een volgend
Kabinet den arbeiders iets beters zou
leveren dan het Kabinet-Kuyper had voor
gesteld.
Minister Veegens heeft verklaard dat de
voorbeelden van simulatie, zich ziek of
invalide houden, in Duitschland zoo groot
zijn dat hij vooralsnog geen invaliditeits
verzekering aandurft.
Mr. Borgesius heeft dit loslaten van de
invafiditeits-verzekering betreurdhij kon
wel niet anders doen, dewijl hij in 1905 aan
het beloven van die verzekering had mee
gedaan.
Maar wat dan te zeggen van mr. Troelstra
die in de Kamer dit loslaten van de invali-
.diteits-verzekering heeft toegejuicht?
In zake de Kiesrecht-voorstellen bestaan
er in de anti-revolutionaire pers twee mee
ningen.
De eene is die van De Rotterdammerdoor
meerdere bladen gesteund, welke hierop
neerkomt, dat het Centraal Comité voor
lichting dient te geven in verband met het
reeds bijna twee jaar geleden ingekomen
commissie-rapporten niet te wachten tot
de Grondwetscommissie gereed is met hare
vooratellen.
De andere is die van De Standaard, welke
op grond van een 30-jarige ervaring, advi
seert om het rapport der Kiesrecht-com
missie niet ontydig te publiceeren.
Voor beide opvattingen valt te zeggen.
Openbaarmaking nu reeds van het ad
vies van het Centraal Comité zou aan de
kiesvereenigiagen en de pers de gelegen
heid bieden zich een meening te vormen,
waaruit men tot een communis opinio,
een door allen aanvaarde formule kan ge
raken.
Maar hiertegenover staat het gevaar dat
Jpbliceering van het advies van het Cen
traal Comité den politieken tegenstander
ten goede komt en bereids ons pogen om
onze kiesrechtformule in de Grondwet te
krijgen met lamheid slaat.
Daarom zouden wij er de voorkeur aan
geven dat de vrije pers zich alvast in
enkele artikelen over de kiesrechtquaestie
uitspreekt en haar gedachten zegt over
de steeds door haar verdedigde beginse-
selen van Huismanskiesrecht en over het
Arbeiderskiesrecht, met name door Patri
monium voorgestaan.
Wij zien volstrekt niet in dat de kies
verenigingen moeten wachten tot een
en ander klaargemaakt voor haar staat.
De pars lichte voor; de kiesverenigin
gen zeggen hunne meening, leggen die
voorloopig in een motie vast, en laten
zich goed op de hoogte houden van het
geen de andere partijen verlangen en tot
welke formuleering met name de vrijzin
nige blanco-pertij in zake het kiesrecht
komt.
Wy juichen het toe dat onze Kamer
leden zich niet in hun kaart lieten zien- Zij
zouden wat in hun schik geweest zijn,
de woordvoerders der linksche partygroe-
pen, wanneer Talma en Heemskerk in die
fuik gezwommen waren.
Op het oogenblik zjjn er twee partijen
die weten wat zjj willen.
De sociaal-democraten vragen algemeen
stemrecht, en daarmee uit. De antirevo
lutionairen vragen Huismanskiesrecht,
zonder zich nog te hebben uitgelaten over
de vraag wie tot die „gezinshoofden" zul
len gerekend worden.
De andere partijen weten het nog niet
of willen 't om tactische redenen
nog niet zeggen.
Laat ons nu voorzichtig zijn en hen niet
door te vroege publiceering van rapport
of leiddraad of leidend advies op de hoogte
brengen en zoo de leiding die ons in deze
quaestie toekomt uit de handen geven.
De antirevolutionaire partij is de eenige,
die zich al sinds jaren prineipieel in deze
qmaestie heeft uitgesprokenlaat zy zor
gen dat zy wanneer het zoo ver is
op grond daarvan ook haar woord mee
spreekt en haar invloed doet gelden.
4*
De Tweede Kamer heeft beslist dat wy
voortaan zullen krijgen een analytisch
verslag van haar vergaderingen.
Dit zal f 40000 kosteneen rente van
een kapitaaltje van een miljoen gulden.
Yoor dat geld had de Tweede Kamer
een blijvende verbetering kunnen hebben
in de verbouwing van haar vergaderge
bouw en vergrooting van de tribune voor
de verslaggevers der couranten.
Van vrijzinnig-democratische zijde wordt
met 't plan de draak gestoken, en naar ons
inzien terecht.
Ons dunkt zoo'n analytisch verslag zal
al evenmin 't verlangde kunnen geven als
de verslaggevers van de pers het kunnen.
