NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 58. 1906
Donderdag 6 December
21e jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Buitenlandsch Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed
S. J. DE JONGE-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Zij, die zich met 1 Januari 1907
op ons blad abonneeren ontvangen
het tot dien datum gratis.
Abonné's die verhuizen, worden
vriendelijk verzocht bij hun nieuiv
adres tevens het oude adres op te
geven.
DE ADMINISTRATIE.
ONS ONDERWIJS.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
s
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij de ontwikkeling van onze onderwijs
toestanden wordt meer en meeT de aan
dacht gevestigd op het uitgebreid lager
onderwijs.
Door vele ouders wordt dit voortgezet
onderwijs voor hunne kinderen begeerd.
Men telt in Nederland meer dan 200 der
gelijke seholen en met ieder jaar wordt
bet aantal van die seholen vermeerderd
ol' bestaande loealiteiten a erg root.
Bij de wet van '65 op het middelbaar
onderwijs was men vrij algemeen van
meening dat de hoogere burgerscholen in
de behoefte van voortgezet onderwijs voor
de burgerij zouden voorzien. Maar duidelijk
blijkt meer en meer dat de overwegend
mathemathisehe richting waarin deze
seholen zich bewegen ze veel meer stempelt
tot opleidingsscholen voor technisch onder
wijs. Bij gebrek aan beier behelpt de
burgerij zich en doet op de meeste plaatsen
die scholen van leerlingen overloopen. Bij
gebrek aan beter
Niet omdat het onderwijs daar niet uit
stekend zijn zou.
Voorzoover ons bekend is wordt het
onderwijs onzer Zeeuwsohe hoogere burger
scholen gewaardeerd en geprezen, zelfs in
toenemende mate. Maar een breeden kring
onzer burgerij noemt het programma over
laden en de richting eenzijdig.
Vandaar ook het feit dat één christelijke
eohool voor meer uitgebreid lager onder
wijs te Middelburg reeds vele jaren bestaan
kan met 160 leerlingen en dat een andere,
nu een drietal maanden geleden kon ge
opend worden met 112 leerlingen.
Voorzeker het ehristelijk cachet dat deze
sehoIeD dragen is de grootste kracht tot
hare bevolking, maar toch op deze scholen
worden leerlingen gebracht van ouders die
prijs stellen op een beperkt program en
minder eenzijdig onderwijs als op de hoogere
burgerscholen kan gegeven worden.
Mannen van naam in de onderwijs
wereld hebben in brochures en tijdschriften
en in bladen aan het onderwijs gewijd,
met uitvoerigheid gewezen op de fouten
van het middelbaar onderwijs.
Zij hebben de voor ieder duidelijke les
verkondigd dat het te ontwikkelen kind
van 1316 jaren de grootste behoefte heeft
aan eenheid in het onderwijs en dat het
middelbaar onderwijs, waar niet zelden
6 of 8 leeraren elkander afwisselen, niet
die gewenschte eenheid geven kan.
Zij hebben op even duidelijke wijze
gewaarschuwd voor het kiezen van een
levensroeping reeds op den leeftijd van
12 of 13 jaren. De lust der ouders om
hunne kinderen te doen schitteren is be
kend, en daarom sturen zij ze hoe jonger
hoe liever.
En toch, hoe weinig kan nog gerekend
worden met den aanleg van een kind
nog zoo jeugdig. De meesten verkeeren
nog tot hun 16 of 18de levensjaar in de
periode van geestelijke of lichamelijke
ontwikkeling die hun blik voortdurend
wijzigt en bun keuze veranderen doet of,
wat erger is, onbepaald doet blijven.
Zoo is er, behalve uit christelijk oogpunt
drieërlei bezwaar tegen het middelbaar
onderwijs.
Vooreerst dat het programma overladen
en eenzijdig is.
In de tweede plaats dat eenheid bij op
voeding en onderwijs ontbreekt.
Eu uit dit tweede bezwaar vloeit het
derde voort, n.l. dat te vroeg en te on
voorbereid de leerling geleid wordt op den
weg die van zelf zijn levensroeping be-
jpalen inoet,
Het is waarschijnlijk om die redenen
dat door ouders die meerdere ontwikkeling
voor hnnne kinderen verlangen dan de
lagere school geven kan en toch voor
hunne kinderen geen bestemming zoeken
in hooger onderwijs of aan technische in
richtingen zich meer en meer tot de scholen
voor meer uitgebreid onderwijs wenden.
Indien we ons niet bedriegen heeft 't
christelijk onderwijs in dezen een bij
zondere roeping te vervullen.
Voor 't algemeen om tegemoet te komen
aan de behoeften van de ouders welke de
bezwaren deelen die we zooeven noemden,
maar inzonderheid voor eigen kriDg opdat
we in den wedloop naar algemeene ont
wikkeling niet ten achter raken.
Hoe ijverig is niet het zij tot hun
eere gezegd de arbeid der socialisten
op het terrein van ontwikkeling. Ziet
hun Kamerclub, sprekende over alles en
bijna zonder verzuim presentziet hun
persarbeid, is 't niet om den hoed voor
af te nemen ziet hun rustelooze arbeid
overal en allerwege met mond en pen
ziet hun voortdringen en hun indringen
in alle kwesties.
Is onzen ijver daarmee evenredig?
Hier is plaats, in de toenemende scho
len voor meer uitgebreid lager onderwijs
voor een aantal, een onbeperkt aantal
onzer onderwijzers en voor een groot ge
tal onzer leerlingen.
Zeker, de wettelijke regeling maakt 't
niet gemakkelijk.
Voor iedere, dikwijls kleine klasse, een
onderwijzer. Zes onderwijzers, waarvan
voor drie het subsidie wordt uitgekeerd
en voor oen het halve, terwijl voor de
overige twee niets ontvangen wordt, is
in financieel opzicht, niet zonder zorg.
De wet rekent met dezen tak van on
derwijs weinig, noemt het zelfs' niet.
En toch sohuilt er als we ons niet ver
gissen toekomst in, ook toekomst voor 't
vrije, door minder wettelijke van wege
staat of gemeente, gebonden onderwijs.
5 December 1906.
Er is van rechts in de Tweede Kamer
opgemerkt dat bij de benoemingen onder
dit Kabinet weer de oude partijdigheid
schijnt voor te zitten.
Enkele burgemeesters- en schoolopzie
nersbenoemingen werden met name ge
noemd, waaruit bleek dat geen rekening
gehouden was met de politieke en kerke
lijke gezindheid der bevolking in de ge
meenten of het distriet.
Daar valt niet veel tegen in te brengeD,
al blijft de benoeming van den gouver
neur van de West een prachtige daad van
de tegenwoordige regeeiing.
De tegenwoordige minister van land
bouw, mr. Veegeus, heeft in de Vragen
des Tijds (jaargang 1880 dl. I blz. 24)
geschreven, dat onder hetgeen heeft bij
gedragen om de vrijzinnige denkbeelden
bij de natie te discrediteeren ook behoort
de //stelselmatige benoeming van burge
meesters, notarissen, rechters en andere
ambtenaren met liberale relatiën".
Moge het vrijzinnige Kabinet zich dit
herinneren
Als we eens even gaan grasduinen in
onze Staatsbegrooting dan treft het ons
dat minister Veegens maar eventjes twee
honderd ambtenaren voor de Rijksver
zekeringsbank noodig acht.
Tweehonderd ambtenaren meer aan een
instelling die nu reeds spottend een ka
zerne genoemd wordt.
Men zegt dat gerekend wordt op vijf
Franschen één ambtenaar.
Gaan we ook die weinig aanlokkelijke
toekomst tegemoet.
Ook dat de menschen dikwijls beter
zijn als hun leer kan men uit de Staats
begrooting leeren.
Wie het politiek gedoe niet bent en
het gejammer heeft gehoord over de arme
menschen die 't toch zoo noode missen
kunnen en tariefsvevfeooging onder 't be
stuur der rechterzijde zouden moeten be
talen.