De pers is party dig en hoort slecht;
de pers moet wel eens eenzydig naar dezen
of dien kant zijn, dat hangt af van om
standigheden, van de belangrijkheid van
't onderwerp, van de gesteldheid des spre
kers, enz.
Zoo werd geoordeeld.
Maar over 't geheel was men vol lof
over haar.
Dan had men het ook by haar hulp
wel kunnen houden.
De saamsteller van het analytisch ver
slag zal wel een onmogelyk man moeten
zijn. Goed kunnen hooren, in zich opnemen,
verwerken, schiften, en te boek stellen
objectief; zóó, dat hy de pers verbetert
geen der sprekers ongenoegen geefthet
lezend publiek in verrukking brengt over
den gevonden sleutel der wyzenen een
getrouw beeld van de Kamerzitting levert...
Wij zijn benieuwd wie die gelukkige
zal wezen.
Wij vreezen dat het publiek met dat
analytisoh verslag toch niet bevredigd
zal zyn.
Wat wy hebben moeten, geeft de groote
pers, tamelyk juist op den dag zelf,de kleine
pers verwerkt 't den volgenden dag met
haar eigen woordenen de kleinere pers
nijpt alles nog eens saam tot een beknopt
overzicht.
Hieraan ontbreekt dan slechts één ding,
zouden wy zeggeneen physionomie, geen
photografie, van enkele der meest pikante
zittingen.
Maar zulke zittingen zijn er niet zoo veel
in een jaar, om naast de goede verslagen
der pers den steun van een analytisch ver
slaggever, die dit gewenschte trouwens ook
niet geeft, en niet geven mag, te wettigen.
Tegen den maatregel om onzen mili
ciens hun gewören van Rijkswege bij den
ingang van het groot verlof mee naar huis
te geven, hebben wy van den aanvang
geprotesteerd als eene openstelling der
gelegenheid tot stroopery op rijkskosten.
In de Nederlandsche Jager kwam dezer
dagen een jachtopziener met de volgende
mededeeling ons vermoeden bevestigen.
„Verleden Dinsdag als militieplichtige bij de
landweer ingelijfd, gevoel ik mij gedrongen,
hetgeen ik daar als jachtopziener te hooren
kreeg, bekend te maken.
„Ik ontmoette daar 5 landweermannen uit het
dorp B., die zeer blij waren dat zij hun geweren
in handen kregen, want, zeiden zij, nu kunnen
wij ook gaan jagen, wij hebben al patronen ge
kocht met kogel en hagel. Met die rijksgeweren
kan men heel goed wild schieten, vooral op
korte afstanden. Patronen koopen wij in Ant
werpen en, zoo vertelden zij verder, bij ons in BJ
zijn veel stroopers, die dikwijls, vooral Zondags,
met rijksgeweren er op uittrekken. Ik vroeg of
die geweren niet veel te zwaar waren, waarop
een hunner mij antwoordde neen, die zijn niet
zoo zwaar als zij schijnen en toen wij ze vroeger
tegen wil en dank in dienst moesten dragen. Nu
zal menig lezer denken, dat zij met mij den spot
dreven, doch ik ben vast overtuigd, dat deze
eenvoudige lieden niet wisten, dat ikjachtop-
ziener ben. Ook zeiden zij mij, dat, als zoo'n
geweer in beslag wordt genomen, zij het toch
terugkregen, want de regeering laat haar eigen
wapens niet stuk slaan of verkoopen. De man
nen vertrokken vol moed, in de hoop, menigen
haas met de rijksgeweren over den bol te doen
duikelen.
Wij hopen dat ook deze aangelegenheid
onder de aandacht van den minister komt
en aan dat stroopen op Rykskosten en
verknoeien van Rijkswapenen spoedig een
einde komt.
Deze geweren behooren tot het soort
„blyvend gedeelte" dat nooit naar huis
moest worden gezonden, doch op de rust
kamer diende te verblijven.
Klein gedoe.
In 19Ó5 liet de heer De Meester (aldus
De Standaard) bij het groote politiek debat,
heel de reeks zjjner paladijnen voor het
front komen. Het mocht niet meer zijn,
als onder 't ministerie-Kuyper, één die
namens allen spreekt, maar ieder Minister
moest zijn beurt krijgen.
Aanvankelijk kon dit opzij zetten van
den monoloog nog worden opgevat als
noodzakelijk gevolg van het staan van den
kabinets-formateur buiten het kabinet.