Nauwelijks aan 't roer, zou men zoo
zeggen, moeten de klagers zich tot af
schaffing van het tarief-stelsel voorbe
reiden.
Maar in deze onvolmaakte wereld ziet
men wel eens afwijking tussehen woorden
en daden.
Zoo ook hier weder.
In 1885 was de opbrengst der tarieven
ruim 4 millioeu, onder het bestuur van
den minister Sprenger van Eyck, en onder
het ministerie-Pierson kwam er nog één
millioen bij.
Alle middelen uit tarief verkregen, b.v.
vleesch en bier en koek blijven zooals ze
zijn, en te verwachten zijn nieuwe invoer
rechten op weeldeartikelen en artikelen
die hier gefabriceerd worden, benevens
een plan tot „technische" herziening.
Ziet ge wel dat de menschen beter zijn
als hun leer.
Het verhaal van den aanslag van den
Köpenicker kapitein, alias schoenmaker
Voigt, is begonnen in een schaterlach, en
geëindigd in een snik.
Men lachte algemeen over de leuke ma
nier waarop deze held de gemeentekas van
Köpenick wist vast te krijgen.
En men huilde toen men de klacht van
dezen man hoorde over de hardheid van
de politie als ontslagen gevangene onder
vonden.
Doch, wat erger is het gansch onvol
doende en verouderde van het stelsel van
politietoezicht waaronder ontslagen ge
vangenen staan is er door gebleken. Een
rechter moet zich reeds hebben uitgelaten
dat dit toezieht uit't strafwetboek moet
verdwijnen. Alleen voor Berlijn en andere
groote steden moet 't gehandhaafd blijven,
opdat er daar niet te veel misdadigers
zich ophoopen.
Indien waar is wat Voigt uit zijn er
varingen meedeelde, dan zal opheffing van
dit doodelijke stelsel wel moeten volgen
want dan is 't onverdedigbaar.
Komt 'ter van dan wordt deze roover-
kapitein toch noch de held van een blij
eindend treurspel, gelijk hij het een tijd
lang was van een klucht.
Het is op 't oogenblik druk in de ver
gaderzalen van de vertegenwoordigingen
des volks, in alle landen van Europa en
ook in Amerika.
En in meer dan een van deze hebben
belangrijke besprekingen plaats.
In Oostenrijk wij wezen er gister al
op is het de Kieswet die de gemoederen
gaande hield, en eindelijk door haar defi
nitieve regeling van het kiesrecht rust
bracht.
In den Duitscben Rijksdag is 't de nieuwe
specialiteit voor de koloniën die de aan
dacht trekt.
Id Amerika is het de boodschap van
den President aan het Congres die de tongen
in beweging brengt.
In België heeft hel Congo-debat nog
altijd de belangstelling der natie.
In Spanje is het de kabinetswisseling,
in Italië de spoorwegwet die maar eventjes
610 miljoen lire vraagt voor de verbetering
Jer spoorwegen, die de geesten bezig houdt.
In Rusland alleen is 't rustig, of liever
leegwant daar is op 't oogenblik geen
volksvertegenwoordiging. Doch de ver
kiezingen worden voorbereid, en op den
uitslag is men nu aan alle kanten bereids in
spanning.
Het wekt jaloerschheid dat, volgens
Roosevelts meedeeling aan het congres,
Amerika zich verheugt in letterlyk weer-
galoozen voorspoed, die slechts door roeke-
looze speculatie en de verwaarloozing van
behoorleken arbeid kan worden bedreigd.
Daarom drong hy krachtig aan op een
wet die der regeoring het recht zal geven
misdadige gevallen te keer te gaan in het
bijzonder waar de schuldigen rijke lieden
en maatschappijen zyn. Na andere wette
lijke hervormingen te hebben aanbevolen,
veroordeelde Roosevelt het lynchen en den
rassenhaat. De eenige veilige gedragslijn
is, de zwarten als blanken te behandelen.
Hij drong aan op goed lager onderwijs van
den neger en veroordeelde redevoeringen
en geschriften waardoor 't gepeupel wordt
aangehitst. Inzake kapitaal en arbeid ver
oordeelde hy zoowel de predikers van onte
vredenheid, die trachten den klassenhaat
tegen de rijken op te wekken als hen, die
trachten hun mede-Amerikanen te exploi-
teeren, zonder zich om hun welzijn van
lichaam en ziel te bekommeren. De scha
delijkste slag, die aan de volksregeering
kan worden toegebracht, i het kiezen van
een onwaardigen, duisteren agitator die
optreedt met leuzen van geweld en schijn
heiligheid. Dit ziet op Hearst!
De President bracht nog velerlei ter
sprake, onder anderen de beperking van
den werktijd van spoorwegbeambten
arbeid van vrouwen en kinderen wet op
de aansprakelijkheid van werkgevers; de
trusts.
De president verlangt een successie-be
lasting en een inkomstenbelasting. Bevor
dering van landbouw en scheepvaart.
Munthervorming.
Voorts sprak hij nog eenige schoone
woorden in verband met zijn streven tot
fnuiking van de macht der trusts.
Hij zal namelijk trachten aan alle fat
soenlijke, hard werkende menschen gelijke
kansen te verzekeren bij gelijke lasten.
Vereeniging van kapitaal is evenals ver-
eeniging van arbeid een noodzakelijk ele
ment in het tegenwoordige nijverheids
stelsel. Maar strenge en voldoende controle
en toezicht moeten ingevoerd worden om
te beletten, dat 't publiek benadeeld wordt.
Kortingen (rebates) zijn dikwijls toe te
schrijven aan den aandrang van groote
scheepvaart-ondernemingen en groote
spoorwegmaatschappijen.
Na de hoop te hebben uitgesproken, dat
het wetsontwerp zal worden aangenomen,
waarbij een verlaagd tarief of volkomen
vrijhandel wordt ingevoerd voor producten
van de Philippijnen en aanbevolen te heb
ben dat het Amerikaansche burgerschap
verleend worde aan de burgers van Porto-
Rico, bespreekt Roosevelt de internationale
zedelijkheid. In 't bijzonder zinspelende
op het huidige geschil met Japan, zegt
hij, dat alle immigranten rechtvaardig
moeten worden behandeld hetzij af
komstig uit Engeland, Duitschland, Rus
land, Japan of Italië. Hij gevoelt zich
genoopt, dit op te merken, wegens de
vijandige houding, die hier en daar wordt
aangenomen jegens de Japanners in dit
land, hetwelk de ernstigste gevolgen zou
kunnen hebben voor de natie. Japan is
nn een van de grootste beschaafde volken.
Hen uit te sluiten van de openbare scholen
is kwaad en dom. „Wij hebben evenveel
te leeren van Japan als Japan van ons.
Wij hopen op den Oosterschen Oceaan
een toenemende rol te spelen, en wenschen
een groote handelsontwikkeling bij ons
verkeer met Azië, en dit zal bereikt wor
den tenzij WÜ d® Japanners verschillend
behandelen dan Europeanen.
Dat Amerika in den Oosterschen Oceaan
een rol krijgt te spelen is een boodschap
die door de Japanners niet heel vriendelijk
zal ontvangen worden. Ook niet hetgeen
hij van Cuba zei Wij wenschen, zoo sprak
hij, dat de Cubanen in staat zullen zijn,
de orde en hun onafhankelijkheid te
bewaren, zoo niet, dan kan hun zelfstan
digheid niet voortbestaan. Een waarschu
wing die aan duidelijkheid niets te wen
schen laat.
Het slot der boodschap was dat Amerika
moet zorgen voor een machtig leger en
een sterke vloot.
Deze mededeeling volgde let wel
op die waarin ingenomenheid met de
Tweede Haagsche Vredesconferentie te
lezen staat,
Wel een bewijs dat Bismarcks advies
nWie den vrede wil wapent zich ten
oorlog" nog steeds niet in den wind wordt
geslagen.