Thans niet meer. Reeds nu toch heeft de
president-minister, de heer De Meester,
voor allen en uit aller naam gesproken,
zonder dat inmiddels de kabinets-formateur
in het kabinet was opgenomen.
Zoo blijkt dan nu, dat het probeersel
van 1905 welterdege strekte, om tegen den
gewezen president-minister te reageeren, en
het in alles anders te doen dan hij.
Vooral het hierop terugkomen nu reeds,
toont wat /klein gedoe" dit alles was.
Dat zoogenaamd //tijdelijke" van den
voorzitter van den ministerraad is niets
dan een wassen neus. Minister Pierson
bleef het vier jaren lang. Ook minister De
Meester blijft 'taldoor. Precies zooals in
de periode van 19011905
Alleen met dit verschil, dat de benoe
ming van den president-minister, thans
weer aan de Koningin ontnomen, en her
geven is aan de Ministers zelve.
O, dat altoos wijzer willen zijn dan
andere regeeringen,
Bijna overal is een president-minister, en
die president is altoos dekabinetsformateur.
En feitelijk is het hiertelandeprecieszoo.
Alleen het mag er den naam niet van
hebben.
En daarom heet wat //altoos duurt" ook
nu weer //tijdelijk".
Zakelijk daarentegen had men er fiasco
mee gemaakt. En daarom sprak, na korte
mislukte proefneming in 1905, reeds nu
weer (De Meester) de man cuis nomen
omen (wiens naam een voorteeken) is,
doodbedaard alleen.
De draak, die in 1839 van den ouden
klokkentoren te Sluis afgenomen werd,
woog ongeveer 900 kilo. In 1771 was hij
insgelijks, wegens noodzakelijke herstel
lingen afgenomen en vond men er in een
doos met muntstukken, onder welke de
uiterst zeldzame zilveren munt, bekend
onder den naam van Dubbel vier-ijeer, ge
slagen te Sluis, onder Philips den Goeden, in
het jaar 1492.
Deze noodmunt wordt anders door de
penningkundigen te vergeefs gezocht. Be
halve dit eene stuk, dat in het museum
voor de geschiedkunde te Gent bewaard
wordt, is er wellicht geen bekend. Deze
munt vertoont op de voorzijde de vesting
(het kasteel) van Sluis, bewaakt door een
leeuw, en heeft op de keerzijde de wapens
van Oostenrijk, Bourgondië en Vlaanderen
in de hoeken de letters S. L. V. S.
Rusland.
De Doemaverkiezingen zijn bepaald op
1 Jan. O. S., dat is derhalve 13 Januari.
Inmiddels hebben nog steeds vijandelijke
treinaan vallen, moordaanslagen, rooverijen,
arrestatiën, stakingen en terechtstellingen
in het groote Czarenrijk plaats.
Niet ver van Askarsk (gouvernement
Saratof) vielen gewapende boeren een
goederentrein aan en plunderden drie wa
gens met koloniale waren, schoenen en
hoeden. Door het geven van valache sei
nen hadden ze den machinist genoopt den
trein te doen stilstaan.
Het is der politie te Charkof gelukt door
de gevangenneming van 18 revolutionnai-
ren en door beslag te leggen op hunne
briefwisseling en hunne wapens de strijd
organisatie geheel en al machteloos te
maken.
Deze beide berichten teekenen den on
verpoosden strijd op leven en dood tus
schen de twee maehten, tussohen Gezag
en Vrijheid, zoo men wil, maar die op 't
oogenblik beiden buiten de hun gestelde
banen zijn.
Waarbij komt dat de Russische regee
ring door oneerlijke ambtenaren bij den
neus genomen wordt en recht te doen
heeft in zake knoeierijen tijdens of na den
oorlog gepleegd.
Zekere Lidnall, leverancier van levens
middelen aan het gouvernement, heeft ge
knoeid met den adjunct van den minister
van binnenlandsohe zaken Goerko. Le
vensmiddelen voor ongelukkigen tijdens
den hongersnood bestemd, bereikten nie t
hun bestemming en 'tgeld er voor werd
toch als ontvangen verantwoord. Goerko
wist dit en toeh verzweeg bij 'taan Sto-
lipyn. Zoo bleek ook 1600 duizend Roebel
gestolen die bestemd waren voor de uit
voering van openbare werken.
Zoo komt de eene treurige ervaring na
de andere de meeniDg versterken dat er
in Rusland nog heel wat te redderen zal
zyn, eer het weer met goed fatsoen in de
rij der natiën zal kunnen plaats nemen.