In den Duitsehen Rijksdag vielen eer
gisteren de slagen op den nieuwen direc
teur voor de Koloniëngisteren daar
entegen kwamen zij meerendeels neer
op het hoofd van den Rijkskanselier Von
Bulow, die namens de Vrijzinnige Volks
partij en de Socialistische partij bij monde
van Muller en Bebel de schuld kreeg van
het wanbeheer in de koloniën. Deze laatste
besprak ook de gruwelen van de eerste,
luitenants en andere ambtenaren in Zuid-
West-Afrika.
Ten slotte werd deaanvullingsbegrooting
voor Zuid-West-Afrika naar een oommissie
verwezen.
Wij betwijfelen of dit een gunstig teeken
is. In ieder geval, ook al is de rijkskanse
lier uit zijn tent getreden om Dermburg
met 't gezag van zijn woord te dekken.
Dermbarg heeft hiermede den flater niet
kunnen herstellen dat hij een oogenblik
zijn decoreum tegenover den Rijksdag ver
geten heeft en toornige woorden gesproken
tegen een afgevaardigde van het Centrum,
de groote Roomsche Staatspartij die met
de sociaal-democraten saam de beslissing
in handen heeft.
Wat het Congo-vraagstuk betreft, de
Belgische Kamer is nu zoo ver dat een
motie is aangenomen, waarin de wensch
wordt uitgesproken, dat de midden-afdee-
ling der Kamer belast met het onderzoek
van het ontwerp op het koloniale bestuur
haar rapport zeer spoedig zal indienen en
terstond daarna de regeering onderhan
delingen zal openen voor de overneming
van de Oongolanden, in volle onafhanke
lijkheid.
De Engelsche veldtocht tegen den Congo-
staat, in strijd met de rechten van dien
Staat, werd door den liberaal Huijsmans in
de Kamer scherp gehekeld.
Gisteren was in de Oostenrijksch-Hon-
gaarsche Kamer de verhouding tot de
mogendheden aan de orde.
Oostenrijk toch verkeert in de buitenge
wone moeilijkheid dat twee van zijn naaste
buren aan groote zwakte lijden. Toch is de
verhouding met deze twee Rusland en
Turkije niet minder vriendschappelijk
dan die met Duitschland.
De Minister Aehrenthal verzekerde dat
het Drievoudig Verbond en de vriendschap
met Italië nog even hecht waren als te
voren, waarbij komt dat de samenwerking
tussehen Rusland en Oostenrijk anderzijds
niet minder betrouwbaar is.
En ook met Turkije worden uitstekende
betrekkingen onderhouden, al erkent Oos-
tenrijk-HoDgarije de moeilijke positie,
waarin het Ottomaansche rijk verkeert.
Het is onmogelijk om geen rekening te
houden met den ongnnstigen toestand,
welke heerscht in eenige vilajets van
Europeesch-Turkye. Teneinde dezen be-
treurenswaardigen toestand eenigszins te
verbeteren, hebben Oostenryk-Hongarije
en Rusland zekere maatregelen voorgesteld
geformuleerd in te Weenen en Murzsteg
gehouden conferenties.
Het nieuwe Spaansche ministerie is er.
De namen zullen wij maar niet afdrukken.
Het zal weer wel voor een blauwe Maandag
zijn. Enkele oude namen komen er onder
voor, onder anderen die van Weyler, mi
nister van marine.
Te Odessa, een Russische zeehaven, is
staking uitgebroken. De haven is als uit
gestorven. Alle manschappen op de Rus
sische stoombooten wandelen. Geen der
vele stoomschepen koos zee.
Uit Zuid-Afrika nog het volgende
Een telegram uit Johannesburg aan Lon-
densohe bladen deelt mede, dat de nationale
partij, dat is de EDgelsche parlij, die van
de politiek der randmagnaten niet wil
wetepj besloten heeft overal tegenover dq