Waarbij nog eenige onrust komt over
de groote bedrijvigheid der Japanners in
het verre Oosten. Reeds zyn nieuwe Ja-
pansche regimenten naar Mandsjoerye ge
zonden. De Japanners en Chineezen schij
nen de Russen te willen terugdringen tot
aan het Baïkal-meer. Hetgeen zeggen wil
dat het Gele gevaar topnaemt,
H o n g a r ij e.
Deze week is te Boedapest het stand
beeld voor Andrassy onthuld, den grooten
staatsman die Oostenrijk-Hongarye tot
bloei bracht en een groot aandeel in de
totstandkoming van het Oostenryksch-
Duitseh verbond had.
De gansche Hongaarsche pers maakt
met voldoening melding van het feit, dat
keizer Wilhelm het nationale feest by ge
legenheid van deze onthulling niet heeft
laten voorbijgaan zonder Andrassy's ver-
diensfe ten opzichte van dien bond te
herdenken.
De meeste bladen wyzen er op dat 's
keizezs telegram aan keizer Frans Jozef
een nieuw bewijs is van de kracht en de
onwrikbaarheid van den bond.
Het bewuste telegram luidde
„Ter gelegenheid van de op heden plaats
grijpende plechtige onthulling van het
monument voor graaf Julius Andrassy,
den grooten zoon van Hongarije en den
grooten staatsman, wiens naam met de
grondlegging van onzen Bond zoo nauw
is verbonden, zend ik U met vriendschap
pelijke deelneming mijne hartelijkste
groeten. WILHELM.
Keizer Frans Jozef zond een telegram
terug, waarin hij den Duitschen keizer
bedankte.
Ook de koning van Italië zal Andrassy's
schepping op de een of andere wijze her
denken.
Wie juicht dergelijke stemmingen niet
toe
Duitschland.
Onder den eersten indruk deden wij het
in ons overzicht van gisteren voorkomen
dat de directeur van koloniën (Dernburg)
het in den Rijksdag verpeuterd had bij het
Centrum. Doch het tegendeel is waar. Hij
heeft zoo flink van zich afgesproken dat hij
allen partijen eerbied afdwong. Waarlijk,
hij heeft de beschermende hand van Von
Bulow niet noodig. Hij heeft, zelfbewust en
krachtig, verklaard niet te zullen wijken
voor pressie, noch van rechts, noch van
links, en liever te zullen heengaan, indien
hij zijn ambt niet in eere kan waarnemen.
W el beschouwt men van liberale zijde deze
verklaring voor een oorlogsverklaring aan
de machtigste partij in den Rijksdag het
Centrum. Maar het is te denken dat de nu
bewierookte nieuwe staatsman op deze in
sinuaties niet ingaan zal. Want niet rechts,
maar links schuilt de vijand. Gaat hij recht
door zee, dan kan in ieder geval voor
Duitschland, wat zijn koloniaal beheer aan
gaat in de eerste plaats, een nieuwe toe
komst zich baan breken.
Gelijk men weet hadden Centrum en
Sociaal Democratie saam plan den post
voor Koloniale aangelegenheden te ver
werpen bij de laatsten was dit om Dern
burg te treffen. Bij de eersten was het
uit protest tegen velerlei onrechtmatig
heden voor Dernburgs^optreden gepleegd.
De sociaal democraten brachten niemand
minder dan hun aanvoerder Bebel in 't
vuur om den directeur af te maken met
de //schandalen". Hij noemde ze met name
de autoriteiten die ongestralt rondliepen
nu zoovele gruwelen als door hun gepleegd
aan het lioht kwamen. Daar was Von
Puttkamer, een ministerzoon, dien men
eigenlijk moest ophangen. Daar was lui
tenant Kenszor die drie zwarten ellendig
mishandelde. Daar was kapitein Dominik
die 52 kinderen in manden gestopt liet
verdrinken in een waterval. Daar was
dr. Peters die ontslagen is later werd
hem genade geschonken omdat hij twee
negers aan den Kilimandsjaro liet ver
moorden. Daar was de Rijksdagafgevaar
digde dr. Arendt, die de oorzaak was dat
Geheimraad Heil wig belast met het onder
zoek in deze zaak, pensioen moest vragen.
Deze acte van beschuldiging nu kwam
't Centrumlid Roeren nog eens aandikken.
Deze verhaalde hoe zekere heer Wistuba,
regeerings-oommissaris in Togo,_ en onder-
h%ndelaar tusschen de regeering en de
katholieke zendingsgenootschappen, dfwï
